Xác định lãi suất cho vay tại các ngân hàng thương mại Việt Nam Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TPHCM



NGUYN TNăT


XỄCăNH LÃI SUT CHO VAY
TIăCỄCăNGÂNăHĨNGăTHNGăMI
VIT NAM



LUNăVNăTHCăSăKINHăT



TPHCM ậ 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TPHCM



NGUYN TNăT

XỄCăNH LÃI SUT CHO VAY
TIăCỄCăNGÂNăHĨNGăTHNGăMI
VIT NAM

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
Mã s: 60340201


LUNăVNăTHCăSăKINHăT
NGI HNG DN KHOA HC:
TS LÊ TN PHC

TPHCM ậ 2014
LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi, s liu thng kê là trung
thc, ni dung và kt qu nghiên cu ca lun vn này cha tng đc công b trong bt c
công trình nào cho ti thi đim này.
TPHCε, ngày … tháng 09 nm β014
Tác gi



NGUYN TN T
MCăLC
Trang
TRANG PH BÌA
LI CAε OAN
MC LC
DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT
DANH MC CÁC BNG
DANH MC CÁC HÌNH V,  TH
M U 1
1. δý do chn đ tài 1

2. εc tiêu nghiên cu 2
3. i tng và phm vi nghiên cu 2
4. Phng pháp nghiên cu 2
5. Cu trúc ca đ tài 3
CHNGă1:ăTNG QUAN V KHONG RNG LÃI SUT CHO VAY VÀ HUY
NG 4
1.1 δưi sut và khong rng lưi sut 4
1.2 Các yu t nh hng đn IRS 5
1.2.1 Các yu t vi mô 5
1.2.2 Các yu t v mô 10
1.3 εt s nghiên cu thc nghim 14
Kt lun chng 1 18
CHNGă2: H THNG NHTM VÀ IRS TI VIT NAM 19
2.1 Tng quan v h thng ngân hàng ca Vit Nam 19
2.1.1 Lch s phát trin 19
2.1.2 Ngân hàng Nhà nc 22
2.1.3 Ngân hàng thng mi nhà nc (n 30/6/2013) 23
2.1.4 Ngân hàng chính sách 23
2.1.5 Ngân hàng TεCP trong nc (đn 30/6/2013) 24
2.1.6 Chi nhánh ngân hàng nc ngoài (n 30/6/2013) 24
2.1.7 Ngân hàng liên doanh (n 30/6/2013) 24
2.1.8 Ngân hàng 100% vn nc ngoài (n 30/6/2013) 25
2.2 Din bin lưi sut cho vay và huy đng ti các ngân hàng t β000 ậ 2013 26
2.3 Nhng yu t tác đng đn khong rng lưi sut ti Vit Nam 30
2.3.1 Các yu t vi mô 30
2.3.2 Các yu t v mô 45
Kt lun chng β 61
CHNGă3: KT QU NGHIÊN CU VÀ GIIăPHỄPă XUT 62
3.1 Mô hình 62
3.2 Ngun gc d liu và phng pháp nghiên cu 63

3.3 Kt qu thc nghim 65
3.4 Kin ngh đi vi các c qun lý 71
3.5 Kin ngh đi vi ngân hàng 74
Kt lun chng γ 79
KT LUN 80
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT
ACB: Ngân hàng Thng mi C phn Ễ châu.
ADB (Asian Development Bank): Ngân hàng phát trin châu Ễ.
BCTC: Báo cáo tài chính.
CARICOM (Caribbean Community): Cng đng Caribbean.
CPI (Consumer price index): Ch s giá tiêu dùng.
ECCU (Eastern Caribbean Currency Union): δiên minh tin t ông Caribbean.
Eximbank: Ngân hàng Thng mi C phn Xut Nhp Khu Vit Nam.
IFS (International Financial Statistics): Thng kê tài chính quc t.
IRS (Interest rate spread): Khong rng lưi sut cho vay và huy đng.
NIM (Net interest margin): T l lưi cn biên.
Sacombank: Ngân hàng Thng mi C phn Sài Gòn Thng Tín.
VCB: Ngân hàng Thng mi C phn Ngoi Thng Vit Nam.
Vietinbank: Ngân hàng Thng mi C phn Công Thng Vit Nam.

DANH MCăCỄCăBNG
Trang
Bng γ.1: Bng mô t d liu 64
Bng 3.2: Kt qu hi quy Pooled 65
Bng 3.3: Kt qu hi quy Fixed effects 66
Bng 3.4: Kt qu hi quy Random effects 66
Bng 3.5: Kt qu kim đnh Hausman test 67
DANHăMCăCỄCăHỊNHăV,ăÔăTH

Trang
 th β.1: Din bin lãi sut cho vay và huy đng ti các ngân hàng t 2000 ậ 2013 27
 th β.β: Chênh lch lưi sut  mt s quc gia 29
 th 2.3: T l Chi phí hot đng trên Tng tài sn sinh lãi ca 5 ngân hàng 30
 th 2.4: Chi phí hot đng ca 5 ngân hàng 31
 th 2.5: IRS và chi phí hot đng/tng tài sn ca 5 ngân hàng 32
 th 2.6: Thu nhp ngoài lãi ca 5 ngân hàng 34
 th 2.7: Thu nhp ngoài lãi/tng tài sn và IRS ca 5 ngân hàng 36
 th 2.8: T l n xu ca 5 ngân hàng 37
 th 2.9: T l n xu và IRS ti 5 ngân hàng 40
 th 2.10: Tng tài sn sinh lãi ca các ngân hàng 41
 th 2.11: T l tài sn có tính lng và IRS ti 5 ngân hàng 42
 th 2.12: CPI và IRS ti 5 ngân hàng 46
 th 2.13: Bin đng lãi sut và IRS ti 5 ngân hàng 48
 th 2.14: GDP và IRS ti 5 ngân hàng 50
 th 2.15: Lãi sut chit khu và IRS ti 5 ngân hàng 52
 th 2.16: Din bin t giá ti Vit Nam 53
 th 2.17: Bin đng ca t giá và IRS ti 5 ngân hàng 59
1

M U
1. Lý do chnăđ tài
Nn kinh t Vit Nam đang gp nhiu khó khn và thách thc trong công cuc đi mi
và phát trin t sau khi gia nhp WTO.  phát trin và hi nhp, nn kinh t cn nhiu
ngun vn tài tr đn t các thành phn kinh t ca xư hi. H thng tài chính phát trin h
tr rt nhiu cho kinh t quc gia phát trin. Mt trong nhng chc nng chính ca h thng
tài chính nói chung và đc bit h thng ngân hàng nói riêng là to c hi thun li cho tng
trng kinh t thông qua chc nng trung gian tài chính hiu qu gia ngun tit kim và
nhu cu đu t.
Ngân hàng là mt kênh dn xut quan trng chuyn ngun vn t ni tha

đn ni thiu ca xư hi.
Khong rng lưi sut đc hiu là chênh lch gia lưi sut huy đng và cho vay
(Interest rate spreads (IRS)). ây là ch s quan trng đ phân tích tính hiu qu hot đng
ca ngân hàng và mc đ phát trin ca h thng tài chính. Nó nh hng không nh đn
vic lu thông ca ngun vn này. Akinlo & Owoyemi (β01β) cho rng IRS ln thng
khuyn khích tit kim tim nng và vì vy ngun vn dành cho đu t tim nng cng b
gii hn. Khong rng lưi sut ph thuc vào nhiu yu t, bao gm trong và ngoài ca
Ngân hàng. Khong rng lưi sut đc xem nh lưi cn biên ca các ngân hàng thng mi.
Adnan Kasman và cng s (β010) cho rng vi vai trò trung gian tài chính t l lưi cn
biên ca ngân hàng (xem nh chi phí trung gian) nh hng đn tn tht xư hi. IRS phn
nh thông tin v hiu qu hot đng ca h thng ngân hàng. Do vy, vic xác đnh các yu
t quyt đnh IRS s giúp các ngân hàng nhìn nhn thay đi hiu qu hot đng qua thi
gian và đa ra các ng ý giúp các nhà hoch đnh chính sách to lp môi trng v mô cho
khu vc ngân hàng. Hn na, đ tránh hin tng thng lnh th trng to chi phí biên cao
không khuyn khích tit kim và thc hin đu t, các nhà qun lý mong mun h thng các
ngân hàng thng mi phi hiu qu và cnh tranh.
Trong nc các tranh lun v IRS ca h thng ngân hàng thng mi VN còn rt ít,
trong khi vn đ này thc s rt quan trng. Vì vy bài nghiên cu ắXácăđnhălƣiăsutăchoă
2

vayă tiă cácă ngơnăhƠngă thngă mi Vită Nam” đc tin hành đ b sung vào khong
trng trong nghiên cu trong nc.
2. Mcătiêuănghiênăcu
Bài nghiên cu này tp trung vào tho lun các vn đ liên quan đn h thng ngân
hàng thng mi Vit Nam và đc trng IRS ca mt s ngân hàng thng mi ln, chim
phn ln th phn trong nc. Bài vit tp trung vào các mc tiêu c th nh sau:
- Tìm hiu tm quan trng ca IRS và nhng yu t tác đng đn IRS.
- Thc trng h thng ngân hàng thng mi Vit Nam.
- c trng IRS ca nhóm ngân hàng thng mi ln và có th phn ln  Vit Nam,
phân tích thc nghim các yu t nh hng đn IRS.

-  xut mt s kin ngh đi vi các c quan qun lý và ngân hàng.
3. iătng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu: khong rng lưi sut cho vay và huy đng ti Vit Nam.
Phm vi nghiên cu: lãi sut cho vay và huy đng ca 5 ngân hàng thng mi c
phn chim th phn huy đng và cho vay ln ca Vit Nam là Vietinbank, Vietcombank,
ACB, Eximbank và Sacombank.
4. Phngăpháp nghiên cu
Phng pháp so sánh đi chng: Da trên s liu thc t thu thp đc nghiên cu so
sánh vi mc tiêu, ch tiêu c th đ t đó rút ra nhng đim đc và cha đc.
Phng pháp phân tích kinh t lng: Thông qua d liu thu thp đc t Báo cáo tài
chính có kim toán ca các ngân hàng và các t chc quc t nh ADB, IFS, … tác gi s
dng phn mm Stata 11 phân tích hi quy d liu bng đ tìm ra mi quan h gia các yu
t.
Nguyên tc phân tích: Khi phân tích các yu t tác đng đn IRS nghiên cu da trên
nguyên tc cetaris paribus. Ngha là, khi nghiên cu tác đng ca mt nhân t thì ta c đnh
các nhân t khác.
3

ụănghaăthc tin caăđ tài
Vic kho sát nhng yu t tác đng đn IRS ti Vit Nam giúp các c quan qun lý
và ngân hàng ch đng trong công tác điu hành lãi sut và điu chnh các yu t cho phù
hp vi tình hình thc t ca th trng.
5. Cu trúc ca đ tài
Ngoài phn m đu các phn tip theo là ni dung ca bài nghiên cu. Chng 1 là
gii thiu tng quan v IRS. Chng β trình bày thc trng khong rng lãi sut cho vay và
huy đng ti vit nam. Chng γ phân tích các yu t nh hng đn IRS bng mô hình
thc nghim. Phn cui cùng là kt lun và các hàm ý chính sách.

4

CHNGă1:ăTNG QUAN V KHONG RNG LÃI SUT CHO
VAYăVĨăHUYăNG
1.1 Lãi sut và khong rng lãi sut
Lãi sut: Khi s dng bt k khon tín dng nào, ngi vay cng phi tr thêm mt
phn giá tr ngoài phn vn gc vay ban đu. T l phn trm ca phn tng thêm này so vi
phn vn vay ban đu đc gi là lãi sut. Lãi sut là giá mà ngi vay phi tr đ đc s
dng tin không thuc s hu ca h và là li tc ngi cho vay có đc đi vi vic trì
hoãn chi tiêu.
Lãi sut cho vay: là mc lãi sut áp dng đ tính lãi cho khong thi gian tính lãi
trong thi hn tr n hoc trong thi hn gia hn n mà hai bên đư tha thun trong hp
đng tín dng, trong biên bn gia hn n.
Lãi sutăhuyăđng: là mc lãi sut áp dng đ tính lãi cho khong thi gian tính lãi
trong thi hn gi tin mà hai bên đư tha thun trong hp đng tin gi.
Khong rng lãi sut (Interest rate spreads (IRS)) là chênh lch gia lãi sut ngân
hàng cho vay và lãi sut ngân hàng huy đng vn. Cách đo lng IRS cng chính là cách đo
lng t l lãi cn biên
1
. Trong các nghiên cu thc nghim IRS đc xác đnh nh sau:
IRS = (Tng thu nhp lãi/Tng tài sn sinh lãi) ậ (Tng chi phí lãi/Tng n phi tr)
Nh đư nêu  phn m đu IRS ln làm cn tr vic h tr tài chính cn thit cho s
phát trin ca nn kinh t, IRS làm gia tng chi phí tín dng đi vi khách hàng vay đng
thi làm gim lãi sut huy đng ca khách hàng gi tin qua đó gim ngun tin gi. Ti
nhng quc gia có IRS ln s làm gia tng chi phí, hn ch s tip cn th trng tín dng
ca khách hàng vay tim nng qua đó gim đu t và hn ch s phát trin ca nn kinh t.
IRS ln không nhng phn ánh s thiu hiu qu ca h thng ngân hàng mà còn ca
lnh vc tài chính. IRS mang ý ngha quan trng trong s tng trng và phát trin ca nn
kinh t. Quaden (2004) cho rng h thng ngân hàng hiu qu s mang li nhiu li ích cho

1
Xem thêm Espinosa và cng s (2011)
5

nn kinh t thông qua thu nhp nhiu hn cho khách hàng gi tin và chi phí ít hn cho
khách hàng vay tin khi đu t d án mi và cn s h tr tài chính t ngân hàng.
Mt t chc tài chính hiu qu có hai vai trò quan trng: th nht là trung gian chuyn
vn t khách hàng gi tin đn khách hàng vay tin và th hai là đnh hng dòng vn vào
đu t sn xut và có hiu qu.
IRS nh phí bo him cho ri ro mà ngân hàng phi chu, đng thi là thc đo s
hiu qu ca ngân hàng và nhng yu t chính tác đng đn chi phí trung gian này thu hút
s chú ý đang ngày mt gia tng ca các nhà nghiên cu và nhng nhà làm chính sách.
Nhiu nghiên cu cho thy IRS là do nhng yu t ni ti ca ngân hàng, trong khi
nhiu nghiên cu khác li cho rng IRS là do kinh t v mô và lut l, quy đnh mà ngân
hàng hot đng trong môi trng đó. Nhng cuc tranh lun này ch có th đc gii quyt
thông qua phân tích đnh lng nhng yu t tác đng đn IRS.
Trong nghiên cu thc nghim, nghiên cu đu tiên v xác đnh lãi sut biên ngân
hàng đc Ho và Saunder công b nm 1981. Trong nghiên cu tác gi cho rng lãi sut
biên ti u ca ngân hàng ph thuc vào bn yu t: mc đ ngi ri ro, cu trúc th trng,
quy mô giao dch trung bình, và bt n lãi sut tin gi và cho vay. Ho & Saunder (1981) đư
nghiên cu thc nghim mô hình ngân hàng ti M. Sau đó có rt nhiu tác gi đư nghiên
cu và tìm ra nhiu yu t khác có nh hng đn lãi cn biên (hay IRS) nh Angbazo
(1997), Claessens và cng s (2001), Akinlo & Owoyemi (2012),…
Trong phn tip theo bài vit trình bày các vn đ liên quan đn các yu t nh hng
đn IRS. Các yu t này đư đc nhiu nhà nghiên cu kim tra trong các mô hình thc
nghim  nhiu quc gia khác nhau.
1.2 Các yu t nhăhngăđn IRS
1.2.1 Các yu t vi mô
Chi phí hotăđng (Operating cost): phát sinh trong quá trình cho vay và phc v
khách hàng gi tin, là chi phí qun tr, chi phí tr lng hay phát sinh ngu nhiên nh chi

phí thành lp chi nhánh mi (trang b c s vt cht, trang trí, tuyn thêm lao đng cho chi
6

nhánh mi đ thu hút khách hàng), thu hút và gi chân ngun nhân lc có cht lng, chi
phí qung cáo và nhng chi phí khác phát sinh nhm gia tng th phn và công vic kinh
doanh. Chi phí hot đng chim vai trò quan trng trong tng chi phí ca các doanh nghip
nói chung và ngân hàng nói riêng. Thông qua chi phí hot đng phát sinh trong quá trình
kinh doanh, chúng ta có th đánh giá đc công tác qun tr chi phí ca chính ngân hàng đó
có hiu qu hay không. Chi phí hot đng thp so vi quy mô hin có là do ngân hàng có h
thng qun tr chi phí hiu qu đánh giá đúng cht lng công vic ca ngi lao đng,
nâng cao nng sut làm vic ca ngi lao đng thông qua vic ngi lao đng hng đc
chính thành qu và công sc ca h, đn gin là làm nhiu hng nhiu, làm ít hng ít.
ng thi, ngoài chi phí tr lng đc đánh giá đúng, nhng chi phí khác nh đin, nc,
vn phòng phm, … đư đc ngân hàng tit kim và s dng có hiu qu trong quá trình
kinh doanh. Chi phí hot đng cao so vi quy mô hin có là do không hiu qu trong hot
đng hay ngân hàng qun tr chi phí không tt. Chi phí cao nh vy là do ngân hàng tr
lng cao hn kh nng hay nng sut làm vic ca ngi lao đng, lưng phí đin, nc,
vn phòng phm, … Và ngân hàng s chuyn chi phí này sang cho khách hàng gánh chu
thông qua nâng lãi sut cho vay hay gim lãi sut huy đng góp phn nâng cao IRS. Kunt và
Huizinga (1999) chng minh đc rng IRS và chi phí hot đng có mi quan h thun
chiu. Tng t, Barajas và nhng ngi khác (1999, 2000) và Brock và Suarez (2000)
cng chng minh đc mi quan h này gia IRS và chi phí hot đng.
Trong hot đng ca bt k t chc nào nói chung và ngân hàng nói riêng, chi phí hot
đng đóng vai trò cc k quan trng vì nó quyt đnh li nhun cui cùng ca ngân hàng.
Mt ngân hàng qun tr chi phí không tt hay b máy t chc và hot đng cng knh thiu
hiu qu làm chi phí hot đng tng cao gây sc ép lên doanh thu nu ngân hàng mun đt
đc li nhun mong mun. Mt ngân hàng qun tr chi phí tt s giúp gim chi phí hot
đng góp phn nâng cao li nhun ca ngân hàng.
D tr bt buc (Reserve Requirements): Các ngân hàng thng mi đc yêu cu
phi duy trì mt s tin t l vi tng huy đng, d tr bt buc đc xem nh công c đ

điu hành chính sách tin t và h thng ngân hàng. Ngân hàng nhà nc s dng công c
d tr bt buc đ thc thi chính sách điu hành, thông qua nâng t l d tr bt buc đ
7

hn ch tín dng ca các ngân hàng thng mi nhm kim ch lm phát hay tng trng
nóng ca nn kinh t hay gim t l d tr bt buc đ thúc đy tín dng ca ca các ngân
hàng thng mi góp phn thúc đy nn kinh t phát trin khi nn kinh t suy thoái hay tng
trng chm chp. D tr này làm tng chi phí và làm gim thu nhp ca ngân hàng. Mc
dù ngân hàng vn phi tr lãi cho khách hàng s tin duy trì d tr bt buc nhng ngân
hàng li không th kinh doanh hay cho vay s tin trên, điu này làm chi phí vn ca s tin
đc kinh doanh hay cho vay còn li tng lên dn đn li nhun gim sút. Ngân hàng có th
chuyn phn thit hi v thu nhp này v phía khách hàng gi tin thông qua vic h nhn
đc lãi sut thp hn, hay chuyn phn thit hi này cho khách hàng vay tin thông qua
vic khách hàng phi chu lãi sut cao hn, qua đó làm gia tng IRS.
IRS gia các ngân hàng còn phn ánh tính hiu qu trong hot đng ca t chc tài
chính đó. Ngân hàng hot đng không hiu qu và điu kin kinh t, th trng bt li làm
gia tng chi phí. D tr bt buc và IRS có tng quan thun, d tr bt buc nh mt loi
thu tài chính chìm làm tng chi phí vn mà ngân hàng phi chu, Chirwa và Mlachila
(2004) gii thích điu này: ắchi phí c hi ca vic d tr làm ngân hàng thu đc ít hoc
không có lưi làm gia tng chi phí vn và ngân hàng phi chuyn chi phí này cho khách
hàng” Barajas và nhng ngi khác (2000) chng minh đc IRS và d tr bt buc có mi
liên h thun chiu. Brock và Suarez (2000) và Saunders và Schumacher (2000) chng minh
đc d tr bt buc đóng vai trò nh thu và làm cho IRS ln ti mt s nc M Latin và
mt s nc phát trin.
Thu nhp ngoài lãi (Non interest income) ca ngân hàng làm gim áp lc li nhun
mà d n tín dng phi gánh chu đ bù đp chi phí tr lãi và chi phí hot đng góp phn
gim IRS. Ngân hàng đt đc li nhun mong mun mà không cn thit phi tng IRS.
IRS có tng quan ngc chiu vi thu nhp ngoài lãi. Ngun thu nhp này đn t hot
đng dch v, hot đng kinh doanh ngoi hi, hot đng mua bán chng khoán kinh doanh,
hot đng mua bán chng khoán đu t, hot đng góp vn mua c phn và hot đng

khác,… phc v cho nhng hot đng này có hiu qu, các ngân hàng đư thành lp các
phòng ban chuyên bit hay b phn chuyên môn đ chuyên trách thc hin nhng nghip v
8

và hot đng trên. Thông qua thu nhp ngoài lãi, ngân hàng có th đa dng hóa ngun thu
nhp đ gim s ph thuc vào thu nhp t hot đng tín dng.
Nhng hot đng này góp phn h tr cho hot đng cho vay ca ngân hàng mt cách
có hiu qu và gia tng tính cnh tranh ca các sn phm tín dng.  gia tng và phát trin
ngun thu nhp này, ngân hàng cn cung cp cho khách hàng nhng dch v gia tng nh
dch v ngân qu, dch v tr h tin lng qua ngân hàng, dch v y thác và qun lý tài
sn, dch v t vn tài chính,…Bên cnh đó, ngân hàng cn nm bt tình hình thc t ca th
trng đ có chính sách phù hp góp phn ti đa hóa ngun thu nhp này.
Chtălng n (Loan quality): đây là mt trong nhng yu t quan trng không kém
nh hng đn IRS ca ngân hàng. Nu cht lng d n không tt ngân hàng s gánh chu
chi phí qun lý và d phòng cao làm tng chi phí góp phn làm gim li nhun, đ bù đp
cho chi phí này ngân hàng s chuyn chi phí này sang cho khách hàng gánh chu thông qua
nâng lãi sut cho vay hay gim lãi sut huy đng góp phn làm IRS tng cao đ bù đp. N
xu / Tngădăn th hin cht lng n, t l này càng cao thì cht lng n ca ngân
hàng đó càng kém, n xu là n t nhóm γ đn nhóm 5 theo phân loi n ca ngân hàng.
Nguyên nhân dn đn n xu phát sinh bao gm nhng yu t khách quan và ch quan ca
nn kinh t. Nguyên nhân khách quan đn t nhng yu t bên ngoài mà ngân hàng và
khách hàng không th nào khng ch đc. Nhng nguyên nhân khách quan nh khó khn
chung ca nn kinh t, lm phát, lãi sut, t giá, … nh hng tiêu cc đn khách hàng dn
đn phát sinh n xu. Nhng nguyên nhân ch quan nh cán b ca ngân hàng li dng
quyn hn cho vay sai quy đnh hay la đo, khách hàng c tình chim đot vn vay, …
cng nh hng không nh làm phát sinh n xu.
Randall (1998) chng minh đc có mi quan h thun chiu gia IRS và cht lng
n ti nhng nc Caribbean, Brock và Suarez (2000), và Barajas và nhng ngi khác
(1999, 2000) cng xác nhn điu tng t ti h thng tài chính ca Colombia. Nguyên
nhân cht lng n thp đn t vic qun tr ri ro yu trong ni b ngân hàng và nhng

khó khn khách quan ca nn kinh t. Nhng ngân hàng có h thng qun tr ri ro tt s
chu chi phí này ít hn nhng ngân hàng có h thng qun tr ri ro yu.
9

Th phn (Market share) huy đng và cho vay, nu ngân hàng có th phn huy đng
tt thì s n đnh lãi sut đu vào, qua đó làm gim s bin đng lãi sut. Các ngân hàng
không có th phn cao s nâng lãi sut huy đng đ thu hút ngun tin gi và qua đó nâng
cao lãi sut cho vay. Khi lãi sut cho vay cao thì s phi đu t vào nhng ngành có ri ro
cao, khi ri ro cao thì đng ngha vi chi phí qun lý và bù đp cho ri ro đó cng cao. Qua
đó làm cho IRS tng cao, th phn huy đng đc tính bng: Huyăđng vn ca ngân hàng
/ Tngăhuyăđng ca h thng. Th phn cho vay cao cng có tác đng đn IRS: Dăn
cho vay ca ngân hàng / Tngădăn ca h thng.
Các ngân hàng chim đc th phn ln v huy đng và cho vay thng là nhng ngân
hàng ln có mng li rng khp và dch v đa dng. Cuc tranh giành th phn gia các
ngân hàng ngày càng gay go và quyt lit mà các ngân hàng ln và lâu nm có u th không
nh. Nhng chính s đi mi, cht lng dch v tt và đa dng tng cng tính cnh tranh
cho nhng ngân hàng nh hay mi thành lp. Vic cnh tranh thu hút th phn thúc đy các
ngân hàng thng xuyên đi mi và ci thin cht lng sn phm, dch v góp phn phc
v tt hn cho khách hàng.
Ch tiêu (Target) do h thng đt ra, đ đt đc ch tiêu, các ngân hàng s nâng lãi
sut cho vay lên cao đ đt ch tiêu v doanh thu, li nhun nu thu nhp ngoài lưi không đ
ln hay gim lãi sut cho vay thu hút thêm khách hàng vay đ đt ch tiêu v d n. Tng
t, ngân hàng s nâng lãi sut huy đng thu hút thêm nhiu khách hàng gi tin đ đt ch
tiêu v huy đng vn.
Các t chc nói chung và ngân hàng nói riêng thng da trên kt qu đt đc trong
nm c và đt ra ch tiêu đ phn đu cho toàn h thng trong nm mi bao gm ch tiêu v
d n, doanh thu, li nhun, t l n xu, … Ngân hàng s đt ra các khon thng hay pht
đ thúc đy h thng nhm đt đc nhng mc tiêu đư đ ra. Các chi nhánh tùy theo tình
hình ni ti và th trng mà điu chnh lãi sut cho vay và huy đng cho phù hp. Vic
nâng hay gim lãi sut cho vay và huy đng đ đt đc mc tiêu đư đ ra có nh hng

không nh đn IRS ca chính ngân hàng đó.
10

Ri ro thanh khon (Liquidity risk): ây là mt trong nhng yu t ni ti nh
hng không nh đn lãi sut cho vay và huy đng, qua đó nh hng đn IRS ca ngân
hàng.  tính ri ro thanh khon s dùng công thc: Tài sn có tính lng / Tng tài sn.
Tài sn có tính lng cao trong ngân hàng đó là: Tin mt, vàng bc, đá quý, tin gi li
Ngân hàng Nhà nc, tin vàng gi ti các T chc tín dng khác và cho vay các T chc
tín dng khác. Vic nm gi danh mc tài khon có tính lng nhiu hay ít xut phát t chính
sách kinh doanh và hot đng ca các ngân hàng. Theo lý thuyt kinh t, ri ro càng cao thì
li nhun càng cao. Các ngân hàng nm gi tài sn có tính lng t l càng cao thì hiu qu
hot đng và li nhun mang li ca tài sn ca nhng ngân hàng đó li càng không cao,
vic tài sn có th nhanh chóng chuyn thành tin làm cho li nhun thu đc t nhng tài
sn đó không đc cao. Tuy nhiên, vic nm gi nhng tài sn nh vy giúp ngân hàng an
toàn hn trong hot đng, sn sàng thanh toán cho khách hàng khi cn làm cho ri ro thanh
khon thp. Tng t, nhng ngân hàng thay vì nm gi nhng tài sn có tính lng càng cao
thì s nm gi nhng tài sn khó chuyn hóa thành tin hn, nhng tài sn này có t sut
sinh li cao hn nhng tài sn có tính lng tt. Nhng ngân hàng này đánh đi ri ro thanh
khon ca mình vi hiu qu hot đng ca tài sn, vi li nhun. Các ngân hàng có h
thng qun tr ri ro tt có th cân đi đc hai yu t này, va gi cho ri ro thanh khon
thp hay  mc chp nhn đc li va nâng cao hiu qu hot đng ca tài sn góp phn
đem v li nhun ti u cho ngân hàng. H s này t l nghch vi IRS, tc là t l này càng
cao hay ri ro thanh khon càng thp thì IRS càng thp và t l này càng thp hay ri ro
thanh khon càng càng cao thì IRS càng ln. Brock and Franken (2002) nhn thy thanh
khon ca ngân hàng có mi liên h vi IRS ti Chile. Khi h thng ngân hàng d tha
thanh khon thì ri ro thanh khon thp góp phn làm gim IRS.
1.2.2 Các yu t vămô
Sc mnh th trng (Market power): là cu trúc th trng tn ti mt s ngân
hàng đóng vai trò quan trng và có sc nh hng đn IRS, đó là nhng ngân hàng có th
phn huy đng và cho vay cao, có kh nng dn dt th trng thông qua lãi sut huy đng

và cho vay mà các ngân hàng này đa ra. Lý thuyt kinh t tha nhn rng áp lc cnh tranh
t vic t do gia nhp th trng và cnh tranh giá s nâng cao hiu qu ca trung gian tài
11

chính thông qua vic gim IRS. Chirwa et al (2004) ng h gi thuyt IRS có liên quan
cùng chiu vi sc mnh th trng. Sc mnh th trng càng ln (cnh tranh ít) thì IRS
càng ln.
 đo sc mnh th trng trong h thng ngân hàng dùng HerfindahlậHirschman
index (HHI). Hai yu t đ tính toán đó là s lng t chc và th phn ca mi t chc,
càng ít t chc thì càng d áp đt giá cao, tng t th phn càng ln thì càng d áp đt giá.
Công thc đc tính bng cách bình phng th phn ca mi t chc và sau đó cng li.
HHI index < 0,01 (hay 100) cho thy th trng cnh tranh cao.
HHI index < 0,15 (hay 1.500) cho thy th trng không tp trung.
HHI index t 0,15 ậ 0,25 (hay 1.500 ậ 2.500) cho thy th trng tp trung va phi.
HHI index > 0,25 (> 2.500) cho thy th trng tp trung cao.
Nhng ngân hàng có th phn huy đng và cho vay cao thông thng là nhng ngân
hàng có quy mô tài sn ln và mng li rng khp. Nhng ngân hàng có quy mô tài sn
ln to nim tin cho khách hàng gi tin hay có kh nng tài tr cho nhng d án đu t ln
đòi hi nhiu vn, mng li rng khp to nhiu điu kin thun li cho khách hàng giao
dch góp phn nâng cao th phn chim gi ca ngân hàng. Tuy nhiên, nhng yu t khác
nh công ngh, cht lng phc v và sn phm đa dng, … cng góp phn không nh giúp
ngân hàng thu hút th phn. ây là nhng yu t mà nhng ngân hàng nh và mi thành lp
hng ti nu mun cnh tranh có hiu qu vi nhng ông ln ca ngành.
Lm phát (Inflation): là s gim sc mua ca đng tin. Lm phát là mt trong
nhng yu t v mô tác đng không nh đn nn kinh t và đi sng xã hi, đng thi tác
đng đn lãi sut cho vay và huy đng, qua đó nh hng đn IRS. Lm phát do hai nguyên
nhân là cu kéo và chi phí đy. Vi mt nn kinh t ph thuc nhiu vào nguyên vt liu
nhp khu nh Vit Nam thì yu t lm phát tác đng mnh đn nn sn xut và kinh t ca
nc ta, ch cn mt bin đng v giá nguyên vt liu ca th gii thì giá c ca các sn
phm làm ra có s bin đng mnh ngay lp tc. S st gim tng cung hay sn lng tim

nng, điu này có th là do thiên tai, hoc tng giá ca nguyên liu đu vào. Ví d, gim đt
12

ngt trong vic cung cp du, dn đn giá du tng lên, có th gây ra lm phát. Các nhà sn
xut mà du là mt phn chi phí ca h sau đó có th chuyn thông tin này cho ngi tiêu
dùng di hình thc giá tng lên, đó là lm phát chi phí đy. S gia tng chi tiêu ca cá
nhân và chính ph làm tng cu tng lên khuyn khích tng trng kinh t đng thi đy giá
lên, đó là lm phát cu kéo.
Lm phát tng lên làm thu nhp thc t ca ngi dân gim xung mc dù thu nhp
danh ngha không h gim hay tng chm hn lm phát. Tng t, lm phát cng làm cho
thu nhp thc t ca khách hàng gi tin gim xung. Và theo lý thuyt kinh t, đ khách
hàng gi tin có thu nhp thc dng, ngân hàng s tng lưi sut huy đng. Chi phí lãi sut
huy đng đu vào đư tng làm lưi sut cho vay đu ra cng tng theo, qua đó nh hng đn
IRS. Nhiu bài nghiên cu v IRS đư kho sát tác đng ca lm phát đn IRS, sau khi phân
tích đnh lng đu rút ra kt lun là lm phát có mi liên h thun chiu vi IRS, đc bit
ti nhng nc đang phát trin có t l lm phát cao (theo Kunt và Huizinga, 1999; Brock
và Suarez, 2000; Claessens và nhng ngi khác, 2001). Nhng nc có lm phát cao, đ
phòng nga nhng ri ro do lm phát gây ra, ngân hàng s nâng cao IRS.  đo lm phát
trong bài này, ta s dng ch s CPI hin ti so sánh vi CPI cùng k nm trc.
Binăđng ca lãi sut (Volatility of interest rates) là s lên xung ca lãi sut trên
th trng. Bin đng lãi sut xut phát t tình hình kinh t v mô không n đnh, lm phát,
t giá … bin đng. Bin đng ca lãi sut nh hng đn lãi sut cho vay và huy đng,
thông qua đó nh hng đn IRS ca th trng tài chính. Các ngân hàng đa ra IRS ln
trong th trng bin đng mnh đ phòng nga s không chc chn ca lãi sut, ca nhng
khách hàng có ri ro cao. Qun tr s bin đng lãi sut thông qua qun tr ngun vn tt có
th giúp gim IRS, đi din là s bin đng ca lãi sut liên ngân hàng (hay lãi sut c bn).
S bin đng ca lãi sut là mt bin đc đa vào mô hình hi quy đ kho sát tác đng
ca nó lên IRS ca h thng ngân hàng và đc đo bng đ lch chun ca lãi sut c bn
so vi γ quý trc đó.
Hotăđng kinh t (Economic activity): Theo lý thuyt có mi liên h thun chiu

gia hot đng kinh t và IRS. Trong nn kinh t m rng, nhu cu vay vn gia tng làm lưi
13

sut cho vay tng cao, qua đó gia tng IRS. Tuy nhiên, nhng bài nghiên cu thc nghim
tìm thy kt qu không trùng khp nhau. Randall (1998) trong nghiên cu ca cô y tìm ra
mi quan h ngc chiu gia hot đng kinh t và IRS trong khi Moore và Craigwell
(2000) trong nghiên cu ca h li tìm ra mi quan h thun chiu ti nhng nc
CARICOM. Trong nghiên cu ca Randall (1998) ti nhng nc có nn kinh t th trng
nh, các nc ECCU d b tn thng bi nhng cú sc t bên ngoài và thm ha thiên
nhiên, điu này làm gia tng n xu trong h thng ngân hàng, qua đó gia tng áp lc lên lãi
sut cho vay. Moore and Craigwell (2000) gii thích rng thu nhp gia tng, nhu cu vay
vn gia tng, làm nâng cao lưi sut cho vay và IRS. Hot đng kinh t th hin qua tc đ
tng trng GDP (tng sn phm quc ni) so vi cùng k nm trc và đc s dng nh
bin tác đng đn IRS ca h thng ngân hàng.
Lãi sut chit khu (Discount rate): là chi phí mà ngân hàng thng mi phi đi
mt khi vay t Ngân hàng Trung ng thông qua chit khu giy t có giá, lãi sut chit
khu đc dùng nh công c điu hành chính sách tin t ca Ngân hàng nhà nc. Lãi sut
chit khu đc đa ra cao hay thp ph thuc vào chính sách tin t mà Ngân hàng nhà
nc theo đui. Khi nn kinh t tng trng nóng dn đn tình trng bong bóng và lm phát,
Ngân hàng nhà nc đa ra mc lãi sut cao nhm thu hút tin v t các ngân hàng thng
mi nhm gim tc đ tng trng tín dng và n đnh kinh t v mô. Ngc li, khi nn
kinh t có du hiu chng li hay gim phát thì Ngân hàng nhà nc s h lãi sut chit
khu xung nhm đa tin ra ngoài th trng kích thích nn kinh t phát trin. Lãi sut
chit khu có tng quan thun vi IRS, tc là khi lãi sut chit khu tng lên thì IRS cng
tng lên theo và ngc li. Khi lãi sut chit khu tng lên đng ngha vi vic tng chi phí
vn đu vào, theo đó lưi sut đu ra cng tng lên theo làm IRS bin đng.  bù đp chi
phí này thì các Ngân hàng thng mi s chuyn chi phí này sang khách hàng thông qua
tng lãi sut cho vay, do đó làm gia tng IRS.
S bin đng ca kinh t v mô còn đc th hin qua Bină đng ca t giá
(Volatility of exchange rates) trong nn kinh t. Vi mt nn kinh t nhp siêu nh Vit

Nam thì t giá là mt trong nhng yu t tác đng không nh đn tng th chung ca nn
kinh t. Khi t giá tng s làm cho giá c các loi nguyên liu đu vào tng theo dn đn giá
14

c đu ra cng thay đi theo và ngc li. T giá và lãi sut có mi tng quan nh hng
ln nhau. Vì vy, s bin đng ca t giá đc đa vào bài nghiên cu nh mt bin đc lp
đ xác đnh nó nh hng nh th nào đn IRS. Cng ging nh lm phát và lãi sut, s
bin đng ca t giá nh hng rt sâu rng đn nn kinh t và nhiu mt ca đi sng xã
hi, đ phòng nga ri ro thì h thng ngân hàng s tng IRS. S bin đng ca t giá đc
đo bng đ lch chun ca t giá so vi γ quý trc đó.
H thng lut pháp, quy đnh ch tài, tình trng tham nhng, môi trng kinh t v mô
… là nhng yu t c bn đ h tr hot đng ngân hàng hiu qu. εôi trng chính sách
và s không n đnh ca kinh t v mô có tác đng đn IRS.
1.3 Mt s nghiên cu thc nghim
Trong nghiên cu The Determinants of Interest Rate Spreads in Nigeria: An
Empirical Investigation ca Akinlo, Owoyemi, bài nghiên cu kho sát nhng yu t tác
đng đn IRS ti Nigeria thông qua d liu ca 1β ngân hàng giai đon 1986-2007. Kt qu
cho thy d tr bt buc tin mt, d n trung bình trên tng huy đng vn trung bình, thu
nhp trên tng tài sn và GDP có nh hng thun chiu lên IRS. Tuy nhiên, thu nhp
không phi t lãi cho vay trên tng tài sn trung bình, chng ch qu và s phát trin ca
chng khoán có mi quan h ngc chiu vi IRS. Nhìn chung, kt qu ca bài nghiên cu
đ ngh vic gim t l d tr tin mt, chi phí hot đng s góp phn làm gim IRS ti
Nigeria.
Trong nghiên cu Determinants of commercial banks interest rate spreads: some
empirical evidence from the Eastern Caribbean Currency Union ca Grenade, bài
nghiên cu phân tích xu hng IRS ca các ngân hàng thng mi ti ECCU giai đon
1993-2003. Kt qu cho thy, đu tiên IRS ln và cho thy ít tín hiu thu hp, th hai, ngân
hàng nc ngoài hot đng vi IRS ln hn ngân hàng trong nc. Bài nghiên cu s dng
phng pháp d liu bng đ đo lng tác đng ca các yu t vi mô và v mô lên IRS. Kt
qu ch ra rng IRS b tác đng bi mc đ tp trung cao ca h thng ngân hàng, chi phí

hot đng cao, n xu và lãi sut huy đng điu chnh ca ngân hàng Trung ng.
15

Trong nghiên cu Financial Intermediation in the Pre-Consolidated Banking
Sector in Nigeria ca Hesse, bài nghiên cu s dng thông tin t Bng cân đi k toán và
Báo cáo kt qu hot đng kinh doanh ca các ngân hàng riêng l đ kho sát v hiu qu
trung gian ca lnh vc ngân hàng trc khi hp nht ca Nigeria giai đon 2000-2005. Tác
gi phân tích chính sách ca Ngân hàng Trung ng Nigeria có th đc nhìn thy thông
qua nhng yu t tác đng đn IRS. Vic phân tích IRS và d liu bng cho thy ci cách
trong lnh vc ngân hàng là bc đu tiên đ nâng cao hiu qu trung gian trong lnh vc
ngân hàng ca Nigeria. Tác gi nhn thy nhng ngân hàng ln thì chu chi phí c đnh ít
hn, vic tp trung trong lnh vc ngân hàng không làm IRS tng cao, vic nm gi nhiu
tài sn thanh khon cao và nhiu vn có th làm gim IRS trong nm β005, và môi trng
kinh t v mô n đnh là môi trng hiu qu đ đu t vào sn xut.
Trong nghiên cu Financial Reforms and Interest Rate Spreads in the
Commercial Banking System in Malawi ca Chirwa và Mlachila, bài nghiên cu phân
tích tác đng ca ci cách trong lnh vc tài chính lên IRS trong h thng ngân hàng thng
mi ti Malawi. Chng trình ci cách tài chính bt đu nm 1989 khi β lut Reserve Bank
Act (lut d tr ngân hàng) và Banking Act (lut ngân hàng) đc xem xét li vi vic gim
bt điu kin khi gia nhp vào h thng ngân hàng, và công c chính sách tin t gián tip
đc gii thiu nm 1990. Vic chp nhn t giá hi đoái th ni nm 1994 là phn cui ca
chng trình ci cách chính sách chính trong lnh vc tài chính ca Malawi. S dng nhng
đnh ngha khác nhau v IRS, phân tích cho thy IRS vn còn ln sau khi t do hóa tài chính
và kt qu hi quy chng t IRS ln đc cho là do tình trng đc quyn, d tr bt buc
cao, lãi sut chit khu ca ngân hàng Trung ng và lm phát cao.
Nghiên cu Interest Rate Spreads in English-Speaking African Countries ca
Crowley, J.2007 kho sát IRS ti mt vài nc châu Phi nói ting Anh. IRS ln là do lm
phát thp, s lng ngân hàng nhiu, ngân hàng thuc s hu nhà nc nhiu. Nâng cao lãi
sut huy đng đc cho là làm IRS gim nhng li làm cho NIM tng cao. IRS tng thp
niên 1980 và 1990 là do lành mnh hóa h thng giám sát lnh vc tài chính. Bài nghiên cu

vi d liu gii hn cho thy chính ph vi kh nng qun lý yu kém và d tr bt buc
cao làm cho IRS ln.
16

Nghiên cu Commercial bank Net Interest Margins, Default Risk, Interest-Rate
Risk, and Off-Balance Sheet Banking ca Angbazo kho sát nhng yu t chính tác đng
đn NIM ca ngân hàng thông qua mu là các ngân hàng ca M và s dng d liu thng
niên t 1989 ậ 1993. Kt qu là ri ro khi cho vay, chi phí c hi ca d tr bt buc, đòn
by tài chính (t l vn ch s hu trên tng tài sn), hiu qu qun tr (t l tài sn mang li
thu nhp trên tng tài sn) t l thun vi IRS ca ngân hàng và ri ro thanh khon t l
nghch vi IRS.
Nghiên cu On the Determinants of Bank Interest Margins under Credit and
Interest Rate Risks ca Wong nhn thy IRS có tng quan thun chiu vi sc mnh th
trng ca ngân hàng, chi phí hot đng, ri ro tín dng và mc đ ri ro lãi sut. Tuy
nhiên, vic tng vn ch s hu li gây tác đng bt li lên li nhun khi ngân hàng phi
đi mt vi ri ro lãi sut.
Nghiên cu Interest Spreads in Banking in Colombia, 1975-96 ca Barajas, Steiner
và Salazar kho sát tác đng ca t do hóa tài chính trong nn kinh t Colombia lên IRS
trong lnh vc ngân hàng. Kt qu thu đc có s pha trn: T do hóa nâng cao s cnh
tranh trong lnh vc ngân hàng mt cách đáng k, làm gim sc mnh th trng và thu tài
chính t mc cao nht nhng nm 1970. Tuy nhiên, h phát hin ra rng nhng ngân hàng
đó có tng quan vi s thay đi trong cht lng n, phn ánh s phát trin ca h thng
giám sát và báo cáo ngành ngân hàng.
Nghiên cu Understanding the Behaviour of Bank Spreads in Latin America ca
Brock and Suarez áp dng phng pháp β bc cho mu là 5 nc M δatin giai đon gia
thp niên 1990 (Argentina, Bolivia, Colombia, Chile và Peru). Kt qu cho thy giá tr
dng trong t l vn (có ý ngha thng kê đi vi Bolivia và Colombia), t l chi phí (có ý
ngha thng kê đi vi Argentina và Bolivia) và t l thanh khon (có ý ngha thng kê đi
vi Bolivia, Colombia và Peru). Tác đng ca n xu, thc t có s pha trn. Ngoi tr
Colombia, ni h s n xu dng và có ý ngha thng kê, nhng nc khác có h s âm

(có ý ngha thng kê đi vi Argentina và Peru). Bc 2 chy mô hình hi quy đ đo lng
IRS thông qua nhng bin kinh t v mô là s bin đng ca lãi sut, lm phát và s tng
17

trng ca GDP. Kt qu cho thy s bin đng lãi sut làm gia tng IRS ti Bolivia và
Chile, điu tng t vi lm phát cho Colombia, Chile và Peru. Nhng trng hp khác, h
s không có ý ngha thng kê.
Nghiên cu Determinants of Commercial Bank Interest Rate Spreads in a
Liberalized Financial System: Empirical Evidence form Nigeria 1989-2000 ca Enendu
tin hành thc nghim nhng yu t tác đng đn IRS trong h thng tài chính t do giai
đon 1989-2000 thông qua nhng ngân hàng đc la chn ca Nigeria. IRS đc tính toán
thông qua Bng cân đi k toán và Báo cáo kt qu hot đng kinh doanh cng nh nhng
d liu kinh t v mô. Kt qu cho thy nhng điu chnh trong chính sách tin t và kinh t
v mô là nhng yu t tác đng đn IRS quan trng hn quy mô ca ngân hàng. Lm phát,
GDP, t do tài chính, d tr tin mt bt buc, chi phí ri ro, lãi sut trái phiu, cht lng
tài sn n, ri ro thanh khon và nhng chi phí không liên quan lãi sut là nhng yu t tác
đng nhiu nht đn IRS ca ngân hàng trong giai đon này.
Nghiên cu Why Are Interest Spreads So High in Uganda? ca Beck and Hesse lý
gii vì sao IRS li ln ti Uganda. Kt qu cho thy quy mô nh ca các ngân hàng Uganda,
lãi sut trái phiu cao và s yu kém ca h thng tài chính là nhng yu t chính nh
hng đn IRS. Ngoài ra, kt qu cho thy nhng yu t kinh t v mô nh lm phát và t
giá cao có tác đng ln đn IRS ti Uganda.
Hin nay, tác gi cha tìm thy các nghiên cu trong nc kho sát v đ tài này.