CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TRẢ NỢ VAY NGÂN HÀNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TPHCM.PDF
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.13 MB, 77 trang )
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
TH MAI HOA
CÁC YU T NH HNG N KH NNG TR
N VAY NGÂN HÀNG CA CÁC DOANH NGHIP
TRÊN A BÀN THÀNH PH H CHÍ MINH
LUN VN THC S KINH T
TP. H CHÍ MINH, NM 2014
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
TH MAI HOA
CÁC YU T NH HNG N KH NNG TR
N VAY NGÂN HÀNG CA CÁC DOANH NGHIP
TRÊN A BÀN THÀNH PH H CHÍ MINH
Chuyênngành: Tàichính – Ngânhàng
Mãs: 60340201
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC
TS.NGUYN HU HUY NHT
TP. H CHÍ MINH, NM 2014
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn “CÁC YU T NH HNG N KH
NNG TR N VAY NGÂN HÀNG CA CÁC DOANH NGHIP TRÊN
A BÀN THÀNH PH H CHÍ MINH” là công trình nghiên cu ca tôi, có s
h tr t Thy hng dn là TS. Nguyn Hu Huy Nht. Các ni dung nghiên cu
và kt qu trong đ tài này là trung thc và cha đc ai công b trong bt c công
trình nào. Nhng s liu trong bng biu phc v cho vic phân tích, nhn xét, đánh
giá đc chính tác gi thu thp t các ngun khác nhau có ghi trong phn tài liu
tham kho. Ngoài ra trong lun vn còn s dng mt s nhn xét, đánh giá cng
nh s liu ca các tác gi khác, c quan, t chc khác, và đu có chú thích ngun
gc sau mi trích dn đ d tra cu, kim chng.
Nu phát hin có bt k s gian ln nào, tôi xin hoàn toàn chu trách nhim
trc Hi đng cng nh kt qu lun vn ca mình.
TP. H Chí Minh, ngày….tháng…. nm…
Tác gi
Th Mai Hoa
MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC CÁC T VIT TT 5
DANH MC BNG BIU 6
LI M U 1
1. TÍNH CP THIT CA VIC NGHIÊN CU TÀI 1
2. MC TIÊU CA TÀI 2
3. I TNG NGHIÊN CU 2
4. PHM VI NGHIÊN CU 3
5. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 3
6. KT CU LUN VN 3
CHNG 1: C S LÝ LUN V CÁC NHÂN T TÁC NG N KH
NNG TR N VAY NGÂN HÀNG CA DOANH NGHIP VÀ TNG
QUAN CÁC NGHIÊN CU TRC ÂY 4
1.1C s lý thuyt v kh nng tr n vay ca doanh nghip và nh hng ca
n xu đn mi đi tng trong xã hi 4
1.1.1 Khái nim kh nng tr n 4
1.1.2 Vai trò ca kh nng tr n ca khách hàng 5
1.1.3 Khái nim v n xu 8
1.1.3.1 nh ngha v n xu và cách phân loi……………………………….8
1.1.3.2 nh hng ca n xu đn mi đi tng trong xã hi……………….9
1.2Phng pháp đo lng kh nng tr n ca khách hàng………………….10
1.2.1 Lý thuyt 5C 11
1.2.2 Lý thuyt 5P 13
1.2.3 Mô hình hi quy Binary Logistic (Logit) 17
1.2.4 u đim và nhc ca mô hình logit 19
1.2.4.1 u đim ca mô hình……………………………………………… 19
1.2.4.2 Nhc đim ca mô hình…………………………………………… 20
1.3Tng quan các nghiên cu trc đây…………………… 20
1.3.1 Nghiên cu ca nc ngoài: Nghiên cu ca Chiara Pederzoli và
Costanza Torricelli (2010) 20
1.3.2 Nghiên cu trong nc: “Kh nng tr n vay ngân hàng ca doanh
nghip Thành Ph Cn Th” tác gi PGS.,TS Lê Khng Ninh và ThS. Lê Th
Thu Dim. 22
1.4Các yu t tác đng đn kh nng tr n ca doanh nghip…………… 23
1.4.1 òn by tài chính. 23
1.4.2 Dòng tin theo nghiên cu ca Pablo de Andres Alonso 2005 và Jensen
1986…………………………………………………………………………… 25
1.4.3 T sut sinh li trên tng tài sn và t sut sinh li trên vn c phn 26
1.4.4 Kh nng hot đng ca doanh nghip. 27
1.4.5 Vn lu đng 28
1.4.6 Thanh khon 32
1.4.7 Quy mô ca doanh nghip và kinh nghim hot đng 32
1.4.8 Kh nng thanh toán lãi vay 33
KT LUN CHNG 1 34
CHNG 2: THC TRNG V KH NNG TR N VAY NGÂN HÀNG
CA CÁC DOANH NGHIP TRÊN A BÀN TP.HCM. 35
2.1Tng quan toàn cnh v tình hình các ngân hàng trên đa bàn TP.HCM
cng nh c nc trong giai đon hin nay. 35
2.1.1 Mt tích cc 35
2.1.2 Mt tiêu cc 39
2.2Tng quan tình hình s dng n vay ca các doanh nghip trên đa bàn
thành ph H Chí Minh hin nay 43
2.3Mô hình nghiên cu các yu t nh hng đn kh nng tr n ngân hàng
ca các doanh nghip trên đa bàn TP.HCM 44
2.3.1 Ký hiu các bin nghiên cu 44
2.3.2 La chn bin s 45
2.3.2.1 Bin ph thuc……………………………………………………… 45
2.3.2.2 Bin đc lp………………………………………………………… 46
2.3.3 Quy trình xây dng mô hình nghiên cu…………………………… 47
2.3.4 Chn mu…………………………………………………………… 48
2.3.5 Thng kê mô t d liu……………………………………………….49
2.3.6 Kt qu nghiên cu 50
2.2.6.1 Mô hình hi quy tng quát……………………………………………50
2.2.6.2 Kt qu thc nghim sau khi chy mô hình………………………….50
2.2.6.3 Các yu t tác đng đn kh nng tr n vay ngân hàng ca doanh
nghip trên đa bàn TP.HCM………………………………………………….56
KT LUN CHNG 2 57
CHNG 3: GII PHÁP NÂNG CAO KH NNG TR N VAY CA
DOANH NGHIP TRÊN A BÀN TP. H CHÍ MINH 58
3.1Gii pháp nhm hn ch ri ro tín dng ca ngân hàng và nâng cao kh
nng tr n vay ca doanh nghip trên đa bàn TP.HCM 58
3.1.1 i vi các doanh nghip trên đa bàn TP.HCM 58
3.1.2 i vi các ngân hàng 59
3.1.3 i vi Nhà nc 62
3.2Hn ch ca đ tài…………………………………………………………….63
KT LUN CHNG 3 64
KT LUN 65
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
A. TÀI LIU TING VIT
B. TÀI LIU NC NGOÀI
DANH MC CÁC T VIT TT
TP.HCM Thành ph H Chí Minh
DBTC òn by tài chính
DTTD Dòng tin t do
ROE T sut sinh li trên vn ch s hu
ROA T sut sinh li trên tng tài sn
DT Dòng tin
VLC Vn lu đng
TK Thanh khon
KNHD Kh nng hot đng
KN Kinh nghim
VAMC Công ty Qun Lý Tài Sn
DANH MC BNG BIU
Bng 1.1: Cu trúc d liu các bin trong mô hình Logit
Bng 1.2: th mô hình Logit
Bng 1.3: Bng kt qu mô hình ca Chiara Pederzoli và Costanza Torricelli
(2010)
Bng 1.4: Chu trình tài chính ca doanh nghip
Bng 1.5: Cân bng tài chính theo góc đ n đnh ngun tài tr tài sn
Bng 2.1: Bng din bin lãi sut huy đng nm 2012 - 2013
Bng 2.2: Bng tng trng tín dng các tháng nm 2013
Bng 2.3: Tình hình n xu ca các t chc tín dng
Bng 2.4: Ký hiu các bin trong mô hình
Bng 2.5: K vng ca các bin trong mô hình
Bng 2.6: T l nhóm n
Bng 2.7: Bng chi tit thng kê mô t mu nghiên cu
Bng 2.8: Mô hình h s tng quan
Bng 2.9: phù hp tng quát
Bng 2.10: Mô hình 1
Bng 2.11: Mô hình 2
Bng 2.12: Mô hình 3
Bng 2.13: Kim đnh đ phù hp ca mô hình
Bng 2.14: D báo
1
LI M U
1. TÍNH CP THIT CA VIC NGHIÊN CU TÀI
Trong thi gian qua, h thng ngân hàng nc ta phát trin nhanh v c quy
mô ln s lng ngân hàng thng mi, qua đó đóng góp ngày càng quan trng vào
tin trình công nghip hóa hin đi hóa đt nc. H thng ngân hàng thng mi
Vit Nam gi vai trò quan trng đi vi vic phát trin v mi mt ca nn kinh t.
Hot đng ca ngân hàng ngày càng m rng phm vi kinh doanh ca mình theo
hng tng các kênh dch v nh ngân qu, tit kim, bao thanh toán…và gim
dch v tín dng. Do tình hình n xu tng lên, t l n xu trên tng d n ca c
h thng là 2,2% vào cui nm 2010 và đã tng lên 3,1% vào cui tháng 6/2011,
trong đó n có kh nng mt vn chim 47% (Nguyn c Hng,2012); nm 2013,
tình hình n xu vn tng lên nhng tc đ đã đc hãm li, đn tháng 11/2013, t
l n xu theo báo cáo ca t chc tín dng là 4,55% ch tng 19% so vi mc tng
67% cùng k2012(Ngân hàng 2013:ít xáo trn, nhiu đi thay,
www.vneconomy.vn).Tình hình n xu nh trên là do h qu tt yu ca tng
trng tín dng nóng do m rng và ni lng tiêu chun cho vay di áp lc cnh
tranh. Lm phát tng cao, t giá bin đng khó lng, giá yu t đu vào tng, th
trng đu ra thu hp, giá sn phm bp bênh…khin doanh nghip gp nhiu khó
khn ( Công ngh Ngân Hàng s 76, tháng 7/2012, trang 11). Nu không có tim
lc kinh t đ mnh, doanh nghip s mt kh nng thanh toán, thm chí có th dn
đn vic phá sn. Trong điu kin đó, vic đánh giá kh nng tr n ca doanh
nghip tr nên ht sc khó khn, do đó nhiu ngân hàng có xu hng ch cho vay
nhng khách hàng có tài sn đm bo. Mc dù vy, khi phát sinh n xu thì vic x
lý tài sn đm bo đ thu hi n cng rt phc tp bi giá tr thu hi ca tài sn đm
bo ph thuc vào tính thanh khon ca tài sn cng nh c ch bo v ch n ca
Lut Phá Sn.
Kh nng hot đng liên tc ca doanh nghip s nh hng đn kt qu
kinh doanh ca ngân hàng. Vì vy, đ bo đm an toàn cho hot đng tín dng và
2
hn ch tn tht, ngân hàng cn kim tra cht ch ri ro tín dng. Nói cách khác,
ngân hàng phi đánh giá đc kh nng tr n vay ca khách hàng đ ra quyt đnh
cp tín dng sao cho phù hp. Xut phát t thc t trên, tác gi đã chn đ tài: “Các
yu t nh hng đn kh nng tr n vay ngân hàng ca các doanh nghip trên đa
bàn Thành ph H Chí Minh”.
2. MC TIÊU CA TÀI
2.1. Mc tiêu chung
Mc tiêu ca bài vit là xác đnh các yu t quyt đnh kh nng tr n vay
ca doanh nghip trên đa bàn thành ph H Chí Minh, t đó đ xut các bin pháp
gim thiu ri ro tín dng cho các ngân hàng thng mi.
2.2. Mc tiêu c th:
đt đc muc tiêu chung nh trên đ tài có các mc tiêu c th nh sau:
Mc tiêu 1: Tng hp lý thuyt v kh nng tr n vay ca doanh nghip
Mc tiêu 2: Phân tích thc trng kh nng tr n vay ca các doanh nghip
trên đa bàn TP.HCM
Mc tiêu 3: o lng các yu t nh hng đn kh nng tr n vay ca
doanh nghip trên đa bàn TP.HCM.
Mc tiêu 4: xut các bin pháp gim thiu các ri ro nh hng đn kh
nng tr n vay ca doanh nghip, đng thi nâng cao cht lng tín dng ca các
ngân hàng thng mi trên đa bàn TP.HCM.
3. I TNG NGHIÊN CU
Lý thuyt v kh nng tr n vay ca các doanh nghip
Các nhân t nh hng đn kh nng tr n vay ngân hàng thng mi ca
các doanh nghip trên đa bàn TP.HCM.
Mô hình nh phân Binary Logistic.
3
4. PHM VI NGHIÊN CU
tài nghiên cu, phân tích thc trng trong thi gian 2008-2013.
tài s dng s liu thu thp t các báo cáo tài chính đã đc kim toán
ca các công ty c phn trong đa bàn TP.HCM trong giai đon 2008-2013.
5. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
tài s dng phng pháp thng kê phân tích so sánh tng hp, kt hp
phân tích đnh lng qua phn mm SPSS.
6. KT CU LUN VN
Ngoài phn m đu, kt lun, bng biu và tài liu tham kho, lun vn gm
có ba chng:
Chng 1: C s lý lun v các nhân t tác đng đn kh nng tr n vay
ngân hàng ca doanh nghip và tng quan các nghiên cu trc đây.
Chng 2: Thc trng v kh nng tr n vay ngân hàng ca các doanh
nghip trên đa bàn Tp.HCM.
Chng 3: Gii pháp nhm hn ch ri ro tín dng ngân hàng và kh nng
tr n vay ca doanh nghip trên đa bàn TP.HCM.
4
CHNG 1: C S LÝ LUN V CÁC NHÂN T TÁC NG N
KH NNG TR N VAY NGÂN HÀNG CA DOANH NGHIP VÀ
TNG QUAN CÁC NGHIÊN CU TRC ÂY
1.1 C s lý thuyt v kh nng tr n vay ca doanh nghip và nh hng
ca n xu đn mi đi tng trong xã hi
1.1.1 Khái nim kh nng tr n
xác đnh các nhân t nh hng đn kh nng tr n ca doanh nghip,
vic làm rõ khái niêm v kh nng tr n ca doanh nghip. Xét v mi quan h tín
dng ngân hàng, “kh nng tr n ca doanh nghip” là vic đánh giá đc khách
hàng có thc hin đc đúng hn ngha v n cho bên cp tín dng trong toàn b
thi gian quan h tín dng hoc trong mt khong thi gian xác đnh hay không.
Phng pháp xác đnh kh nng tr n ca khách hàng thng đc da trên mt
tiêu chun do ngân hàng la chn nh nng lc tài chính, thin chí tr n, lch s
thanh toán n và tình trng tr n thc t ca khách hàng.
Hin ti Vit Nam và trên th gii cha thng nht v khái nim “ kh
nng tr n ca khách hàng” mà ch tp trung đánh giá khách hàng “ không có kh
nng tr n” (hay “v n”, “ mt kh nng tr n”). iu này rt quan trng đ ngân
hàng có th phân bit đc khách hàng nào có kh nng tr n và ngc li. Do đó,
phân loi đc khách hàng nào không có kh nng tr n thì khách hàng còn li s
là nhóm khách hàng có kh nng tr n.
Nh trong tài liu Basel Committee on Banking Supervision – 2006, y ban
Basel cng đnh ngha khách hàng “default – không có kh nng tr n” là nhng
khách hàng có nhng du hiu sau: khách hàng không có kh nng thc hin ngha
v thanh toán đy đ khi đn hn mà cha tính đn vic ngân hàng bán tài sn (nu
có) đ hoàn tr và khách hàng có các khon n xu có quá hn trên 90 ngày.
Phù hp vi đnh ngha v “không có kh nng tr n” đc s dng trong
tài liu v Basel, Qu tin t quc t (IMF – International Monetary Fund) đnh
ngha c bn mt khon n đc coi là “nonperforming loan – n xu” khi quá hn
5
tr lãi và/hoc gc trên 90 ngày; hoc khon lãi cha tr t 90 ngày tr lên đã đc
nhp gc, tái cp vn hoc đng ý tr chm theo tha thun; hoc các khon phi
thanh toán đã quá hn di 90 ngày nhng có lý do chc chn đ nghi ng v kh
nng tr n vay s không đc thanh toán đy đ. (Comlilation Guide on Financial
Soundness Indicatior – 4.84-4.85(2004))
N xu gây ra nhng nh hng vô cùng nghiêm trng ti kh nng hot
đng ca ngân hàng, nn kinh t, doanh nghip và mi cá nhân ca xã hi. Mt
trong nhng nguyên nhân gây ra n xu đó là ri ro tín dng trong vic đánh giá
kh nng tr n ca tng khách hàng. Hiu hn v n xu, đ chúng ta bit đc s
quan trng trong nhn bit kh nng tr n vay ca tng khách hàng là thit yu đ
gim thiu ri ro.
1.1.2 Vai trò ca kh nng tr n ca khách hàng
Phn ln các ngân hàng trên th gii đang áp dng phng pháp đánh giá
da trên h thng xp hng ni b (IRB) theo tiêu chun Basel: da trên các yu t
đnh tính và đnh lng, t đó có c s đ c lng mc vn ti thiu đi mt vi
ri ro.
i vi ngân hàng, ri ro tín dng là ri ro tht thoát tài sn phát sinh khi
bên vay không thc hin thanh toán n bao gm lãi hoc n gc khi đn hn thanh
toán, hay còn gi là tn tht mt vn. Phng pháp đánh giá da trên xp hng ni
b (IRB) đa ra khá nim tn tht mt vn do khách hàng không tr đc n. Theo
quy đnh ca Basel, tn tht tín dng ca mt danh mc tín dng có th đc phân
thành hai loi: Khon tn tht d tính đc – EL (Expected Loss) và khon tn tht
không d tính đc – UL (Unexpected Loss). Trong đó, khái nim EL (Expected
Loss) là mc tn tht trung bình đc d tính thông qua s liu thng kê trong quá
kh vì ngân hàng không bit chính xác 100% khách hàng nào là khách hàng xu và
khon vay nào không th tr đc trong 12 tháng ti. i vi mi khon vay hay
mi khách hàng, khon tn tht d tính – EL đc xác đnh nh sau:
6
EL=PD*LGD*EAD
PD (Probability of Default): Xác sut khách hàng không tr đc n trong 12 tháng
ti
LGD (Loss Given Default): T l mt vn d kin
EAD (Exposure of Default): D n ca khách hàng ti thi đim không tr đc
n.
Nguyên lý c bn theo cách tip cn ca Basel hng đn s kt ni cht ch
xp hng tín nhim khách hàng vi ri ro tính dng. Xp hng khách hàng vay ch
yu là d báo nguy c v n theo ba cp đ c bn: nguy him, cnh báo, an toàn,
tc là da vào xác sut không tr đc n ca khách hàng (Probability of Default –
PD). Tng cng các khon tn tht này ca tng khách hàng vay vn trong danh
mc tín dng ca ngân hàng là tn tht tín dng ca toàn b danh mc tín dng.
Trên c s đó, ngân hàng s xây dng chính sách đnh giá và trích lp d phòng
khác phc tn tht cho tng khon vay, tng khách hàng và toàn b danh mc cho
vay. đm bo h s an toàn vn cao, mc đ ri ro thp, thì ngân hàng cn thit
phi qun lý danh mc tín dng, danh mc đu t hp lý.
Nh vy, kh nng tr n ca khách hàng là nhân t đu tiên và quan trng
trong vic xác đnh khon tín dng tn tht d tính đc, các ngân hàng phi có đ
xác đnh ri ro tín dng và xây dng mô hình c lng mc vn theo quy đnh.
Thông qua tài liu hng dn phng pháp qun lý ri ro tín dng theo Basel, hc
viên trình bày tóm tt mi quan h gia kh nng không tr n ca khách hàng và
ri ro tín dng ca ngân hàng.
Gi đnh rng là kh nng khách hàng không tr đc n ti mt th
i đim
trong thi hn cho vay, có th xác đnh đi vi tng khách hàng đi vay. Do đó, có
giá tr nh sau: 0≤ ≤ 1.
7
Mt khác, gi là kh nng khách hàng có th tr đy đ n ti mt thi
đim trong thi hn cho vay. Ta có, 0 ≤ ≤ 1.
Ti cùng mt thi đim, ngi vay hoc tr đ s n cho ngân hàng hoc
không ch không có la chn th ba. Do đó ta có:
+ =1
Khách hàng không tr n không có ngha là ngân hàng s mt ht khon tin
đã cho khách hàng vay mà có th k vng mt giá tr thu hi t khon cho vay.
Gi đnh cho trng hp lãi tr tng k, vn gc tr mt ln vào cui k: t
l thu hi k vng ca khon cho vay đc tính nh sau:
b =
B
Lx(1+i)
B : giá tr phn thu hi k vng ca khon cho vay
b: t l thu hi k vng ca khon cho vay ( t các khon lãi, gc khách hàng đã
thanh toán và t ngun tin thanh lý tài sn đm bo).
L(1+i): giá tr mà ngân hàng phi thu hòi vào cui k xy ra v n (bao gm c gc
và lãi tính trên vn gc còn li trong k đó).
Theo đnh ngha trên ta có: 0≤ b ≤ 1
Do đó giá tr thit hi k vng trong trng hp khách hàng không tr đc
n là (1-b)x L vi (1-b) là t l thit hi k vng ca khon cho vay.
Ri ro tính dng ln nht xy ra khi khách hàng không tr n và ngân hàng
mt toàn b n. Nu gi * = ri ro tín dng vi 0 ≤ * ≤ 1, ta có nh sau
*= (1 - b) x
Ta đt * = 1- * vi 0≤ *≤ 1. Th *= (1 - b) x ta đc:
8
* = 1-[(1-b)x ] = (1-b) + b x
T công thc trên ta d dàng thy đc * là kh nng ngân hàng thu hi
đc n (mt phn hoc toàn b). Mi quan h gia kh nng tr n ca khách
hàng và ri ro tín dng ca khách hàng là tng đi đng bin.
Trong ni dung bài nghiên cu này không nghiên cu các yu t ri ro tín
dng ca khách hàng (*) mà ch tp trung vào vic xem xét các nhân t nh hng
đn kh nng tr n và không tr đc n ca khách hàng () (kh nng không tr
mt phn hoc toàn b n), t đó đ xut mô hình nghiên cu đo lng kh nng tr
n ca doanh nghip trên đa bàn thành ph H Chí Minh.
1.1.3 Khái nim v n xu
1.1.3.1 nh ngha v n xu và cách phân loi
N xu là nhng khon n quá hn, nhng cp đ nghiêm trng hn, đc
gi là n xu. N xu có th gây nh hng nng n đn kt qu hot đng kinh
doanh ca Ngân hàng, do đó cn đc theo dõi và qun lý cht ch. (Nguyn ng
n, 2012)
Theo quyt đnh 493/2005/Q-NHNN ngày 22 tháng 4 nm 2005 ti iu 6,
phân loi n theo các nhóm n 1, 2, 3, 4, 5 c th nh sau:
- Nhóm 1 (N đ tiêu chun) bao gm: các khon n trong hn mà t
chc tín dng đánh giá là có đ kh nng thu hi đy đ c gc và lãi đúng thi hn.
- Nhóm 2 (N cn chú ý): các khon n quá hn di 90 ngày; các
khon n c cu li trong thi gian tr n theo thi hn c cu li.
- Nhóm 3 (N di tiêu chun): N quá hn t 90 ngày đn 180 ngày;
các khon n c cu li thi gian tr n quá hn 90 ngày theo thi hn đã c cu li.
- Nhóm 4 (N nghi ng): Các khon n quá hn t 181 ngày đn 360
ngày; các khon n đã c cu li thi gian tr n quá hn theo thi hn c cu li.
- Nhóm 5 (N có kh nng mt vn) : Các khon n quá hn trên 360
ngày, các khon n khoanh ch Chính ph x lý; các khon n đã c cu li thi
hn tr n quá hn trên 180 ngày theo thi hn c cu li.
9
Theo quyt đnh trên, n xu là các khon n thuc nhóm 3, 4 và 5, vì vy
nhng doanh nghip có các khon vay quá hn trên 90 ngày thuc nhóm khách
hàng không có kh nng tr n và ngc li, các khon n vay có thi hn di 90
ngày thuc nhóm khách hàng có kh nng tr n.
Mt t chc tín dng có t l n xu di 5% đc coi là nm trong gii hn
cho phép, khi t l n xu trên 5% thì t chc tín dng cn xem xét, rà soát li danh
mc đu t ca mình mt cách đy đ, chi tit và thn trng hn. Vic đánh giá kh
nng tr n vay ca khách hàng chim mt v trí rt quan trng trong gim thiu ri
ro tín dng và t l n xu ca ngân hàng. Bi mt khi t l n xu quá cao thì hu
qu ca nó tht khôn lng, có th khin Ngân hàng đi đn nguy c phá sn.
1.1.3.2 nh hng ca n xu đn mi đi tng trong xã hi
Hot đng ca ngân hàng.
Hot đng tín dng ca ngân hàng là mt trong nhng hot đng nghip v
ch yu ti Ngân hàng do vy ri ro tín dng là mt vn đ ht sc đc quan tâm.
N xu càng nhiu, trích lp d phòng càng cao, khin cho ngân hàng không th thu
hi đc khon tín dng đã cp, lãi cho vay nhng ngân hàng li phi tr mt khon
lãi cho khon tin huy đng ca khách hàng khi đn hn, mt cân đi thu chi. Mt
khác, kh nng cho vay ca ngân hàng cng gim xung, nguyên nhân là do không
thu hi đc n tn đng, phi gia hn n hay xóa n. Bên cnh đó, ngân hàng phi
thn trng hn khi xét kh nng tr n vay ca khách hàng đ quyt đnh cho vay
mà ri ro tín dng là thp nht.
N xu chính là lý do khin các ngân hàng thi gian qua không dám tip tc
cho vay, dù ngun vn không thiu. Ngân hàng phi thn trng hn vi các khon
vay đ tránh các khon n xu tip theo, dn ti hu qu là các ngân hàng có tin
mà không cho vay đc, còn nn kinh t thì vn tip tc khát vn. (Trung Tâm
Thông tin và D Báo Kinh t Xã Hi Quc Gia
www.ncseif.gov.vn)
10
Hot đng ca doanh nghip
Khi ngân hàng phát sinh n xu, ngân hàng thn trng trong quyt đnh cho
vay ca mình, vì vy doanh nghip khó tip cn ngun tín dng ca ngân hàng,
không th đi mi máy móc, công ngh khin cho kinh doanh gp tr ngi và khó
có th cnh tranh vi vi các doanh nghip trong nc và ngoài nc, thâm ht
thng mi là điu khó tránh khi.
Nn kinh t
i vi nn kinh t, n xu cng gây ra mt tác hi không h nh, ngun vn
huy đng t xã hi gim xung do ngi dân mt lòng tin vào ngân hàng, gây tâm
lý hoang mang và ch cn mt đng thái nh cng làm cho ngi gi tin rút hàng
lot, gây ri ro h thng. H thng ngân hàng nc ta có mt mi quan h rt cht
ch gia các ngân hàng to thành mt h thng không th tách ri. Vì vy, ri ro tín
dng ca mt ngân hàng dn theo nh hng dây chuyn ti toàn h thng. Ri ro
tín dng mc đ càng ln s là mt trong nhng nguyên nhân gây khng hong
kinh t.
Do vy vic đánh giá kh nng tr n vay ngân hàng ca doanh nghip là
mt trong nhng mc tiêu quan trng nht ca ngân hàng đ gim thiu ri ro tín
dng.
1.2 Phng pháp đo lng kh nng tr n ca khách hàng
im khác bit gia th trng hàng hóa và th trng tín dng thông thng
là ngi cho vay gp phi ri ro tín dng không tr n do tính liên thi gian ca
giao dch tín dng. Nói cách khác, khon cho vay hôm nay ch đc tính hoàn tr
trong tng lai trong khong thi gian đó, mi bin đng dn đn ri ro tín dng
đu có kh nng xy ra nhng ngân hàng không th kim soát ht do thông tin bt
cân xng. Ngân hàng cho doanh nghip vay bng các thm đnh tín dng và da
vào báo cáo tài chính ca doanh nghip, nhng các ri ro tim tàng, n cha trong
doanh nghip, doanh nghip bng bít li nhm vay n ngân hàng nhiu hn, khi
không th tr n đc, ngân hàng nhn ra kh nng tr n vay ca doanh nghip
11
kém thì đã không th thu hi n. Do vy, ngân hàng có nhiu cách đ gim thiu ri
ro không thu hi đc n nh yêu cu khách hàng th chp tài sn có giá tr ít nht
là bng mt khon vay (hàng hóa, nhà xng, máy móc và bt đng sn). Tuy
nhiên, mt thc t xy ra dn đn hn ch tín dng khi các doanh nghip có uy tín,
thng v mng thng mi thì li thiu tài sn th chp. tránh hn ch tín dng
dn đn vic b sót khách hàng tt, ngân hàng phi đánh giá đc kh nng tr n
vay ca khách hàng.
Theo phng pháp đnh lng, kh nng tr n ca doanh nghip đc đánh
giá bng mô hình 5C và 5P; phng pháp đnh tính, các nghiên cu ca Chiara
Pederzoli, Costanza Torricelli 2010 và các nhà nghiên cu trong nc.
1.2.1 Lý thuyt 5C
Th nht, Character – Phm cht ca ngi đi vay (Doanh nghip): Ngi
đi vay (ngi đi din pháp lý ca doanh nghip) phi có nng lc , trí tu, uy tín và
đo đc ca mình. iu này th hin qua tính cách ca ngi đi vay trong nhiu
khía cnh. Tìm và la chn mt ngi đi vay có tính cách tt là mong mun ca bt
k ngân hàng nào. làm đc điu đó, ngi đi din ngân hàng phi là ngi có
kinh nghim đ tin hành tip xúc phng vn, thm đnh chính khách hàng là ngi
đi vay hoc nhng ngi xung quanh ca khách hàng, đi th ca khách hàng hoc
nhng thông tin t trung tâm (doanh nghip) thông tin v tín dng cung cp,… Mt
khi có t cách tt, doanh nghip đó s d dàng tip cn gn hn vi n vay ngân
hàng. Ngân hàng thc hin k tiêu chun này thì góp phn gim thiu nhng ri ro
v đo đc có th xy ra vi món vay ca ngân hàng.
Th hai, Capactity – Nng lc hay kh nng tr n vay ca doanh nghip:
ây là mt trong nhng tiêu chun quan trng đ ngân hàng quyt đnh cho vay hay
không. Bi vì, tiêu chun này cho thy trong tng lai doanh nghip có to ra
ngun thu đ tr n vay mi hay không, tng ng vi vic ngân hàng có thu đc
n gc và lãi hay không. Nu doanh nghip chng minh đc mình có nng lc vay
12
và tr n đi vi ngân hàng thì vic cp tín dng ca ngân hàng đc thc hin d
dàng hn,
Th ba, Capital – Vn: Vn là yu t quan trng hàng đu ca doanh nghip.
Khi mt doanh nghip có t l vn ch s hu ln đ tài tr cho tài sn thì ý mun
lao vào nhng mo him s gim đi nhiu do nu ri ro theo chiu hng xu đi thì
doanh nghip s mt đi phn ln li ích. Nu doanh nghip có vn đi ng đ sn
xut kinh doanh thì ngân hàng tin tng hn vào nhu cu s dng vn ca doanh
nghip. Hn na, tài sn hình thành t vn vay ngân hàng ca doanh nghip là
nhng tài sn hình thành trong tng lai và ri ro không th lng ht trc đc.
Do vy, ngân hàng không th tài tr hoàn toàn bng vn vay cho toàn b nhu cu
vn ca doanh nghip mà ch da vào vn vay ngân hàng. “Vn ca doanh nghip
và vn vay ngân hàng phi phi hp vi nhau theo mt t l hp lý thì sn xut kinh
doanh mi có hiu qu cao”(Nguyn ng n, 2009). Khi đó, doanh nghip s
đáp ng đc tiêu chun C th hai. Tiêu chun C th ba th hin, nu mt doanh
nghip có mt t l vn ch s hu so vi giá tr tài sn cao thì khon cp tín dng
đc thc hin d dàng hn. Khi đó, ngân hàng cho rng doanh nghip s x s
theo chiu hng đã cam kt trc, phù hp vi mong mun ca ngân hàng.
Th t, Collateral – Tài sn cm c, tài sn th chp:M
t khon n vay
ngân hàng nu đc đm bo bng tài sn cm c hay tài sn th chp s gn cht
trách nhim và ngha v tr n ca doanh nghip. Nu xy ra nhng ri ro khách
quan, doanh nghip không tr đc n, thì tài sn cm c, tài sn th chp s tr
thành ngun thu n th hai ca ngân hàng vi điu kin các tài sn này phi tha
mãn nhng điu kin quy đnh. i vi tiêu chun th t này, tùy điu kin c th
và tng doanh nghip c th mà ngân hàng áp dng hay không áp dng, nó ch
mang tính đm bo an toàn hn cho hot đng ngân hàng ch không th hin tính
hiu qu. Th nhng, đi vi bt k ngân hàng nào cng mun an toàn hn cho
khon cp tín dng ca mình, do đó tài sn th chp, tài sn cm c ca doanh
nghip càng nhiu, giá tr càng ln thì khon vay càng đc tài tr d dàng hn.
13
Th nm, Conditions – iu kin (hay môi trng kinh doanh): Ngân hàng
khi thm đnh cho doanh nghip vay vn đu nêu ra nhng điu kin nht đnh, đó
là nhng điu kin v pháp lý, kinh t, tài chính nh các vn đ liên quan đn cho
vay nh mc đích vay, thi hn cho vay, k hn cho vay, lãi sut cho vay,… Nhng
điu kin này nhm mc đích đm bo cho hot đng cho vay ca ngân hàng tuân
th nhng quy đnh ca lut pháp và nhng quy đnh hn ch các hot đng ca
doanh nghip.
Tuy nhiên, mô hình đnh lng 5C li da vào nhiu yu t mang tính ch
quan ca nhân viên tín dng khi thm đnh cho vay nên thng thiu tin cy.
1.2.2 Lý thuyt 5P
Th nht, Purpose – Mc đích:Doanh nghip khi mun tài tr bng n vay
ngân hàng cho hot đng ca mình nht đnh phi có mc đích s dng vn. Nu
mc đích s dng vn va hp pháp, va phù hp vi nhim v sn xut kinh
doanh ca h thì ngân hàng mi đng ý cho vay. Mc đích vay vn th hin rõ
trong đn xin vay vn, hp đng tín dng và các chng t, hóa đn.
Th hai, Payment – Thanh toán: Doanh nghip phi chng t mình có kh
nng thanh toán đi vi nhng khon n đn hn thông qua các ch tiêu kh nng
thanh toán đc ngân hàng tính toán, chng hn nh kh nng thanh toán ngn hn,
kh nng thanh toán nhanh. Kh nng thanh toán ca doanh nghip ph thuc vào
ngun thu nhp ca h trong mi tng quan đi vi các khon n. Nu doanh
nghip đt đc nhng ch tiêu v thanh toán thì ngân hàng đánh giá doanh nghip
s thanh toán đúng hn và nh vy s cho vay d dàng hn. Ngc li, ngân hàng s
yêu cu b sung thêm nhng điu kin khác hoc t chi cho vay.
Th ba, Protection – Bo v (Bo đm cho ngân hàng): N vay ngân hàng
ca doanh nghip đc ngân hàng thm đnh mt cách k lng trc khi gii ngân
cho doanh nghip. Ngoài nhng điu kin, nguyên tc bt buc phi tuân th nh
vn vay phi đc s dng hp pháp, đúng mc đích nhm đm bo tính an toàn
cho sut k luân chuyn vn; vn vay phi đc đm bo bng tài sn th chp, tài
14
sn cm c hoc bo lãnh ca bên th ba. Nhng điu kin này đc gi là h thng
bo v cho ngân hàng. Và mi ngân hàng có mt cách ng dng h thng bo v
này riêng bit. Ngoài ra, còn ph thuc vào điu kin c th và tng doanh nghip
c th mà ngân hàng s đa ra điu kin v h thng bo v khác nhau.
Th t, Policy – Chính sách: Chính sách phát trin ca doanh nghip có ý
ngha quyt đnh đn s tn ti và phát trin ca doanh nghip trong tng lai, vic
hoch đnh chin lc và sách lc trong nhiu ni dung nh đi mi công ngh,
trang thit b, vn đ đi ng công nhân lành ngh, cán b qun lý, n đnh chim
lnh và phát trin th trng, đi mi mu mã cht lng sn phm,… Trên mt tm
nhìn có cn c, có đnh hng thì kh nng tn ti và phát trin ca doanh nghip
mi n đnh và vng chc. Và mt doanh nghip có mt chính sách hng ti mt
tm nhìn nh trên s to điu kin cho doanh nghip tip cn đc vi n vay ngân
hàng d dàng hn.
Th nm, Pricing – nh giá: i vi tng ngân hàng khác nhau, h s thit
lp nhng tiêu chí đ đnh giá khách hàng là doanh nghip bng cách chm đim
xp hng tín nhim đ quyt đnh cho vay. Và thng cá ngân hàng s dng mô
hình đim s Z ca M.Altman đ đánh giá ra quyt đnh cho vay đi vi doanh
nghip. Mô hình đim s Z do Altman khi to và thông thng đc s dng đ
xp hng tín nhim đi vi các doanh nghip. Mô hình này dùng đ đo xác sut v
n ca khách hàng thông qua các đc đim c bn ca KH. i lng Z là thc đo
tng hp đ phân loi ri ro đi vi ngi vay và ph thuc vào các yu t tài chính
ca ngi vay (X
j
). T mô hình này tính đc xác sut v n ca ngi vay trên c
s s liu trong quá kh. Altman đã xây dng mô hình cho đim nh sau:
Z=1,2X
1
+1,4X
2
+3,3X
3
+0,6X
4
+1,0X
5
Trong đó,
X
1
=
Vn lu đng ròng
Tng tài sn
15
X
2
=
Li nhun gi li
Tng tài sn
X
3
=
Li nhun trc thu và tin lãi
Tng tài sn
X
4
=
Th giá c phiu
Gía tr ghi s ca n dài hn
X
5
=
Doanh thu
Tng tài sn
Nh vy, vi s Z càng cao thì ngi vay có xác sut v n càng thp và
ngc li. iu này là mt cn c khách quan đ qua đó xp hng các khách hàng
theo mc đ nguy c v n. im s Z là thc đo khá tng hp v xác xut v n
ca khách hàng. Theo tính toán và thc t cho thy:
- Nu Z> 2,99: Doanh nghip nm trong vùng an toàn, cha có nguy c phá
sn. Doanh nghip đc xp loi I (loi tt). Nhng doanh nghip mc này
thng đc ngân hàng ngân hàng xem xét cho vay d dàng và u đãi hn.
- Nu 1,81< Z<2,99: DN nm trong vùng cnh báo, có th có nguy c phá sn.
Doanh nghip đc xp loi II ( loi trung bình ). Nhng doanh nghip mc này
s đc ngân hàng xem xét cho vay.
- Nu Z< 1,81: Doanh nghip nm trong vùng nguy him, nguy c phá sn
cao. Doanh nghip đc xp loi III (loi xu). Nhng doanh nghip mc này,
ngân hàng s t chi cho vay.
Vi mô hình này, ngân hàng và khách hàng có th đo lng và so sánh c
th đim Z cho tng khon vay. Ngoài ra, s bin đng ca đim s Z đã d báo
kh nng chuyn đi hng tín nhim ca khách hàng.
16
Phát trin mô hình này Altman đã xây dng các hàm phân bit Z
’
và Z
”
(có
tham kho cách xp hng ca S&P) phù hp hn cho hu ht các ngành. c th là:
Z
’
=6,56 X1 + 3,26 X2 +6,72 X3 +1,05 X4
Vi công thc này, theo tính toán và thc t cho thy:
- Nu Z
’
>2,6 DN nm trong vùng an toàn, cha có nguy c phá sn.
- Nu 1,2< Z
’
<2,6 DN nm trong vùng cnh báo, có th có nguy c phá sn.
- Nu Z
’
<1,1 Doanh nghip nm trong vùng nguy him, nguy c phá sn cao.
Và mô hình Z’’
Z
’’
=3,25 +6,56X1+3,26X2 +6,72X3+1,05X4.
Bng xp hng tín dng da trên ch s Z”
- Nu Z
’’
>5,85 DN nm trong vùng an toàn, cha có nguy c phá sn.
- Nu 4,15< Z
’’
<5,85 DN nm trong vùng cnh báo, có th có nguy c phá
sn.
- Nu Z
’’
<4,15 Doanh nghip nm trong vùng nguy him, nguy c phá sn
cao.
Vi mô hình này đã mang li nhiu u th khc phc nhng hn ch ca mô
hình chm đim. C th là:
Vi mô hình này, k thut đo lng ri ro tín dng tng đi đn gin.
Mô hình đim s Z đã s dng phng pháp phân tích khác bit đa nhân t
đ lng hoá xác sut v n ca ngi vay đã khc phc đc các nhc đim ca
mô hình đnh tính, do đó góp phn tích cc trong vic kim soát ri ro tín dng ti
các NHTM.
Mô hình đim s Z đã góp phn tích cc trong vic kim soát ri ro ti các
ngân hàng đi vi tng doanh nghip vay vn.
Mô hình xp hng tín dng còn th hin: tính nht quán, khách quan, không
ph thuc vào ý kin ch quan ca các cán b tín dng.
17
Tuy nhiên, mô hình này ph thuc nhiu vào cách phân loi nhóm khách
hàng vay có ri ro và không có ri ro. Mt khác, mô hình đòi hi h thng thông tin
đy đ cp nht ca tt c các KH. Yêu cu này là rt khó thc hin trong điu kin
nn kinh t th trng không đy đ.
Mô hình Altman s dng đim s Z li cng nhc trong vic xem xét các yu
t tác đng đn các bin ph thuc và các h s ca bin đc lp do Altman đa ra.
1.2.3 Mô hình hi quy Binary Logistic (Logit)
Mô hình hi quy Binary Logistic (Maddala,1984) s dng bin ph thuc
đng nh phân đ c lng xác sut mt s kin s xy ra vi nhng thông tin ca
bin đc lp mà ta có đc. Và ta cng s dng mô hình này đ đánh giá kh nng
tr n ngân hàng ca doanh nghip.
Mô hình này đc ng dng rng rãi trong phân tích kinh t nói chung và ri
ro tín dng nói riêng. Phân tích hi quy Logit là nghiên cu ph thuc ca mt bin
(bin ph thuc hay bin đc gii thích) và mt hay nhiu bin khác (bin đc lp
hay bin gii thích), vi ý tng c lng hay d báo giá tr bình quân (hay trung
bình tng th) bin ph thuc. Trong đó bin ph thuc là bin gi ch nhn hai giá
tr 0 và 1. Mô hình Binary Logistic là mt mô hình toán hi quy đ xem xét mi liên
h gia bin (Y) là bin ph thuc và tt c các bin còn li là bin đc lp.
1
=
1
=
=
0
+
1
1
+
2
2
+ +
Bng 1.1: Cu trúc d liu các bin trong mô hình Logit
Bin Ký hiu Loi
Ph thuc Y Nh phân
c lp X
i
Liên tc hoc ri rc
