TỶ GIÁ THỰC HIỆU LỰC TÍNH THEO GIÁ TRỊ GIA TĂNG TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ VŨ LÂM CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN.

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM
……….  ………….


VăLÂMăCỌNG

T GIÁ THC HIU LC TÍNH THEO
GIÁ TR GIAăTNGăTI VIT NAM





LUNăVNăTHCăSăKINHăT








TP. H CHÍ MINH – NMă2013


B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM
……….  ………….

VăLÂMăCỌNG

T GIÁ THC HIU LC TÍNH THEO
GIÁ TR GIAăTNGăTI VIT NAM

Chuyên ngành : Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s : 60340201


LUNăVNăTHCăSăKINHăT


NGIăHNGăDNăKHOAăHC
PSG.TS. TRNăTHăTHÙYăLINH


TP. H CHÍ MINH – NMă2013

LIăCAMăOAN
Tôiăxinăcamăđoanălunăvnă“T giá thc hiu lc tính theo giá tr gia tng ti
Vit Nam”ălàăcôngătrìnhănghiênăcu ca chính tác gi, niădungăđcăđúcăkt
t quá trình hc tp và các kt qu nghiên cu thc tin trong thi gian qua,
s liuăđc s dng là trung thc và có ngun gc trích dn rõ ràng. Lun
vnăđc thc hinădi s hng dn khoa hc ca GS.TS Trn NgcăTh
và PGS.TS Trn Th Thùy Linh.
Tác gi lunăvn

VăLÂMăCỌNG

Mcălc
Trang ph bìa
Liăcamăđoan
Mc lc
Danh mc các bng và hình
Danh mc các t vit tt
Tómălc
Gii thiu 1
1. Tng quan v các nghiên cuătrcăđây 4
2. Phngăphápănghiênăcu và d liu nghiên cu 8
2.1 Phngăphápănghiênăcu 8
2.1.1 T giá hiăđoái 8
2.1.2 Giá tr giaătngăthngămi 15
2.1.3 T giá thc hiu lc tính theo giá tr giaătng 30
2.1.4 S khác nhau gia giá t giá thc hiu lc tính theo giá tr giaătng
và t giá thc hiu lc 33
2.2 D liu nghiên cu 38
3. Kt qu nghiên cu 41
4. Kt lun, hn ch vàăhng nghiên cu thip theo 45
4.1 Kt lun 45
4.2 Hn ch vàăhng nghiên cu tip theo 47
TÀI LIU THAM KHO 48

PH LC 50
Ph lc 1: Ch s VAREER và REER cho VN t 1996 – 2009 50
Ph lc 2: Ch s CPI và YDFL cho VN t 1996 – 2009 51
Ph lc 3: Ch s YDFLăchoăcácănc t 1996 – 2009 52

Ph lc 4: Trng s giá tr giaătngăvàătrng s thngămiăsongăphngă
cho VN t 1996 - 2009 61
Ph lc 5 Bng trng s songăphngăhàngănmăca VN viăcácănc trên
th gii t 1996 - 2009 62












DANH MC CÁC BNG VÀ HÌNH
Hìnhă2.1:ăThngămiăthôngăthng
Hìnhă2.2:ăThngămi theo chiu dc và giá tr giaătngăthngămi
Bng 3.1: T giá thc hiu lc tính theo giá tr giaătng VN t 1996 – 2009
Bng 3.2: T giá thc hiu lc tính theo giá tr giaătng, t giá thc hiu lc
ca VN t 1996 – 2009.

DANH MC CH VIT TT
GPD: Tng sn phm niăđa - Gross Domestic Product
IMF: Qu tin t quc t ( International Monetary Fund)
OECD: T chc hp tác và phát trin kinh t (Organization for Economic Co-
operation and Development)
REER: T giá thcă songă phng,ă T giá thc hiu lc – Real effective
exchange rates

TQ: Trung Quc
YDFL: Ch s gim phát GDP – GDP Deflator
VAREER: T giá thc hiu lc tính theo giá tr giaătng – Value – added real
effective exchange rates
VN: Vit Nam

Tómălc
Bài nghiên cu xây dng mtăcáchă đoă lng mi cho t giá thc hiu lc
(REER), ch s t giá thc hiu lc tính theo giá tr giaătng (VAREER). Ch
s VAREER b sung cho ch s REERătrongăđoă lng sc cnh tranh ca
quc gia khi hàng hóa không ch đc sn xut hoàn toàn ti mt quc gia mà
đc sn xut t nhiu quc gia khác nhau. Ch s VAREER đc tính toán
da trên hai thành phn là trng s giá tr giaătngăthngămi và ch s gim
phát GDP. Trongătrng hp VN, ch s VAREERătrongăgiaiăđon 1996 –
2009ălàă0,197,ăcaoăhnătrung bình 13% so vi ch s REER.
T khóa: Giá tr giaătngăthngămi, t giá thc hiu lc tính theo giá tr gia
tng, t giá thc hiu lc.
1
Giiăthiu
T giá hiăđoáiăluônăđc xem là mt trong nhng bin s kinh t v
mô quan trng ca nn kinh t. T giá hiăđoáiăđoălng giá tr ca mt
đng tin trên mtă đnă v đng tin khác. T giá th hin giáă tngă đi
gia hàng hóa sn xutătrongănc và hàng hóa trên th trng th gii. Là
mt trong nhng nhân t quan trng nhă hng trc tipă đn hotă đng
xut nhp khu ca quc gia.
T giá thc hiu lc (REER) là t giáădanhănghaăđãăđcăđiu chnh
theo lmă phátă trongă nc và lmă phátă nc ngoài,ă cóă tínhă đn trng s
thngămi gia các quc gia. REER là mt ch s, đc thit k đ đoă
lngătácăđng ca s thayăđi giá lên cu cho sn phm ca mi quc gia.
Ch s REER đc ng dng rng rãi, và thngăđc s dngăđ đánhăgiáă

sc cnh tranh hàng hóa xut khu ca quc gia, trng thái ca cán cân
thngămi và cán cân thanh toán quc t, hay đoălng s mt cân bng
ca t giá hiăđoáiădanhăngha.
Mc dù có ng dng rng rãi, nhngăch s REER hin ti không còn
phù hp cho s phân tích sc cnh tranh ca mt qucă giaă trongă trng
hp mà hàng hóa xut khu ca qucăgiaăđc to ra bi hàng hóa s kt
hp giaăhàngăhóaătrongănc và hàng nhp khu,ăhayăđu vào ca hàng
xut khu là hàng nhp khu. Ch s REER da vào nhng nn tng lý
thuytăđc cung cp bi Armington (1969). Trong h thng này, mi sn
phm ca quc gia khác nhau cnh tranh vi các sn phm t các quc gia
khác  các th trng bên ngoài. Công thc tính REER daătrênăđnhănghaă
tng snălng sn xut ca mi quc gia và quc gia xut khu sn phm
mà quc gia đóăsn xut, nóiărõăhnălà nhng sn phm mà quc gia đóăsn
xut thì hoànătoànăđc sn xut niăđa. Nhngătrongăkinhăt toàn cu hin
2
nay, hàng hóa nhp khuă đc s dngăđ sn xut hàng xut khu, ch
không phi qucăgiaăđóăsn xut sn phm 100% t niăđa. âyăchínhălàă
đim làm cho ch s REER không còn phù hp khi phân tích sc cnh tranh
na.
 làmărõăhn,ăhãyăxemăxétăvíăd ca vic sn xut hàng may mc
ca VN. PhngăphápăArmingtonăs phân loi sn phm may mcănhălàă
sn phm ca VN, và cho rng VN s cnh tranh vi các nhà cung cp sn
phm may mc  th trngăncăngoài.ăTheoăđnhănghaănày,ăgiáăca sn
phm may mc caăVNătngălênăs hàm ý rng sc cnh tranh ca VN s
gim xung. Tuy nhiên, trong thc t sn phm may mc ca VN cóăđu
vào đc nhp khuălênăđn 80% (B côngăthng). Mt khác, VNălàăđim
cui trong dây chuyn sn xut hàng may mc ch không phi sn phm
may mcă đc hoàn toàn sn xut 100% ti VN. Theoă đó,ă VNă s cnh
tranh viă cácă nc quc gia có th làă đim gia công hàng may mc nhă
Pakistan, Indonesia,ă …ă ch không phi cnh tranh vi các nhà cung cp

hàng may mc trên th gii. Doăđó, phiăchngăchúngătaănênăđnhănghaăli
sn phm xut khu caăVNănhălàămtăphânăđon ca giá tr giaătngăđc
sn xut tiăVNăhnălàăhoànătoànăđc sn xut ti VN?
Vi s m rng ca chui sn xut toàn cu, mi quc gia chuyên
môn hóa trong giá tr giaătngăti mtăđimănàoăđóăca quá trình sn xut
hnălàăsn xut hoàn hoàn sn phm. Mi quc gia cnh tranh thông qua s
cung cp giá tr giaătngăđi vi các th trng bên ngoài, không phi là
cnh tranh các hàng hóa cui cùng hoc là tng sn phm xut khu. Do
đó,ăch s đoălng sc cnh tranh REER không còn phù hp na.
Trong bài nghiên cu này, tác gi s gii thiu v giá tr giaă tngă
thngămi, là phn giá tr giaătngăca quc gia trong sn phm xut khu
3
và ch s “t giá thc hiu lc tính theo giá tr giaătng – VAREER”. Ch
s VAREER là ch s da trên giá tr giaătngăthngămi và s khc phc
nhng hn ch ca ch s REER trong vicăđoălng sc cnhătranh.ăng
thi tính toán và so sánh ch s VAREER vi ch s REER cho Vit Nam.
4
1. Tngăquanăvăcácănghiênăcuătrcăđây
Qua tìm hiu thì trong thiăgianăquaăđãăcóămt s nghiên cu có liên quan
đn giá tr gia tngăthngămi và t giá thc hiu lcănhăsau:
 Các tài liu ting Anh

- Hummels-Ishii-Yi (2001) đaăraăkháiănim v chuyên môn hóa chiu dc
(vertical specialization – sn phmăđc sn xut t nhiu quc gia khác
nhau, và mi quc gia chuyên môn hóa trong mtăbc c th ca quy
trình sn xut sn phm). Tp trung vào khái nim hpăhnăca chuyên
môn hóa theo chiu dc làăhàngăhóaăđc nhp khuăđ làmăđu vào cho
sn xut hàng hóa xut khu.ăTrongăđó,ăquyătrìnhăsn xut sn phm thì
cn ít nht hai quc gia, và trong quá trình sn xut sn phm thì các sn
phm phiăđc chuyn giao gia các quc gia này. Tác gi nhn mnh

rng, trong quá trình chuynăgiaoă“ti – lui”ăhàngăhóaăgia các quc gia
làmă choă đoă lngă thngă mi quc t không còn phnă ánhă đúng na.
Chng hn, Nht Bn xut khuăphôiăthépăsangăMexico,ăsauăđóăthépăđc
giaăcông,ăép,ăđóngădu và xut khu sang M.ăThngămi quc t, theo
đóăs ghi nhn xut khu thép t Mexico sang M (thc cht phn xut
khu ca Mexico là rt thpăvìăđãănhp phôi thép t Nht Bn),ăđng thi
ghi nhn thép xut khu t Nht Bn sang Mexico. Da trên khái nim v
thngămi theo chiu dc, các tác gi đãătínhătoánăđoălng giá tr ca
đu vào xut khu hàm cha trong giá tr hàng xut khu. Vi d liu
tính toán ch yu là bngăđu vào – đu ra (input – output) v đu vào
nhp khu, tng sn phmăđu ra và xut khu. Tác gi s dng d liu
đu vào – đu ra ca OECD, ca 14 quc gia (10 nc OECD, Ireland,
Korea, Taiwan và Mexico). Kt qu, t l sn phmăđu vào nhp khu
5
trong hàng hóa xut khu nmă1990 trung bình là 0,21,ătngă30%ăsoăvi
nmă1970ălà 0,165.

- Belke và Wang (2005), lý lun v đ m thngămi gia các quc gia
trong cùng mt khu vc, t đóăđ xut s dng v giá tr giaătngăthngă
mi thay cho tng giá tr thngămiătrongăđoălngăthngămi quc t.
Trong bài nghiên cu, tác gi cho rng mcăđ m caăthngămi có
nhăhngăđn quan h thngămi quc t.  m caăthngămi càng
ln thì s kt ni gia th trngătrongănc và th trngă nc ngoài
cht ch hn. Khiăđó,ăsn phmăđc sn xut s đc sn xut và tiêu
dùngătrongăncăvàăncăngoài.ăoălngăthngămi giaăcácănc s
khôngăcònăđúng,ăvt giá giá tr mà mi quc gia sn xut ra. Nu hàng
hóa xut khuă đc sn xută cóă đu vào nhp khu, thì khi sn phm
đc hoàn tt và mang ra xut khu thì thu nhp t xut khu hàng hóa
đóămangăli không nhng cho quc gia cho quc gia xut khu hàng hóa
mà còn bao hàm c thu nhp ca quc gia cung cp sn phmăđu vào đ

sn xutăhàngăhóaăđó. Kt qu ca nghiên cu cho thy,ăđ m ca nn
kinh t càng cao, thì phnăđóngăgópăniăđa cho sn phm xut khu càng
nh. T đó,ătácăgi đ xut s dng giá tr giaătngăthayăchoătngăthngă
miăđ đoălngăthngămi gia các quc gia.

- Daudin,ăRifflart,ăvàăSchweisguthă(2008)ăđaăraăkháiănim và cách thc
đoălng giá tr giaătngăthngămi (value – added trade). So sánh giá tr
giaătngăthngămiăvàăthngămiăthôngăthng. Khái nim giá tr gia
tngă thngă mi da vào khái nimă chuyênă mônă hóaă thngă mi theo
chiu dc. Giá tr giaă tngă thngă miă đoă lngă thngă mi ròng ca
thngămi theo chiu dc. Giá tr giaătngăđc to ra  cácăgiaiăđon
6
khác nhau ca quá trình sn xut  mi quc gia và ngành công nghip.
Tác gi s dng dng d liu ca GTAP và d liuăđu vào – đu ra ca
66 vùng lãnh th,ă55ălnhăvc sn xut t nmă1997ăđnănmă2001.ăKt
qu cho thy,ănmă2001ăthì 26% giá tr thngămi quc t là thngămi
theo chiu dcă(nmă1997ălàă25%).ăKt qu cngătrìnhăbàyăchiătit giá tr
giaătngăthngămi cho 55 lnhăvc sn xut.ăTrongăđó,ăngành dch v
có t trng trên giá tr giaătngăthngămi lnăhnănhiu khi so vi t
trng ca ngành này trên giá tr thngămiăthôngăthng.

- Sébastien Miroudo, Rainer Lanz và Alexandros Ragoussis (2009) nghiên
cuădòngăthngămi ca hàng hóa và dch v trung gian giaăcácănc
OECD và giaăcácănc OECD viăcácăđiătácăthngămi ln tnănmă
1995 – 2005.  đoălngăthngămiăhàngătrungăgian,ăcóă2ăphngăphápă
có th s dng: th nht là da trên s phânătíchădòngăthngămi, phân
chi sn phm theo mcăđíchăs dng ca chúng. Cách th hai là da trên
d liuăđu vào – đu ra, cung cp trc tip bng nhp khu hàng hóa
ncăngoàiăđc s dngăđ sn xut hàng hóa và dch v trongănc.
Bài nghiên cu s dng cách kt hp c haiăphngăphápăđ tính toán.

Kt qu cho thy,ăthngămi ca hàng hóa và dch v trung gian chim
lnălt 56% - 73% trên tngăthngămiăthôngăthng. Vi s giaătngă
ca chuyên môn hóa sn xut gia các qucăgia,ă thngă mi hàng hóa
dch v trungăgiană làmăđu vào cho sn xutătngă hàngă nmă6,2%ăchoă
hàng hóa và 7% cho dch v t nmă1995ă– 2006. Khi so sánh viăthngă
mi hàng hóa và dch v cui cùng, thì hàng nhp khu trung gian nhy
cm viăchiăphíăthngămiăhnăhàngăhóaădch v cui cùng. Bên cnh
đó,ănghiênăcuăcngăchoăthy hotăđng caăcácăcôngătyăđaăquc gia làm
choădòngăthngă miăchoă hàngă hóaă trungă gianăcaoăhn,ă làmătngă t l
7
hàngăhóaăncăngoàiătrênăhàngăhóaătrongăncătrongăđu vào sn xut.
Nuăđu vào sn xut có t l nhp khu cao thì dn ti hiu qu sn xut
ca các ngành công nghipătrongănc kém hiu qu hn.


- Robert C. Johnson và Guillermo Noguera (2012 a) kt hp d liuăđu
vào – đu ra và trng s thngămiăđ xácăđnh s liên kt sn phm
gia các quc gia (sn phmăđc sn xut qua nhiu khâu  các quc
gia khác nhau). Phân tích s “li thi”ăcaăđoălngăthngămi thông
thng  s “tínhătrùng”ă(tínhătrùng c hàng hóa trung gian) vi giá tr
giaă tngă thngămi. T đó,ătác gi đ xut cách tính toán giá tr gia
tngăthngămi, tính toán trng s thngămi v giá tr giaătngăchoă
69 quc gia và 18 vùng lãnh th. Bng cách chuyn d liu t bngăđu
vào – đuăraăthngămi sang d liu giá tr giaătngăthngămi. Trong
đó,ăt l giá tr gia tngătrênătng sn phm xut khuăđcăđnhănghaă
là mtăđoălngăchoăđ ln ca th phn sn phm.

- Robert C. Johnson và Guillermo Noguera (2012) kt hp d liuăthngă
mi, sn xută vàă đuă vàoă đ tính toán giá tr giaă tngă hàmă cha trong
thngămi cho 42 quc gia t nmă1970ăđnănmă2009. Bài nghiên cu

m rng công thc tính toán ca nghiên cu Robert C. Johnson và
Guillermo Noguera (2012 a) đ tính toán cho nhiuănmă liênă tc. Bài
nghiên cu ch ra rng t l giá tr giaătngătrênătngăthngămi gim t
10%ăđn 15%, vi 2/3 ca s xt gim này nm trong hai thp k cui
ca k nghiên cu.


8
2. Phngăphápănghiênăcuăvàădăliuănghiênăcu
2.1 Phngăphápănghiênăcu
Phnăđu, gii thiu chi tit v ch s REER và trng s đoălng sc
cnh tranh gia các quc gia trong tính toán ch s REER. Phn th hai, gii
thiu v giá tr giaă tngă thngă mi, cách thc tính toán giá tr gia tngă
thngămi xut phát t trng hpăđnăgin gm hai quc gia và hai hàng
hóa,ăsauăđóăm rng ra tính toán giá tr giaătngăthngămi tng quát cho
nhiu quc gia vi nhiu hàng hóa. Tính toán giá tr giaă tngăthngă mi
chínhă làă bcă bană đu ca vic tính toán trng s giá tr giaă tngă songă
phng, làm căs cho vic tính toán ch s giá tr giáătngăt giá thc hiu
lc – VAREER. Tip theo, bài nghiên cu trình bày lý lun và công thc
tính toán ch s VAREER, so sánh s khác bit gia hai ch s VAREER và
REER. Phân cui cùng, là phn trình bày kt qu tính toán ch s VAREER
cho VN.

2.1.1 Tăgiáăhiăđoái
Khái nim v t giá hiăđoáiărt phc tp, có th tip cn nó t nhng
gócăđ khácănhau.ăChoăđn nay, t giá luôn là vnăđ gây nhiu tranh lun
trên c phngădin lý thuyt ln thc t, có rt nhiu loi t giá hiăđoái:ăt
giáă danhă ngha,ă t giá thc, t giá thcă songă phng,ă t giá thcă đaă
phng….ăMi loi t giáăcóăcáchăđnhănghaăvàătínhătoánăkhácănhau
 T giá hiăđoái (hay t giá) danhănghaăsongăphng

T giá hiă đoáiă danhă nghaă songă phngă (NER)ă giaă haiă đng tin
đcăđnhănghaălàăgiáăca mtăđnăv ngoi t tính theo niătê.ăNERăthng
đc các Ngânăhàngă thngămi niêm ytă hàngăngàyăđ phc v cho các
9
giao dch mua – bán ngoi t. T giáădanhănghaăcóăth đc niêm yt theo
cách trc tip (s đnăv ni t trên mtăđnăv ngoi t), hoc theo cách gián
tip (s đnăv ngoi t trên mtăđnăv ni t). T giáădanhănghaăca tng
cpăđng tină đc năđnh da trên quan h cung cu. Tuy nhiên, t giá
danhănghaătngăhayăgim không nht thit phiăđngănghaăvi s giaătngă
hay gim sc cnhătranhăthngămi quc t.

 T giá thc
T giá thc là mt ch s cho thy t giáă danhă nghaă đãă đcă điu
chnh theo lmăphátătrongănc và lmăphátănc ngoài. V ýăngha,ăt giá
hiăđoáiăthcăđoălng sc mua ca mtăđnăv ngoi t trong nn kinh t
nc ngoài trong mi quan h tngăđi vi sc mua ca mtălng ni t
tngăđngă nn kinh t trongănc. T giá thc cn phiăđc kho sát
trong mi quan h vi nhngăđi tác mà chúng ta có quan h mu dch thông
qua cách tip cn vi cách tính t giá thcăsongăphngăvàăt giá thcăđaă
phngă(Trn NgcăTh,ăNguyn Ngcănh (2012))

 T giá thcăsongăphng
T giá thcăđc xác lp trong mi quan h vi mtăđiătácăthngă
miăđc gi là t giá thcăsongăphngă(BRER).ăT giá thcăsongăphngă
so sánh giá c ca mt r hàng hóa tiêu dùng hay sn xutăđi din caănc
ch nhà và giá c ca mt r hàngăhóaălàmăđi din  ncăngoàiăđcăc
tính bng mt loi tin, có th là ni t hoc ngoi t, và ch ra giá tr tngă
đi ca ni t và ngoi t (Trn NgcăTh,ăNguyn Ngcănh (2012)). T
giá thcăsongăphngăcóăth đc biu din theo công thc sau:
10


 




Trongăđó:ă


: là chăsăgiáătrongăncătínhăbngăniăt.


:ălàăchăsăgiáăncăngoàiătínhăbngăngoiăt.
NER:ălàătăgiáădanhănghaăniêmăytătheoăcáchăgián tip.ă
Tăgiáăthcăsongăphngălàămtăchăs,ăviăcáchăniêmăytătăgiáădanhă
nghaătheoăcáchăgiánătipăthìătăsălà giáăhàngăhóaăătrongăncăquyăthànhă
ngoiăt,ănênăvăbnăchtătăgiáăthcăthăhinăsăsoăsánhămcăgiáăhàngăhóaăă
trongăncăvàăncăngoàiăkhiăcăhaiăđuătínhăbngăngoiăt.ăViăquyăcă
này,ă chă să RERă tngă lênă hàmă ýă rngă đngă niă tă đcă đnhă giáă cao,ă vàă
ngcăli.
 NuăRERă>ă1,ăthìăniătăđcăxemălàăđnhăgiáăcao,ăgiáăcătrungăbìnhă
trongăncăcaoăhnăsoăviăncăngoài,ăvàăsătoănênăvăthăcnhătranhă
thngămiăkémăhnăsoăviăncăbnăhàng.
 NuăRERă<ă1,ăthìăniătăđcăxemălàăđnhăgiáăthp,ăgiáăcătrungăbình
trongăncăthpăhnăsoăviăncăngoài,ăvàăsătoănênăvăthăcnhătranhă
thngămiăttăhnăsoăviăncăbnăhàng.
Tuy nhiên, tă giáă thcă songă phngă miă chă choă bită să lênă giaă hayă
xungă giáă caă đngă ngoiă t.ă Ngàyă nay,ă muă dchă qucă tă làă đaă phng,ă
trongăquanăhămuaăbán,ămtăqucăgiaăcóărtănhiuăqucăgiaăbnăhàngătrênăthă
gii.ăăsoăsánhătínhăcnhătranhăcaăhàngăhóaăniăđaăviăttăcăcácăđiătácă

thngămi,ăngiătaădùngătăgiáăhiăđoáiăthcăđaăphngă(REER).

11
 Tăgiáăthcăđaăphng
Tăgiáăthcăđaăphngăhayăcònăgiălàătăgiáăthcăhiuălc là trung bình có
trngăsăcaăcácătăgiáăthcăsongăphngăgiaămtăqucăgiaăviătngăđiătácă
thngămiăviătrngăsă làătătrngăthngămi. Tăgiáăthcăđaăphngă -
REERălàămtătrongănhngăyuătăcnăxemăxétăđăđánhăgiáăxemăniătăcóăbă
đnhăgiáăcaoăhayăthpăsoăviăđngătinăcaăcácăđiătác hay không.
CôngăthcătínhăREERănhăsau (Zalleno và Desruelle (1997):










(1)

Trongăđó:ă
- 

:ălàătăgiáăthcăhiuălcăcaăncăi
- 

:ălàătăgiáăthcăcaăqucăgiaăiăviăqucăgiaăj,ătrongăđóăchăsăgiáă
đcătínhătheoăchiăphíăđnăvălaoăđngă(ULC),ă hocătínhătheoăchăsă

giá tiêu dùng (CPI)
- 

:ălàătrngăsăcnhătranhăcaăqucăgiaăiăsoăviăqucăgiaăj.
Nuă RERăđcătínhătrênă tă giáă danhă nghaă niêmă ytă theoăcáchă giánă
tip,ăthì:
 REERă>1,ăniătăđcăxemălàăđnhăgiáăthcăcaoăvàăngoiătăđcăcoiă
làăđnhăgiáăthcăthp,ătácăđngăxuăđnăcánăcânăxutănhpăkhu.
 REER<1,ăthìăniătăđnhăgiáăthcăthpăvàăngoiăt đnhăgiáăthcăcao,ă
scăcnhă tranhă thngă miăqucătăsăđcăciăthină vìănuăchuynă
mtăđngăngoiătăsangăđngăniătăsămuaăđcănhiuăhàngăhóaătrongă
12
ncăhnăsoăviăncăngoài.ăChínhăđiuănàyăsăkíchăthíchăxutăkhuă
giaătng
 TrngăhpăREERă=ă1,ăthìăscămuaăcaăđngătinătrongăncăvàăncă
ngoàiălàănhănhau,ătácăđngălàmăchoăcánăcânăxutănhpăkhuăcânăbng.
Vămtăýăngha,ăchăsăREERăthíchăhpăhnăsoăviăRERătrongăsoăsánhă
mcă đă cnhă tranhă vă giáă caă mtă ncă soă viă cácă điă tácă thngă mi,ă
REERăđóngăvaiătròărtălnătrongăvicăphânăbăngunătàiănguyênătrongăsnă
xutăvàăđiuăchnhăhànhăviătiêuădùngăcaănnăkinhăt.ă
ălàmărõăhnătínhăchtăcaăchăsăREERătrongăvicăđoălngăcnhătranh,ă
chúngătaăsăphânătích sâuăhnăvătrngăsăcnhătranh:
Theo Zalleno và Desruelle (1997)
















  





(2)
Trongăđó:
- 











:ălàăthăphnăcaăncăjăăthătrngăncăk,ăvàă



: là doanh
săcaăqucăgiaălăăthătrngăncăk
- 











: là tălăđuăraăcaăncăiăđcăbánăăthătrngăncăk
Cóă thă phână tíchă tngă thànhă phnăcaăcôngăthcă(2)ănhă sau:ă thành
phnă








đoămcăđăcnhătranhăgia cácănhàăsnăxutăcaăqucăgiaăiăvàă
qucăgia jăăthătrngăk,ăbngăcáchănhânătălăsnăphmăđuăraăcaăiăăkă(



- tmăquanătrngăcaăthătrngăkăđiăviăi)ăvi thăphnăcaăjăăkă(văth
cnhătranhăcaăjăăăk);ăvàăthànhăphnă




  




đoălngămcăcnhătranhă
13
giaăcácănhàăsnăxutăcaăqucăgiaăiăvàăttăcăcácănhàăsnăxutăkhácăăthă
trngăk,ăbngăcáchănhânătmăquanătrngăcaăthătrngăkăđiăviăiăviăthă
phnăcaăttăcăcácănhàăsnăxutăkhácătiăthătrngăk.
Trngăs cnhătranhăcóăthăphânătíchăthànhăhaiăthànhăphnălàătrngăsă
nhpăkhuăvàătrngăsăxutăkhu:








 






(3)

Trongăđó:
- 










:ă làă trngă sănhpă khu,ăbngă viă phnă nhpă khuă ca
qucăgia iăt qucăgia j.
- 




















,ălàătrngăsăxutăkhu,ătrngăsăxutăkhuănàyăcóă
thăphânătíchătngătătrngăsăxutăkhuăăphnătrên.ă
- 




















:ă làă hă să tngă quană caă trngă să nhpă khu,ă đoă
lngătng quanăcaăsăcnhătranhăăthătrngăniăđaăgiaăcácănhàă
snăxutăcaăqucăgiaăiăvàăttăcăcácănhàăsnăxutăkhác.
- 





















:ă làă hă să tngă quană caă trngă să xută khu,ă đoă
lngătngăquanăcaăsăcnhătranhăgiaăcácănhàăsnăxutăcaăiăviăttă
căcácănhàăsnăxutăkhácăăcácăthătrngăxutăkhuăcaăqucăgiaăi.ă
Nhăvy,ăviăýănghaăđoălngăscăcnhătranhăvàăđoălngăscămuaăcaă

đngătin,ăchăsăREERătrăthànhămtăchăsăquanătrngăcaăkinhătăvămô.ă
Tuyănhiên,ătrongătrngăhpăhàngăhóaănhpăkhuăđăsădngălàmăđuăvàoă
14
choăsnăxutăhàngăxutăkhuăthìăchăsăREERăkhôngăcònă làăchăsăphùăhpă
đăđánhăgiáăscăcnhătranhăcaăqucăgiaăna.ăChúngătaăsăbtăđuăviăgiáătră
giaătngăthngămiăđăthyărõăđiuănày.

15
2.1.2 Giáătrăgiaătngăthngămi
 Giá tr giaătngăthngămi
Theoăđnhănghaăca Hummels, Rapoport, and Yi (1998) v s chuyên
môn hóa theo chiu dc caăthngămiănhăsau:
 S sn xut mt sn phm theo mt quy trình liên tc theo nhiuăbc
khác nhau;
 Ít nht có hai quc gia tham gia vào quy trình sn xut;
 Ít nht có mt quc gia nhp khuăđuăvàoăđ sn xut hàng hóa mà
mt phn hàng hóa s đc xut khuăđiăcácăquc gia khác.
Daătrênăđnhănghaănày,ăcóăhaiăcáchăđ đoălngăthng mi:
Th nht,ăđóălàăthngămiăthôngăthng mà chúng ta vn quen thuc,
đoălngădòngăthngămi da trên giá tr th trng ca hàng hóa khi hàng
hóaăđc chuyn giao giaăcácănc, gp chung tt c các hàng hóa trung
gian trong sn phm. Trong trng hp này, nu hàng hóa xut khu mà có
đuăvàoăđc nhp khu cao, giá tr th trng caăhàngăhóaăđóăcóăth rt
cao khi so sánh vi giá tr giaătngăđc sn xut niăđa, cáchăđoălng này
có th dn ti mt t l xut khu rt cao trên GDP,ăđánhăgiá sai lm v giá
tr xut khu thc ca quc gia.
Cách đoălng th hai,ăđc gi là giá tr giaătngăthngămi, đoălng
dòngăthngămi ròng. Cáchănàyăđoălng giá tr giaătngăđc to ra  các
giaiăđon khác nhau ca quá trình sn xut  mi quc gia và ngành công
nghip.

16
Trongăchuyênămônăhóaăthngămi theo chiu dc, miănc là mt giai
đon trong quy trình sn xut sn phm. Chng hn, VN sn xut sn phm
A, sn phmănàyăđc xut khuăsangăTQănhălàăsn phm trung gian cn
thităđ sn xut sn phm B, sn phm B sau đóăs đc xut khu t TQ
qua M. Tiăđim cui ca tin trình này, sn phmăBăđcăbánănhălàăhàngă
hóa cuiă cùngă choă tiêuă dùngă hayă đuă t.ă Nuă đoă lng theo cách thông
thng,ădòngăthngămi s bao gm c dòngăthngămi xut t VN sang
TQ, t TQ sang M. Nhngăgiá tr giaătngăthngămi s ch đoălng dòng
thngămi gia nhà sn xut và nhà s dng cui cùng (tc VN và M).
Xem xét ví d này bngăsăđ đ thyărõăhn:

Hình 2.1 Thngămiăthôngăthng


VN – sn xut 10
chicăáoăsămiăchaă
có cúc áo
TQ
Nhp 10 chicăáoăsă
mi và gn thêm cúc áo


M nhpă10ăáoăsă
mi t TQăđ tiêu
dùng

Xut khu
10 chicăáoăchaă
có cúc áo

Xut khu
10 chic áo
sămiăhoànă
chnh
17
Thngămi theo chiu dc:
Giá tr giaătngăthngămi:

Hình 2.2 Thngămi theo chiu dc và giá tr giaătngăthngămi

Nu tính theo thngă miă thôngă thng,ă thìă dòngă thngă mi s b
trùng,ăvìăđu vào caăTQăđãălàă10ăchic áo (chaăcóăcúcăáo). Giá tr giaătngă
thngămi ch tính phnăgiaătng trên phn xut khu. Bên cnhăđó,ădòng
giá tr giaătngăthngămi hàm ý rng VN thc s không có quan h thngă
mi viăTQ,ăvìăkhôngăcóăngi s dng cui cùng s dng hàng hóa ca VN
 TQ. Tt c ngi tiêu dùng hàng hóa ca VN xut khu là M. Thngă
mi theo chiu dc đc tính là 2 ln xut khu áoăsămiăchaăcóăcúcăáo: 1
ln khi VN xut khu 10ăáoăsămiăchaăcóăcúcăáo qua TQ, và 1 ln khi 10
chicăáoăchaăcóăcúc này nm trong hàng xut khu ca TQ qua M đãăcóă
cúc áo.
Theo Hummels, Rapoport, and Yi (1998), giá tr giaătngăthngămi
có th đoălng bngăbaăbc: th nht, loi b thngămi theo chiu dc
ra khiăthngămiăthôngăthng; th hai sp xp li dòngăthng mi theo
VN
TQ
Xut khuă10ăáoăsămiă
chaăcóăcúcăáo
Xut khuă10ăáoăsămiă
chaăcóăcúcăáo
M

VN
12

M
Xut khuă10ăáoăsă
miăchaăcóăcúcăáoă
Xut khu cúc áo
18
chiu dc theo cp nhà sn xut/ nhà tiêu dùng; th ba là sp xp li dòng
thngămi theo ngành công nghip mà thc s sn xută“giáătr giaătng”.
 tách giá tr giaătngăthngămi ra khi dòng tngăthongămi, Robert
C. Johnson và Guillermo Noguera (2012 a) đãăxâyădng mt h thngăđu
vào – đu ra toàn cu, mà h thngănàyăđnh rõ làm th nào mà sn phm ca
mi qucăgiaăđc s dngănhălàăhàngătrungăgianăvàăsn phm cui cùng 
th trngănc ngoài.
Hummels, Ishii, and Yi (2001), Robert C. Johnson và Guillermo Noguera
(2012ăa)ăđãăxâyădng mt ma trn đu vào – đu ra toàn cuăđ tính toán giá
tr giaătngăthngămi. Giá tr giaătngăthngămi s đc tính toán, bt
đu bngă trng hpă đnă gin 02 quc gia, s dng hàm sn xut Cobb-
Douglas.ăSauăđó,ătng quát hóa viătrng hp cho nhiu quc gia – nhiu
hàng hóa. Riêngătrng hp 03 quc gia vi 03 hàng hóa,ătrng hpăđc
bităđ nói lên rng cán cân giá tr giaătngăthngămi khác so vi cán cân
thngămiăthôngăthng. Bên cnhăđó,ănu ly t l gia giá tr giaătngă
trên tng xut khu ca mi quc gia, s đc mt trng s mi – đc gi
là trng s giá tr giaătng,ălàămt thành phn quan trng ca vic tính toán
t giá thc hiu lc tính theo giá tr giaătng.