Tải bản đầy đủ (.pdf) (93 trang)

Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.04 MB, 93 trang )





B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH
o0o




Văc Long


CÁC YU T NHăHNGăN
KH NNGăSINHăLI CA CÁC
NGỂNăHẨNGăTHNGăMI VIT
NAM





LUNăVNăTHCăSăKINHăT









Tp. H Chí Minh - 2015




B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH
o0o




Văc Long


CÁC YU T NHăHNGăN
KH NNGăSINHăLI CA CÁC
NGỂNăHẨNGăTHNGăMI VIT
NAM

Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng
Mã s: 60340201


LUNăVNăTHCăSăKINHăT


Ngiăhng dn khoa hc:
TS. Lê Thành Lân





Tp. H Chí Minh - 2015

LIăCAMăOAN

TôiăxinăcamăđoanărngăđơyălƠăcôngătrìnhănghiênăcu ca tôi, có s hng dn h
tr t ngiăhng dn khoa hc là TS. Lê Thành Lân. Các ni dung nghiên cu và
kt qu trongăđ tài này là trung thcăvƠăchaăđc bt k ngi nào công b trong
mt công trình nghiên cu khoa hc nào trcăđó. Nhng s liu trong các bng
biu phc v cho vic phân tích, nhnăxét,ăđánhăgiáăđc chính tác gi thu thp t
các ngun khác nhau có ghi trong phn tài liu tham kho.
Nu có bt kì sai sót, gian ln nào tôi xin hoàn toàn chu trách nhimătrc Hi
đngăcngănhăkt qu lunăvnăca mình.

Tp. H ChíăMinh,ăngƠyăầ.ăthángăầ.ănmăầ.
Hc viên



V c Long










MC LC
oOo
Trang bìa ph
Liăcamăđoan
Mc lc
Danh lc ch vit tt
Danh mc bng
Danh mc hình v
M U 1
Chngă1: TNG QUAN V KH NNGăSINHăLI CA CÁC NGÂN HÀNG
THNGăMI 5
1.1. Lc kho các nghiên cu thc nghimătrcăđơyăv các nhân t nhăhng
đn kh nngăsinhăli ca ngân hàng. 5
1.1.1. Các nghiên cu thc nghim  nc ngoài. 5
1.1.2. Các nghiên cu thc nghim  Vit Nam. 9
1.2. Tng quan v các yu t nhăhngăđn kh nng sinh li ca ngân hàng. 9
1.2.1. Khái nim v kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngămi. 9
1.2.2. Xácăđnh kh nngăsinhăli ca ngân hàng. 10
1.2.3. Các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngămi. 11
1.2.4. Căs khoa hc ca mô hình các nhân t nhăhngăđn kh nngăsinhăli. 17
Kt lunăChngă1 22
CHNGă2: THC TRNG CÁC YU T NHăHNGăN KH NNGă
SINH LI CAăNGỂNăHẨNGăTHNGăMI VIT NAM 23
2.1. Gii thiuăcácăngơnăhƠngăthngămi Vit Nam và thc trng v kh nngăsinhă
liầ 23
2.1.1. Thc trng caăcácăngơnăhƠngăthngămi Vit Nam. 23
2.1.2. Thc trang v kh nngăsinhăli caăcácăngơnăhƠngăthngămi Vit Nam. .25
2.2. Phngăphápănghiên cu các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca các

ngơnăhƠngăthngămi Vit Nam. 26

2.2.1. D liu nghiên cu. 26
2.2.2. Các bin nghiên cu. 30
2.2.3. Mô hình nghiên cu. 31
2.2.4. Phngăphápăphơnătíchăd liu. 31
2.3. Kt qu nghiên cu và tho lun các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli
caăcácăngơnăhƠngăthngămi Vit Nam. 34
2.3.1. Mô t mu nghiên cu. 34
2.3.2. Phơnătíchătngăquan. 38
2.3.3. Phân tích hi quy và các kim nghim. 43
Kt lunăchngă2. 56
CHNGă 3: GII PHÁP NÂNG CAO KH NNGă SINHă LI CA NGÂN
HẨNGăTHNGăMI VIT NAM 57
3.1. nhăhng phát trinăngƠnhăngơnăhƠngăđnănmă2020. 57
3.2. Các giiăphápăđi viăngơnăhƠngăthngămi. 59
3.2.1. Tiăuăhóaămc vn ch s hu. 59
3.2.2. Tngăcng hiu qu hotăđngăhuyăđng vn và cho vay 62
3.2.3. Nghiên cu phát trin thêm các dch v phi tín dng,ăđng thi rà soát ct
gim các chi phí không cn thit. 64
3.2.4. Gii pháp v nhân s. 66
3.2.5. Nơngăcaoăuyătínăthngăhiu. 67
3.2.6. ChnănhƠăđuătăchinălcănc ngoài 67
3.3. Các gii pháp h tr t phíaănhƠănc. 68
3.3.1. Hoàn thin h thng pháp lut. 68
3.3.2. Minh bch hóa hotăđng ngân hàng. 68
3.3.3. y mnh vic sáp nhpăcácăngơnăhƠngăthngămi c phn vi nhau. 69
Kt lunăchngă3. 70
KT LUN VÀ KIN NGH 71
Tài liu tham kho 73

Ph lc 76


DANH LC CH VIT TT
oOo
KÍ HIU
GII THÍCH
CP
Chính ph
NH
Ngân hàng
NHNN
NgơnăhƠngăNhƠănc
NHTM
NgơnăhƠngăthngămi
NHTMNN
NgơnăhƠngăthngămi nhƠănc
NHTMCP
NgơnăhƠngăthngămi c phn
NHLD
Ngân hàng liên doanh
NHNNg
NgơnăhƠngănc ngoài
VND
VităNamăng



DANH MC BNG
oOo

Bng 1.1: MIă TNGă QUANă GIA CÁC BINă C LP ậ BIN PH
THUC 21
Bng 2.1: MÔ T D LIU NGHIÊN CU 25
Bng 2.2: MT S CH TIÊU SO SÁNH QUY MÔ GIA D LIU MU VÀ
TNG TH THIăIM 31/12/2013 27
Bng 2.3: KT QU PHÂN TÍCH MÔ T THNG KÊ 34
Bng 2.4: GIÁ TR TRUNGăBỊNHăVẨă LCH CHUN GIA CÁC NHÓM
NGÂN HÀNG THNGăMI 35
Bng 2.5: KT QU PHỂNăTệCHăTNGăQUAN 39
Bng 2.6: BNG TÓM TT HÀM HI QUY A1 43
Bng 2.7: KT QU KIM NGHIM ANOVA HÀM HI QUY A1 43
Bng 2.8: KT QU PHÂN TÍCH HI QUY TUYN TÍNH CA HÀM HI
QUY A1 44
Bng 2.9: BNG TÓM TT HÀM HI QUY A2 48
Bng 2.10: KT QU KIM NGHIM ANOVA HÀM HI QUY A2 48
Bng 2.11: KT QU KIMăNH BREUSCH-PAGAN-GODFREY HÀM HI
QUY A2 49
Bng 2.12: KT QU PHÂN TÍCH HI QUY TUYN TÍNH CA HÀM HI
QUY A2 49
Bng 2.13: BNG TÓM TT HÀM HI QUY E 52
Bng 2.14: KT QU KIM NGHIM ANOVA HÀM HI QUY E 52
Bng 2.15: : KT QU KIMăNH BREUSCH-PAGAN-GODFREY CA HÀM
HI QUY E 53
Bng 2.16: KT QU PHÂN TÍCH HI QUY TUYN TÍNH CA HÀM HI
QUY E 53



DANH MC HÌNH V
oOo

Hình 2.1: T L ROA VÀ ROE CA MT S NGÂN HÀNG TRONG GIAI
ON 2008 ậ 2012 28
Hình 2.2: DIN BIN CA CH S S TP TRUNG NGÀNH NGÂN HÀNG
(HHI)ăGIAIăON 2007 ậ 2013 28
Hình 2.3: MÔ HÌNH CÁC YU T NHăHNGăN KH NNGăSINHăLI
CAăNGỂNăHẨNGăTHNGăMI VIT NAM 29
1

M U
oOo
1. Lý do chnăđ tài.
Trong căch th trng, h thng ngân hàng đc xem nh mch máu ca c
nn kinh t khi tp trung các chu chuyn tin t. Hot đng ngân hàng thông sut,
lành mnh là điu kin đ các ngun lc tài chính đc luân chuyn, phân b và s
dng hiu qu, kích thích tng trng kinh t bn vng. Tuy nhiên, khi thc hin
chcănngăluăthôngătin t, ngân hàng vn là mt doanh nghip hotăđng vì li
nhun. Li nhunăluônălƠăthcăđoăhiu qu kinh t ca doanh nghip. Li nhun
ca ngân hàng có th đc đánh giá  tm vi mô và v mô.  tm vi mô, li nhun
th hin kt qu kinh doanh trong môiătrng cnh tranh quyt lit hin ti.  tm
v mô, h thng ngân hàng hotăđng hiu qu s đóng góp tích cc vào s n đnh
ca nn tài chính quc gia. Các nhà nghiên cu, nhà đu t, nhà qun tr và nhà lp
pháp rt quan tâm đn li nhun cùng các yu t nh hngă đn li nhun ca
ngân hàng đ đánhăgiá đúng thc trng ca h thng ngân hàng, t đó đa ra đi
sách phù hp.
Thi gian qua, nn kinh t Vit Nam tri qua nhiu thngătrm phc tp. Trc
nm 2007, nn kinh t phát trin nhanh và khá năđnh; sauăđó, do nhăhng ca
cuc khng hong tài chính th gii, Vit Nam btăđu gp khóăkhn, lm phát cao,
ngơnăsáchăvƠăcánăcơnăthngămi thâm htầ, ngành ngân hàng cng b nhăhng
theo.ăTrongăgiaiăđon 2001- 2006, h thng ngành ngân hàng phát trin mnh m
vi mc tngă trng tín dng hngă nmă t 20%ăđn 30%; t nmă 2007ă tr đi,

ngành ngân hàng đƣăbc l nhiuăđim yuănhăn xu tngăcao, thanh khon kém
T nmă 2011, Chính ph và Ngân hàng Nhà ncă đƣă cóă đ án táiă căcu h
thng ngân hàng. Sau hai nmăthc hinăđ án đƣămang li nhng kt qu banăđu
nhălãi sut gim và năđnh, n xu đc kim soát. Các binăđng kinh t đóăđƣă
nhăhngăđn li nhun caăngơnăhƠng.ăDoăđó,ăcn tìm hiu các yu t nhăhng
đn kh nngăsinhăli ca ngân hàng trong thi gian qua đ bn thân các ngân hàng
cngănhăcácănhƠăchínhăsáchălp ra bcăđiăđúngăđn nhm phát trin bn vng h
2

thng ngân hàng.
Trên th gii đƣă cóă nhiu nghiên cu thc nghim đoă lng hiu qu kinh
doanh ca ngân hàng thông qua các ch tiêu ROA và ROE và ch ra rng hiu qu
kinh doanh ca ngân hàng chu nhăhng ca các nhân t ni ti (đc th hin
thông qua các ch s tài chính) và các yu t kinh t v môănh tc đ tng trng
tng sn phm quc ni hàng nm, lm phát và lãi sut thc Ti Vit Nam, các đ
tài thc nghim phân tích v hiu qu hot đng và các nhân t nh hng, thng
s dng d liu ca doanh nghip. Các nghiên cu khác li xem xét mi quan h
gia cu trúc tài chính hoc qun tr tài sn lu đng đi vi hiu qu hot đng
ca doanh nghip. Mt s khác nghiên cu v hiu qu hot đng ca các doanh
nghip nh và va trên th trng chng khoán.
 thi k k hoch hóa tp trung, có nhiu khóa lun phân tích v li nhun
cùng các nhân t tácăđngăđn li nhun ngân hàng. Nhng,ăt nmă2000ăđnănmă
2010, khi các ngân hàng đuaănhauătrngăra s li nhun cao ngt, các công trình
khoa hc nghiên cu vnăđ này chuynătheoăhngăphơnătíchăđnhălng.
Xut phát t thc t đó, tác gi chn đ tài ắPhân tích các yu t nh hng đn
kh nngăsinhăli ca các ngân hàng thng mi Vit Nam” đ làm Lun vn tt
nghip Cao hc Kinh t. Thông qua phng pháp nghiên cu đnh lng, tác gi s
dng mô hình hi quy đ đánh giá các yu t nh hng đn li nhun ca các
ngân hàng thng mi c phn Vit Nam trong giai đon t nm 2007 đn nmă
2013.

2. Mc tiêu nghiên cu.
Mc tiêu nghiên cu caăđ tài là phân tích vƠăđoălng các yu t nhăhng
đn kh nngăsinhăli ca h thng các ngân hàng thngămi.ăTrongăđó, c hai
khía cnh tácăđng là các đcăđim hotăđng ni ti ca ngân hàng và môiătrng
kinh t vămô đuăđc xem xét.
T đó,ăđ tƠiăđaăraăcácăgii pháp nhm nâng cao kh nngăsinhăli ca các
ngơnăhƠngăthngămi Vit Nam.

3

3. iătng và phm vi nghiên cu.
iătng nghiên cu caăđ tài là 18 ngơnăhƠngăthngămi c phn Vit Nam
đ tin ly s liu.
Phm vi nghiên cu là giaiăđon t nmă2007ăđn nmă2013. Nmă2014ăva
dt, tác gi chaăthuăthpăđc s liu.
4. Phngăphápănghiênăcu.
 tƠiăđc thc hin viăphngăphápăđnh tính kt hpăphngăphápăđnh
lng.
5. Câu hi nghiên cu.

Câu hi nghiên cu 1: Nhng nhân t tài chính ni ti nào nh
hng đn
kh nng sinh li ca các ngân hàng thng mi Vit Nam trong giai đon t nm
2007 đn nmă2013? Trongăđóălnhăvc tín dng có phi có nhăhng ln nht?
 Câu hi nghiên cu 2: Nhng ch s kinh t v mô nh tc đ tng trng
tng sn phm quc ni, lm phát và lãi sut thc có tác đng đn kh nng sinh
li ca các ngân hàng thng mi Vit Nam trong giai đonătrên?ăTrongăđó, đc
bit là th đc quyn nhăhng gì đn kh nngăsinh li ca ngành?
6. Cácăđóngăgóp caăđ tài.
Kt qu nghiên cu caăđ tài s cung cp các thông tin khoa hc có giá tr cho

các nhà qun tr ca ngân hàng đ h cân nhc khi xây dng chin lc qun tr
hiu qu giúp ngân hàng đt li nhun cao hn, bn chcăhn,ăgóp phn nâng cao
v th ca ngân hàng trên th trng.
 tài góp phn h thng li các yu t tác đngăđn li nhun ca ngân hàng
đ thu hút đu t vào c phiu ngân hàng.
 tài cung cp bng chng thc nghim v li nhun và các yu t nh hng
đn li nhun ca ngân hàng giúp Chính phú, Ngân hàng Nhà nc và Hip hi
Ngân hàng cóăc s hochăđnh các chính sách phù hp.
7. Kt cu caăđ tài.
Ngoài M đu và Kt lun, Lunăvnăđc b cc thành 03 chng:
 Chng 1: Tng quan v kh nngă sinhă li caă cácă ngơnă hƠngă thngă
4

mi.
 Chng 2: Thc trng các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca ngân
hƠngăthngămi vit nam.
 Chng 3: Gii pháp nâng cao kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngămi
vit nam.



5

Chngă1
TNG QUAN V KH NNGăSINHăLI CA CÁC NGÂN HÀNG
THNGăMI
1.1. Lc kho các nghiên cu thc nghimă trcă đơyă v các nhân t nh
hngăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng.
1.1.1. Các nghiên cu thc nghim  nc ngoài.
1.1.1.1. John Goddard, Phil Molyneux và John Wilson (2004).

John Goddard, Phil Molyneux và John Wilson (2004) nghiên cu li nhun ca
các ngân hàng Châu Âu vào nhng nm 1990. Các tác gi s dng bin ph thuc
đ nghiên cu là ch s li nhun trên vn ch s hu (ROE). Các bin đc lp ca
mô hình là quy mô ngân hàng, tài sn ngoài bng cân đi k toán và vn ch s
hu. D liu nghiên cu bao gm 665 ngân hàng t sáu nc Châu Âu là an
Mch, Pháp, c, Ý, Tây Ban Nha và Anh trong giai đon 1992ậ1998.
Kt qu nghiên cu cho thy quy mô ngân hàng không nh hngăđáng k đn
li nhun ca ngân hàng. Kt qu này cng phù hp vi các nghiên cu trc đó
cho rng hiu qu qun lý chi phí hot đng nh hng ln đn li nhun ngân
hàng hn là quy mô ngân hàng. Kt qu cng cho thy có s khác bit gia các
quc gia v mi quan h gia các tài sn ngoài bng cân đi k toán trong danh mc
đu t và li nhun ca ngân hàng. Ví d,  nc Anh, các tài sn ngoài bng cân
đi k toán có mi tng quan thun vi li nhun ca ngân hàng. Tuy nhiên,  các
quc gia khác, mi quan h này là tng quan nghch hoc trung tính. ng thi,
các tác gi cng đƣ tìm thy mi tng quan thun gia bin vn ch s hu và li
nhun ngân hàng.
1.1.1.2. Panayiotis P. Athanasoglou, Sophocles N. Brissimis và Matthaios
D. Delis (2005).
Các tác gi này đã kim tra các yu t tài chính, ch s ngành và ch s kinh t
v mô tácăđng đn li nhun ca ngân hàng Hy Lp trong giaiđon 1985ậ2001.
Các tác gi đƣ s dng bin li nhun trên tài sn (ROA) đi din cho li nhun
ca ngân hàng. Các bin đc lp đc chia thành 3 nhóm: nhóm các ch s tài
6

chính ca tng ngân hàng nh vn ngân hàng, ri ro tín dng, tng trngănng
sut, qun lý chi phí hot đng và quy mô ngân hàng; nhóm ch s ngành ngân
hàng gm quyn s hu (ownership) và s tp trung (concentration); nhóm các ch
s nn kinh t v mô gm ch s lm phát và ch s chu k sn lng (cyclical
output).
Kt qu nghiên cu cho thy vn ngân hàng và tng trng nng sut có mi

tng quan thun vi li nhun ca ngân hàng, mi tng quan này có ý nghaă
thng kê. Ri ro tín dng và qun lý chi phí hot đng có tng quan nghch đi vi
li nhun. Tuy nhiên, kt qu nghiên cu cho thy quy mô ngân hàng không có nh
hng ln đn li nhun ngân hàng. Nhóm ch s ngành công nghipă nh bin
quyn s hu và s tp trung nh hng không đáng k đn li nhun ca ngân
hàng. Nhóm các ch s kinh t v mô gm ch s lm phát và chu k sn lng nh
hng đn hiu qu hot đng ca ngành ngân hàng.
1.1.1.3. Panayiotis Athanasoglou, Matthaiois D. Delis và Christos K.
Staikouras (2006).
Các tác gi này nghiên cu các yu t quyt đnh li nhun ngân hàng ti khu
vc ông Nam Châu Âu giai đon 1998ậ2002. H đƣ s dng hai bin đi din cho
hiu qu kinh doanh ca ngân hàng là ROA và ROE. Bin đc lpăđi din cho đc
đim ni ti ca ngân hàngăđc s dng là tính thanh khon, ri ro tín dng, vn
ch s hu, qun lý chi phí hot đng, quy mô ngân hàng, s hu ca nhà đu tă
nc ngoài và th phn. Các bin đi din cho ngành là s ci tin h thng ngân
hàng (banking system reform) và s tp trung (concentration). Các bin đi din
cho yu t kinh t v mô là lm phát và hot đng kinh t (economic activity).
D liu nghiên cu là 522 ngân hàng  khu vc ông Nam Châu Âu t 7 quc
gia Albania, BosniaậHerzegovina, Bulgaria, Croatia, Fyrom, Romania và Serbia-
Montenegro trong giai đon 1998ậ2002. Kt qu nghiên cu cho thy li nhun
ca ngân hàng chu tác đng bi yu t ri ro tín dng và quy mô ngân hàng. i
vi bin đi din cho yu t kinh t v mô, lm phát đc xác đnh có nh hng
mnh m đn li nhun ngân hàng.
7

1.1.1.4. Pasiouras và Kosmidou (2007).
H nghiên cu các yu t nh hng đn li nhun ngân hàng thng mi hot
đng ti 15 quc gia thuc liên minh Châu Âu giai đon 1995 ậ2001. H s dng
ch tiêu li nhun trên tài sn (ROA) làm bin đi din cho li nhun ca ngân
hàng. Các bin đi din cho đc đim ni ti ca ngân hàng bao gm: vn ch s

hu, chi phí hot đng, tính thanh khon và quy mô ca ngân hàng. Các bin đi
din cho yu t kinh t v mô và cu trúc tài chính bao gm: lm phát, tc đ tng
trng tng sn phm quc dân thc t hàng nm, s tp trung, t l tài sn ca
ngân hàng trên tng sn phm quc dân (total assets of the deposit money banks
divided by the GDP ratio), t l vn hóa th trng ca tài sn trên tng tài sn ca
ngân hàng (stock market capitalization to total assets of the deposit money banks
ratio), t l vn hóa th trng trên GDP (the ratio stock market capitalization to
GDP).
D liu nghiên cu là 584 ngân hàng thng mi hot đng trên 15 quc gia
Châu Âu trong giaiăđon 1995ậ2001, bao gm 4088 mu quan sát. Kt qu nghiên
cu cho thy li nhun ca ngân hàng b nh hng bi các ch s tài chính ngân
hàng và các yu t kinh t v mô. Vn ngân hàng và chi phí là các yu t nh hng
chính đn ROA trong tt c các trng hp. c bit là vn ngân hàng đã có mi
tng quan thun vi li nhun ca ngân hàng. Ngoài ra, các yu t kinh t v mô
nh tc đ tng trng tng sn phm quc ni thc t và lm phát cng tng
quan thun vi li nhun ca ngân hàng.
1.1.1.5. Kosmidou, Pasiouras và Tsaklanganos (2007).
H xem xét các yu t nh hng đn li nhun ca các ngân hàng Hy Lp hot
đng  nc ngoài giai đon 1995ậ2001. H s dng bin ph thuc là li nhun
trên tài sn (ROA). Các bin đc lp đi din cho các đc đim ni ti ca ngân
hàng là các ch s hot đng ca ngân hàng nh cho khách hàng vay, tính thanh
khon, vn ch s hu, qun lý chi phí hot đng và quy mô ngân hàng. Các bin
đi din cho kinh t v môăcng đc s dng nh vn hóa th trng chng khoán
và th phn.
8

D liu đc phân tích là 19 chi nhánh ngân hàng Hy Lp hot đng ti 11
quc gia trong giai đon 1995-2001, gm 92 mu quan sát. Kt qu nghiên cu cho
thy quy mô ngân hàng tng quan thun vi li nhun ngân hàng. Nghiên cu
cng ch ra rng các kt hp ca các bin có th gii thích nhiu hn đi vi li

nhun ca các ngân hàng Hy Lp hot đng  nc ngoài.
1.1.1.6. Khizer Ali, Muhammad Farhan Akhtar và Hafiz Zafar Ahmed
(2010).
H nghiên cu các ch s tài chính và ch s kinh t v mô tác đngăđn li
nhun ca ngân hàng thng mi Pakistan giai đon 2006ậ2009. H s dng hai
bin ph thuc là li nhun trên tài sn (ROA) và li nhun trên vn ch s hu
(ROE). H s dng 6 bin đc lp là các ch s tài chính ca các ngân hàng, nh
quy mô ngân hàng, hiu qu hot đng, vn ch s hu, ri ro tín dng, hiu qu
qun lý tài sn, cu trúc danh mc đu t (portfolio composition). Hai bin đc lp
đi din cho các yu t kinh t v mô là tc đ tng trng tng sn phm quc ni
và lm phát.
D liu nghiên cu là các ngân hàng thng mi Pakistan giai đon 2006ậ
2009, bao gm 88 mu quan sát. Kt qu nghiên cu cho thy ROA và ROE tng
quan thun vi hiu qu qun lý tài sn và tc đ tng trng tng sn phm quc
ni. Trong khi ROA tng quan nghch vi vn ch s hu, ri ro tín dng và lm
phát, ROE tng quan nghch vi hiu qu hot đng.
1.1.1.7. Deger Alper và Adem Anbar (2011).
H nghiên cu ch s tài chính ca ngân hàng và ch s kinh t v mô nh
hng đn li nhun ca ngân hàng thng mi Th Nh K giai đon 2002-2010.
H s dng hai bin ph thuc là li nhun trên tài sn (ROA) và li nhun trên
vn ch s hu (ROE). Ngoài 7 bin đc lp đi din cho các đc đim ni ti ca
ngân hàng là các ch s tài chính bao gm quy mô ngân hàng, vn ch s hu, cho
vay khách hàng, tính thanh khon, tin gi ca khách hàng và cu trúc thu nhpậ
chi phí. Các bin đi din cho yu t kinh t v mô đc dùng nhătc đ tng
trng tng sn phm quc dân thc t hàng nm, lm phát và lãi sut thc.
9

D liu nghiên cu là 10 ngân hàng giao dch trên sàn chng khoán Istambul
(ISE) trong giaiăđon 2002ậ2010, bao gm 90 mu quan sát. Kt qu nghiên cu
cho thy ROA tng quan thun vi quy mô ngân hàng và ch s thu nhp ngoài

lãi vay. ROA tng quan nghch vi khon cho vay khách hàng. ROE tng quan
thun vi quy mô ngân hàng và tng quan nghch vi lãi sut thc.
1.1.2. Các nghiên cu thc nghim  Vit Nam.
Nghiên cu ca Phm Hu Hng Thái (2013).
Trong bài vit ắTácă đng ca n xuă đn kh nngă sinhă li ca ngân hàng
thngămi”ăđngătrênăTp chí Ngân hàng s 18 tháng 09/2013 (Phm Hu Hng
Thái, trang 18 ậ 21); tác gi đƣănghiênăcu tp trung vào nhăhng ca n xuăđn
kh nngăsinhăli trên vn ch s hu (ROE) caă34ăNHTMătrongăgiaiăđon 2005 ậ
2012.
Da trên mô hình tuyn tính ca Akhtar (2011), nhm xem xét mcăđ tácăđng
ca n xuă(nhămt phn ca chtălng tài sn)ăđn kh nngăsinhăli ca các
NHTMCP (ROE), tác giá s dng các binăđc lp là quy mô ngân hàng (Size), đòn
by tài chính ca ngân hàng (DE), t l n xu (NPL), hiu qu qun lý tài sn
(AM), hiu qu chi phí hotăđng (OE). Tác gi đƣ thêm vào mô hình 2 bin ph
thuc na là d phòng ri ro cho vay (LLR) (theo Heffernen, 2008) và chi phí d
phòng ri ro tính dng (LLP) (theo Ponce, 2011). Kt qu nghiên cuă đƣăchng
minh rng n xu có nhăhng tiêu ccăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng. Tuy
tác gi ch nghiên cu trên mt bin ph thuc là ROE và không khoăsátăđn các
bin kinh t vămô, nhngăđƣ cho ra kt qu đángătinăcy. Tácăgiáăđƣătp hp d liu
ca 34 trong tng s 37 NHTMCP, có th đi din cho tt c các NHTMCP Vit
Nam.
1.2. Tng quan v các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng.
1.2.1. Khái nim v kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngămi.
Kh nngăsinhăli lƠăthcăđoăhiu qu kinh doanh bng tin. Khái nim kh
nngăsinhăliăđc áp dng trong mi hotăđng kinh t, khi s dng kt hp các tài
nguyên vt cht,ăconăngi và tài chính có th huyăđngăđc, nhm to ra kt qu
10

c th. Kh nngăsinhăli có th đc áp dng cho mt hay mt tp hp tài sn.
Hc thuyt caăMácăđƣăkháiăquátălênăhaiăcôngăthcăcăbn, phn nào minh ha

cho kh nngăsinhăli trong nn kinh t hàng hóa - tin t. Sn xutăvƠăluăthôngă
hàng hóa vn hành theo công thc H - T - H’ătrongăđóăH’ă=ăHă+ăH.ăTăbn tài
chính li vn hành theo công thc T - H - T’ătrongăđó T’ă=ăTă+ăT.ăKh nngăsinhă
liăđc hiuălƠăcácăđiu kin khách quan và ch quan giúp to nên thngădăHă
hayăTă>ă0 trong các công thc trên. ThngădănƠyăđc hiu là li nhun. Hăhayă
Tă<ă0ăth hin hotăđngăkinhădoanhăchaăthƠnhăcông.
Nhìn chung, li nhun cnăđápăngăđcăhaiăđòiăhi cp bách:
- BoătoƠnăđc vn nhm đm bo tái sn xut m rng cho doanh nghip.
- TrăđcăcácăkhonăgcăvƠălãi vay theoăđúngăcamăkt.
Lƣiăthuăđc trong niênăđ có th đc trích chia cho c đôngăhay sung vào vn
d tr. Ngoài vic np thu theoănghaăv, li nhun to ra phi cho phép tích lu
đ tin đ đm bo tái sn xut m rng,ăđm bo hoàn tr n vay, b sung vn
kinh doanh và chia c tc cho các c đông đƣăgópăvnăđuăt.
Trong doanh nghip, sn xut kinh doanh là quá trình kt hp các ngun nhân,
tài, vt lc mà doanh nghip nm gi đ to ra li nhun, kt qu ca quá trình kinh
doanh, là s c th hóa ca kh nngăsinhăli. Kh nngăsinhăliălƠăđiu kin cn
thit đ doanh nghip tn ti và phát trin, luôn là mi quan tâm hƠngăđu ca các
nhà qun lý doanh nghipăvƠăcácănhƠăđuăt.
NgoƠiăỦănghaăbanăđuălƠăcácăđiu kin kinh doanh góp phn to ra li nhun
trong doanh nghip, ngày nay, kh nngăsinhăliăcònăđc hiu là timănngăv hiu
qu kinh doanh, là mc tiêu li nhun mà doanh nghip munăhngăđn.
NgơnăhƠngăthngămi là doanh nghip kinh doanh tin t, nhm thu li nhun.
Kh nngăsinhăli ca NHTMăđc quan tâm không ch vì nó th hin thành qu
kinh doanh ca bn thân NH, mà còn là tín hiu th hin sc khe ca c nn kinh
t vì h thngăNHăđm bo vai trò huyt mchăluăthôngătrong nn kinh t hàng
hóa.
1.2.2. Xácăđnh kh nngăsinhăli ca ngân hàng.
11

Trc kia, v phngădin k toán, các nhà qun tr NH dùng công thc tính

sau:
Li nhun hch toán = Thu nhp hch toán – Chi phí hch toán
Cách tính li nhun ca NH khác vi cách tính ti các doanh nghip. K toán tài
chính trong NH không hchă toánă đ tính giá thành cho tng dch v cung ng.
Trongă nmă tƠiă chính,ă cácă ngună thuă thôngă thngă đc tp hp vào mcă ắThuă
nghip v”ă cònă cácă khonă chiă thôngă thngă đc tp hp vào mcă ắChiă nghip
nghip v”.ăCuiănm,ăhiu s gia thu-chi nghip v cho ra li nhun hch toán
(lãi gp)ătrongănm. emăs liu này ± lãi, l đc bit phát sinh ri tr điăcácăkhon
khu hao tài sn c đnh cùng các khon trích lp d phòng riăroătheoăquiăđnh s
cho ra li nhun ròng.
Li nhun ròng ca NH là con s tuytăđi có giá tr rt ln, hin ti có th lên
đn hàng ngàn t đng  các NH ln,ăgơyăkhóăkhnăkhiăđi chiu, so sánh gia các
đnăv do s khác bit v qui mô hotăđng.  tin đánhăgiáăkh nngăsinhăli
trong kinh doanh NH,ă ngi ta thng dùng hai t s sinh li chính là ROA và
ROE.
- ROA (returnăonăasset)ăđánhăgiáăhiu qu qun lý ca ngân hàng, cho thy
kh nngămtăđng tài sn ca ngân hàng to nên bao nhiêu li nhun ròng.
 



- ROE (return on equity) đoălng kh nngăvn ch s hu to ra li nhun
cho ngân hàng, th hin li nhun ròng tính trên mtăđng vn đuătăvƠoăngơnă
hàng.
 



1.2.3. Các yu t nhăhngăđn kh nngăsinhăli caăngơnăhƠngăthngă
mi.

Mi hotăđng caăNHTMăđu nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng
t cách qunălỦăchiăphíăđn các chính sách v giá dch v cung cp, các quytăđnh
12

v cu trúc tài sn cùng các ngun vn. Các yu t vămôănhălm phát, tcăđ tngă
GDPầăcngătác đngăđn kinh doanh ca ngân hàng.
Theo cách qunălỦătrc kia, munătngăli nhun cho NH phiătácăđngătngă
thu nghip v và tit gim chi nghip v. Lãi sut tin gi, tin vay do th trng n
đnh nên NH ít có kh nngătácăđngăđn;ănhng,ăvic m rng dch v cung ng có
th giúpăhuyăđng thêm nhiu ngun vn phi giá trong thanh toán, gim chi phí kh
bin và c gng tit gim các chi phí qun lý điuăhƠnhăchungătngăthêmăli nhun
cho NH.
Vic m rng an toàn các hotăđng tín dng và phi tín dngăgiúpătngăthêmăthuă
nhp. Vi khâu thmăđnh cht ch, NH hy vng gim thiu ri ro, nhăhng xu
đn li nhun ròng. Trong thi k kinh t hngăthnh, lmăphátăđc kim ch, NH
d m rng hotăđngăhnătrongăthi k suy thoái khi lmăphátătngăcao.ăCácăyu t
va k ch phù hpătrongăphơnătíchăđnhătính,ăkhóăxácăđnh các t l tácăđng cho
phơnătíchăđnhălng.
Theo các nghiên cuăđc lc kho  phn trên,ăđ đánhăgiáăkh nngăsinhăli,
nhà phân tích thngădùngăcácămôăhìnhăđƣăđc kim chng v đ chính xác, trong
đóăcácăyu t nhăhngăđc th hin bng các ch s. Tác gi xin nêu các ch s
liênăquanăđn môăhìnhăphơnătíchăđc la chn.
1.2.3.1. Các ch s ni ti ca ngân hàng.
1/ Quy mô ngân hàng (Size): Trong hu ht các nghiên cu tài chính, tng tài
sn là mt ch tiêu đánh giá quy mô ca NH (SIZE). Quy mô NH tng quan thun
vi hiu qu hot đng ca NH (Smirlock, 1985; Deger Alper và Adem Anbar,
2011).  đơy,ătác gi cng mong đi tng quan thun gia quy mô và li nhun
NH vì NH ln thng cho vay nhiu hn nên thu li nhun cao hn.
Bin đi din cho quy mô ca NH đc tính nh sau:
  

2/ T l vn ch s hu (CA): Vn ch s hu ca NH đc hình thành t vn
góp ca c đông và tích ly t li nhun sau thu. Vn ch s hu th hin kh
nng t tài tr ca NH, cho thy mc đ đm bo tài chính giúp đánh giá kh nng
13

NH chu đng đc các khon l và có th đi phó vi ri ro có th xy ra.
Naceur
và Goaied (2001), khi nghiên cu  Tunisia
, đƣăch ra rng các NH kinh doanh tt
đã tp trung ci tin nng sut lao đng và c gng tng vn c phn. Nhng NH
có vn ch s hu cao ít có nhu cu vay vn bên ngoài và có chi phí s dng vn
thp hn nên có li nhun cao hn. NH có nhiu vn ch s hu có xác sut v n
thp hn. Athanasoglou & al (2005); Athanasoglou & al (2006); Pasiouras và
Kosmidou (2007); Kosmidou & al (2007); Deger Alper và Adem Anbar (2011) đã
tìm thy tng quan thun gia t l vn ch s hu trên tng tài sn và li nhun
NH. Vn ch s hu đc mong đi tng quan thun vi hiu qu hot đng ca
NH vì NH có cu trúc vn phù hp ít b ri ro phá sn, gim đc chi phí s dng
vn.
Bin đi din cho vn ch s hu là t l vn ch s hu trên
tng tài sn, ký
hiu là CA (capital to asset ratio) vƠăđc tính nh sau:
 



3/ Cho vay (LA): Ch s cho vay (LA) đi din cho cht lng ca tài sn. LA
cho thy thu nhp ca NH thng tng quan thun vi hiu qu hot đng ca
NH tr khi NH có ri ro  mc chp nhnăđc (Rhoades và Rutz, 1982). S d
cho vay càng ln thì li nhun càng cao. Tuy nhiên, các khon n xu có th gây
tn tht cho NH nên NH có nhiu n xu s gim li nhun. Tng quan thun hay

nghch gia LA và li nhun tùy thuc vào cht lng ca khon cho vay.
Athanasoglou & al. (2006); Deger Alper và Adem Anbar (2011) tìm thy tng
quan nghch gia d n cho vay và li nhun. Tác gi cng mong đi s có tng
quan nghch gia LA và li nhun ca NH.ăLAăđcătínhănhăsau:
 



4/ Tin gi khách hàng (DP): là ngun vn huy đng chính có chi phí hp lý
ca NH (Deger Alper và Adem Anbar, 2011). Tin gi ca khách hàng tng cao,
cho vay càng nhiu, NH thu li nhun càng cao. DP càng ln, NH càng có nhiu
vn đ đu t và cho vay đ mang li li nhun cao. Tin gi ca khách hàng đc
14

mong đi s tng quan thun vi li nhun ca NH. Công thcăxácăđnh:
 



5/ Cu trúc thu nhp và chi phí (NIM và NM): Tác gi s dng các ch s t
l thu nhp lãi cn biên (NIM) và t l thu nhp ngoài lãi cn biên(NM). Li nhun
t cho vay cho bit li nhun t chênh lch lãi sut gia huy đng và cho vay vn.
Ch s này cng giúp đánh giá hiu qu hot đng chính ca NH. Thu nhp ngoài
lãi vay bao gm tt c các khon thu ngoài thu nhpălƣi,ăđóălƠăcác khon nhăphí
dch v, hoa hng, c tc, mua bán c phiu và các ngun khác. Và chi phí ngoài
lãi bao gm tt c các khon chi phí ngoài chi tr lƣiănhătinălng,ăsa cha, bo
trì thit b, khu hao tài snầlƠăcácăchiăphíăhotăđng ca ngân hàng. NM  đaăs
NH thng b âm.
Nghiên cu ca Deger Alper và Adem Anbar (2011)  Th Nh K giai đon
2002-2010 xácăđnh thu nhp ngoài lãi tng quan thun vi li nhun NH. Tác

gi k vng tng quan thun gia li nhun t cho vay và thu nhp ngoài lãi vay
vi ROA và ROE. Công thc:
 
  


 
  


6/ Chi phí d phòng ri ro tín dng (LLP): Là vic trích lp d phòng trên tng
nhómădăn cho vay ca NH.ăơyălƠăd phòng phát sinh thêm đc tính vào chi phí
kinh doanh trongănmăca NH. Phm Hu Hng Thái (2013) cho rng chi phí d
phòng phân b mt phn ri ro tín dng lên kh nngăsinhăli ca NH. Chi phí d
phòng ri ro cao làm gim thp kh nngăsinhăli ca NH. Công thc tính:
 



7/ T l n xu (NPL): N xu là nhng khon n quá hn có kh nngăb tht
thu, n liênăquanăđn các v án ch x lý và nhng khon n quá hnăkhôngăđc
Chính ph cp bù, thng là nhng món n quá hn t 91 ngày tr lên mà không
15

đòiăđc hocăkhôngăđcătáiăcăcu (bao gm n t nhóm 3ăđn nhóm 5). NPL
đcădùngăđ xemăxétătácăđng ca n xuăđn kh nngăsinhăli ca NH, vì vic
khôngăthuăđc n hay thu n khôngăđúngăhnăđu nhăhng đn kinh doanh ca
NH. Công thc tính:
 




1.2.3.2. Các ch s đi din cho kinh t vămô.
1/ Tc đ tng tng sn phm quc ni thc t hng nm (RGDP): là mt
công c đo lng tng th hot đng kinh t đc điu chnh theo lm phát. RGDP
thngăđc tính toán da trên giá c ca mtănmăgc. Nó s tác đng vào nhiu
yu t trong hotăđng NH nh huyăđng vn và cho vay. Các nghiên cu trc
đơy cho thy RGDP tng quan thun vi hiu qu hot đng ca NH (Deger
Alper và Adem Anbar, 2011). Tác gi cng mong đi tng quan thun gia tc đ
tng tng sn phm quc ni thc t hàng nm vi hiu qu hot đng ca NH, vì
nhu cuă vayă NHă thngă tngă khiă nn kinh t tngă trng.
Công thc xác đnh
RGDP nh sau:
    
2/ T l lm phát hàng nm (INF): o lng tc đ tng ca ch s giá tiêu
dùng (CPI) ca r hàng hóa dch v. Lm phát nh hngăđn giá tr thc ca chi
phí và doanh thu. Lm phát và li nhun có th tng quan thun hoc nghch ph
thuc vào kh nngăd đoán (Perry, 1992). Nu d đoán đc mc lm phát, NH
có th điu chnh lãi sutăđ tng doanh thu nhanh hn chi phí, ngc li, chi phí
có th tng nhanh hn doanh thu. Hu ht các nghiên cu đu cho thy tng quan
thun gia lm phát và li nhun ca NH (Bourke, 1989; Molyneux & Thornton
1992; Kosmidou, 2006). Tác gi cng mong đi tng quan thun gia t l lm
phát hàng nm và li nhun ca NH.
3/ Lãi sut thc (RI): thng nh hngăđn li nhun ca NH. Lãi sut thc
bng lãi sut danh ngha tr t l lm phát d kin. Lãi sut thc thngăđc dùng
trong nghiên cu vì khon đu t ch to ra hiu qu khi mang li li nhun thc.
16

i vi NH, thu nhp t cho vay thc t phát sinh = thu nhp t cho vay theo lãi
sut danh ngha - nh hng ca lm phát. i vi khách hàng gi tin, lãi tin gi

phát sinh cn đc điu chnh theo lm phát. Khi lãi sut thc cao,ăkhuynhăhng
tit kim s tng. Ngc li, khi lãi sut thc thp,ăkhuynhăhngăđu t và tiêu
dùng s tng. Lãi sut thc tác đng đn tin gi và cho vay.
Deger Alper và Adem Anbar (2011) nghiên cu  Th Nh K giai đon 2002ậ
2010 xác đnh tng quan nghch gia lãi sut thc và li nhun NH. Nhng,
Samuelson (1945) khng đnh li nhun NH tngăcùng vi vic tng lãi sut cho
thy lãi sut thc tng quan thun hay nghch theo tng th trng khác nhau. Tác
gi k vng lãi sut thc tng quan thun vi li nhun NH. Công thc tínhănhă
sau:
    
4/ S tp trung (HHI): Biu hin cho s cnh tranh ca mt ngành công
nghip, nói lên mi liên h gia s lng doanh nghip và th phn chia s ca h
trong mt th trng hàng hóa, dch v. Khi mt s doanh nghip ln nht chim
hu ht th phnătrongăngƠnhăđó, s tp trung ngành là cao, s cnh tranh gim, tính
đc quyn tng và ngc li.
S tpătrungăđc biu th thông qua ch s Herfindahl (Herfindahl - Hirschman
Index, hay HHI), lƠăthcăđoăkíchăthc caăcácăcôngătyăliênăquanăđn ngành công
nghip, là mt ch s th hin s lngăđi th cnh tranh trong s đó.ăcăđt tên
theo nhà kinh t C. Herfindahl và Albert O. Hirschman, đó là mt khái nim kinh t
đc áp dng rng rãi trong lut cnh tranh, chngă đc quyn và qun lý công
ngh. Ch s nƠyă đcă đnhă nghaă lƠă tngă cácă bìnhă phngă ca th phn ca 50
doanh nghip ln nht (hoc trên tt c các doanh nghip nuăcóăítăhnă50)ătrongă
ngành công nghip,ătrongăđóăth phnăđc th hin thành phân s. Kt qu t l
thun vi th phn trung bình trng ca doanh nghip. Ch s Herfindahl tngă
thng ch vic gim cnh tranh và tngăsc mnh th trng, trong khi gim ch ra
điuăngc li. Công thc:
17

 








Trongăđó:ă - S
i
là th phn ca công ty i.
- N là s lng công ty có trong th trng.
1.2.4. Căs khoa hc ca mô hình các nhân t nhăhngăđn kh nngă
sinh li.
i vi các bin phn ánh yu t ni ti ca NH, da trên các mô hình ch yu
phân tích v kh nngăsinhăli theo Trn Huy Hoàng (2011,
trang 299-304):
1.2.4.1. Mô hình phân tích li nhun trên tng tài sn (ROA).
Các yu t cu thành ROA gm:
    

Trongăđó:
- Thu nhp lãi cn biên = Thu t lãi ậ chi phí lãi / Tng tài sn
- Thu nhp ngoài lãi cn biên = Thu ngoài lãi ậ chi phí ngoài lãi / Tng tài
sn
- Mcăđ tácăđng ca các giao dchăđc bit ti tài sn ròng = Các khon thu
chiăđc bit / Tng tài sn. Các khonăthuăchiăđc bit bao gm d phòng tn tht
tín dng, lãi (l) t kinh doanh chng khoán và thu nhp (l) thtăthng.
Mô hình trên ch ra các yu t tng tài sn, thu nhp lãi cn biên và thu nhp
ngoài lãi cnăbiênăcóătácăđngăđn ROA ca NH, cùng ý kin vi các nghiên cu
ca Deger Alper và Adem Anbar (2011).
Trong các khonăthuăchiăđc bităđi vi các ngân hàng Vit Nam, khon d

phòng tn tht tín dng chim t trng ln,ă tácă đngă đn kh nngă sinhăli ca
ngơnăhƠng.ăiu này cùng ý kin vi Phm Hu Hng Thái (2013).
Da theo nhng nghiên cu trc, tác gi đaăthêm hai yu t là dăn vay và
tin gi khách hàng (theo Deger Alper và Adem Anbar, 2011) th hin quy mô hot
đng ca ngân hàng và yu t n xu (theo Phm Hu Hng Thái, 2013) th hin
ri ro trong hotăđng tín dng.

×