B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
NGUYN TH PHNG NHUNG
NÂNG CAO NNG LC QUN TR RI
RO LÃI SUT TI NGÂN HÀNG THNG
MI C PHN U T VÀ PHÁT TRIN
VIT NAM
Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã s: 60340201
LUN VN THC S KINH T
Ngi hng dn khoa hc:
TS THÂN TH THU THY
TP. H Chí Minh – Nm 2014
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn này là do bn thân t nghiên cu và thc hin
theo s hng dn khoa hc ca TS. Thân Th Thu Thy. Các kt qu nghiên cu
trong lun vn là trung thc và cha tng đc công b trong bt k công trình
nghiên cu nào khác.
Tôi hoàn toàn chu trách nhim v tính pháp lý trong quá trình nghiên cu
khoa hc lun vn này.
TP.H Chí Minh, ngày… tháng……nm 2014.
Hc viên
Nguyn Th Phng Nhung
MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC T VIT TT
DANH MC CÁC BNG
DANH MC CÁC BIU , S
LI M U 1
1. Lý do chn đ tài 1
2. Mc tiêu nghiên cu 1
3. i tng và phm vi nghiên cu 2
4. Phng pháp nghiên cu 2
5. Ý ngha ca lun vn 2
6. Kt cu lun vn 2
CHNG 1. C S LÝ LUN V QUN TR RI RO LÃI SUT TI
NGÂN HÀNG THNG MI 4
1.1. Ri ro lãi sut ti ngân hàng thng mi 4
1.1.1. Khái nim ri ro lãi sut 4
1.1.2. Nguyên nhân ca ri ro lãi sut 4
1.1.3. Tác đng ca ri ro lãi sut 5
1.1.4. Các phng pháp đánh giá ri ro lãi sut 5
1.1.4.1. Mô hình k hn đn hn 5
1.1.4.2. Mô hình đnh giá li 7
1.1.4.3. Mô hình thi lng 8
1.1.5. Các công c phòng nga ri ro lãi sut 10
1.2. Tng quan v qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng thng mi 11
1.2.1. Khái nim qun tr ri ro lãi sut 11
1.2.2. Mc tiêu qun tr ri ro lãi sut 11
1.2.2.1. Gim thiu tn tht cho ngân hàng 11
1.2.2.2. Tng li nhun cho ngân hàng 12
1.2.3. Quy trình qun tr ri ro lãi sut 13
1.2.3.1. Nhn dng ri ro 13
1.2.3.2. o lng ri ro 13
1.2.3.3. Giám sát ri ro 14
1.2.4. Các nhân t nh hng đn qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng thng mi 17
1.2.4.1. Môi trng hot đng ca ngân hàng 17
1.2.4.2. Trình đ công ngh, nng lc chuyên môn ca cán b 18
1.2.4.3. H thng thông tin, d báo v tình hình lãi sut th trng 18
1.2.5 Chun mc ca Basel II v qun tr ri ro lãi sut 18
1.3. Kinh nghim qun tr ri ro lãi sut ti mt s chi nhánh ngân hàng nc
ngoài ti Vit Nam và bài hc kinh nghim cho Ngân hàng thng mi c phn
u t và Phát trin Vit Nam 20
1.3.1. Kinh nghim qun tr ri ro lãi sut ti mt s chi nhánh ngân hàng nc
ngoài ti Vit Nam 20
1.3.2. Bài hc kinh nghim cho Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin
Vit Nam 22
KT LUN CHNG 1 23
CHNG 2. THC TRNG QUN TR RI RO LÃI SUT TI NGÂN
HÀNG THNG MI C PHN U T VÀ PHÁT TRIN VIT NAM 24
2.1. Gii thiu v Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin Vit
Nam 24
2.1.1. Quá trình ra đi và phát trin 24
2.1.2. Mng li hot đng 26
2.1.3. Kt qu hot đng kinh doanh 27
2.2. Thc trng ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng mi c phn u t và
Phát trin Vit Nam 28
2.2.1. Tình hình ri ro lãi sut 28
2.2.2. o lng ri ro lãi sut 31
2.2.2.1. o lng ri ro lãi sut thông qua t l NIM 31
2.2.2.2. o lng ri ro lãi sut thông qua h s GAP 33
2.3. Thc trng qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng mi c phn u
t và Phát trin Vit Nam 33
2.3.1. C s pháp lý v hot đng qun tr ri ro lãi sut 33
2.3.2. C ch qun lý vn tp trung trong công tác qun tr ri ro lãi sut 34
2.3.3. Mô hình t chc b máy qun tr ri ro lãi sut 35
2.3.4. Quy trình qun tr ri ro lãi sut 37
2.3.4.1. Nhn din ri ro lãi sut 37
2.3.4.2. o lng ri ro lãi sut 38
2.3.4.3. Giám sát ri ro lãi sut 40
2.3.5. Các công c phòng nga ri ro lãi sut 40
2.4. ánh giá thc trng qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng mi c
phn u t và Phát trin Vit Nam 41
2.4.1. ánh giá thc trng qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng mi c phn
u t và Phát trin Vit Nam 41
2.4.1.1. Nhng kt qu đt đc 41
2.4.1.2. Nhng tn ti 43
2.4.1.3. Nguyên nhân dn đn nhng tn ti 43
2.4.2. ánh giá thc trng qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng mi c phn
u t và Phát trin Vit Nam thông qua kt qu kho sát 46
2.4.2.1. Phng pháp nghiên cu 46
2.4.2.2. Kt qu nghiên cu 48
KT LUN CHNG 2 52
CHNG 3. GII PHÁP NÂNG CAO NNG LC QUN TR RI RO LÃI
SUT TI NGÂN HÀNG THNG MI C PHN U T VÀ PHÁT
TRIN VIT NAM 53
3.1. nh hng qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng mi c phn u
t và Phát trin Vit Nam 53
3.2. Gii pháp nâng cao nng lc qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng
mi c phn u t và Phát trin Vit Nam 55
3.2.1. iu chnh k hn ca ngun vn và tài sn đm bo cân đi gia tài sn N -
tài sn Có 55
3.2.2. Hoàn thin h thng công ngh thông tin 57
3.2.3. Tng cng d báo các điu kin kinh t v mô 57
3.2.4. Xây dng đi ng nhân lc có trình đ, nng lc, đo đc ngh nghip 58
3.2.5. Xây dng tiêu chí đánh giá ri ro các khon vay 59
3.2.5.1. Nhóm các ch tiêu liên quan đn môi trng kinh doanh 59
3.2.5.2. Nhóm ch tiêu liên quan đn điu kin kinh doanh 60
3.2.5.3. Nhóm các ch tiêu v nhân s, qun tr điu hành 61
3.2.5.4. Xây dng chính sách lãi sut cho vay 62
3.2.6. M rng s lng các giao dch phái sinh 63
3.2.7. Nâng cao nng lc qun tr ri ro lãi sut 64
3.2.8 m bo vn t có mc cn thit 65
3.3. Gii pháp h tr 65
3.3.1. i vi Chính Ph 65
3.3.1.1. n đnh môi trng kinh t v mô 65
3.3.1.2. Bo đm tng trng kinh t phi đi lin vi nâng cao hiu qu kinh t xã
hi 66
3.3.2. i vi Ngân hàng Nhà nc 66
3.3.2.1. Tng cng kim tra, giám sát hot đng qun tr ri ro lãi sut ca các
ngân hàng thng mi 66
3.3.2.2. Hoàn thin các vn bn pháp lý 67
3.3.2.3. Nghiên cu, hng dn các ngân hàng thng mi s dng các công c
phái sinh 68
3.3.2.4. Tng cng s dng các công c điu hành ca chính sách tài chính tin t 69
KT LUN CHNG 3 70
KT LUN 71
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC T VIT TT
Ch vit tt
Din gii
ALCO y ban qun lý tài sn N - tài sn Có
BIDV Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin Vit Nam
BTKTS
Bng Tng kt tài sn
CCTC
Công c tài chính
DPRR
D phòng ri ro
GTCG
Giy t có giá
HQT Hi đng qun tr
HSBC
Hongkong Shanghai Banking Corporate
LNST
Li nhun sau thu
NHNN
Ngân hàng Nhà nc
NHTM
Ngân hàng thng mi
QLRRTT&TN
Qun lý ri ro th trng và tác nghip
QTRR
Qun tr ri ro
ROA
Li nhun trên tài sn
ROE
Li nhun trên vn ch s hu
RRLS
Ri ro lãi sut
TCTD
T chc tín dng
TMCP
Thng mi c phn
DANH MC CÁC BNG
Ni dung
Trang
Bng 2.1. Mt s ch tiêu chính ca BIDV giai đon 2009 – 2013
27
Bng 2.2. Tng huy đng vn theo tng k hn ti BIDV giai đon 2010
– 2013
29
Bng 2.3. D n cho vay theo tng k hn ca BIDV giai đon 2010 –
2013
29
Bng 2.4. Thu nhp lãi, chi phí lãi, t l NIM ti BIDV giai đon 2010 –
2013
31
Bng 2.5. H s nhy cm lãi sut ti BIDV giai đon 2010 - 2013
33
Bng 2.6. Vai trò các phòng ban trong qun tr ri ro lãi sut ti BIDV
36
Bng 2.7. Các giá tr công c tài chính ca BIDV giai đon 2012 - 2013
41
Bng 2.8. c đim mu kho sát
46
Bng 2.9. Các ni dung nghiên cu và bin quan sát
47
Bng 2.10. ánh giá ca các đn v v s cn thit ca vic nâng cao
nng lc qun tr ri ro lãi sut ti BIDV
48
Bng 2.11. Nhng gii pháp mà BIDV có th áp dng đ nâng cao nng
lc qun tr ri ro lãi sut
49
Bng 2.12. Nhng gii pháp liên quan đn Chính Ph
49
Bng 2.13. Nhng gii pháp liên quan đn NHNN
50
Bng 2.14. Kim đnh s phù hp ca các gii pháp vi công tác qun tr
RRLS ti BIDV
51
DANH MC CÁC S , BIU
Ni dung
Trang
Biu đ 2.1. Ngun vn và s dng vn ca BIDV giai đon 2010-2013
28
Biu đ 2.2. So sánh t l NIM ti BIDV và các NHTM khác giai đon
2010 – 2013
32
Biu đ 2.3. C ch qun lý vn tp trung ti BIDV
35
1
LI M U
1. Lý do chn đ tài.
Trong nhng nm gn đây, nn kinh t Vit Nam đã có nhng bin chuyn vô
cùng phc tp, kèm theo đó là s bin đng không ngng ca lãi sut trong nc
tác đng không nh đn hot đng ca các NHTM ti Vit Nam. Trong s các ri ro
mà mt NHTM có th đi mt trong quá trình hot đng, RRLS là mt trong nhng
nguyên nhân quan trng gây nên s yu kém ca ngân hàng. Hin nay, mc dù các
ngân hàng hot đng đa nng, nhng trên thc t hot đng kinh doanh ch đo ca
các NHTM Vit Nam vn là huy đng vn và cho vay, ngun thu t các hot đng
dch v khác ch chim t l khá thp. Vi các NHTM thì ngun thu t s chênh
lch gia lãi sut huy đng và đu t cng nh cho vay chim t trng ln. C ch
điu hành lãi sut ti các NHTM Vit Nam đang trong quá trình t do hóa tài chính,
đây là điu kin đ các NHTM cnh tranh nhau giúp nâng cao hiu qu hot đng
kinh doanh ca mình, nhng c ch này cng làm gia tng ri ro cho ngân hàng do
bin đng thng xuyên ca lãi sut th trng.
Mt khác, trong xu hng hi nhp kinh t quc t, xu hng t do hóa hoàn
toàn lãi sut, cnh tranh gia các t chc tài chính nói chung và gia các NHTM nói
riêng tr nên ngày càng gay gt, dn đn chênh lch gia lãi sut đu ra – đu vào
cng b rút ngn rt nhiu. Chính nhng yu t trên đã gây áp lc cho h thng ngân
hàng nên vic qun tr RRLS tr thành trng tâm chú ý đi vi các NHTM.
Là mt trong nhng ngân hàng có thng hiu uy tín và li nhun dn đu h
thng các NHTM, Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin Vit Nam
cng đang phi đi mt vi vn đ chung ca toàn h thng. Trên c s đó, vic
chn la đ tài “Nâng cao nng lc qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng mi
c phn u t và Phát trin Vit Nam” là cn thit và phù hp vi nhu cu hin
nay ca ngân hàng.
2. Mc tiêu nghiên cu.
Da vào c s lý lun v qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng thng mi, đ
tài phân tích thc trng qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng mi c phn
u t và Phát trin Vit Nam. Qua đó, đánh giá đc nhng kt qu và tn ti
Trong công tác qun tr ri ro lãi sut đng thi đa ra mt s gii pháp phù hp vi
2
Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin Vit Nam, cng nh Ngân
hàng Nhà Nc và các b ngành liên quan nhm nâng cao nng lc qun tr ri ro
lãi sut ti Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin Vit Nam nói riêng
và h thng NHTM nói chung ngày càng hiu qu hn.
3. i tng và phm vi nghiên cu.
i tng nghiên cu: Thc trng ri ro lãi sut và hot đng qun tr ri ro
lãi sut sut ti Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin Vit Nam.
Phm vi nghiên cu: Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin Vit
Nam, thi gian nghiên cu giai đon 2010 – 2013.
4. Phng pháp nghiên cu.
phù hp vi yêu cu và đi tng nghiên cu ca đ tài, phng pháp đnh
tính đc thc hin trong quá trình nghiên cu gm phng pháp nghiên cu thng
kê, so sánh, phân tích s liu v kt qu hot đng kinh doanh và tình hình ri ro lãi
sut.
Trên c s lý lun đc trình bày, s dng phng pháp chuyên gia và ly ý
kin các cán b có kinh nghim qun lý ca ngân hàng v nhân t nh hng đn
RRLS cng nh đánh giá hot đng qun tr RRLS ti Ngân hàng thng mi c
phn u t và Phát trin Vit Nam. X lý phân tích d liu s dng phn mm
SPSS 20.0 đ tin hành x lý d liu.
5. Ý ngha ca lun vn.
H thng li các lý thuyt v qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng thng mi,
cho thy đc vai trò quan trng ca vic qun tr ri ro lãi sut đi vi s phát
trin ca NHTM, c th là Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin Vit
Nam.
ánh giá thc trng qun tr ri ro lãi sut và đ xut gii pháp nâng cao nng
lc qun tr ri ro lãi sut ti ti Ngân hàng thng mi c phn u t và Phát trin
Vit Nam.
6. Kt cu lun vn.
Ngoài phn m đu và kt lun, kt cu ca lun vn gm 3 chng:
Chng 1. C s lý lun v qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng thng mi.
3
Chng 2. Thc trng qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng thng mi c
phn u t và Phát trin Vit Nam.
Chng 3. Gii pháp nâng cao nng lc qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng
thng mi c phn u t và Phát trin Vit Nam.
4
CHNG 1. C S LÝ LUN V QUN TR RI RO LÃI SUT
TI NGÂN HÀNG THNG MI
1.1 Ri ro lãi sut ti ngân hàng thng mi.
1.1.1 Khái nim ri ro lãi sut.
Lãi sut là giá c ca quyn s dng mt đn v vn vay trong mt đn v thi
gian nht đnh . ây là loi giá c đc bit , đc hình thành trên c s giá tr s
dng ch không phi trên giá tr . Giá tr s dng ca kho n vn vay là kh nng
mang li li nhun cho ngi đi vay khi s dng vn vay trong hot đng kinh
doanh hoc mc đ th a mãn mt nhu cu nào đó ca ngi đi vay . Ri ro lãi sut
là loi ri ro xut hin khi có s thay đi ca lãi sut th trng hoc nhng yu t
có liên quan đn lãi sut dn đn ng uy c bin đng thu nhp và giá tr r̀ng ca
ngân hàng.
1.1.2 Nguyên nhân ca ri ro lãi sut.
- Khi xut hin s không cân xng v k hn gia tài sn Có và tài sn N.
+ Trng hp k hn ca tài sn Có ln h n k hn ca tài s n N hay nói cách
khác ngân hàng huy đng vn ngn hn cho vay và đu t dài hn, ri ro xut hin
nu lãi sut huy đng trong nhng nm tip theo tng lên trong khi lãi sut cho vay
và đu t dài hn không đi.
+ Trng hp k hn ca tài sn Có nh hn k hn c a tài sn N lúc này ngân
hàng huy đng vn v i k hn dài đ cho vay và đu t vi k hn ngn , ri ro s
xut hin khi lãi sut huy đng trong nhng nm tip theo không đi trong khi lãi
sut cho vay và đu t gim xung.
- Do các ngân hàng áp dng các loi lãi sut khác nhau trong quá trình huy đng
vn và cho vay.
+ Trng hp ngân hàng huy đng vn vi lã i sut c đnh đ cho vay và đu t
vi lãi sut bin đi. Khi lãi sut gim , ri ro s xut hin vì chi phí lãi không đi
trong khi thu nhp gim và làm cho li nhun ngân hàng gim.
+ Trng hp ngân hàng huy đng vn vi lãi sut bin đi đ cho vay và đu t
vi lãi sut c đnh. Khi lãi sut tng, ri ro s xut hin vì chi phí lãi tng trong khi
thu nhp lãi không đi và làm cho li nhun ngân hàng gim.
5
- Do có s không phù hp v khi lng gia ngun vn huy đng vi vic s
dng ngun vn đó đ cho vay và đu t . Trng hp ngân hàng huy đng vn mà
không cân đi đc đu ra làm cho ngun vn b đng , trong khi đó ngân hàng
vn phi tr lãi cho phn vn huy đng b tha và làm cho hiu qu ki nh doanh
ngân hàng b gim xung.
- Do t l lm phát d kin không phù hp vi t l lm phát thc t . Trng
hp ngân hàng cho vay vi lãi sut đã cng vi t l lm phát d kin , nhng sau
khi cho vay t l lm phát t hc t cao hn t l lm phát d kin làm cho thu nhp
thc ca ngân hàng b gim đi.
1.1.3 Tác đng ca ri ro lãi sut.
Lãi sut thay đi có th làm tng chi phí ngun vn , gim thu nhp t tài sn
ca ngân hàng và làm gim gi á tr thc ca tài sn có và vn ch s hu ca ngân
hàng, c th:
- X́t trên khía cnh li nhun : Thu nhp r̀ng t lãi chim t trng ln trong
hot đng kinh doanh ca ngân hàng. Khi lãi sut th trng thay đi thì thu nhp t
lãi sut ngân hàng cng bin đng do nhng ngun thu t danh mc cho vay và đ u
t cng nh chi phí lãi đi vi các loi tin gi đu b tác đng . Xem xét trên khía
cnh li nhun cho thy tác đng ngn hn c a lãi sut mà không đa ra d báo
chính xác v tác đng này đi vi tình hình chung ca ngân hàng.
- X́t trên khía cnh giá tr kinh t: Giá tr kinh t ca mt tài sn là hin giá ca
d̀ng tin mong đi trong tng lai . Bin đng ca lãi sut th trng có th tác
đng lên giá tr kinh t ca tài sn Có – tài sn N và các hng mc ngoi bng ca
ngân hàng. Giá tr kinh t ca ngân hàng đc xem nh hin giá ca các d̀ng tin
ròng trong tng lai , bng d̀ng tng lai ca tài sn Có tr d̀ng tin r̀ng tng
lai ca tài sn N và cng vi d̀ng tin r̀ng tng lai ca các giao dch ngoi
bng. Theo khái nim này, khía cnh kinh t phn ánh quan đim v đ nhy cm
ca giá tr r̀ng ngân hàng trc bin đng lãi sut , do đó nó cho thy tác đng lâu
dài ca bin đng lãi sut đi vi hot đng ngân hàng.
1.1.4 Các phng pháp đánh giá ri ro lãi sut.
1.1.4.1 Mô h̀nh k hn đn hn.
6
Ni dung lý thuyt: Ni dung ca mô hình k hn đn hn hng đn vic
lng hóa RRLS. Công thc xác đnh k hn đn hn bình quân ca danh mc tài
sn Có - tài sn N nh sau:
M
A
= M
Ai
; M
L
= M
Lj
(1.1)
Trong đó:
+ M
A
là k hn đn hn bình quân ca danh mc tài sn Có.
+ M
L
là k hn đn hn bình quân ca danh mc tài sn N.
+ W
Ai
là t trng và M
Ai
là k hn đn hn ca tài sn Có i.
+ W
Lj
là t trng và M
Lj
là k hn đn hn ca tài sn N j.
+ n, m là s loi tài sn Có và N phân loi theo k hn.
+ i, j có giá tr t 1 đn n.
Nhng quy tc chung trong vic qun lý ri ro lãi sut đi vi mt tài sn cng
có giá tr đi vi mt danh mc tài sn, đó là:
- Mt s tng hoc gim c a lãi sut th trng đ u dn đn mt s gim hoc
tng giá tr danh mc tài sn và giá tr danh mc n ca ngân hàng.
- Khi lãi sut th trng tng hoc gim, thì danh mc tài sn Có k hn càng
dài s gim hoc tng giá càng ln.
i vi các NHTM ngày nay, c cu k hn ca bng cân đi tài sn thng
trng thái M
A
> M
L
, ngha là k hn trung bình ca tài sn Có thng ln hn k
hn trung bình ca tài sn N; bi l các ngân hàng ngày càng có xu hng đu t
vào các tài sn Có k hn dài, trong khi vn huy đng li thng là ngn hn.
u nhc đim ca mô hình:
- iu kin ng dng: T trng và k hn đn hn ca tng khon mc trong
danh mc tài sn Có, tài sn N phi đc xác đnh rõ.
- u đim ca mô hình: Phng pháp đn gin, trc quan, d ng dng.
- Nhc đim ca mô hình: Không đ cp đn yu t thi lng đi vi tài sn
Có và tài sn N.
- Khuyn ngh thc hin: Mc dù cng dùng phng pháp chit khu dòng tin
trong vic xác đnh s thay đi tài sn Có và tài sn N ca ngân hàng nhng mô
hình k hn đn hn không phn ánh ht RRLS mà ngân hàng có th gánh chu. Vì
th, mô hình này có th đc thay th hoàn toàn bng mô hình thi lng.
7
1.1.4.2 Mô h̀nh đnh giá li.
Ni dung lý thuyt: Mô hình đ nh giá li đo lng s thay đi giá tr ca tài
sn và n khi lãi sut bin đng da vào vic chia nhóm tài sn và n theo k hn
đnh giá li ca chúng . Ni dung ca mô hình là phân tích các lung tin da trên
nguyên tc giá tr ghi s nhm xác đnh chênh lch gia thu nhp lãi sut t tài sn
có vi chi phí lãi sut phi tr cho tài sn n sau mt thi gian nht đnh , phân loi
trên nhm đa ra các tài sn Có và tài sn N v cùng mt nhóm có cùng k hn t
đó đo lng s thay đi ca thu nhp r̀ng t lãi sut ca các nhóm vi s thay đi
ca lãi sut th trng. Giá tr tài sn và n trong các nhóm dùng đ tính chênh lch
giá tr lch s, khe h nhy cm lãi sut (Interest rate sensitive gap – IS GAP) đc
dùng đ đo lng s nhy cm lãi sut. Công thc xác đnh nh sau:
IS GAP = ISA – ISL
(1.2)
Trong đó:
+ Giá tr tài sn có nhy cm lãi sut có th đc đánh giá li (Interest sensitive
asset - ISA) bao gm: Các khon cho vay có lãi sut bin đi , cho vay ngn hn vi
thi hn di n tháng, các khon cho vay c̀n li di n tháng , chng khoán c̀n li
di n tháng và tin gi trên th trng liên ngân hàng , tin gi không k hn ti
ngân hàng khác, các khon đu t tài chính có thi hn c̀n li di n tháng
+ Giá tr tài sn N nhy cm vi lãi sut có th đc đnh giá li (Interest
sensitive liabilities - ISL) bao gm: Tin gi thanh toán và tit kim không k hn
ca khách hàng , tin gi có k hn và tit kim có k hn thi hn c̀n li di n
tháng, các khon vay ngn hn trên th trng tin t vi thi hn di n tháng (vay
qua đêm, vay tái chit khu thi hn di tháng).
Công thc xác đnh mc thay đi li nhun ca ngân hàng nh sau:
∆II
i
= (GAP
i
) x ∆r
i
= (ISA
i
– ISL
i
) x ∆r
i
(1.3)
Trong đó:
+ ∆II
i
: S thay đi thu nhp r̀ng t lãi sut nhóm i.
+ GAP
i
: Chênh lch giá tr gia tài sn Có và tài sn N giá tr ghi s nhóm i.
+ ∆r
i
: Mc thay đi lãi sut ca nhóm i.
+ ISA
i
: S d ghi s ca tài sn Có nhy cm lãi sut thuc nhóm i.
+ ISL
i
: S d ghi s ca tài sn N nhy cm lãi sut thuc nhóm i.
8
Bng phng p háp này có th tính riêng bit ri ro lãi sut cho tng nhóm loi tài
sn N – Có trc khi tính ri ro cho toàn b loi tài sn N – Có ri ro.
Các trng hp có th xy ra khi xác đnh khe h nhy cm lãi sut:
- IS GAP = 0 => Tng tài sn nhy lãi = Tng n nhy cm
Trng hp này lãi sut bin đng tng (hay gim) cng không nh hng đn li
nhun ca ngân hàng, vì mc tng (gim) ca thu nhp lãi và chi phí lãi bng nhau.
- IS GAP > 0 => Tng tài sn nhy lãi > Tng n nhy cm
Trng hp này khi lãi sut tng li nhun ngân hàng tng và ngc li.
- IS GAP < 0 => Tng tài sn nhy lãi < Tng n nhy cm
Trng hp này khi lãi sut tng li nhun ngân hàng gim và ngc li.
u nhc đim ca mô hình:
- iu kin ng dng: Tài sn Có và tài sn N nhy lãi cn đc phân nhóm
theo thi gian đáo hn hoc sp đc tái gia hn.
- u đim ca mô hình: Cung cp thông tin v c cu tài sn Có và tài sn N
s đc đnh giá li và d dàng xác đnh thay đi ca thu nhp ròng v lãi sut mi
khi lãi sut thay đi.
- Nhc đim ca mô hình: S thay đi ca lãi sut ngoài nh hng lên thu
nhp còn nh hng đn giá tr th trng ca tài sn Có và tài sn N. Tuy nhiên,
mô hình tái đnh giá ch đ cp đn giá tr ghi s ca tài sn mà không đ cp đn
giá tr th trng ca chúng; do đó, mô hình ch phn ánh đc mt phn RRLS đi
vi ngân hàng mà thôi.
- Khuyn ngh thc hin; S dng kt hp vi mô hình thi lng đ phn ánh
chính xác nht v RRLS tng th ca ngân hàng.
1.1.4.3 Mô h̀nh thi lng.
Ni dung lý thuyt: Mô hình thi lng hoàn ho hn so vi mô hình k hn
đn hn và đnh giá li trong vic đo mc đ nhy cm ca tài sn Có và tài sn N
đi vi lãi sut, bi vì nó đ cp đn yu t thi lng ca tt c các lung tin cng
nh k hn đn hn ca tài sn N và tài sn Có. Thi lng ca mt tài sn tài
chính là thc đo thi gian tn ti lung tin ca tài sn này, đc tính trên c s
các giá tr hin ti ca nó. Ta có công thc tng quát v thi lng nh sau:
9
(1.4)
Trong đó:
+ D: Thi lng k hn hoàn vn hay hoàn tr ca công c tài chính.
+ n: tng s lung tin xy ra.
+ t: thi đim xy ra lung tin.
+ YTM: t l thu nhp khi đn hn ca công c tài chính.
K hn hoàn vn đo lng mc đ nhy cm gia giá tr th tr ng ca chng
khoán đu t k c khon cho vay vi s thay đi ca lãi sut . Khi lãi sut th
trng thay đi , giá tr th trng ca chng khoán đ u t thay đi theo công thc
sau:
∆P/P = -D
A
x ∆r/(1+r)
(1.5)
Trong đó:
+ ∆P/P: Phn trm thay đi ca giá tr th trng.
+ ∆r/(1+r): S thay đi tng đi ca lãi sut.
+ D
A
: K hoàn vn.
+ Du tr (-) th hin mi quan h t l nghch gia giá tr t h trng tài sn tài
chính vi lãi sut th trng.
đo lng mc chênh lch v thi lng , trc ht chúng ta có công thc xác
đnh thi lng ca tài sn Có và tài sn N nh sau:
D
A
= D
Ai
và D
L
= D
Lj
(1.6)
Trong đó:
+ D
A
là thi lng ca toàn b tài sn Có.
+ D
Ai
là thi lng ca tài sn Có i, vi i = 1, 2, 3, , n.
+ W
Ai
là t trng ca tài sn Có i trong danh mc tài sn Có.
+ n là s loi tài sn Có tiêu chí phân theo k hn.
+ D
L
là thi lng ca toàn b tài sn N.
+ D
Lj
là thi lng ca tài sn N j, vi j = 1, 2, 3, , n.
+ W
Lj
là t trng ca tài sn N j trong danh mc tài sn N.
10
T các kt qu trên xác đnh đc s thay đi ca ∆NW khi lãi sut bin đi trong
mi quan h vi thi lng.
∆NW = - (D
A
- D
L
. K). A.
(1.7)
T công thc ta rút ra kt lun sau: Chênh lch gia thi lng tài sn Có và tài sn
N đu đc điu chnh bi t l đ̀n by (K) phn ánh s không cân xng v thi
lng ca hai v trong bng cân đi tài sn ngân hàng (D
A
– D
L
) chênh lch càng
ln thì tim n ri ro v lãi sut càng cao. Quy mô ngân hàng th hin bng tng tài
sn có A, quy mô càng ln thì tim n ri ro đi vi lãi sut càng cao. Mc đ thay
đi lãi sut ∆r/(1-r) càng nhiu thì tim n ri ro đi vi lãi sut càng cao.
Mc đ thay đi ca vn t có cng đc biu th thành:
∆NW=-Chênh lch thi lng điu chnh x Quy mô tài sn x Mc thay đi LS (1.8)
u nhc đim ca mô hình:
- u đim ca mô hình: cp đn yu t thi lng ca tt c các lung tin
cng nh k hn đn hn ca tài sn N và tài sn Có. Ngoài ra, mô hình còn phn
ánh đc toàn b RRLS đi vi ngân hàng thông qua vic đánh giá s thay đi ca
vn ch s hu trc bin đng ca lãi sut.
- Nhc đim ca mô hình: V nguyên tc có th thay đi D
A
, D
L
đ phòng
nga RRLS; nhng vic c cu li bng cân đi tài sn bao gm mt danh mc tài
sn ln và phc tp có th tn kém v thi gian và tin bc.
- Khuyn ngh thc hin: Mc dù còn khim khuyt nhng vic áp dng mô
hình thi lng vào phòng nga RRLS là rt hiu qu trong hu ht các trng hp
ca thc tin hot đng ngân hàng. Các nc M, Úc… cng đã và đang s dng
mô hình này trong vic giám sát, qun tr RRLS đi vi ngân hàng.
1.1.5 Các công c phòng nga ri ro lãi sut.
- Hp đng lãi sut k hn: Là hp đng trên th trng phi tp trung, trong đó
mt lãi sut xác đnh s áp dng cho mt khon vn xác đnh trong sut khong thi
gian xác đnh trong tng lai.
- Hp đng lãi sut giao sau: Là hp đng giao sau mà giá ca nó ph thuc
duy nht vào mc lãi sut trên th trng. Do đó, hp đng lãi sut giao sau là hp
đng mua bán ti thi đim hôm nay, vic thanh toán và giao nhn hàng hóa đc
tin hành ti mt thi đim xác đnh trong tng lai. Hp đng lãi sut giao sau
11
đc mua bán trên th trng tp trung, do lãi sut bin đng hàng ngày nên giá ca
hp đng cng điu chnh hàng ngày theo điu kin ca th trng và t đó tin
hành thanh toán phn bin đng giá vào cui ngày.
- Hp đng hoán đi lãi sut: Là mt s tha thun gia hai bên trong đó bên
này cam kt thanh toán cho bên kia khon tin lãi phi tr theo lãi sut c đnh hay
th ni tính trên cùng mt khon n gc trong cùng mt khong thi gian nht đnh.
Hp đng hoán đi lãi sut giúp các ngân hàng h tr nhau bng cách trao đi
nhng đc đim có li nht trong hp đng vay vn hoc thng đc các ngân
hàng s dng đ điu chnh k hn thc t ca tài sn Có và tài sn N.
- Hp đng quyn chn lãi sut: Là mt công c cho ph́p ngi mua nó có
quyn, nhng không bt buc đc mua hoc bán mt s lng tài sn tài chính
nht đnh ti thi đim xác đnh trong tng lai, vi mt mc giá đc xác đnh
ngay ti thi đim tha thun hp đng. Ngc li, ngi bán quyn chn phi thc
hin ngha v, ch không có quyn bán hoc mua mt s lng tài sn tài chính
theo mt giá tha thun trc trong hp đng và đc thu v mt khon phí bán
quyn chn.
1.2 Tng quan v qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng thng mi.
1.2.1 Khái nim qun tr ri ro lãi sut.
Qun tr ri ro lãi sut ti các NHTM là các bin pháp, hot đng tác đng
ti lãi sut bao gm vic đo lng, giám sát ri ro lãi sut ca các ngân hàng nhm
hn ch đn mc ti đa các nh hng xu tác đng đn thu nhp ca ngân hàng khi
lãi sut thay đi. V mt nghip v qun tr ri ro lãi sut là dùng các công c tài
chính đ hn ch hay gim thiu tn tht tài chính do ri ro lãi sut gây ra.
1.2.2 Mc tiêu qun tr ri ro lãi sut.
1.2.2.1 Gim thiu tn tht cho ngân hàng.
Mc tiêu quan trng ca qun tr RRLS là hn ch ti đa nhng thit hi do
bin đng lãi sut nh hng đn thu nhp ngân hàng. Dù lãi sut thay đi, các ngân
hàng luôn mong mun đt đc thu nhp d kin mc tng đi n đnh. thc
hin đc mc tiêu này, các NHTM cn phi tp trung vào nhng b phn nhy
cm nht vi lãi sut danh mc tài sn và ngun vn. Thông thng đó là các tài
sn sinh li, nh các khon cho vay và đu t hay các khon tin gi, khon vay
12
trên th trng tin t. bo v thu nhp trc RRLS, ngân hàng duy trì mt t l
thu nhp lãi cn biên (Net Interest Margin - NIM) c đnh. T l thu nhp lãi cn
biên đc tính nh sau:
NIM =
Thu nhp lãi – Chi phí lãi
x 100%
Tng tài sn có sinh li
(1.9)
Trong đó:
+ Thu nhp lãi: Lãi cho vay, đu t, lãi tin gi ti ngân hàng khác, lãi đu t
chng khoán…
+ Chi phí lãi: Chi phí huy đng vn, đi vay…
+ Tng tài sn có sinh li = Tng tài sn – Tin mt và tài sn c đnh.
+ T l NIM chu tác đng bi nhng yu t nh: lãi sut; mc chênh lch gia
thu nhp lãi và chi phí lãi; giá tr tài sn Có sinh li nhy cm vi lãi sut mà ngân
hàng nm gi khi m rng hay thu hp quy mô hot đng; giá tr tài sn N mà
ngân hàng phi tr lãi khi s dng đ tài tr cho danh mc tài sn Có sinh li khi
m rng hay thu hp quy mô hot đng; nhng thay đi v cu trúc ca tài sn Có
hay N khi ngân hàng thc hin chuyn đi gia lãi sut c đnh và th ni, gia k
hn ngn và k hn dài, gia tài sn mang li thu nhp thp và tài sn mang li thu
nhp cao.
Nu lãi sut tng khin chi phí tr lãi cho các ngun vn vay tng nhanh hn
thu lãi trên các khon cho vay và đu t chng khoán, t l NIM s gim và nh
hng đn li nhun ca ngân hàng. Nu lãi sut gim khin thu nhp t các khon
cho vay và chng khoán gim nhanh hn chi phí tr lãi thì t l NIM cng s gim.
Có th nói đng cong thu nhp không bao gi n đnh, do đó chênh lch t chi phí
tr lãi và khon thu t lãi không bao gi c đnh. T l NIM đc các nhà qun tr
quan tâm theo dõi vì giúp d báo kh nng to lãi thông qua vic kim soát cht ch
tài sn sinh li và tìm kim nhng ngun vn có chi phí thp nht.
1.2.2.2 Tng li nhun cho ngân hàng.
Bên cnh vic gim thiu nhng tn tht do RRLS gây ra, ngân hàng có th ti
đa hóa li nhun vi nhng d đoán đúng v bin đng ca lãi sut trong tng lai.
Nu ngân hàng d tính lãi sut s tng trong tng lai, Ban lãnh đo s có các bin
pháp hn ch tài sn n ngn hn, tng cng huy đng ngun vn dài hn hoc
13
tng cng lng tài sn Có gn lin vi lãi sut có bin đng ln nh cho vay ngn
hn nhiu hn hoc đu t vào chng khoán ngn hn. Nu ngân hàng d tính lãi
sut s gim trong tng lai, ngân hàng s đa ra chính sách đ tng cng huy
đng vn ngn hn, tng cng cho vay dài hn, gim cho vay ngn hn.
1.2.3 Quy trình qun tr ri ro lãi sut.
1.2.3.1 Nhn dng ri ro.
RRLS xut phát t nhiu ngun khác nhau và có th đo lng đa dng trong
cách tip cn tng loi ri ro. Các NHTM cn xem xét bn cht và đ phc tp ca
các sn phm và hot đng ca ngân hàng và các tính cht ri ro ca nhng hot
đng kinh doanh này trc khi nhn ra các ngun chính gây nên RRLS và đóng góp
có liên quan ca mi ngun ri ro đn RRLS chung ca ngân hàng. Du hiu RRLS
ca ngân hàng có th đc chia làm 4 loi: ri ro đánh giá li hay ri ro chênh lch
k hn, ri ro c bn, ri ro đng cong li tc và ri ro quyn chn.
1.2.3.2 o lng ri ro.
H thng đo lng RRLS phi có kh nng nhn bit tt c các ngun RRLS
cng nh đánh giá đc tác đng ca bin đng lãi sut đi vi phm vi hot đng
ca ngân hàng. Ngân hàng cng cn u tiên tp trung vào các hng mc RRLS
chim đa s hn. Các h thng đo lng RRLS cn có cách x lý thn trng hn
vi nhng công c nh hng ln đn tình trng chung ca ngân hàng mc dù có
th không chim đa s. Ngân hàng có th áp dng k thut đo lng RRLS c hai
khía cnh li nhun và giá tr kinh t. Mc đ có th t tính toán đn gin cho đn
các k thut mô phng tnh hoc k thut mô phng phc tp hn đ phn ánh tác
đng trong tng lai và các quyt đnh kinh doanh. Hin nay trên th gii đo lng
RRLS đã đc thc hin theo ba phng pháp: đo lng bng biu đ đ lch phân
tích khe h nhy cm lãi sut, phân tích đ nhy cm ca lãi sut và đnh lng
RRLS bng giá tr có th tn tht VaR. Các k thut mô phng đa ra các gi đnh
lãi sut trong tng lai t đó phân tích tác đng ca chúng đi vi các dòng tin.
Theo k thut mô phng tnh các d̀ng tin ch đc ly t bng cân đi tài sn và
các hng mc ngoi bng ti thi đim hin ti ca ngân hàng. K thut mô phng
tính đn các gi đnh lãi sut trong tng lai và thay đi tng ng trong hot đng
ca ngân hàng. Ngân hàng cn phi d tính các môi trng lãi sut trong tng lai
14
và đo lng ri ro đi vi ngân hàng trong các môi trng đó bng cách xác đnh
các nh hng c th. Ngân hàng cn đa ra nhng kch bn và gi đnh các kch
bn lãi sut c th là khác nhau mi ngân hàng. Các ngân hàng cn có cu trúc k
hn ca lãi sut, mi liên h c bn gia đng cong li tc và các mc lãi sut,
c tính các lãi sut đc qun lý, Ban lãnh đo s thay đi nh th nào khi lãi sut
thay đi. T nhng gi đnh đó, ngân hàng thc hin nhng kch bn lãi sut đo
lng RRLS. Nhng kch bn này có th bao gm “nhng cú sc lãi sut” trong đó
gi đnh lãi sut đc tng lên mt mc mi, hoc “đon dc lãi sut” ni mà lãi
sut tng dn. Ngân hàng có th s dng đng cong li tc kiu song song và
không song song. Nhìn chung, tùy thuc vào mc đ phc tp và phm vi hot
đng ca tng ngân hàng, các ngân hàng cn có các h thng đo lng RRLS đ
đánh giá đc tác đng ca lãi sut lên hai khía cnh li nhun và giá tr kinh t ca
tài sn và ngun vn. Nhng h thng này là công c đc lc đo lng chính xác
mc đ ri ro mà ngân hàng đang đi mt và báo đng ngay khi phát hin s vt
quá.
1.2.3.3 Giám sát ri ro.
Qun tr RRLS là mt quá trình nng đng. o lng RRLS ca vic kinh
doanh hin ti cha đ, ngân hàng nên c tính nh hng ca vic kinh doanh mi
lên ri ro. Ngân hàng nên đánh giá li các chic lc hin ti có phù hp vi h s
ri ro nh d tính ca ngân hàng đnh k hàng tháng, hàng quý. Ban qun lý cp
cao và ngân hàng nên có h thng báo cáo cho phép giám sát tình hình ri ro hin
ti và tim nng đ đm bo rng các mc đ đó nht quán vi các mc tiêu đã đ
ra.
Chin lc đánh giá ri ro lãi sut: Ngân hàng đc qun lý tt không nhng
nhìn ri ro phát sinh t vic kinh doanh hin ti mà còn nhìn vào các ri ro có th
phát sinh t tc đ phát trin kinh doanh k vng. Trong phân tích thu nhp chu ri
ro, ngân hàng có th đt ra các gi thuyt v loi và s kt hp các hot đng kinh
doanh cng nh khi lng, vic đánh giá và k đáo hn ca vic kinh doanh trong
tng lai. Mc khác các gi đnh kinh doanh mi gii thiu các nhân t ch quan
khác đn quá trình đo lng ri ro, chúng c̀n giúp Ban lãnh đo ngân hàng d đoán
giá tr ri ro trong tng lai. Khi kt hp các gi đnh v vic kt hp kinh doanh
15
mi và thay đi, Ban lãnh đo ngân hàng nên đm bo rng các gi đnh đó thc t
đi vi kch bn lãi sut đc đánh giá và có th đt ti qua chin lc cnh tranh
và các chin lc kinh doanh tng th.
Báo cáo ri ro lãi sut: Ngân hàng nên có mt h thng hp lý đ báo cáo
RRLS. Ban điu hành cp cao ca ngân hàng và HQT hay mt y ban thuc
HQT nên có các báo cáo v h s RRLS ca ngân hàng ít nht theo quý. Báo cáo
thng xuyên hn s thích hp khi mc đ RRLS ca ngân hàng cao hn và kh
nng xy ra ri ro thay đi đáng k. Nhng báo cáo này cho phép HQT, ban điu
hành cp cao ngân hàng và y ban qun lý tài sn N - tài sn Có (ALCO):
- ánh giá mc đ và xu hng ca RRLS tích hp.
- ánh giá tính nhy cm ca các gi đnh chính, các gi đnh có liên quan đn
s thay đi trong hình dng đng cong li nhun hay trong tc đ ca vic thanh
toán khon n vay trc hn hay rút tin trc k hn.
- ánh giá mi tng quan gia các mc đ ri ro và vic thc hin. Khi Ban
xem xét các chin lc RRLS chính bao gm vic không hành đng nên đánh giá
tác đng ca ri ro tim nng mt bin đng lãi sut đo chiu ngc li vi tác
đng ca thu nhp tim nng.
- Thit lp chun mc báo cáo đ giám sát tình hình ri ro hin ti và tim nng
đ đm bo rng các mc đ đó nht quán vi các mc tiêu đ ra. ng thi nâng
cao h thng công ngh thông tin ngân hàng nhm đm bo d liu truy xut nhanh
chóng đ đm bo cho ban điu hành có các quyt đnh kp thi nhm hn ch
RRLS.
Kim soát ri ro: C cu giám sát ri ro ni b ca ngân hàng đm bo chc
nng an toàn và hp lý ca t chc nói chung và quá trình qun tr RRLS nói riêng.
Vic thit lp và duy trì mt h thng kim soát hiu qu, bao gm s tuân th các
chun mc chính thc ca quyn hành và s tách bch trách nhim hp lý là mt
trong nhng trách nhim quan trng. Nhng cán b chu trách nhim đánh giá quy
trình giám sát và kim soát ri ro nên đc lp vi chc nng kim tra, kim toán ni
b và cu trúc hn mc ri ro hiu qu.
Kim toán quá trình qun tr ri ro lãi sut: Ngân hàng cn kim tra và cp
nht mi bc ca quá trình đo lng RRLS đ đm bo tính trung thc và hp lý.
16
Vic kim tra đc thc hin thng xuyên bi mt s đn v trong t chc. Các
kim toán ni b và bên ngoài cng có th kim tra quy trình ca ngân hàng đnh
k. Các khon mc mt kim toán viên nên kim tra và cp nht là:
- S thích hp ca h thng đo lng ri ro ngân hàng cho thy bn cht, tm
nhìn và s phc tp ca hot đng ngân hàng.
- Tính chính xác và toàn din ca d liu nhp vào trong mô hình bao gm vic
xác minh s d, các điu khon hp đng, các công c chính, các danh mc đu t,
các đn v kinh doanh.
- Tính hp lý, hiu lc ca kch bn và gi đnh.
- Hiu lc ca vic tính toán đo lng ri ro: Tính hiu lc ca mô hình đc
kim tra bng các so sánh kt qu thc t và kt qu d báo. Khi đó, ngân hàng s
so sánh thu nhp ròng d kin và thu nhp thc t.
- Xác đnh hn mc ri ro: HQT ngân hàng nên đt ra hn mc chu đng
RRLS và truyn đt li cho ban điu hành cp cao, cn c vào hn mc ri ro ban
điu hành nên thit lp hn mc ri ro hp lý đ duy trì tình trng ri ro ca ngân
hàng trong mc chu đng do HQT đt ra khi có s thay đi lãi sut. Vic kim
soát hn mc đm bo trng thái ti đó vt quá hn mc đt ra trc s nhn đc
s chú ý đc bit ca ban điu hành. Hn mc ca ngân hàng nên nht quán vi vic
tip cn tng th đ đo lng RRLS và nên đc da trên mc đ vn, tình hình thu
nhp và hn mc chu đng ri ro. Nhng hn mc này nên phù hp vi quy mô, s
phc tp và hiu qu s dng vn ca ngân hàng và ch nh hng tim nng ca
nhng thay đi lãi sut th trng trong c báo cáo thu nhp và giá tr kinh t vn
ca ngân hàng. Vic to nên các tài sn nhy cm lãi sut có th đc kim soát bi
chính sách đnh giá và h thng chuyn giá vn ni b. H thng chuyn giá vn
ni b thng đ̀i hi các đn v hn mc đt đc giá vn do ph̀ng điu hành vn
ca ngân hàng đt ra đi vi các giao dch ln. Các giá vn này thng phn ánh
chi phí mà ngân hàng phi chu đ phòng nga cho phù hp vn giao dch. Ngi
kim tra nên nhn ra và đánh giá loi hn mc ngân hàng s dng đ kim soát ri
ro đi v
i thu nhp và vn t s thay đi ca lãi sut. c bit cán b kim tra nên
quyt đnh hn mc ri ro nào đm bo hiu qu cho vic kim soát ri ro ca ngân
hàng và tuân th đúng hn mc chu đng ri ro do HQT đt ra. Cán b kim tra