Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lời tại các ngân hàng thương mại Việt Nam Luận văn thạc sĩ Đại học Kinh tế TP.HCM, 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH


Trn Lng Mng Trinh

CÁC YU T NH HNG N T SUT SINH LI
TI CÁC NGỂN HÀNG THNG MI VIT NAM

Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s: 60340201


LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNG DN KHOA HC :
PGS.TS. Nguyn Minh Kiu



Tp. H Chí Minh ậ Nmă2014
LI CAM OAN
Tôi tên TrnăLngăMng Trinh, xinăcamăđoanăđơyălƠăcôngătrìnhănghiênăcu
riêng caătôiădi s hng dn ca PGS.TS. Nguyn Minh Kiu.
S liu thng kê là trung thc. Ni dung và kt qu nghiên cuănƠyăchaătng
đc công b trong bt k công trình nào cho ti thiăđim hin nay. Mi s liu và
trích dn ca các tác gi khácăđuăđc ghi chú ngun tham kho rõ ràng.
Tp.H Chí Minh, ngày … tháng … nm ……
Tác gi

MC LC
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC CÁC BNG BIU
DANH MC CÁC HÌNH BIUă,ă TH
PHN M U 1
1. Vnăđ nghiên cu 1
2. Mc tiêu nghiên cu 2
3. PhmăviăvƠăđiătng nghiên cu 3
4. Phngăphápănghiênăcu 3
5. ụănghaăthc tin caăđ tài 4
6. Kt cu ca lunăvn 5
CHNGă1ăậ CăS LÝ THUYT V T SUT SINH LI CA NGÂN HÀNG
THNGăMI 6
1.1 Khái nim v t sut sinh li và hiu qu hotăđng kinh doanh ca NHTM 6
1.2 Các t s ch yuăđoălng kh nngăsinhăli ca NHTM 7
1.2.1 T sut sinh li trên tng tài sn (ROA) 7
1.2.2 T l thu nhp trên vn ch s hu (ROE) 8
1.2.3 T l thu nhp cn biên 9
1.3 Các yu t nhăhngăđn t sut sinh li ca NHTM 10
1.3.1 Các yu t bên trong 11
1.3.2 Các nhân t bên ngoài 16
1.4ăCăs lý thuyt SCP (Structure ậ Conduct ậ Performance): 19
Tóm ttăchngă1 21
CHNGă2ăậ MÔ HÌNH, D LIUăVĨăPHNGăPHÁPăCăLNG MÔ HÌNH
NGHIÊN CU T SUT SINH LI TIăCÁCăNGỂNăHĨNGăTHNGăMI VIT
NAM 22
2.1 Mô hình và gi thuyt nghiên cu 22
2.1.1 Mô hình nghiên cu 22

2.1.2 Mô t bin nghiên cu và gi thuyt nghiên cu 22
2.2 D liu nghiên cu 26
2.3ăPhngăphápăcălng mô hình: 28
2.3.1 Phân tích hi quy 28
2.3.2 La chn mô hình hi quy 31
2.3.3 Tin hành các th tc kimăđnh 32
Tóm ttăchngă2 34
CHNGă3ăậ SăLC TÌNH HÌNH HOTăNG CA NGÀNH NGÂN HÀNG
VIT NAM VÀ KT QU NGHIÊN CU CÁC YU T NHăHNGăN T
SUT SINH LI TIăCÁCăNGỂNăHĨNGăTHNGăMI VIT NAM 35
3.1ăSălc v tình hình hotăđng ca ngành ngân hàng ti VităNamăgiaiăđon 2006
ậ 2013 35
3.1.1 Quy mô tài sn và vn ch s hu: 36
3.1.2 Hotăđng tín dngăvƠăhuyăđng vn 38
3.1.3 Kh nngăsinhăli ca các ngân hàng 42
3.1.4 Th phn ca các ngân hàng. 43
3.1.5 Mcăđ đaădng hóa sn phm, dch v 44
3.2 Phân tích thng kê mô t: 44
3.2.1 Các bin bên trong 46
3.2.2 Các bin bên ngoài 51
3.3 Kt qu hi quy mô hình 54
3.3.1 Hi quy bin ROA theo các binăđc lp bên trong 54
3.3.2 Hi quy bin ROA theo các binăđc lp bên trong và bên ngoài 57
3.3.3 Tho lun các kt qu nghiên cu 60
Tóm ttăchngă3 64
CHNGă4ăậ CÁC GII PHÁP NHM NÂNG CAO T SUT SINH LI TI
CÁCăNGỂNăHĨNGăTHNGăMI VIT NAM 66
4.1ăi vi các NHTM 66
4.1.1ăGiaătngăvn ch s hu 66
4.1.2ăy mnh hotăđng tín dngăvƠăhuyăđng vn cùng vi vic ci thin hiu

qu tín dng 67
4.1.3 Nâng cao hiu qu qun tr thanh khon 70
4.1.4 Nâng cao hiu qu qun lý chi phí 71
4.2 H tr t phía Chính ph vƠăNgơnăhƠngăNhƠănc 72
4.2.1 năđnh kinh t vămôăvƠăkim soát lm phát 72
4.2.2 Hoàn thinăcácăquyăđnh pháp lutătrongălnhăvcătƠiăchínhăcngănhăh thng
k toán và thông tin báo cáo 73
4.2.3ăTngăcng công tác thngăkê,ăluătr thông tin d liu ca h thng ngân
hƠngăđ lƠmăcăs nâng cao kh nngăd báo trong ngành 74
Tóm ttăchngă4 75
KT LUN 76
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC CÁC BNG BIU
Bng 2.1 - Bng mô t tóm tt các binăđc lp trong mô hình nghiên cu
Bng 3.1 ậ S lng các NHTM ti VităNamăgiaiăđon 2006 ậ 2013.
Bng 3.2 ậ Thng kê mô t bin ph thuc (ROA) và các binăđc lp bên trong
Bng 3.3 ậ Kt qu phân tích hi quy ROA theo các binăđc lp bên trong
Bng 3.4 ậ Kt qu phân tích hi quy ROA theo các binăđc lp bên trong và bên
ngoài.
Bng 3.5 ậ Tng hp kt qu hi quy
DANH MC CÁC HÌNH BIU ,  TH
Hình 2.1 ậ Môăhìnhăthangăđo:ăcácăyu t nhăhngăđn ROA
Hình 3.1 ậ  th th hin ch s tcăđ tngătrng tng tài sn và tcăđ tngătrng
vn t có ca h thng NHTM VităNamăgiaiăđon 2009 ậ 2013.
Hình 3.2 ậ Biuăđ th hin tngădăn tín dng và tng vnăhuyăđng ca h thng
ngân hàng VităNamăgiaiăđon 2006 ậ 2013.
Hình 3.3 ậ  th th hin tcăđ tngătrng vnăhuyăđng ca h thng ngân hàng
VităNamăgiaiăđon 2006 ậ 2013.
Hình 3.4 ậ  th th hin tcăđ tngătrng tín dng ca h thng ngân hàng Vit

Namăgiaiăđon 2006 ậ 2013.
Hình 3.5 ậ  th th hin t l cơnăđi giaădăn tín dng và vnăhuyăđng ca h
thng ngân hàng VităNamăgiaiăđon 2006 ậ 2013.
Hình 3.6 ậ  th th hin t l ROA trung bình ca mu nghiên cu theo thi gian
Hình 3.7 ậ  th th hin t l ETA và ROA trung bình ca mu nghiên cu theo thi
gian.
Hình 3.8 ậ  th th hin t l LTA, DTA và LIQ trung bình ca mu nghiên cu
theo thi gian.
Hình 3.9 ậ  th th hin t l NETA và ROA trung bình ca mu nghiên cu theo
thi gian.
Hình 3.10 ậ  th th hin t l NIGI trung bình ca mu nghiên cu theo thi gian.
Hình 3.11 ậ  th th hin tcăđ tngătrng GDP (g) ca VităNamăgiaiăđon 2006
ậ 2013 và t l ROA trung bình ca mu nghiên cu theo thi gian.
Hình 3.12 ậ  th th hin lãi sut thc (%) và t l lm phát (%) ca Vit Nam giai
đon 2006 ậ 2013.
Hình 3.13 ậ  th th hin ch s HHI ca mu nghiên cuăgiaiăđon 2006 ậ 2013.

1

PHN M U
1. Vn đ nghiên cu
Trong sut hai thp niên qua, s quanătơmăđn hiu qu hotăđng kinh doanh
ca cácăđnh ch tƠiăchínhăngƠyăcƠngăgiaătng bi đơy là mtăthcăđoăquanătrng th
hin “sc khe tài chính” và kh nngăsinhăli ca các t chc này. Nu mt ngân hàng
có kh nng sinh li kém chng t nhng ngun lcăchaăđc s dng mt cách ti
uăvƠăngơnăhƠngăchaătn dng ht nhngăcăhiăđ giaătngăli nhun. Vy nhng yu
t nào nhăhngăđn kh nng sinh li ca ngân hàng và chúng nhăhngănhăth
nƠoăđn vic s dng các ngun lc và vic tn dng nhngăcăhiăđó?ăNóiăcáchăkhác,ă
nhng nhân t nào h tr và nhng nhân t nào gây tr ngiăchoăngơnăhƠngăđt mc li
nhun cao nht?

Trong s cácăđnh ch tài chính, ngơnăhƠngăthngămi (NHTM) là mt phn
ct lõi trong h thng tài chính  VităNamănóiăriêngăvƠăcácăncăđangăphátătrin nói
chung. Nó gi vai trò quan trng trong vic thu hút vn nhàn ri trong nn kinh t
nhm cung cp tín dng cho nhngăngiăđiăvay,ăto nn tng cho s phát trin kinh t.
Do vy, vic nm rõ nhng yu t nhăhngăđn hiu qu hotăđng ca ngân hàng
nói chung và t sut sinh li nói riêng là thc s cn thit và quan trng, không ch đi
vi các nhà qun lý ngân hàng mà cònăđi viăcácănhƠăđuătăcngănh nhngăngi
làm chính sách.
Trong các tài liu nghiên cu v vnăđ này, nhng yu t nhăhngăđn kh
nngăsinhăli đc nghiên cu khá t m mc dù mi bài nghiên cuăxácăđnh các yu
t khác nhau. Hu ht chúng khôngăquanătơmăđn vicăđoălng li nhunămƠăđu chú
trngăđn các t s căcu vn, các khon vay không có kh nngăthuăhi và vic kim
soát chi phí là nhng yu t quan trng quytăđnh li nhun cao hay thp.
Bên cnh nhng yu t ni ti bên trong ngân hàng, t sut sinh li ca ngân
hàng còn chu nhăhng t các yu t kinh t vămôănhătcăđ tngătrng kinh t
(GDP), lãi sut, t l lm phát, mcăđ cnh tranh ca th trngầăth hinăđcăđim
2

caămôiătrng kinh t mƠănóăđangăhotăđng. Nhng yu t này ph thuc vào các
chính sách kinh t vƠăđnhăhng phát trin th trng tài chính ca mi quc gia.
i viăngơnăhƠngătrungăngă nhiuănc, vic kim soát s năđnh tài chính
ch yuăđc da vào các ch s anătoƠnătƠiăchínhă(FSIs)ăđcăđaăraăbi Qu Tin t
th gii (IMF), bao gm các ch s li nhun, hiu qu s dng vn, chtălng tài sn,
an toàn vn, Trong khi FSIs rt có ích trong vicăđánhăgiáătìnhăhìnhă“sc khe”ăhin
ti caăcácăđnh ch tài chính, chúng không th đnhălngăđc mi quan h liên kt
tim n gia hotăđng caăcácăđnh ch tài chính vi nn kinh t vămôăvƠănhng cú
sc có th làm cho nhng t chcănƠyăriăvƠoăkhng hong.
T thc t trên,ăđ hiu rõ mcăđ tácăđng ca các nhân t nhăhngăđn t
sut sinh li ca các NHTM Vit Nam, t đóăcóăth xây dngăchínhăsách,ăđnhăhng
trong hotăđng kinh doanh cu ngân hàng, tác gi đƣăchnăđ tài nghiên cu “Các yu

t nhăhngăđn t sut sinh li tiăcácăngơnăhƠngăthngămi VităNam”ăđ thc hin
lunăvnăthcăs.
2. Mc tiêu nghiên cu
Trong nhngănmăgnăđơy,ănn kinh t Vit Nam có nhng chuyn bin tích cc
cùng vi vic m ca hi nhp kinh t quc t. Tuy vy, nn kinh t trongăncăcngă
chu không ít nhngătácăđng tiêu cc ca căch th trng,ăđc bitălƠătrongălnhăvc
tài chính ngân hàng. nhăhng t khng hong kinh t đƣălƠmăcho khu vc sn xut
kinh doanh b trì tr, nhiu doanh nghip b thua l và thm chí phá sn. iu này tác
đng tiêu ccăđn hotăđng tín dng ca ngân hàng, làm gim li nhun ca ngân
hàng kéo theo t sut sinh li ca các ngân hàng cngăgimăđi.ă
Mc tiêu ca bài nghiên cuănƠyălƠăxácăđnh nhng yu t nhăhngăđn t
sut sinh li ti các NHTM Vit Nam thông qua nhngăcăs lý thuyt v t sut sinh
li caăngơnăhƠngăcngănhăkt qu nghiên cu ca các tác gi trongăvƠăngoƠiănc.
Cnăc vào mô hình các yu t nhăhngăđn t sut sinh li ti các NHTM Vit Nam
đƣăxơyădng cùng vi kt qu hi quy, tác gi đ xut nhng gii pháp cngănhănhng
kin ngh nhm nâng cao t sut sinh li ti các NHTM Vit Nam
3

T mc tiêu trên, các câu hi nghiên cu đcăđtăraănhăsau:
 Nhng yu t nƠoăđcătrngăbênătrongăngơnăhƠngătácăđngăđn t sut sinh
li ca các NHTM Vit Nam?
 Nhng yu t kinh t vămôăvƠăcu trúc th trngăcóătácăđngăđn t sut
sinh li ca các NHTM Vit Nam?
 Mcăđ và chiuăhngătácăđng ca các yu t trên, gm c nhng yu t
bênătrongăvƠăbênăngoƠiăngơnăhƠng,ăđi vi t sut sinh li ca các NHTM
Vit Nam.
3. Phm vi vƠ đi tng nghiên cu
Bài lunăvnătin hành nghiên cu các yu t tácăđngăđn t sut sinh li ca
các NHTM Vit Nam trên mu gm 23 ngân hàng (bao gm c NHTM nhƠănc và
NHTM c phn) mà tác gi có th thu thpăđcăđyăđ các s liu t các báo cáo tài

chính ca mi ngân hàng trongă giaiăđon t nmă2006ă đnă2013.ă Trongăđó,ă 4ăngơnă
hƠngăthng mi c phn (TMCP) gmăngơnăhƠngăTMCPăuătăvƠăPhátătrin Vit
Nam (BIDV), ngân hàng TMCP NgoiăThngăVit Nam (Vietcombank), ngân hàng
TMCPăCôngăThngăVit Nam (Vietinbank) vàăngơnăhƠngăPhátătrinăNhƠăngăbngă
sôngăCuăLongă(MH ) dùăđƣăđc c phn hóa nhngănhƠănc vn nm quyn kim
soát chính vi t l c phn ln nht nên vnăđc xp trong khi NHTM nhƠănc.
Các ngân hàng còn li thuc khi NHTM c phn vi quy mô khác nhau (chi tit xem
ph lc 1).
Bên cnh vic thu thp s liu t các báo cáo tài chính ca ngân hàng, tác gi
cngăthuăthp s liu v các ch s kinh t vămôănhătcăđ tngătrng GDP, lãi sut
thc, t l lm phát cùng vi các ch s tài chính khác ca Vit Nam theo s liu thng
kê ca Ngân hàng th gii (Worldbank).
4. Phng pháp nghiên cu
Bài lună vnăs dng phngăphápă nghiênăcuă đnhălng vi s h tr ca
phn mm Eview 8. Tác gi s dng k thut phân tích hiăquyăđaăbin trênăcăs d
liu bngăcơnăđi (Balanced panel data). K thut này cho phép nghiên cu nh hng
4

ca s phát trin kinh t vămôăđn li nhun sau khi kimăsoátăcácăđc tính ca ngân
hàng, giúp gim thiu s đaăcng tuyn gia các bin, bc t do caoăhnăvƠăhiu qu
caoăhn.
căđim chung trong các nghiên cu v t sut sinh li ca ngân hàng là s
dng dng hàm hi quy tuynătínhăđ phân tích. Doăđó,ătrongăbƠiănghiênăcu này, mô
hình tuynătínhăđc s dng.
Ngoài ra, tác gi còn s dng mt s phngăphápăkhácănhăphngăphápăsoă
sánh,ăphngăphápăthng kê tng hp nhmăphơnătíchăs lc v tình hình hotăđng
ca các NHTM Vit Nam trong thi gian 2006 ậ 2013.
5. ụ ngha thc tin ca đ tƠi
Vic nghiên cu các yu t nhăhngăđn t sut sinh li ca NHTM  Vit
Nam là rt cn thit trong bi cnh hin nay.

V lý thuyt, nghiên cu này góp phn b sung nhng kin thc b ích trong
lnhăvc tài chính ậ ngân hàng và cung cp mtămôăhìnhăđnhălng nhmăđánhăgiáăs
tácăđng ca các yu t đc trngăbênătrong ngơnăhƠng,ăcngănhăcácăyu t kinh t vă
mô và cuătrúcătƠiăchínhăđn t sut sinh li ca ngân hàng.
V phía các ngân hàng, nghiên cu này có th h tr cho các nhà qun lý trong
vicăđánhăgiáăt sut sinh li ca ngân hàng trong miătngăquanăvi các yu t ni
ti trong ngân hàng và các yu t t môiătrng kinh t vămô.ăVì vy, h có th nhn
dinăđc nhngăđim mnh,ăđim yu ca bn thân ngân hàng. Bên cnhăđó,ăh cngă
có th xácăđnhăđc nhng ri ro tim n trong hotă đng caăngơnă hƠngădi tác
đng ca các yu t vămô.ăQuaăđó,ăcácănhƠăqun lý có mtăcăs vng chcăhnătrong
vic hochăđnh chinălc hotăđng và phát trinăđúngăđn cho ngân hàng.
V phía các nhà làm chính sách, nghiên cu này có th giúp h giiăthíchăđc
s tácăđng ca nhngăthayăđiătrongămôiătrngăvămôăđn t sut sinh li ca các
NHTM mt cách thuyt phcăhn.ăT đó,ăgiúpăchoăh cóăcăs trong vic hochăđnh
nhng chính sách kinh t hp lý nhm nâng cao t sut sinh li ca các NHTM, n
đnh th trngătƠiăchínhăvƠăthúcăđy phát trin kinh t.
5

6. Kt cu ca lun vn
Lunăvnăgm 4 phn chính:
 Chngă1: Căs lý thuyt v t sut sinh li caăngơnăhƠngăthngămi.
 Chngă2: Mô hình, d liu vƠăphngăphápăcălng mô hình nghiên cu
t sut sinh li tiăcácăngơnăhƠngăthngămi vit nam.
 Chngă3: Sălc tình hình hotăđng ca ngành ngân hàng ti vit nam và
kt qu nghiên cu các yu t nhăhngăđn t sut sinh li ti các ngân
hƠngăthngămi vit nam.
 Chngă4: Các gii pháp nhm nâng cao t sut sinh li ti các ngân hàng
thngămi vit nam.

6

CHNG 1 ậ C S Lụ THUYT V T SUT SINH LI CA NGỂN
HÀNG THNG MI
1.1 Khái nim v t sut sinh li vƠ hiu qu hot đng kinh doanh ca NHTM
T sut sinh li là ch s tài chính th hin kh nngătn dng các ngun lc sn
có ca mt doanh nghip đ chuyn hóa thành li nhun trong mt thi k nhtăđnh.
Hay nói cách khác, t sut sinh liălƠăthcăđoăhiu qu bng tin,ălƠăđiu kin cnăđ
đánhăgiáăhiu qu hotăđng kinh doanh ca mt doanh nghip.
Trong kinh t hc, hiu qu là thut ng ch vic s dng các ngun lcăđ ti
đaăhóaăsn xut hàng hóa và dch v. Di gcăđ qun tr, hiu qu đoălng s thích
hp ca các mcătiêuăđƣăchn và mcăđ mƠăchúngăđc thc hin.  hiuărõăhnăv
khái nim này, cn phân bit ranh gii gia hai khái nim hiu qu và kt qu ca hot
đng sn xut kinh doanh.
Kt qu hotăđng sn xut kinh doanh có th hiu là nhng gì mà doanh nghip
đtăđc sau mt quá trình hotăđng nhtăđnh, kt qu cnăđtăđcăcngăchínhălƠă
mc tiêu ca doanh nghipăđó,ătrongăkhiăkt qu thc t có th caoăhnăhot thpăhnă
so vi mcătiêuăbanăđu.
Trong hotăđng ca các NHTM, theo Nguyn Vit Hùng (2008), hiu qu đc
th hin qua hai khía cnh.ău tiên là kh nngăbinăđi các yu t đu vào thành các
yu t đu ra hay gim thiuăchiăphíăđ tngăkh nngăcnh tranh viăcácăđnh ch tài
chính khác. Khía cnh còn li là xác xut hotăđng an toàn ca các ngân hàng. Quaăđóă
cho thy hai mc tiêu mà các ngân hàng luôn phiăhngăđnăđng thi là li nhun và
s an toàn,ăđơyăcngăchínhălƠăkt qu hotăđng kinh doanh mà ngân hàng mong mun
đtăđc.
Nhăvy, nu xét  gcăđ kinh doanh, hiu qu hotăđng kinh doanh ca ngân
hàng có th đc hiu là kt qu v li nhun mà hotăđng kinh doanh ngân hàng
mang li trong mt khong thi gian nhtăđnh so vi mc tiêu li nhunăbanăđu.
T đó, khái nim t sut sinh li ca các NHTM có th đc phát biu là kt
qu ca vic s dng tp hp các tài sn vt cht và tài sn tài chính, tc là các ngun
7

vn mà ngân hàng nm gi đ to ra li nhun trong mt thi k nhtăđnh. V phngă
din này, t sut sinh li là mt ch tiêu quan trng phn ánh hiu qu hotăđng kinh
doanh ca các ngân hàng.
1.2 Các t s ch yu đo lng kh nng sinh li ca NHTM
1.2.1 T sut sinh li trên tng tƠi sn (ROA)
ROA là ch tiêuăđánhăgiáăhiu qu cơng tác qun lý ca ngân hàng, cho thy kh
nngătrongăqătrìnhăchuyn hóa tài sn ca ngân hàng thành thu nhp ròng. C th,
ROA cho bit mtăđng li nhun sau thu đc to ra t baoănhiêuăđng tài sn.
sản tài Tổng
thuế sau nhuận Lợi
ROA 
(1.1) (Peter S.Rose, 1998)
ROA cao cho thy hiu qu chuynăđi t tài sn thành li nhun trong hot
đng ca ngân hàng tt.
Ngồi cơng thc (1.1), t l ROAăcònăđcătínhănhăsau:
sản tài Tổng
thu Doanh
thu Doanh
thuế sau nhuận Lợi
 ROA

(1.2)

 ROA = T sut sinh li trên doanh thu x hiu sut s dng tài sn
Trongăđó,ă t sut sinh li trên doanh thu và hiu sut s dng tài sn là các
thcăđoărt hu ích khi phân tích kh nngăsinhăli vì v mt lý thuyt, nhng ngân
hàng có t sut sinh li trên doanh thu cao có th tn ti vng vàng trong bi cnh chi
phíătngăcao.ăNu t sut sinh li trên doanh thu thp thì ngân hàng ch có th giaătngă
li nhun bngăcáchătngădoanhăthu. Khi chi phíătngăthìănhng ngân hàng này s gp

nhiuăkhóăkhn.ăNhăvy, vic theo dõi ch tiêu t sut sinh li trên doanh thu khơng
ch giúp nhà qun lý ngân hàng ch đng ng phó viăcácăcăhiăvƠănguyăcăt th
trngămƠăcònăgiúpăcácănhƠăđuătăcóăth nhn din,ăđánhăgiáăđc tim lc ca ngân
hƠng.ăThơngăthng, nhng ngân hàng nào có t sut sinh li trên doanh thu cao chng
t ngơnăhƠngăđóăcóălƣiăcaoăhnăvƠăkh nngăkim sốt chi phí hiu qu hnănhng ngân
hàng khác.
8

Bên cnhăđó,ăch s hiu qu s dng tài sn th hin kh nngăto ra doanh thu
t vic s dng các tài sn ca ngân hàng là cao hay thp, đng thi giúp các nhà qun
lý có th kimăsốtăđc hiu qu t hotăđngăchoăvayăvƠăđuătăca ngân hàng. Qua
đóăchoăthy vic nâng cao hiu qu s dng tài sn là mtăcáchăđ đtăđc ROA bn
vng.
Tóm li ROA cung cpăchoănhƠăđuătăthơngătinăv các khonălƣiăđc to ra t
tng tài sn ca ngân hàng, bao gm c vn vay và vn ch s hu. ROA càng cao
càng tt vì nó chng t ngơnăhƠngăđangăkim đc nhiu tinăhnăt lngăđuătăítă
hn,ăhayănóiăcáchăkhácălƠăkt qu caoăhnătrênăchiăphíăítăhn.ăTuyănhiên,ăcácănhƠăđuătă
cngăcnăchúăỦăđn t l lãi sut mà ngân hàng phi tr cho các khon n vay. Nu mt
ngân hàng khơng kimăđc nhiuăhnăs tin mà h phi chi tr cho các hotăđng
đuăt,ăđóăkhơngăphi là mt du hiu tt.ăơyăcngăchínhălƠănhcăđim ca ch s
ROA vì nó khơng th hinăđc mc sinh li t đng vnăđuătăca các c đơng,ăhayă
khon thu nhp ròng mà các c đơngănhnăđc là bao nhiêu.
1.2.2 T l thu nhp trên vn ch s hu (ROE)
ROEăđoălng thu nhp ca các c đơngăca ngân hàng. Nó th hin thu nhp
mà các c đơngănhnăđc t vicăđuătăvn vào ngân hàng. Ch s nƠyăthngăđc
cácănhƠăđuătăphơnătíchăđ so sánh vi các c phiu cùng ngành trên th trng, t đóă
tham kho khi quytăđnh mua c phiu ca ngân hàng nào.
hữusở chủ Vốn
sản tài Tổng
sản tài Tổng

thuế sau nhuận Lợi
hữusở chủ Vốn
thuế sau nhuận Lợi
 ROE
(1.3)
(Peter S.Rose, 1998)

hữusở chủ Vốn
sản tài Tổng
R  OA ROE
(1.4)
T l ROE càng cao chng t ngân hàng s dng hiu qu đng vn ca các c
đơng,ăcóănghaălƠăngơnăhƠngăđƣăcơnăđi mt cách hài hòa gia vn ca c đơngăvi vn
vayăđ khai thác li th cnh tranh caămìnhătrongăqătrìnhăhuyăđng vn, m rng
quy mơ. Cho nên t s ROE ca ngân hàng nào càng cao thì c phiu caăngơnăhƠngăđóă
càng hp dnănhƠăđuăt.
9

T phngătrìnhă(1.4), có th thy ROE ph thuc vào kh nngăsinhăli ca
nhng tài sn mà ngân hàng nm gi vƠăcăcu ngun vn caăngơnăhƠng.ăROEătngă
nu hiu qu s dng tài sn caăngơnăhƠngătngăvƠ/hoc t trng ngun vn ch s
hu trong tng ngun vn gim. Mi quan h gia ROA và ROE trong cơng thc trên
cho thy thu nhp ca mt ngân hàng rt nhy cm viăphngăthc tài tr ca nó.
Thm chí mt ngân hàng có ROA thp có th đtăđc ROE khá cao thơng qua vic s
dng nhiu n và s dng ti thiu vn ch s hu.
1.2.3 T l thu nhp cn biên
T l thu nhp cnăbiênăđoălng tính hiu qu và kh nngăsinhăli ca tài sn.
Ch s này gm các ch s thành phn sau:
1.2.3.1 T l thu nhp lãi cn biên (NIM)
T l này giúp cho ngân hàng d báoătrc kh nngăsinhălƣiăca ngân hàng

thơng qua vic kim sốt cht ch tài sn sinh li và vic tìm kim nhng ngun vn
có chi phí thp nht
lời sinh có sản tài Tổng
lãi phíChi - lãi nhập Thu
NIM
(1.5) (Peter S.Rose, 1998)
NIMăkhơngătínhăđn phí dch v cngănhănhng thu nhp ngồi lãi khác và chi
phí hotăđngă(nhăchiăphíănhơnăs, chi phí ri ro tín dngầ),ădoăđóăkhơngăphn ánh
đc tồn din tính sinh li ca c ngân hàng.
1.2.3.2 T l thu nhp ngồi lãi cn biên (MN)
T l nƠyăđoălng mc chênh lch gia ngun thu ngồi lãi, ch yu là ngun
thu phí t các dch v, và các chi phí ngồi lãi mà ngân hàng phi chu (gm tin
lng,ă chiă phíă sa cha, bo hành thit b và chi phí tn tht tín dng). Theo kinh
nghim ca hu ht các NHTM  cácănc, chênh lchănƠyăthng là âm vì chi phí
ngoƠiălƣiănhìnăchungăvt q ngun thu t phí, mc dù t l thu t phí trong tng các
ngun thu caăngơnăhƠngăđƣătngărt nhanh trong nhngănmăqua.
lời sinh có sản tài Tổng
lãi ngoài phíChi - lãi ngoài nhập Thu
NIM
(1.6)
(Peter S.Rose, 1998)
10

1.2.3.3 T l sinh li hot đng (NPM)
Ch tiêu NPM phn ánh hiu qu ca vic qunălỦăchiăphíăvƠăcácăchínhăsáchăđnh
giá dch v. NPM ph thuc vào mcăđ kimăsốtăvƠăđnhăhng trong qun lý. T l
này ch ra rng các ngân hàng có th tngăthuănhp ca ngân hàng và thu nhp ca c
đơngăbng vicătngăcng kim sốt chi phí và tiăđaăhóaăcácăngun thu.
động hoạt từ thu Tổng
thuế sau nhập thu Tổng

NIM
(1.7)
(Peter S.Rose, 1998)
Trong các nghiên cuătrcăđơy,ăk c nghiên cuătrongăvƠăngoƠiănc, các t
s trênăđƣăđc s dng nhăcácăch tiêu phn ánh hiu qu hotăđng kinh doanh ca
ngân hàng, ví d nhăVongăvà Chan (2006) s dng ch s ROA trong nghiên cu ca
h đi vi các ngân hàng  Macao; Naceur (2003) s dng các ch tiêu ROA và NIM
đ nghiên cu cho các ngân hàng  Tuynidi hay J.G. Garza-Garcia (2012) nghiên cu
các yu t nhăhngăđn hiu qu hotăđng ca các ngân hàng  Mexico vi 2 ch s
ROAăvƠăROEầ
1.3 Các yu t nh hng đn t sut sinh li ca NHTM
Các NHTM hotăđng kinh doanh vì li nhunăcngănhănhng doanh nghip
bìnhăthngăkhácănhngănóăcònăgi vai trò là mtăđnh ch tài chính trung gian cc k
quan trng trong nn kinh t th trng.ăDoăđóăcóăth nói NHTM là mt doanh nghip
đc bit. Nó hotăđngătrongămơiătrng tài chính vi sn phm kinh doanh ch yu là
tin t,ăđơyălƠălnhăvcăđcănhƠănc kim sốt rt cht ch. Ngun vn hotăđng ch
yu ca NHTM là t vicăhuyăđng các ngun vn nhàn ri trong xã hi.ă có th huy
đngăđc nhng ngun vnănƠy,ăcăs ct li là ngân hàng phi toăđc nimătinăniă
ngi gi tin, hay còn gi là khách hàng. Qua nhngăđc tính trên, có th thy hot
đng ca NHTM khơng ch chu nhăhng ca các nhân t v hiu qu qun tr bên
trong ngân hàng mà còn chu nhăhng rt ln bi các ch s kinh t vămơăvƠăcácă
chính sách qun lý ca Ngân hàng NhƠănc Vit Nam.
Theo Peter S.Rose (1998), kh nngăsinhăli ca ngân hàng huănhăkhơngăb
nhăhng bi vicănóăđc t chcănhăth nào mà chtălng cơng tác qun lý và các
11

điu kin kinh t ti th trng mà ngơnăhƠngăđóăhotăđng có vai trò quan trngăhnă
rt nhiuăđi vi s thành công ca ngân hàng. Nhìn chung, các yu t nhăhngăđn
t sut sinh li ca NHTM có th đc chia thành 2 nhóm là nhóm các nhân t bên
trong và nhóm các nhân t bên ngoài.

1.3.1 Các yu t bên trong
Các nhân t bên trong nhăhngăđn t sut sinh li ca ngân hàng b chi phi
bi các quytăđnh qun tr ca ngân hàng. Nhng quytăđnh qun tr đóăs nhăhng
trc tipăđn kt qu hotăđng kinh doanh ca ngân hàng. Nói cách khác, chtălng
qun tr s đc phn ánh trong t sut sinh li ca ngân hàng. Dù vy, rt khó, thm
chí không th,ăđ đánhăgiáăchtălng qun tr mt cách trc tip.ăThayăvƠoăđó,ăt sut
sinh li ca ngân hàng đcăđánhăgiáăph bin thông qua các ch s t các báo cáo tài
chính.
1.3.1.1 T l vn ch s hu
LƠămtăđnhăchătƠiăchínhătrungăgian,ăNHTM phiăđiămtăviărtănhiuăloiăriă
roănhăriăroălƣiăsut,ăriăroătínădngầăDoăđó,ătăsutăsinhăli caăngơnăhƠngăttăyuă
phă thucă vƠoă quană đimă qună lỦă riă roă caă ngơnă hƠng.ă Chúngă taă cóă thă phơnă tíchă
nhngăriăroăvnăcóătrongămtăngơnăhƠngăvƠăquanăđimăqunălỦăriăroăcaănóăbngăcáchă
xemăxétăvnăchăsăhuăvƠălngădătrămƠăngơnăhƠngăđóănmăgiăcùngăviăchínhăsáchă
qunălỦăthanhăkhonăcaănó.ă
TălăvnăchăsăhuăhayăcònăđcăgiălƠătălăanătoƠnăvn,ăđcăđoălngăbngă
vnăchăsăhuăchiaăchoătngătƠiăsn.ăNóăthăhinămcăđăanătoƠnăvƠătìnhăhìnhătƠiăchínhă
caăngơnăhƠng.ăNhngăngơnăhƠngăcóătălăvnăchăsăhuătrênătƠiăsnăcaoăchngătă
ngơnăhƠngăđóăhotăđngărtăanătoƠn,ăđngănghaăviătălănăvayăthpăvƠăriăroăthp.ă
TheoălỦăthuytăquanăhănghchăchiuăgiaăriăroăvƠăliănhun,ăchúng taăthyătnătiămiă
quanăhăphăđnhăgiaătălăvnăchăsăhuăvƠăkhănngăsinhăliăcaăngơnăhƠng.ăTuyă
nhiên, Koehn và Santomeroă(1980)ăchăraămtăquyălutăkhác,ăkhiăgiaătngătălăanătoƠnă
vn,ătcăgiaătngătălăvnăchăsăhuătrênătngătƠiăsn,ăsălƠmăgimăriăro.ăiuănƠyăcóă
thăkhinăngơnăhƠngăđiămtăviămtăriăroălnăhnătrongădanhămcăchoăvayăviăhyă
vngătiăđaăhóaăliănhun.ăDoăđó,ăcngăcóăthăphátăsinhămiăquanăhătíchăccăgiaătălă
12

vnăchăsăhuăvƠăkhănngăsinhăliăcaăngơnăhƠng.ăNhngădùălƠăcóătácăđngătíchăccă
hayătiêuăccăthìătălăvnăchăsăhuălƠămtăyuătăquanătrngănhăhngăđnătăsută
sinhăli caăngơn hàng.

Theo Garcia-HerreroăvƠăcngăsă(2009),ătălăvnăchăsăhuătrênătngătƠiăsnă
cóăthănhăhngăđnăliănhunăcaăngơnăhƠngăthôngăquaăcácăkênhătruynădnăsau:ăthă
nhtălƠăvnăchăsăhuăcƠngălnăsălƠmăgiaătngăthăphnăchoăvayăcaăngơnăhƠng,ătăđóă
giaătngă liănhun;ăthăhaiă lƠăngơnăhƠngă cóăvnăchăsă huăcaoăthìă khôngăcnătngă
cngăhuyăđngăvnănhiuănhănhngăngơnăhƠngăcóăvnăchăsăhuăthpăhn,ădoăđóă
gimăthiuăchiăphíăhuyăđngăvn.ăiuănƠyăngăỦărngătălăvnăchăsăhuăcóămiă
quanăhătíchăccăđiăviătăsutăsinhăliăcaăngơnăhƠng.
Trongănghiênăcuăcaă mình văcácă yuătăquytăđnhătăsutăsinhăli caăcácă
ngân hàng ti 12 qucăgiaăđcăchnătăchơuăỂu,ă căMăvƠăÚc,ă ourkeă(1989)ănhnă
thyămtămiăquanăhătíchăccăgiaătălăanătoƠnăvnăvƠăbinăphăthucănƠy. Ông chăraă
rng tălăvnăchăsăhuăcƠngăcao, ngơnăhƠngăđtăliănhunăcƠngănhiu. Tngătănhă
vy,ăcácănghiênăcuăcaă ergeră(1995)ăvƠăAnghazoă(1997)ăktălunărngăcácăngơnăhƠngă
cóăngunăvnămnh đtăđcănhiuăliănhunăhnăsoăviănhngăngân hàng khácăăM.
TrongăbƠiănghiênăcuăvătăsutăsinhăliăca ngƠnhăngơnăhƠngătiă18ăqucăgiaăChơuăỂuă
trongăthiăkă1986ăậ 1989,ăMolyneuxăvƠăThorntonă(1992)ăcngăthyărngătălăvnăchă
săhuătácăđngătíchăccăđn tăsutăsinhăli caăngơnăhƠngănhngămiăquanăhănƠyăbă
hnă chă trongă phmă viă nhngă ngơnă hƠngă qucă doanh.ă Demirguc-Kunt và Huizinga
(1999)ăđiăđnămtăbƠiănghiênăcuătoƠnădinăhnăkhiăxemăxétăcácăyuătăquytăđnhătă
sutăsinhăli caăngơnăhƠngătiă80ăquc gia,ăbaoăgmăcănhngăncăphátătrinăvƠăđangă
phátătrin,ătrongăsutăthiăkă1988ăậ 1995.ăHăktălunărngănhngăngơnăhƠngăncă
ngoƠiăcóăliănhnăcaoăhnănhngăngơnăhƠngăniăđa tiănhngăncăđangăphátătrin;
trongăkhiăđó, ănhngăncăphátătrinăthìăngcăli.ăTuyăvyăktăquătngăquátăvnăchă
raămiăquanăhătíchăccăgiaătălăvnăchăsăhuăvƠătăsutăsinhăli caăngân hàng.
1.3.1.2 Tính thanh khon
Vì ngân hàng lƠămtătrungăgianătƠiăchính,ăvaălƠăngiăđiăvayăcngăvaălƠăngiă
choăvay,ănênăkhôngăthătránhăkhiăvicăngơnăhƠngădùngăcácăkhonătinăgiăngnăhnăđă
13

tƠiătrăchoăcácăkhonăchoăvayădƠiăhn.ăDoăvyăngơnăhƠngăluônăphiăđiămtăviăriăroă
thanhăkhonădoăchênhălchăkăhnăthanhătoánăgiaăcácăkhonăđiăvayăvƠăchoăvayăcaă

mình.ăătránhăthiuăhtăthanhăkhon, ngơnăhƠngăthngăxuyênădătrănhngătƠiăsnăcóă
tínhăthanhăkhonăcao.ăTuyănhiên,ănhngăloiătƠiăsnăđóăliăgnălinăviătínhăsinhăliă
thp.ăMolyneuxăvƠăThorntonă(1992)ăcngăđƣătìmăđcămiăquanăhănghchăchiuăgiaă
tínhăthanhăkhonăvƠăkhănngăsinhăliăca ngơnăhƠng,ăphùăhpăviălpălunănóiătrên.ă
Tuyănhiên,ăktăquănghiênăcuăcaă ourkeă(1989)ăđƣăchăraătínhăthanhăkhon có tác
đngătíchăccăđn khănngăsinhăliăcaăngơnăhƠng.
1.3.1.3 Các t s c cu tài sn và ngun vn
ênăcnhătălăanătoƠnăvn,ănhiuăbƠiănghiênăcuăcngăđaăcácăbinăthăhin că
cuătƠiăsnăvƠăngunăvnăvƠoăphơnătích.ăHaiăbin thôngădngălà tăsăchoăvayătrênătngă
tƠiăsnăvƠătăsăvnăhuyăđngătrênătngătƠiăsn.ăHuyăđngăvƠăchoăvayălƠ haiăhotăđngă
chínhăyuăcaăngơnăhƠng.ăMcădùăcácăkhonăchoăvayăcaăngơnăhƠngălƠăngunăthuăliă
nhunăchăyuăvƠăcóăv nhăhngătíchăccăđnăliănhunănhng nhngăbƠiănghiênăcuă
khácăliăkhôngăktălunănhăvy.ăNhngăngơnăhƠngăcóătălăchoăvayăquáăcaoăcóăthăgpă
khóăkhnăvăthanhăkhonăvƠălƠmăgiaătngănăxuăcaăngơnăhƠng.ăTrongăkhiănghiênăcuă
caăAbreuăvƠăMendesă(2002)ăxemăxétămiăquanăhătíchăccăgia tăs choăvayăvƠăliă
nhunăthì nghiênăcuăcaă ashirăvƠăHassană(2003)ăvƠăStaikourasăvƠăWoodă(2004)ăchă
raărngătăsăchoăvayăcaoăthcăchtătácăđngăngcăchiuătiăliănhun.ă
Là ngun vn ch yu và r nht trong ngun vn hotăđng ca ngân hàng, tin
gi ca kháchăhƠngăđc cho là có nhăhng tích ccăđn hiu qu kinh doanh ca
ngân hàng mină lƠă cóă đ nhu cu vay trên th trng. Tuy nhiên, nu nhu cu vay
khôngăđ, tin gi trên thc t làm gim thu nhpăđ to ngun vnăhuyăđng di dào
đòiăhi phi tn kém chi phí m rng mngăli chi nhánh.
1.3.1.4 Cht lng tài sn
Chtălng tài snăđcăđoăbng nhng khon n không thu hiăđc trên tng
choăvay,ăcònăđc gi là t l ri ro tín dng hay chtălng tín dng. T s nƠyăđc
cho là ngch bin vi li nhun vì nhngăkhonănăxuănƠyărtătnăkémăchiăphíă(chiăphíă
dăphòng,ă chiăphíăphátă mƣiătƠiăsnăầ).ă Nuăngơnă hƠngăhotăđngătrongămôiă trngă
14

nhiuăriăroăvƠăthiuăkinhănghimăkimăsoátăhotăđngăchoăvayăthìăcóăthădnăđnătălă

năxu caoăhn.ăNghiênăcuăcaăGarcia-HerreroăvƠăcngăs (2009)ăktălunărngăcht
lng tài sn kémăsălƠmăgimăliănhunăcaăngơnăhƠng,ăvìănóălƠmăgimăngunăthuătă
lƣiăvay.ăTngăt,ăBourke (1989), MillerăvƠăNoulasă(1997)ăcngăthyărngăsătnăđngă
caănhngăkhonăchoăvayăkhôngăcóăkhănng thuăhiăcƠngăcaoăthìăliănhunăcaăngơnă
hƠngăcƠngăthp.
1.3.1.5 Quy mô ca ngân hàng
QuyămôăngơnăhƠngălƠăktăquăcaăchinălcăhotăđngăcaăngơnăhƠng,ănhngă
mtămìnhăbinănƠyăkhôngăthăboăđmăliănhunăcaăngơnăhƠng.ăTheoălỦăthuytăhiuă
ngăkinhătătheoăquyămô,ănhngăngơnăhƠngăcóăquyămôăcƠngălnăthìăcóăchiăphíăhotă
đngăcƠngăthpăvƠăliănhunăcaoăhn.ăTuyănhiên,ătheoăcácăbƠiănghiênăcuăvăvnăđă
nƠy,ătácăđngăcaăyuătăquyămôăđiăviătăsutăsinhăli caăngơnăhƠngăcóăthălƠăcùngă
chiuăhayănghchăchiu.ă oydăvƠ Runkleă(1993),ătrongăbƠiănghiênăcuăcaăhăvătăsută
sinhăli caăngơnăhƠng,ăktălunărngătnătiămiătngăquanănghchăgiaăquyămôăvƠăliă
nhun.ă Ktă quă tngă tă cngă đcă trìnhă bƠyă biă Milleră vƠă Noulasă (1997)ă ă M,ă
Naceură(2003)ăăTuynidiăvƠăJiangăcùngăcngăsă(2003)ăăHongăKong.ăNhngănghiênă
cuănƠyăchăraărng,ănhngăngơnăhƠngăcƠngălnăthìăliănhunăđtăđcăcƠngănhăsoăviă
nhngă ngơnăhƠngă nhă hn.ăTuyănhiên,ă ktăquă nghiênă cuăcaă Staikouras và Wood
(2004)ăliăchngătăquyămôăcóăthănhăhngătiêuăccăhocătíchăccăđnăliănhunăcaă
ngơnăhƠng.ăHăthyărngăđiăviănhngăngơnăhƠngălnăthìăquyămôăvƠăliănhunăcóămiă
quanăhăngcăchiuănhau;ăngcăliăđiăviănhngăngơnăhƠngănhăthìăchúngăcóăquană
hăthunăchiu. iuănƠyăchoăthyăthătrngăliênăngơnăhƠngăcóătínhăcnhătranhăvƠăhiuă
quăvì nhng ngơnăhƠngăviămtămngăliăhuyăđngălnăkhôngănhtăthităđtăđcăliă
thăvăchi phí.ăMtăkhác,ătheoăPeter S.Rose (1998), các ngân hàng nh thuc bt k
loi hình t chcănƠoăcngăcóăth cnh tranh thành công vi nhng ngân hàng ln vi
điu kin là h ch đng tìm kimăphngăthcăđ duy trì li nhun và th phn; hiu
ng kinh t theoăquyămôăthng không phn ánh rõ nét vi các ngân hàng có quy mô
tngăđi khiêm tn.
15

1.3.1.6 Hiu qu qun lý chi tiêu

Theoă lỦă thuyt, ngơnă hƠngă cóă chiă phíă cƠngă caoă thìă liă nhună să cƠngă ít.ă Tuyă
nhiên,ătrongătrngăhpăđcăbităchiăphíătngălƠădoămărngăhotăđngăkinhădoanh,ăkhiă
đóădoanhăthuăcngătngăcaoăhn.ăDoăđó,ăđăđánhăgiáătăsutăsinhăli caăngơnăhƠngăquaă
vicăqunălỦăchiătiêuăcnăphiăbìnhănăchiăphíăđăphnăánhăsăthayăđiătrongăquyămôă
hotăđng.ăTrongănghiênăcuăcaăSteinherrăvƠăHuveneersă(1994)ăvăvnăđănƠy,ăhiuă
quăqunălỦăchiătiêuăđcăđoălngăbngăchiăphíătínhătrênămtăđnăvătinăcaătƠiăsn.
MiăquanăhănghchăbinăgiaăchiăphíăvƠăliănhunăđcăđăcpătrongănghiênă
cuăcaă ourkeă(1989)ăvƠăJiangăcùngăcngăsă(2003),ăngăỦărngăngơnăhƠngăcóăthăcóă
liănhună khiăhotă đngăviăchiăphíă thp.ăNgcăli,ă MolyneuxăvƠăThorntonă(1992)ă
thyărngăchiăphíănhăhngătíchăccăđnăkhănngăsinhăliăcaăcácăngơnăhƠngăăChơuă
Ểu.ăHăchoărngănhngădoanhănghipăthuăđcăliănhunăcaoătrongămtăngƠnhănăđnhă
thngăcóăchiăphíătinălngăcaoăhn.ăPhátăhinăcaăhăhătrăchoălỦăthuytătinălngă
hiuăqu,ăchoărngănngăsutăcaăngiălaoăđngătngătălăviătinălng.ăMiăquanăhă
đngăbinăgiaăchiăphíăvƠăliănhnăcngăđcătìmăthyăăTuynidiă(biăNaceură2003)ăvƠă
Malaysiaă(biăGuruăcùngăcngăs,ă2002).ăHăchoărngănhngăngơnăhƠngănƠyăcóăthăđyă
nhngăphíătnăsangăchoăngiăgiătinăvƠăngiăđiăvayăviălƣiăsutătinăgiăthpăhnă
vƠ/hocătƠiăsnăchoăvayănhiuăhn.ă
1.3.1.7 T s thu nhp phi lãi
KhiăcácăsnăphmăcaăngơnăhƠngăngƠyăcƠngăđaădngăhn,ăhăcóăthătoăraănhiuă
ngunăthuănhpăhn,ădoăđóăgimăsăphăthucăvƠoăthuănhpălƣi,ălƠăloiăthuănhp dă
dƠngăbănhăhngăbiămôiătrngăkinhătăvămôăbtăli.ăTăsăthuănhpăphiălƣiăcóăthă
choăchúngătaăbitămcăđăđaădngăhóaăsnăphmăvƠădchăvăcaăngơnăhƠngăsoăviăchcă
nngătruynăthngăcaămtăngơnăhƠng.ăKtăquănghiênăcuăcaăJiangăvƠăcngăsă(2003)
chăraărngănhngăngơnăhƠngăđaădngăhóaăsnăphmăăHongăKongăcóăliănhunăcaoă
hn.
16

1.3.2 Các nhơn t bên ngoƠi
Các yu t bên ngoài nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng là nhng
nhân t vt ngoài s kim soát ca các nhà qun lý ngân hàng. Tuy nhiên, h có th

lngătrc nhng s thayăđi caămôiătrng bên ngoài,ăđng thi xácăđnh v th ca
ngân hàng đ tn dngăcăhi phát trin. Hai thành phn chính ca nhóm các yu t
bên ngoài là các yu t kinh t vămôăvƠăcácăyu t cu trúc tài chính.
1.3.2.1 Các yu t kinh t v mô
Nhiu nghiên cuă trcă đơyă choă thy t sut sinh li ca ngân hàng b nh
hng biăchuăkìăkinhădoanh,ăđi din bi tcăđ tngătrng GDP (Lowe và Rohling,
1993; Kaufman, 1998). Trong sut thi k kinh t bùng n, nhu cu tín dng ngân
hƠngăcaoăhnăcùngăvi vic các doanh nghip và h giaăđìnhăcóănhiu thu nhpăhnăđ
thc hinănghaăv tr n. Doăđó,ăkhi các yu t khácăkhôngăđi, c nhu cu vay và thu
nhp caăngơnăhƠngăđuătngătrongăchuăk kinh doanh.
Tuy nhiên, tng chi phí ca ngân hàng, bao gm chi phí tr lãi, có th cngătuơnă
theo mô hình thun chu k. Chi phí tr lãi có th tngăvìătit kimătng,ătrongăkhiătin
lngăvƠăchiăphíăhotăđng có th đi mt vi áp lcăgiaătngăkhiăth trngălaoăđng
cngăthng trong sut thi kì bùng n kinh t.ăDoăđó,ămi quan h gia li nhun ca
ngân hàng và chu k kinh doanh không phiăđnăgin mà khá phc tp qua nhng bng
chng t thc tin. Vì c thu nhpăvƠăchiăphíăđu th hin tính thun chu k nên li
nhun cui cùng ph thuc rt nhiu vào chính sách chi tiêu ca ngân hàng và tiu s
ri ro tín dng ca h. Mi quan h gia ri ro và doanh thu ph thuc vào vic ngân
hƠngăđánhăgiáăriăroănhăth nƠoăvƠăđ tr t vic chp nhn ri ro đn s kt tinh ri
ro vào trong khon lãi hoc l nhnăđc.ăKhiăGDPătng,ăngơnăhƠngăcóăth kimăđc
doanhă thuă caoă hnă doă chp nhn riă roă caoă hn,ă dnă đn nâng cao li nhun. Tuy
nhiên, nu mt ngân hàng b tht thoát quá mc d phòng thì s làm gim li nhun.
Ngoài ra, li nhun caăngơnăhƠngăcngăs ngch chu k nu tit kim quc gia
thun chu k nhiuăhnăcu tín dng.ăTrongătrng hpănƠy,ăkhiăGDPătngăs làm cho
tng chi phí caăngơnăhƠngăgiaătngăgp nhiu lnăhnăsoăvi thu nhp ca nó. Bng
17

chng thc nghim v đcăđim này có th đc tìm thy  nhngănc có khe h tit
kim ậ đuătăthun chu k.
Bourke (1989) dn chng rngătngătrng kinh t,ăđc bit, cùng vi nhng rào

cn gia nhp ngành ngân hàng, s nâng cao li nhun ca ngân hàng. Demirguc ậ Kunt
và Huizinga (1999) tìm ra miătngăquan cùng chiu gia kh nngăsinhăli ca ngân
hàng và chu k kinh doanh. Nghiên cu ca Guru và cng s (2002)ăcngănhn thy
tácă đng tích cc caă tngă trngă GDPă đi vi t sut sinh li ca các ngân hàng
thngămi  Malaysia.
Mt yu t vămôăkhácăcng có nhăhngăđn kh nngăsinhăli ca ngân hàng
là lãi sut. Mt s giaătngălƣiăsut nói chung s dnăđn li nhunăcaoăhnătrongăkhuă
vc ngân hàng bngăcáchăgiaătngăchênhălch gia lãi sut tit kim và lãi sut cho vay.
Hanweck và Kilcollin (1984) thy rng mi quan h nƠyăđc bit rõ ràng  nhng ngân
hàng nh ti M trong thi k 1976 ậ 1984. H nói rng lãi sut gim trong thi k suy
thoái dnăđn tín dngătngătrng chmăhnăvƠăgiaătngăn xu. Do vy, nhng ngân
hƠng,ă đc bit là nhng ngân hàng nh, có th gpă khóă khnă trongă vic duy trì li
nhun khi lãi sut th trng gim. Nhng bài nghiên cu ca Demirguc-Kunt và
Huizinga (1999), Staikouras và Wood (2004)ăđuăđ cpăđn mi quan h tích cc gia
lãi sut và t sut sinh li ca ngân hàng. Nhngăbênăcnhăđó,ălƣiăsutătngăcngălƠmă
cho kh nngăchngăđ ri ro ca ngân hàng yuăhn.ăKhiălƣiăsut thcătng,ăcácănhƠă
đuătăs cóăxuăhng la chn nhng d án có nhiu riăroăhnăvi k vng kim
đc nhiu li nhunăhn (Diamond,ă1991).ăiu này chaăđngănguyăcăgiaătngăn
quá hn,ăkhiăđó,ăs năđnh caăngơnăhƠngăcngăb gim sút.
Cui cùng, lmăphátăcngălƠămt yu t quan trng nhăhngăđn t sut sinh
li ca ngân hàng. Nhìn chung, t l lm phát cao kéo theo lãi sut cho vay cao và do
đó to li nhun cao. Tuy nhiên, Perry (1992) khngăđnh rng nhăhng ca lm phát
lên t sut sinh li ca ngân hàng ph thuc vào vic liu lm phát là k vng hay
không k vng. Mt mc lm phát k vng s lƠmăgiaătngăli nhun vì ngân hàng có
th điu chnh lãi sut nhmăgiaătngădoanhăs, trong khi lmăphátătngăquáămc có th
lƠmătngăchiăphíăbi s điu chnh lãi sut cha tngăxng vi mcăgiaătngălm phát.
18

Hoggarth và cng s (1998) kt lun rng lm phát cao và không năđnh có th gây
khóăkhn trong vic hochăđnhăvƠăđƠmăphánătínădng. Nhng kt qu nghiên cu cho

thy mi quan h gia lm phát và li nhun là phc tp. Dù nhng nghiên cu ca
Guru cùng cng s (2002)  Malaysia và Jiang cùng cng s (2003)  Hong Kong ch
ra rng t l lm phát càng cao dnăđn li nhun ca ngân hàng càng cao; trái li,
nghiên cu ca Abreu và Mendes (2002) trình bày s tngăquanăph đnh gia bin
lm phát và li nhun ca ngân hàng tiăcácănc Châu Ểu.ăThêmăvƠoăđó,ăDemirguc-
Kunt và Huizinga (1999) nói rng nhng ngân hàng  nhngă ncă đangă phátă trin
thng có li nhunăítăhnătrongămôiătrng lmăphát,ăđc bit khi h có t l vn ch
s hu cao.  nhngănc này, chi phí ca ngân hàng thc s tngănhanhăhnădoanhă
thu.
1.3.2.2 Các yu t cu trúc tài chính
Nhìn chung, t s tài sn trên GDP ca ngân hàng cao ng ý rng s phát trin
tài chính gi vai trò quan trng trong nn kinh t. S quan trngătngăđi này phn
ánh nhu cu v các dch v ngơnăhƠngăcaoăhn,ăđng thi,ăcngăthuăhútănhiuăđi th
cnh tranh timănngăgiaănhp vào th trng. Khi th trng tr nên cnhătranhăhn,ă
nhng ngân hàng cn áp dng linh hot các chinălc khác nhau nhm duy trì li
nhun ca h. Demirguc-Kunt và Huizinga (2000) minh chng rng s phát trin tài
chínhăvƠăthayăđi cu trúc rt quan trng. Kt qu nghiên cu ca h ch ra rng nhng
ngân hàng  nhngănc mà ngành ngân hàng cnh tranh càng cao,  đóătƠiăsn ca
ngân hàng chim phn ln trong GDP, thì có li nhunăbiênă cngănhăsut sinh li
càng nh. H cngă đ cp rng nhngă nc có h thng tài chính kém phát trin
thng có hiu sut thp và áp dng giá ít cnhătranhăhn.ăThcăra,ăđi vi nhngănc
này, phát trin tài chính mnhăhnăcóăth giúp ci thin hiu sut ca khu vc ngân
hƠng.ăQuaăđó chúng ta thy cu trúc th trng ngành ngân hàng có mi liên h chc
ch vi kh nngăsinhăli ca mi ngân hàng.
Thêmă vƠoă đó,ă nhng nghiên cu ca Bourke (1989), Staikouras và Wood
(2004) cho rng s tp trung ngành có nhăhng tích ccăđn t sut sinh li ca ngân
hàng. Mcăđ tp trung ngành càng ln chng t th lcăđc quyn ca các ngân hàng
19

càng ln, do vy ngân hàng có kh nngăđiu chnh chênh lch lãi sut cho vay và lãi

sut tin gi nhmălƠmătngăli nhun biên ca nó. Tuy nhiên, có mt vài nghiên cu
trình bày kt qu ngc li, Naceur (2003) cho rng có s tngăquanăph đnh gia s
tp trung ngành và kh nngăsinhăli ca các ngân hàng  Tuynidi.
1.4 C s lỦ thuyt SCP (Structure ậ Conduct ậ Performance):
Nhiu nghiên cuătrcăđơyăv hiu qu hotăđng ca ngân hàng, các tác gi
thng da trên phân tích hi quy các ch s v cu trúc th trng. Trongăđó,ăcácăch
s đcădùngăđ đoălng hiu qu hotăđng ca ngân hàng tiêu biuănhăkh nngă
sinh li ca ngân hàng và giá c (đcăxácăđnh bng chênh lch gia lãi sut cho vay
và lãi sutăhuyăđng). Các ch s cu trúc th trng ví d nhăch s tp trung ca
ngành ngân hàng, th phn ca mi ngân hàng. Mi quan h tích cc gia hiu qu hot
đng nói chung và t sut sinh li ca ngân hàng nói riêng đi vi s tp trung th
trng (hoc th phn)ăđc tìm thyăvƠăđc gii thích thông qua mt s lý thuyt
khác nhau. Mt trong s đóălƠălỦăthuyt SCP.
Lý thuyt này khngă đnh rng s tp trung ca th trngă lƠmă giaă tngă sc
mnhăđc quyn. Nó cho rng cu trúc th trng quytăđnh hành vi ca doanh nghip
và hành vi ca doanh nghip quytăđnh hiu qu hotăđng ca doanh nghipăđó.ăQua
đó,ăkhiănghiênăcu cu trúc th trng (Structure), ngiătaăcóăkhuynhăhng xem xét
liu nhng khác bit v cu trúc s gii thích nhng khác bit v hành vi ca các doanh
nghip (Conduct) v cácăphngădin chinălc giá c, chinălcăđuăt,ăcácăhìnhă
thc liên kt, hp tácầ vƠă tácăđng ca cu trúc - hƠnhă viăđn hiu qu hotăđng
(Performance) ca các doanh nghip. ng dng lý thuyt này, Berger và Hannan
(1989) cho rng nhng ngân hàng hotăđng trong mt th trng tp trung cao thì có
th có nhng hành vi mang tính phi cnhătranhănhăđt ra lãi sut cho vay cao và lãi
sutăhuyăđng thpăđ giaătngăli nhun. Mt trng hpăđc bit ca gi thuyt SCP
là gi thuyt RMP (Relative ậ Market ậ Power) cho rng nhng doanh nghip có th
phn ln có th th hin quyn lc th trng và kim li nhunăcaoăhn.ă