Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của các ngân hàng thương mại Việt Nam

B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH
o0o




Văc Long


CÁC YU T NHăHNGăN
KH NNGăSINHăLI CA CÁC
NGỂNăHẨNGăTHNGăMI VIT
NAM





LUNăVNăTHCăSăKINHăT

Tp. H Chí Minh - 2015




B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH
o0o




Văc Long


CÁC YU T NHăHNGăN
KH NNGăSINHăLI CA CÁC
NGỂNăHẨNGăTHNGăMI VIT
NAM

Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng
Mã s: 60340201


LUNăVNăTHCăSăKINHăT


Ngiăhng dn khoa hc:
TS. Lê Thành Lân

Tp. H Chí Minh - 2015

LIăCAMăOAN

TôiăxinăcamăđoanărngăđơyălƠăcôngătrìnhănghiênăcu ca tôi, có s hng dn h
tr t ngiăhng dn khoa hc là TS. Lê Thành Lân. Các ni dung nghiên cu và
kt qu trongăđ tài này là trung thcăvƠăchaăđc bt k ngi nào công b trong
mt công trình nghiên cu khoa hc nào trcăđó. Nhng s liu trong các bng
biu phc v cho vic phân tích, nhnăxét,ăđánhăgiáăđc chính tác gi thu thp t
các ngun khác nhau có ghi trong phn tài liu tham kho.
Nu có bt kì sai sót, gian ln nào tôi xin hoàn toàn chu trách nhimătrc Hi
đngăcngănhăkt qu lunăvnăca mình.

Tp. H ChíăMinh,ăngƠyăầ.ăthángăầ.ănmăầ.
Hc viên



V c Long

MC LC
oOo
Trang bìa ph
Liăcamăđoan
Mc lc
Danh lc ch vit tt
Danh mc bng
Danh mc hình v
M U 1
Chngă1: TNG QUAN V KH NNGăSINHăLI CA CÁC NGÂN HÀNG
THNGăMI 5
1.1. Lc kho các nghiên cu thc nghimătrcăđơyăv các nhân t nhăhng
đn kh nngăsinhăli ca ngân hàng. 5
1.1.1. Các nghiên cu thc nghim  nc ngoài. 5
1.1.2. Các nghiên cu thc nghim  Vit Nam. 9
1.2. Tng quan v các yu t nhăhngăđn kh nng sinh li ca ngân hàng. 9
1.2.1. Khái nim v kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngămi. 9
1.2.2. Xácăđnh kh nngăsinhăli ca ngân hàng. 10
1.2.3. Các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngămi. 11
1.2.4. Căs khoa hc ca mô hình các nhân t nhăhngăđn kh nngăsinhăli. 17
Kt lunăChngă1 22
CHNGă2: THC TRNG CÁC YU T NHăHNGăN KH NNGă
SINH LI CAăNGỂNăHẨNGăTHNGăMI VIT NAM 23
2.1. Gii thiuăcácăngơnăhƠngăthngămi Vit Nam và thc trng v kh nngăsinhă
liầ 23
2.1.1. Thc trng caăcácăngơnăhƠngăthngămi Vit Nam. 23
2.1.2. Thc trang v kh nngăsinhăli caăcácăngơnăhƠngăthngămi Vit Nam. .25
2.2. Phngăphápănghiên cu các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca các

ngơnăhƠngăthngămi Vit Nam. 26

2.2.1. D liu nghiên cu. 26
2.2.2. Các bin nghiên cu. 30
2.2.3. Mô hình nghiên cu. 31
2.2.4. Phngăphápăphơnătíchăd liu. 31
2.3. Kt qu nghiên cu và tho lun các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli
caăcácăngơnăhƠngăthngămi Vit Nam. 34
2.3.1. Mô t mu nghiên cu. 34
2.3.2. Phơnătíchătngăquan. 38
2.3.3. Phân tích hi quy và các kim nghim. 43
Kt lunăchngă2. 56
CHNGă 3: GII PHÁP NÂNG CAO KH NNGă SINHă LI CA NGÂN
HẨNGăTHNGăMI VIT NAM 57
3.1. nhăhng phát trinăngƠnhăngơnăhƠngăđnănmă2020. 57
3.2. Các giiăphápăđi viăngơnăhƠngăthngămi. 59
3.2.1. Tiăuăhóaămc vn ch s hu. 59
3.2.2. Tngăcng hiu qu hotăđngăhuyăđng vn và cho vay 62
3.2.3. Nghiên cu phát trin thêm các dch v phi tín dng,ăđng thi rà soát ct
gim các chi phí không cn thit. 64
3.2.4. Gii pháp v nhân s. 66
3.2.5. Nơngăcaoăuyătínăthngăhiu. 67
3.2.6. ChnănhƠăđuătăchinălcănc ngoài 67
3.3. Các gii pháp h tr t phíaănhƠănc. 68
3.3.1. Hoàn thin h thng pháp lut. 68
3.3.2. Minh bch hóa hotăđng ngân hàng. 68
3.3.3. y mnh vic sáp nhpăcácăngơnăhƠngăthngămi c phn vi nhau. 69
Kt lunăchngă3. 70
KT LUN VÀ KIN NGH 71
Tài liu tham kho 73

Ph lc 76


DANH LC CH VIT TT
oOo
KÍ HIU
GII THÍCH
CP
Chính ph
NH
Ngân hàng
NHNN
NgơnăhƠngăNhƠănc
NHTM
NgơnăhƠngăthngămi
NHTMNN
NgơnăhƠngăthngămi nhƠănc
NHTMCP
NgơnăhƠngăthngămi c phn
NHLD
Ngân hàng liên doanh
NHNNg
NgơnăhƠngănc ngoài
VND
VităNamăng



DANH MC BNG
oOo

Bng 1.1: MIă TNGă QUANă GIA CÁC BINă C LP ậ BIN PH
THUC 21
Bng 2.1: MÔ T D LIU NGHIÊN CU 25
Bng 2.2: MT S CH TIÊU SO SÁNH QUY MÔ GIA D LIU MU VÀ
TNG TH THIăIM 31/12/2013 27
Bng 2.3: KT QU PHÂN TÍCH MÔ T THNG KÊ 34
Bng 2.4: GIÁ TR TRUNGăBỊNHăVẨă LCH CHUN GIA CÁC NHÓM
NGÂN HÀNG THNGăMI 35
Bng 2.5: KT QU PHỂNăTệCHăTNGăQUAN 39
Bng 2.6: BNG TÓM TT HÀM HI QUY A1 43
Bng 2.7: KT QU KIM NGHIM ANOVA HÀM HI QUY A1 43
Bng 2.8: KT QU PHÂN TÍCH HI QUY TUYN TÍNH CA HÀM HI
QUY A1 44
Bng 2.9: BNG TÓM TT HÀM HI QUY A2 48
Bng 2.10: KT QU KIM NGHIM ANOVA HÀM HI QUY A2 48
Bng 2.11: KT QU KIMăNH BREUSCH-PAGAN-GODFREY HÀM HI
QUY A2 49
Bng 2.12: KT QU PHÂN TÍCH HI QUY TUYN TÍNH CA HÀM HI
QUY A2 49
Bng 2.13: BNG TÓM TT HÀM HI QUY E 52
Bng 2.14: KT QU KIM NGHIM ANOVA HÀM HI QUY E 52
Bng 2.15: : KT QU KIMăNH BREUSCH-PAGAN-GODFREY CA HÀM
HI QUY E 53
Bng 2.16: KT QU PHÂN TÍCH HI QUY TUYN TÍNH CA HÀM HI
QUY E 53



DANH MC HÌNH V
oOo

Hình 2.1: T L ROA VÀ ROE CA MT S NGÂN HÀNG TRONG GIAI
ON 2008 ậ 2012 28
Hình 2.2: DIN BIN CA CH S S TP TRUNG NGÀNH NGÂN HÀNG
(HHI)ăGIAIăON 2007 ậ 2013 28
Hình 2.3: MÔ HÌNH CÁC YU T NHăHNGăN KH NNGăSINHăLI
CAăNGỂNăHẨNGăTHNGăMI VIT NAM 29
1

M U
oOo
1. Lý do chnăđ tài.
Trong căch th trng, h thng ngân hàng đc xem nh mch máu ca c
nn kinh t khi tp trung các chu chuyn tin t. Hot đng ngân hàng thông sut,
lành mnh là điu kin đ các ngun lc tài chính đc luân chuyn, phân b và s
dng hiu qu, kích thích tng trng kinh t bn vng. Tuy nhiên, khi thc hin
chcănngăluăthôngătin t, ngân hàng vn là mt doanh nghip hotăđng vì li
nhun. Li nhunăluônălƠăthcăđoăhiu qu kinh t ca doanh nghip. Li nhun
ca ngân hàng có th đc đánh giá  tm vi mô và v mô.  tm vi mô, li nhun
th hin kt qu kinh doanh trong môiătrng cnh tranh quyt lit hin ti.  tm
v mô, h thng ngân hàng hotăđng hiu qu s đóng góp tích cc vào s n đnh
ca nn tài chính quc gia. Các nhà nghiên cu, nhà đu t, nhà qun tr và nhà lp
pháp rt quan tâm đn li nhun cùng các yu t nh hngă đn li nhun ca
ngân hàng đ đánhăgiá đúng thc trng ca h thng ngân hàng, t đó đa ra đi
sách phù hp.
Thi gian qua, nn kinh t Vit Nam tri qua nhiu thngătrm phc tp. Trc
nm 2007, nn kinh t phát trin nhanh và khá năđnh; sauăđó, do nhăhng ca
cuc khng hong tài chính th gii, Vit Nam btăđu gp khóăkhn, lm phát cao,
ngơnăsáchăvƠăcánăcơnăthngămi thâm htầ, ngành ngân hàng cng b nhăhng
theo.ăTrongăgiaiăđon 2001- 2006, h thng ngành ngân hàng phát trin mnh m
vi mc tngă trng tín dng hngă nmă t 20%ăđn 30%; t nmă 2007ă tr đi,

ngành ngân hàng đƣăbc l nhiuăđim yuănhăn xu tngăcao, thanh khon kém
T nmă 2011, Chính ph và Ngân hàng Nhà ncă đƣă cóă đ án táiă căcu h
thng ngân hàng. Sau hai nmăthc hinăđ án đƣămang li nhng kt qu banăđu
nhălãi sut gim và năđnh, n xu đc kim soát. Các binăđng kinh t đóăđƣă
nhăhngăđn li nhun caăngơnăhƠng.ăDoăđó,ăcn tìm hiu các yu t nhăhng
đn kh nngăsinhăli ca ngân hàng trong thi gian qua đ bn thân các ngân hàng
cngănhăcácănhƠăchínhăsáchălp ra bcăđiăđúngăđn nhm phát trin bn vng h
2

thng ngân hàng.
Trên th gii đƣă cóă nhiu nghiên cu thc nghim đoă lng hiu qu kinh
doanh ca ngân hàng thông qua các ch tiêu ROA và ROE và ch ra rng hiu qu
kinh doanh ca ngân hàng chu nhăhng ca các nhân t ni ti (đc th hin
thông qua các ch s tài chính) và các yu t kinh t v môănh tc đ tng trng
tng sn phm quc ni hàng nm, lm phát và lãi sut thc Ti Vit Nam, các đ
tài thc nghim phân tích v hiu qu hot đng và các nhân t nh hng, thng
s dng d liu ca doanh nghip. Các nghiên cu khác li xem xét mi quan h
gia cu trúc tài chính hoc qun tr tài sn lu đng đi vi hiu qu hot đng
ca doanh nghip. Mt s khác nghiên cu v hiu qu hot đng ca các doanh
nghip nh và va trên th trng chng khoán.
 thi k k hoch hóa tp trung, có nhiu khóa lun phân tích v li nhun
cùng các nhân t tácăđngăđn li nhun ngân hàng. Nhng,ăt nmă2000ăđnănmă
2010, khi các ngân hàng đuaănhauătrngăra s li nhun cao ngt, các công trình
khoa hc nghiên cu vnăđ này chuynătheoăhngăphơnătíchăđnhălng.
Xut phát t thc t đó, tác gi chn đ tài ắPhân tích các yu t nh hng đn
kh nngăsinhăli ca các ngân hàng thng mi Vit Nam” đ làm Lun vn tt
nghip Cao hc Kinh t. Thông qua phng pháp nghiên cu đnh lng, tác gi s
dng mô hình hi quy đ đánh giá các yu t nh hng đn li nhun ca các
ngân hàng thng mi c phn Vit Nam trong giai đon t nm 2007 đn nmă
2013.

2. Mc tiêu nghiên cu.
Mc tiêu nghiên cu caăđ tài là phân tích vƠăđoălng các yu t nhăhng
đn kh nngăsinhăli ca h thng các ngân hàng thngămi.ăTrongăđó, c hai
khía cnh tácăđng là các đcăđim hotăđng ni ti ca ngân hàng và môiătrng
kinh t vămô đuăđc xem xét.
T đó,ăđ tƠiăđaăraăcácăgii pháp nhm nâng cao kh nngăsinhăli ca các
ngơnăhƠngăthngămi Vit Nam.

3

3. iătng và phm vi nghiên cu.
iătng nghiên cu caăđ tài là 18 ngơnăhƠngăthngămi c phn Vit Nam
đ tin ly s liu.
Phm vi nghiên cu là giaiăđon t nmă2007ăđn nmă2013. Nmă2014ăva
dt, tác gi chaăthuăthpăđc s liu.
4. Phngăphápănghiênăcu.
 tƠiăđc thc hin viăphngăphápăđnh tính kt hpăphngăphápăđnh
lng.
5. Câu hi nghiên cu.

Câu hi nghiên cu 1: Nhng nhân t tài chính ni ti nào nh
hng đn
kh nng sinh li ca các ngân hàng thng mi Vit Nam trong giai đon t nm
2007 đn nmă2013? Trongăđóălnhăvc tín dng có phi có nhăhng ln nht?
 Câu hi nghiên cu 2: Nhng ch s kinh t v mô nh tc đ tng trng
tng sn phm quc ni, lm phát và lãi sut thc có tác đng đn kh nng sinh
li ca các ngân hàng thng mi Vit Nam trong giai đonătrên?ăTrongăđó, đc
bit là th đc quyn nhăhng gì đn kh nngăsinh li ca ngành?
6. Cácăđóngăgóp caăđ tài.
Kt qu nghiên cu caăđ tài s cung cp các thông tin khoa hc có giá tr cho

các nhà qun tr ca ngân hàng đ h cân nhc khi xây dng chin lc qun tr
hiu qu giúp ngân hàng đt li nhun cao hn, bn chcăhn,ăgóp phn nâng cao
v th ca ngân hàng trên th trng.
 tài góp phn h thng li các yu t tác đngăđn li nhun ca ngân hàng
đ thu hút đu t vào c phiu ngân hàng.
 tài cung cp bng chng thc nghim v li nhun và các yu t nh hng
đn li nhun ca ngân hàng giúp Chính phú, Ngân hàng Nhà nc và Hip hi
Ngân hàng cóăc s hochăđnh các chính sách phù hp.
7. Kt cu caăđ tài.
Ngoài M đu và Kt lun, Lunăvnăđc b cc thành 03 chng:
 Chng 1: Tng quan v kh nngă sinhă li caă cácă ngơnă hƠngă thngă
4

mi.
 Chng 2: Thc trng các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca ngân
hƠngăthngămi vit nam.
 Chng 3: Gii pháp nâng cao kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngămi
vit nam.



5

Chngă1
TNG QUAN V KH NNGăSINHăLI CA CÁC NGÂN HÀNG
THNGăMI
1.1. Lc kho các nghiên cu thc nghimă trcă đơyă v các nhân t nh
hngăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng.
1.1.1. Các nghiên cu thc nghim  nc ngoài.
1.1.1.1. John Goddard, Phil Molyneux và John Wilson (2004).

John Goddard, Phil Molyneux và John Wilson (2004) nghiên cu li nhun ca
các ngân hàng Châu Âu vào nhng nm 1990. Các tác gi s dng bin ph thuc
đ nghiên cu là ch s li nhun trên vn ch s hu (ROE). Các bin đc lp ca
mô hình là quy mô ngân hàng, tài sn ngoài bng cân đi k toán và vn ch s
hu. D liu nghiên cu bao gm 665 ngân hàng t sáu nc Châu Âu là an
Mch, Pháp, c, Ý, Tây Ban Nha và Anh trong giai đon 1992ậ1998.
Kt qu nghiên cu cho thy quy mô ngân hàng không nh hngăđáng k đn
li nhun ca ngân hàng. Kt qu này cng phù hp vi các nghiên cu trc đó
cho rng hiu qu qun lý chi phí hot đng nh hng ln đn li nhun ngân
hàng hn là quy mô ngân hàng. Kt qu cng cho thy có s khác bit gia các
quc gia v mi quan h gia các tài sn ngoài bng cân đi k toán trong danh mc
đu t và li nhun ca ngân hàng. Ví d,  nc Anh, các tài sn ngoài bng cân
đi k toán có mi tng quan thun vi li nhun ca ngân hàng. Tuy nhiên,  các
quc gia khác, mi quan h này là tng quan nghch hoc trung tính. ng thi,
các tác gi cng đƣ tìm thy mi tng quan thun gia bin vn ch s hu và li
nhun ngân hàng.
1.1.1.2. Panayiotis P. Athanasoglou, Sophocles N. Brissimis và Matthaios
D. Delis (2005).
Các tác gi này đã kim tra các yu t tài chính, ch s ngành và ch s kinh t
v mô tácăđng đn li nhun ca ngân hàng Hy Lp trong giaiđon 1985ậ2001.
Các tác gi đƣ s dng bin li nhun trên tài sn (ROA) đi din cho li nhun
ca ngân hàng. Các bin đc lp đc chia thành 3 nhóm: nhóm các ch s tài
6

chính ca tng ngân hàng nh vn ngân hàng, ri ro tín dng, tng trngănng
sut, qun lý chi phí hot đng và quy mô ngân hàng; nhóm ch s ngành ngân
hàng gm quyn s hu (ownership) và s tp trung (concentration); nhóm các ch
s nn kinh t v mô gm ch s lm phát và ch s chu k sn lng (cyclical
output).
Kt qu nghiên cu cho thy vn ngân hàng và tng trng nng sut có mi

tng quan thun vi li nhun ca ngân hàng, mi tng quan này có ý nghaă
thng kê. Ri ro tín dng và qun lý chi phí hot đng có tng quan nghch đi vi
li nhun. Tuy nhiên, kt qu nghiên cu cho thy quy mô ngân hàng không có nh
hng ln đn li nhun ngân hàng. Nhóm ch s ngành công nghipă nh bin
quyn s hu và s tp trung nh hng không đáng k đn li nhun ca ngân
hàng. Nhóm các ch s kinh t v mô gm ch s lm phát và chu k sn lng nh
hng đn hiu qu hot đng ca ngành ngân hàng.
1.1.1.3. Panayiotis Athanasoglou, Matthaiois D. Delis và Christos K.
Staikouras (2006).
Các tác gi này nghiên cu các yu t quyt đnh li nhun ngân hàng ti khu
vc ông Nam Châu Âu giai đon 1998ậ2002. H đƣ s dng hai bin đi din cho
hiu qu kinh doanh ca ngân hàng là ROA và ROE. Bin đc lpăđi din cho đc
đim ni ti ca ngân hàngăđc s dng là tính thanh khon, ri ro tín dng, vn
ch s hu, qun lý chi phí hot đng, quy mô ngân hàng, s hu ca nhà đu tă
nc ngoài và th phn. Các bin đi din cho ngành là s ci tin h thng ngân
hàng (banking system reform) và s tp trung (concentration). Các bin đi din
cho yu t kinh t v mô là lm phát và hot đng kinh t (economic activity).
D liu nghiên cu là 522 ngân hàng  khu vc ông Nam Châu Âu t 7 quc
gia Albania, BosniaậHerzegovina, Bulgaria, Croatia, Fyrom, Romania và Serbia-
Montenegro trong giai đon 1998ậ2002. Kt qu nghiên cu cho thy li nhun
ca ngân hàng chu tác đng bi yu t ri ro tín dng và quy mô ngân hàng. i
vi bin đi din cho yu t kinh t v mô, lm phát đc xác đnh có nh hng
mnh m đn li nhun ngân hàng.
7

1.1.1.4. Pasiouras và Kosmidou (2007).
H nghiên cu các yu t nh hng đn li nhun ngân hàng thng mi hot
đng ti 15 quc gia thuc liên minh Châu Âu giai đon 1995 ậ2001. H s dng
ch tiêu li nhun trên tài sn (ROA) làm bin đi din cho li nhun ca ngân
hàng. Các bin đi din cho đc đim ni ti ca ngân hàng bao gm: vn ch s

hu, chi phí hot đng, tính thanh khon và quy mô ca ngân hàng. Các bin đi
din cho yu t kinh t v mô và cu trúc tài chính bao gm: lm phát, tc đ tng
trng tng sn phm quc dân thc t hàng nm, s tp trung, t l tài sn ca
ngân hàng trên tng sn phm quc dân (total assets of the deposit money banks
divided by the GDP ratio), t l vn hóa th trng ca tài sn trên tng tài sn ca
ngân hàng (stock market capitalization to total assets of the deposit money banks
ratio), t l vn hóa th trng trên GDP (the ratio stock market capitalization to
GDP).
D liu nghiên cu là 584 ngân hàng thng mi hot đng trên 15 quc gia
Châu Âu trong giaiăđon 1995ậ2001, bao gm 4088 mu quan sát. Kt qu nghiên
cu cho thy li nhun ca ngân hàng b nh hng bi các ch s tài chính ngân
hàng và các yu t kinh t v mô. Vn ngân hàng và chi phí là các yu t nh hng
chính đn ROA trong tt c các trng hp. c bit là vn ngân hàng đã có mi
tng quan thun vi li nhun ca ngân hàng. Ngoài ra, các yu t kinh t v mô
nh tc đ tng trng tng sn phm quc ni thc t và lm phát cng tng
quan thun vi li nhun ca ngân hàng.
1.1.1.5. Kosmidou, Pasiouras và Tsaklanganos (2007).
H xem xét các yu t nh hng đn li nhun ca các ngân hàng Hy Lp hot
đng  nc ngoài giai đon 1995ậ2001. H s dng bin ph thuc là li nhun
trên tài sn (ROA). Các bin đc lp đi din cho các đc đim ni ti ca ngân
hàng là các ch s hot đng ca ngân hàng nh cho khách hàng vay, tính thanh
khon, vn ch s hu, qun lý chi phí hot đng và quy mô ngân hàng. Các bin
đi din cho kinh t v môăcng đc s dng nh vn hóa th trng chng khoán
và th phn.
8

D liu đc phân tích là 19 chi nhánh ngân hàng Hy Lp hot đng ti 11
quc gia trong giai đon 1995-2001, gm 92 mu quan sát. Kt qu nghiên cu cho
thy quy mô ngân hàng tng quan thun vi li nhun ngân hàng. Nghiên cu
cng ch ra rng các kt hp ca các bin có th gii thích nhiu hn đi vi li

nhun ca các ngân hàng Hy Lp hot đng  nc ngoài.
1.1.1.6. Khizer Ali, Muhammad Farhan Akhtar và Hafiz Zafar Ahmed
(2010).
H nghiên cu các ch s tài chính và ch s kinh t v mô tác đngăđn li
nhun ca ngân hàng thng mi Pakistan giai đon 2006ậ2009. H s dng hai
bin ph thuc là li nhun trên tài sn (ROA) và li nhun trên vn ch s hu
(ROE). H s dng 6 bin đc lp là các ch s tài chính ca các ngân hàng, nh
quy mô ngân hàng, hiu qu hot đng, vn ch s hu, ri ro tín dng, hiu qu
qun lý tài sn, cu trúc danh mc đu t (portfolio composition). Hai bin đc lp
đi din cho các yu t kinh t v mô là tc đ tng trng tng sn phm quc ni
và lm phát.
D liu nghiên cu là các ngân hàng thng mi Pakistan giai đon 2006ậ
2009, bao gm 88 mu quan sát. Kt qu nghiên cu cho thy ROA và ROE tng
quan thun vi hiu qu qun lý tài sn và tc đ tng trng tng sn phm quc
ni. Trong khi ROA tng quan nghch vi vn ch s hu, ri ro tín dng và lm
phát, ROE tng quan nghch vi hiu qu hot đng.
1.1.1.7. Deger Alper và Adem Anbar (2011).
H nghiên cu ch s tài chính ca ngân hàng và ch s kinh t v mô nh
hng đn li nhun ca ngân hàng thng mi Th Nh K giai đon 2002-2010.
H s dng hai bin ph thuc là li nhun trên tài sn (ROA) và li nhun trên
vn ch s hu (ROE). Ngoài 7 bin đc lp đi din cho các đc đim ni ti ca
ngân hàng là các ch s tài chính bao gm quy mô ngân hàng, vn ch s hu, cho
vay khách hàng, tính thanh khon, tin gi ca khách hàng và cu trúc thu nhpậ
chi phí. Các bin đi din cho yu t kinh t v mô đc dùng nhătc đ tng
trng tng sn phm quc dân thc t hàng nm, lm phát và lãi sut thc.
9

D liu nghiên cu là 10 ngân hàng giao dch trên sàn chng khoán Istambul
(ISE) trong giaiăđon 2002ậ2010, bao gm 90 mu quan sát. Kt qu nghiên cu
cho thy ROA tng quan thun vi quy mô ngân hàng và ch s thu nhp ngoài

lãi vay. ROA tng quan nghch vi khon cho vay khách hàng. ROE tng quan
thun vi quy mô ngân hàng và tng quan nghch vi lãi sut thc.
1.1.2. Các nghiên cu thc nghim  Vit Nam.
Nghiên cu ca Phm Hu Hng Thái (2013).
Trong bài vit ắTácă đng ca n xuă đn kh nngă sinhă li ca ngân hàng
thngămi”ăđngătrênăTp chí Ngân hàng s 18 tháng 09/2013 (Phm Hu Hng
Thái, trang 18 ậ 21); tác gi đƣănghiênăcu tp trung vào nhăhng ca n xuăđn
kh nngăsinhăli trên vn ch s hu (ROE) caă34ăNHTMătrongăgiaiăđon 2005 ậ
2012.
Da trên mô hình tuyn tính ca Akhtar (2011), nhm xem xét mcăđ tácăđng
ca n xuă(nhămt phn ca chtălng tài sn)ăđn kh nngăsinhăli ca các
NHTMCP (ROE), tác giá s dng các binăđc lp là quy mô ngân hàng (Size), đòn
by tài chính ca ngân hàng (DE), t l n xu (NPL), hiu qu qun lý tài sn
(AM), hiu qu chi phí hotăđng (OE). Tác gi đƣ thêm vào mô hình 2 bin ph
thuc na là d phòng ri ro cho vay (LLR) (theo Heffernen, 2008) và chi phí d
phòng ri ro tính dng (LLP) (theo Ponce, 2011). Kt qu nghiên cuă đƣăchng
minh rng n xu có nhăhng tiêu ccăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng. Tuy
tác gi ch nghiên cu trên mt bin ph thuc là ROE và không khoăsátăđn các
bin kinh t vămô, nhngăđƣ cho ra kt qu đángătinăcy. Tácăgiáăđƣătp hp d liu
ca 34 trong tng s 37 NHTMCP, có th đi din cho tt c các NHTMCP Vit
Nam.
1.2. Tng quan v các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng.
1.2.1. Khái nim v kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngămi.
Kh nngăsinhăli lƠăthcăđoăhiu qu kinh doanh bng tin. Khái nim kh
nngăsinhăliăđc áp dng trong mi hotăđng kinh t, khi s dng kt hp các tài
nguyên vt cht,ăconăngi và tài chính có th huyăđngăđc, nhm to ra kt qu
10

c th. Kh nngăsinhăli có th đc áp dng cho mt hay mt tp hp tài sn.
Hc thuyt caăMácăđƣăkháiăquátălênăhaiăcôngăthcăcăbn, phn nào minh ha

cho kh nngăsinhăli trong nn kinh t hàng hóa - tin t. Sn xutăvƠăluăthôngă
hàng hóa vn hành theo công thc H - T - H’ătrongăđóăH’ă=ăHă+ăH.ăTăbn tài
chính li vn hành theo công thc T - H - T’ătrongăđó T’ă=ăTă+ăT.ăKh nngăsinhă
liăđc hiuălƠăcácăđiu kin khách quan và ch quan giúp to nên thngădăHă
hayăTă>ă0 trong các công thc trên. ThngădănƠyăđc hiu là li nhun. Hăhayă
Tă<ă0ăth hin hotăđngăkinhădoanhăchaăthƠnhăcông.
Nhìn chung, li nhun cnăđápăngăđcăhaiăđòiăhi cp bách:
- BoătoƠnăđc vn nhm đm bo tái sn xut m rng cho doanh nghip.
- TrăđcăcácăkhonăgcăvƠălãi vay theoăđúngăcamăkt.
Lƣiăthuăđc trong niênăđ có th đc trích chia cho c đôngăhay sung vào vn
d tr. Ngoài vic np thu theoănghaăv, li nhun to ra phi cho phép tích lu
đ tin đ đm bo tái sn xut m rng,ăđm bo hoàn tr n vay, b sung vn
kinh doanh và chia c tc cho các c đông đƣăgópăvnăđuăt.
Trong doanh nghip, sn xut kinh doanh là quá trình kt hp các ngun nhân,
tài, vt lc mà doanh nghip nm gi đ to ra li nhun, kt qu ca quá trình kinh
doanh, là s c th hóa ca kh nngăsinhăli. Kh nngăsinhăliălƠăđiu kin cn
thit đ doanh nghip tn ti và phát trin, luôn là mi quan tâm hƠngăđu ca các
nhà qun lý doanh nghipăvƠăcácănhƠăđuăt.
NgoƠiăỦănghaăbanăđuălƠăcácăđiu kin kinh doanh góp phn to ra li nhun
trong doanh nghip, ngày nay, kh nngăsinhăliăcònăđc hiu là timănngăv hiu
qu kinh doanh, là mc tiêu li nhun mà doanh nghip munăhngăđn.
NgơnăhƠngăthngămi là doanh nghip kinh doanh tin t, nhm thu li nhun.
Kh nngăsinhăli ca NHTMăđc quan tâm không ch vì nó th hin thành qu
kinh doanh ca bn thân NH, mà còn là tín hiu th hin sc khe ca c nn kinh
t vì h thngăNHăđm bo vai trò huyt mchăluăthôngătrong nn kinh t hàng
hóa.
1.2.2. Xácăđnh kh nngăsinhăli ca ngân hàng.
11

Trc kia, v phngădin k toán, các nhà qun tr NH dùng công thc tính

sau:
Li nhun hch toán = Thu nhp hch toán – Chi phí hch toán
Cách tính li nhun ca NH khác vi cách tính ti các doanh nghip. K toán tài
chính trong NH không hchă toánă đ tính giá thành cho tng dch v cung ng.
Trongă nmă tƠiă chính,ă cácă ngună thuă thôngă thngă đc tp hp vào mcă ắThuă
nghip v”ă cònă cácă khonă chiă thôngă thngă đc tp hp vào mcă ắChiă nghip
nghip v”.ăCuiănm,ăhiu s gia thu-chi nghip v cho ra li nhun hch toán
(lãi gp)ătrongănm. emăs liu này ± lãi, l đc bit phát sinh ri tr điăcácăkhon
khu hao tài sn c đnh cùng các khon trích lp d phòng riăroătheoăquiăđnh s
cho ra li nhun ròng.
Li nhun ròng ca NH là con s tuytăđi có giá tr rt ln, hin ti có th lên
đn hàng ngàn t đng  các NH ln,ăgơyăkhóăkhnăkhiăđi chiu, so sánh gia các
đnăv do s khác bit v qui mô hotăđng.  tin đánhăgiáăkh nngăsinhăli
trong kinh doanh NH,ă ngi ta thng dùng hai t s sinh li chính là ROA và
ROE.
- ROA (returnăonăasset)ăđánhăgiáăhiu qu qun lý ca ngân hàng, cho thy
kh nngămtăđng tài sn ca ngân hàng to nên bao nhiêu li nhun ròng.
 



- ROE (return on equity) đoălng kh nngăvn ch s hu to ra li nhun
cho ngân hàng, th hin li nhun ròng tính trên mtăđng vn đuătăvƠoăngơnă
hàng.
 



1.2.3. Các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngă
mi.

Mi hotăđng caăNHTMăđu nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng
t cách qunălỦăchiăphíăđn các chính sách v giá dch v cung cp, các quytăđnh
12

v cu trúc tài sn cùng các ngun vn. Các yu t vămôănhălm phát, tcăđ tngă
GDPầăcngătác đngăđn kinh doanh ca ngân hàng.
Theo cách qunălỦătrc kia, munătngăli nhun cho NH phiătácăđngătngă
thu nghip v và tit gim chi nghip v. Lãi sut tin gi, tin vay do th trng n
đnh nên NH ít có kh nngătácăđngăđn;ănhng,ăvic m rng dch v cung ng có
th giúpăhuyăđng thêm nhiu ngun vn phi giá trong thanh toán, gim chi phí kh
bin và c gng tit gim các chi phí qun lý điuăhƠnhăchungătngăthêmăli nhun
cho NH.
Vic m rng an toàn các hotăđng tín dng và phi tín dngăgiúpătngăthêmăthuă
nhp. Vi khâu thmăđnh cht ch, NH hy vng gim thiu ri ro, nhăhng xu
đn li nhun ròng. Trong thi k kinh t hngăthnh, lmăphátăđc kim ch, NH
d m rng hotăđngăhnătrongăthi k suy thoái khi lmăphátătngăcao.ăCácăyu t
va k ch phù hpătrongăphơnătíchăđnhătính,ăkhóăxácăđnh các t l tácăđng cho
phơnătíchăđnhălng.
Theo các nghiên cuăđc lc kho  phn trên,ăđ đánhăgiáăkh nngăsinhăli,
nhà phân tích thngădùngăcácămôăhìnhăđƣăđc kim chng v đ chính xác, trong
đóăcácăyu t nhăhngăđc th hin bng các ch s. Tác gi xin nêu các ch s
liênăquanăđn môăhìnhăphơnătíchăđc la chn.
1.2.3.1. Các ch s ni ti ca ngân hàng.
1/ Quy mô ngân hàng (Size): Trong hu ht các nghiên cu tài chính, tng tài
sn là mt ch tiêu đánh giá quy mô ca NH (SIZE). Quy mô NH tng quan thun
vi hiu qu hot đng ca NH (Smirlock, 1985; Deger Alper và Adem Anbar,
2011).  đơy,ătác gi cng mong đi tng quan thun gia quy mô và li nhun
NH vì NH ln thng cho vay nhiu hn nên thu li nhun cao hn.
Bin đi din cho quy mô ca NH đc tính nh sau:
  

2/ T l vn ch s hu (CA): Vn ch s hu ca NH đc hình thành t vn
góp ca c đông và tích ly t li nhun sau thu. Vn ch s hu th hin kh
nng t tài tr ca NH, cho thy mc đ đm bo tài chính giúp đánh giá kh nng
13

NH chu đng đc các khon l và có th đi phó vi ri ro có th xy ra.
Naceur
và Goaied (2001), khi nghiên cu  Tunisia
, đƣăch ra rng các NH kinh doanh tt
đã tp trung ci tin nng sut lao đng và c gng tng vn c phn. Nhng NH
có vn ch s hu cao ít có nhu cu vay vn bên ngoài và có chi phí s dng vn
thp hn nên có li nhun cao hn. NH có nhiu vn ch s hu có xác sut v n
thp hn. Athanasoglou & al (2005); Athanasoglou & al (2006); Pasiouras và
Kosmidou (2007); Kosmidou & al (2007); Deger Alper và Adem Anbar (2011) đã
tìm thy tng quan thun gia t l vn ch s hu trên tng tài sn và li nhun
NH. Vn ch s hu đc mong đi tng quan thun vi hiu qu hot đng ca
NH vì NH có cu trúc vn phù hp ít b ri ro phá sn, gim đc chi phí s dng
vn.
Bin đi din cho vn ch s hu là t l vn ch s hu trên
tng tài sn, ký
hiu là CA (capital to asset ratio) vƠăđc tính nh sau:
 



3/ Cho vay (LA): Ch s cho vay (LA) đi din cho cht lng ca tài sn. LA
cho thy thu nhp ca NH thng tng quan thun vi hiu qu hot đng ca
NH tr khi NH có ri ro  mc chp nhnăđc (Rhoades và Rutz, 1982). S d
cho vay càng ln thì li nhun càng cao. Tuy nhiên, các khon n xu có th gây
tn tht cho NH nên NH có nhiu n xu s gim li nhun. Tng quan thun hay

nghch gia LA và li nhun tùy thuc vào cht lng ca khon cho vay.
Athanasoglou & al. (2006); Deger Alper và Adem Anbar (2011) tìm thy tng
quan nghch gia d n cho vay và li nhun. Tác gi cng mong đi s có tng
quan nghch gia LA và li nhun ca NH.ăLAăđcătínhănhăsau:
 



4/ Tin gi khách hàng (DP): là ngun vn huy đng chính có chi phí hp lý
ca NH (Deger Alper và Adem Anbar, 2011). Tin gi ca khách hàng tng cao,
cho vay càng nhiu, NH thu li nhun càng cao. DP càng ln, NH càng có nhiu
vn đ đu t và cho vay đ mang li li nhun cao. Tin gi ca khách hàng đc
14

mong đi s tng quan thun vi li nhun ca NH. Công thcăxácăđnh:
 



5/ Cu trúc thu nhp và chi phí (NIM và NM): Tác gi s dng các ch s t
l thu nhp lãi cn biên (NIM) và t l thu nhp ngoài lãi cn biên(NM). Li nhun
t cho vay cho bit li nhun t chênh lch lãi sut gia huy đng và cho vay vn.
Ch s này cng giúp đánh giá hiu qu hot đng chính ca NH. Thu nhp ngoài
lãi vay bao gm tt c các khon thu ngoài thu nhpălƣi,ăđóălƠăcác khon nhăphí
dch v, hoa hng, c tc, mua bán c phiu và các ngun khác. Và chi phí ngoài
lãi bao gm tt c các khon chi phí ngoài chi tr lƣiănhătinălng,ăsa cha, bo
trì thit b, khu hao tài snầlƠăcácăchiăphíăhotăđng ca ngân hàng. NM  đaăs
NH thng b âm.
Nghiên cu ca Deger Alper và Adem Anbar (2011)  Th Nh K giai đon
2002-2010 xácăđnh thu nhp ngoài lãi tng quan thun vi li nhun NH. Tác

gi k vng tng quan thun gia li nhun t cho vay và thu nhp ngoài lãi vay
vi ROA và ROE. Công thc:
 
  


 
  


6/ Chi phí d phòng ri ro tín dng (LLP): Là vic trích lp d phòng trên tng
nhómădăn cho vay ca NH.ăơyălƠăd phòng phát sinh thêm đc tính vào chi phí
kinh doanh trongănmăca NH. Phm Hu Hng Thái (2013) cho rng chi phí d
phòng phân b mt phn ri ro tín dng lên kh nngăsinhăli ca NH. Chi phí d
phòng ri ro cao làm gim thp kh nngăsinhăli ca NH. Công thc tính:
 



7/ T l n xu (NPL): N xu là nhng khon n quá hn có kh nngăb tht
thu, n liênăquanăđn các v án ch x lý và nhng khon n quá hnăkhôngăđc
Chính ph cp bù, thng là nhng món n quá hn t 91 ngày tr lên mà không
15

đòiăđc hocăkhôngăđcătáiăcăcu (bao gm n t nhóm 3ăđn nhóm 5). NPL
đcădùngăđ xemăxétătácăđng ca n xuăđn kh nngăsinhăli ca NH, vì vic
khôngăthuăđc n hay thu n khôngăđúngăhnăđu nhăhng đn kinh doanh ca
NH. Công thc tính:
 




1.2.3.2. Các ch s đi din cho kinh t vămô.
1/ Tc đ tng tng sn phm quc ni thc t hng nm (RGDP): là mt
công c đo lng tng th hot đng kinh t đc điu chnh theo lm phát. RGDP
thngăđc tính toán da trên giá c ca mtănmăgc. Nó s tác đng vào nhiu
yu t trong hotăđng NH nh huyăđng vn và cho vay. Các nghiên cu trc
đơy cho thy RGDP tng quan thun vi hiu qu hot đng ca NH (Deger
Alper và Adem Anbar, 2011). Tác gi cng mong đi tng quan thun gia tc đ
tng tng sn phm quc ni thc t hàng nm vi hiu qu hot đng ca NH, vì
nhu cuă vayă NHă thngă tngă khiă nn kinh t tngă trng.
Công thc xác đnh
RGDP nh sau:
    
2/ T l lm phát hàng nm (INF): o lng tc đ tng ca ch s giá tiêu
dùng (CPI) ca r hàng hóa dch v. Lm phát nh hngăđn giá tr thc ca chi
phí và doanh thu. Lm phát và li nhun có th tng quan thun hoc nghch ph
thuc vào kh nngăd đoán (Perry, 1992). Nu d đoán đc mc lm phát, NH
có th điu chnh lãi sutăđ tng doanh thu nhanh hn chi phí, ngc li, chi phí
có th tng nhanh hn doanh thu. Hu ht các nghiên cu đu cho thy tng quan
thun gia lm phát và li nhun ca NH (Bourke, 1989; Molyneux & Thornton
1992; Kosmidou, 2006). Tác gi cng mong đi tng quan thun gia t l lm
phát hàng nm và li nhun ca NH.
3/ Lãi sut thc (RI): thng nh hngăđn li nhun ca NH. Lãi sut thc
bng lãi sut danh ngha tr t l lm phát d kin. Lãi sut thc thngăđc dùng
trong nghiên cu vì khon đu t ch to ra hiu qu khi mang li li nhun thc.
16

i vi NH, thu nhp t cho vay thc t phát sinh = thu nhp t cho vay theo lãi
sut danh ngha - nh hng ca lm phát. i vi khách hàng gi tin, lãi tin gi

phát sinh cn đc điu chnh theo lm phát. Khi lãi sut thc cao,ăkhuynhăhng
tit kim s tng. Ngc li, khi lãi sut thc thp,ăkhuynhăhngăđu t và tiêu
dùng s tng. Lãi sut thc tác đng đn tin gi và cho vay.
Deger Alper và Adem Anbar (2011) nghiên cu  Th Nh K giai đon 2002ậ
2010 xác đnh tng quan nghch gia lãi sut thc và li nhun NH. Nhng,
Samuelson (1945) khng đnh li nhun NH tngăcùng vi vic tng lãi sut cho
thy lãi sut thc tng quan thun hay nghch theo tng th trng khác nhau. Tác
gi k vng lãi sut thc tng quan thun vi li nhun NH. Công thc tínhănhă
sau:
    
4/ S tp trung (HHI): Biu hin cho s cnh tranh ca mt ngành công
nghip, nói lên mi liên h gia s lng doanh nghip và th phn chia s ca h
trong mt th trng hàng hóa, dch v. Khi mt s doanh nghip ln nht chim
hu ht th phnătrongăngƠnhăđó, s tp trung ngành là cao, s cnh tranh gim, tính
đc quyn tng và ngc li.
S tpătrungăđc biu th thông qua ch s Herfindahl (Herfindahl - Hirschman
Index, hay HHI), lƠăthcăđoăkíchăthc caăcácăcôngătyăliênăquanăđn ngành công
nghip, là mt ch s th hin s lngăđi th cnh tranh trong s đó.ăcăđt tên
theo nhà kinh t C. Herfindahl và Albert O. Hirschman, đó là mt khái nim kinh t
đc áp dng rng rãi trong lut cnh tranh, chngă đc quyn và qun lý công
ngh. Ch s nƠyă đcă đnhă nghaă lƠă tngă cácă bìnhă phngă ca th phn ca 50
doanh nghip ln nht (hoc trên tt c các doanh nghip nuăcóăítăhnă50)ătrongă
ngành công nghip,ătrongăđóăth phnăđc th hin thành phân s. Kt qu t l
thun vi th phn trung bình trng ca doanh nghip. Ch s Herfindahl tngă
thng ch vic gim cnh tranh và tngăsc mnh th trng, trong khi gim ch ra
điuăngc li. Công thc:
17

 








Trongăđó:ă - S
i
là th phn ca công ty i.
- N là s lng công ty có trong th trng.
1.2.4. Căs khoa hc ca mô hình các nhân t nhăhngăđn kh nngă
sinh li.
i vi các bin phn ánh yu t ni ti ca NH, da trên các mô hình ch yu
phân tích v kh nngăsinhăli theo Trn Huy Hoàng (2011,
trang 299-304):
1.2.4.1. Mô hình phân tích li nhun trên tng tài sn (ROA).
Các yu t cu thành ROA gm:
    

Trongăđó:
- Thu nhp lãi cn biên = Thu t lãi ậ chi phí lãi / Tng tài sn
- Thu nhp ngoài lãi cn biên = Thu ngoài lãi ậ chi phí ngoài lãi / Tng tài
sn
- Mcăđ tácăđng ca các giao dchăđc bit ti tài sn ròng = Các khon thu
chiăđc bit / Tng tài sn. Các khonăthuăchiăđc bit bao gm d phòng tn tht
tín dng, lãi (l) t kinh doanh chng khoán và thu nhp (l) thtăthng.
Mô hình trên ch ra các yu t tng tài sn, thu nhp lãi cn biên và thu nhp
ngoài lãi cnăbiênăcóătácăđngăđn ROA ca NH, cùng ý kin vi các nghiên cu
ca Deger Alper và Adem Anbar (2011).
Trong các khonăthuăchiăđc bităđi vi các ngân hàng Vit Nam, khon d

phòng tn tht tín dng chim t trng ln,ă tácă đngă đn kh nngă sinhăli ca
ngơnăhƠng.ăiu này cùng ý kin vi Phm Hu Hng Thái (2013).
Da theo nhng nghiên cu trc, tác gi đaăthêm hai yu t là dăn vay và
tin gi khách hàng (theo Deger Alper và Adem Anbar, 2011) th hin quy mô hot
đng ca ngân hàng và yu t n xu (theo Phm Hu Hng Thái, 2013) th hin
ri ro trong hotăđng tín dng.