Luận văn thạc sĩ Các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế thu nhập cá nhân tại TPHCM






 
 

- 4





 
 
Chuyên Ngành: Tài chính  Ngân hàng
Mã 
 

  
 Chí Minh - 4


  "Các nhân t nh hng đn hành vi tuân th
thu thu nhp cá nhân ti Thành ph H Chí Minh" 

Các  


N












 1
1.1  1
1.2  2
1.3  2
1.4  2
1.5  3
1.6  4
1.7  4
 
CÁ NHÂN 6
 6
 6
2.1. 9
 11
2.2. 11
2.2 12
 14
 14
an 15

 19
 20
 20
 20
 22
 24
 25
  
- 2013 26
 26
08 26
 28

2009 - 2013 29
3.3 
 33
 36
  36
4.1.1 Quy trình nghiên cu 36
 37
4.2  41
 41
4.2.2  42
uy  43
nghiên  44
4.3.1   44
4.3.2  47
 49
 50
 53

 54
 54
 55
 56
 56
 57
 57
 58
 59
 59
 61
 64
5.3.1  64
 65
 65
5.4.1 Xây dng đc s ch trích xã hi đi vi hành vi gian ln thu 65
5.4.2 To thun li cho ngi np thu 66
5.4.2.1 Ch đng la chn h̀nh thc khai thu 66
5.4.2.2 n gin th tc kê khai và quyt toán 66
5.4.3 Che kín k h thu 66
5.4.4 Tng cng kim tra và h̀nh pht 67
5.4.5 To nim tin v tính minh bch và công bng cho ngi np thu 68
5.4.6 Thc hin qun ĺ thu da theo ri ro 68
 69
 71
 72








ANOVA
Analysis of Variance

CQSD


CTN

Công  
EFA
Exploratory Factor Analysis

FD
Factor Loading

GDP
Gross Domestic Product

HCM


KMO
Kaiser - Meyer - Olkin

MT


NSNN

Ng



Sig.
Significant

SPSS
Statistic Package for Social
Sciences


Tp


TNCN





USD
United-States Dollar

XNK





 10
- 2013 28

 34
 44
: 45
: 45
: 46
  46
 47
 47
-Total Statistics) 48
 50
 50
 51
 k 52
-Total Statistics) 53
 54
 56
 56
 57








  7
 8
 9
 17
 24
 25
 2013 29

 30
9. Hình 3. 30
     
 31

  31
12. Hình 3.6: 
 2013 32
 37
 38
  39
16. Hình  39
 40
18. Hình  40
19. Hình  41
20.  41
m 58
 P-P Plot 58


1



1.1. 
-

N c yêu cu ca pháp lut  C
 phân tích và 
 vi m khác nhaui ng x
  ra.
                
i
  thu; (ii
iiit giác 



qun lý 
quan (fair playa
a tm soát nghiêm ngt nhn hành vi không tuân
th. t
 ng kinh t - xã hi, t
sau gi ý gii pháp
a bàn nghiên cu là thành ph H t
   thu t thu, phí và thu khác thuc ngân sách bng 21,21% c
 thu t thu thu nhp cá nhân bng 38% thu thu nhp cá nhân
c c. u phát hiác nhân tc mng ca
n hành vi tuân th thu thu nhng thc gii pháp
hoàn thin tuân th t góp phn ln vào tng thu thu ca c c.

2


1.2 

1. 
2. Gin khuyn khích tuân th là gì?

Nhn din và ng 

i np thu
thu thu nhp cá nhân t

1.3 
i tng nghiên cu ca lu

Phm vi nghiên cu
các nhân t n tuân th thu thu nhp cá nhân thuc
banhân t bên ngoài
nhân t thuc v c quan thu
nhân t thuc ngi np thu
ngh nghi

Phm vi kho sát thu thp d liu là c cung cu tra trc tip
i np thu thuc nhiu thành phn ngh nghip khác nhau ti a bàn thành
ph H Chí Minh.
S liu minh ha s thu thu các loi và thu thu nhc thu th
t u tiên áp dng thu thu nhi thành
ph H Chí Minh và c c.

1.4 
s dng  kt hp vi 

3


 làm nn, lu   dng     theo   



  nghiên cnh tính, lu       
chuyên gia-- v
thu thu nhp cá nhân.
T kt qu ca nghiên cnh tính, Tác gi s nh bin (nhân t n
tuân th thu) cùng vi nhng thuc tính ca chúng, ri thit k bng câu hu
tra vLikert x lý bng phn mm SPSS  c tính m nh
ng ca các bin (nhân tn hành vi tuân th thu thu nhp cá nhân.

1.5 
,

 
. V



Hai là
 và 200 có
 .

Ba là, nghiên cu này ch tp trung vào các nhân t ch yu n hành vi
tuân th thu thu nhp cá nhân. Mt s yu t khác s n, nên có
th  phn ánh toàn din, sâu sc mi khía cn hành vi tuân th
thu.
Lu nghiên cu nhng nhân t n hành vi tuân th thu mà
u ri ro tuân th, tc là nhng bin c gây thit hi có th gp vi

4


xác sut khác nhau trong quá trình tuân th, cùng vi ng x cn lý
thu. Sau khi thc hin thành công lu s tip tc nghiên cu m
rng và chuyên sâu v ri ro tuân th thu thu nhp nói chung gm thu thu nhp cá
nhân và thu thu nhp doanh nghip.
1.6 
 làm
 thi 

C
- 




- tâm lý và hành
, 

-  

-              

hí

            


1.7 
các  
ng 1: .

5


.

.
.
: .

6





2.1 m và vai trò c
2.1.1 c đim ca thu thu nhp ć nhân
Thu thu nhp cá nhân là mt loi thu p ct
loi thu ph bin và gi v trí quan trng bc nht c v s thu lng kinh t
- xã hi  hu ht các quc gia trên Th gi tính ca thu này da vào thu
nhc cc thu nhp phát sinh na ca

Schanz-Haig-Simons (S-H-S), thu nhp ca cá
nhân biu hin  m t thi k. V cu
phn, thu nhp gm giá tr tiêu dùng và mn.
Thu nhp = Giá tr tiêu dùng + Mc gia tng tài sn
(Mn biu hin mt s 
C th, nhng thành phn ca thu nhp gm: Tin công, thù lao;
Li nhun kinh doanh cá th; Tin cho thuê; Tác quyn; Li tc c phn, li tc trái
phing thành phn khác cu thành thu nhp theo -H-
góp ca doanh nghia doanh nghip
cho bo him ca nhân viên; Nhng khon thanh toán chuyn giao: tr c,
bng tht nghip, tr cp tr em; Li t vn (Capital gains); Hin vt nhn
c (hàng hóa, dch v, c ph
So vi các loi thu khác, thu thu nhp cá nhân có nh
Thu thu nhp cá nhân ít gây bin dng (distortion) trên th trng hàng hóa
thông thng c trích xut ngay t khi phát sinh thu nhng
n ngh ng. Gi s t gi làm vic là
ng. Thu sut bình quân ca thu thu nh y,
ti i ca mt gi ngh i.

7


Nu thu sut bình quân ca thu thu nhi ca mt
gi ngh   ng tiêu th mt hàng ngh u
u này làm ging trên th ng, và có th ng
lên mc ng trên th ng này.
u phân phi gi trong mt ngày  m A (8 gi làm, 16 gi
ngh). Khi chính ph u chnh thu sui gi trong mt ngày
chuyn lên B (6 gi làm, 18 gi ngh). Trên th tng, mc cung s gi
làm vic gim t H

1
v H
2
 W
1
lên W
2
. Cân bng th
ng chuyn t m E
1
m E
2
.

Hình 2.1: T́c đng ca thu thu nhp cá nhân lên th trng lao đng
Thu thu nhp cá nhân s dng thu sun (tng phn)


24
24
8
6
18
16
A
B

W
1
W

2
H
1
H
2

ng
S
L1
S
L2
D
L

E
1
E
2

8


Hu ht các quu s dng thu sun trong thu thu nhp cá nhân do
vn dng quy lu hu dng biên (ca thu nhp) gim dn. Thm chí, M còn s
dng c thu sun trong thu thu nhp công ty. Thu sun là thu
sui vi nhng phn thu nh th thu n
có hình d


Hình 2.2: ng biu din thu ly tin

Gi
I
j
= I
j
 I
j-1
và
T
j
= T
j
 T
j-1

Ta thy t s [
T
j
/ I
j
] ngày càng l
C th:
n
n
I
T
I
T
I

T

2
2
1
1

Hình 2.3 cho chúng ta hình nh v các loi thu
(regression) và t l (proportion).





I
1
I
2
I
3
I
4
T
1
T
2
T
3
T
4

9



Hình 2.3: Thu ly tin, ly thói và t l

Thu thu nhu tit thu nhp ci thc (human being)
ch không phi thc th pháp lý (legal entity)   và
rt khó chuyn (shifting). Các sc thu hàng hóa, dch v u tit thu nhp ca c
i tiêu dùng li sn xut tùy vào h s co giãn cu theo giá. Thu thu
nhp cá nhân i có vng (labourers) và
i có quyn s dt (landlords) tùy theo cung-cu vn, cung-cng
và cung-cu quyn s dt.
Do minh bch, ít b chu tit thu nhn gia cnh nên thu thu
nhp cá nhân có tính công bi các sc thu 
mt trong nh m khin thu thu nhp cá nhân tr thành ct tr ca h
thng thu  các quc gia.

2.1.2 Vai trò ca thu thu nhp ć nhân
 thu (tax base) chính: mc tiêu dùng, thu nhp và bng
sn. T u xây dng ba nhóm thu: nhóm thu da trên nn tng
tiêu dùng gm thu giá tr  tiêu th c bit và thu nhp khu; nhóm
thu da trên nn tng thu nhp gm thu thu nhp doanh nghip và thu thu nhp





thoái



10


cá nhân; và nhóm thu da trên nn tng giá tr bng sn cá nhân (thu tài sn).
Mi nhóm thu, loi thu u có vai trò riêng.
Thu thu nhp cá nhân có nh
- Mang li s thu ln. Bng chng thc t  c phát tri
phát trin cho thi thu mang li s thu ln, thm chí ln nht, ca h
thng thu. By thu thu nhp cá nhân chim t trng ln
nht trong h thng thu  quc gia thuc T chc Hp tác và Phát trin Kinh t
(OECD)






1965
1975
1985
1995
2005
2010

26
30
30
26

24
24

9
8
8
8
10
9

18
22
22
25
25
26
(ngi lao đng)
( 6)
( 7)
( 7)
( 9)
( 9)
( 9)
(ngi s dng lao đng)
( 10)
( 14)
( 13)
( 14)
( 14)
( 15)

taxes)
1
1
1
1
1
1

8
6
5
5
6
5

taxes)
12
13
16
19
20
20

consumption taxes)
24
18
16
13
11
11


2
2
2
3
3
3

100
100
100
100
100
100
Ngun: OECD.
(

 Vit Nam, nhc dù s thu t thu thu nhi
cao nh   t trong sáu khon thu ln nht và chim t trng
ngày càng ln trong tng thu, phí và thu ngân sách.


11


- Thc thi công bng xã hi.
Không mt loi thu nào khu tr gia cnh ci np thu  thu nhp cá
nhân. Thu thu nhp cá nhân da trên thu nhp và gia cnh ca mi cá nhân c th,
i thu tiêu dùng hay thu thu nhp doanh
nghip ca thc th i. Hai cá nhân có cùng

mt mc thu nhp chu thup tính thu có th 
thu ca tnh c th tùy theo gia cnh c
mc thu phc công bng xã hi.

- Hình thành tinh thn công dân.
Trong thu thu nhp cá nhân, mi cá nhân t khai báo và t chu trách nhim v
nhng khai báo thu nhp c ch kim tra tính xác thc ca
i np thu ch thanh tra hoc
u tra khi có du hiu gian ly, thu i tính t giác rt cao ca
i np thu nhm tránh nhng phi
Ngoài ra, thu thu nh       n công dân nu h
nhn thc vai trò ct phn thu nh to ra công
trình phúc li công cng thi, mi chính ph
gii trình vic s dng thu do h 

2.2 p cá nhân
2.2.1 Lý thuyt điu chnh theo phn ng
N  n ca lý thuy       
theory) c tóm tt qua hai phát bi
1
. Mt là phát biu ca Ayres and
          

law enforces should be responsible to how effectively citizen are regulating

1
Marhaini Mahmood, 2012. Compliance Risk Management Strategies For Malaysian Tax Administration.
ATTA Conference, University of Sydney, 16-18 January 2012.

12

      tm d    n ca lý
thuyu chnh theo phn n lý nên thu hiu hành vi ca
nh gng tuân th và h thng pháp lut nên có trách nhi
công dân t u chc khi can thip bng sc mnh). Hai là phát biu ca
Braithwaite (2007)        
openly engages regulateesto think about their obligations and accept

(Tác gi tm du chnh theo phn ng là quá trình tu kii
chu qun lý t tin và thng thi hành vi bn thân phù hp vi lut pháp).
y, lý thuyu chnh theo phn i ý gn cht vi nhau. Ý th
nhu chnh) phi nhn din, tng hc
nhng nhân t n hành vi ci chu qun lý. Ý th 
qun lý cng ng x phù hp vi hành vi ci chu qu
i này ch ng và t tin tuân th nh ca pháp lut.
Lý thuyu chnh theo phn c vn dng rng rãi trong nhic
    c, y t   c thu  c  

i mt trong nhng ni dung chính là
Tháp Tuân th (Compliance Pyramid).

2.2.2 ảành vi tuân th thu
Tuân th thu là nhng hành vi th thu ci np thu thu nhp
cá nhân.

2

             


2
Compliance Risk Management Guide For Tax Administration, European Commission, 2010, page 9.

13




Theo Trung tâm Nghiên cu Chính sách và Qun lý Thu ca T chc Hp tác và
Phát trin Kinh t (OECD), tuân th thu c phân thành hai nhóm: tuân th hành
chính (administrative compliance) và tuân th k thut (technical compliance).
Tuân th hành chính là thc thi nhnh mang tính hành chính trong th tc
 hành chính có th gnh
pháp lung gm nhiu khon, không d hiu và nn
khác nhau. Tuân th k thut là vic tính toán ng thu phi np (tax due) và
np thu.
Mô hình qun lý thu theo ri ro (risk-based management) s ng theo mc tuân
th thu ci np thu, tc là, tùy vào mc tuân th thu mà ng x c
quan thu s khác nhau. C th, ni np thu sn sàng tuân th 
thu s tu kin thun li cao nht; ni np thu c tình không tuân th
 s s dng nhnh gt gao nht ca lu buc tuân
th.
c vi tuân th là không tuân th thu. Không tuân th thu c hin
là tình trng nhnh v  thu, bt lun vô ý hay c
ý. Theo Hasseldine (1999), dù nhi s dng nh
thut khác nhau nh ca các nhân t n s không tuân th
thuu trung có hai nhóm nhân t ln là nhóm nhân t xã hi và nhóm
nhân t ng thi có mt kt lun rng, m tuân th thu ca mi
i không ch ph thuc vào các yu t cá nhân, mà còn chu ng ln t

nhng bi cnh xã hi khác nhau.
Tng quát, không tuân th thu có nhng hình thc biu hin sau:
i. Chm hoc không np t khai thu;
ii. Khai thu nhp không chính xác;
iii. Khai khng các khoc gim tr;
iv. Không np thu n.

14


2.2.3 Cp đ nhn thc và cp đ hành vi
Hành vi tuân th hay không tuân th thu ph thuc vào nhn thc V n
nhn thc, có th chia nhn thc v tuân th thu
- Không bit (ignorance)i np thu vn không h có ý thc v thu.
- Vô ý (carelessness)i np thu có ý thc v thu p
nhnh ca pháp lut thu.
- Coi thng (recklessness)i np thu có ý thc và có binh ca
pháp lut thu i chúng.
- C ́ (deliberate)i np thu  thu.
V  chia hành vi tuân th thu

- Tuân th hoàn toàn (compliant) i np thu sn lòng tuân th mi quy
nh pháp lut v thu.
- C gng tuân th nhng tht bi (attempt to comply but fail)i np thu
tuân th nh ca pháp lut.
- Không tuân th (general non-compliant)i np thu nh
ca pháp lut.
- Vi phm c ý (deliberate fraud): i np thu c tình thc hin nhng hành
vi gian ln thu.

2.2.4 Tŕnh thu (tax avoidance) và trn thu (tax evasion)
 i t i np thu là tránh thu và
trn thu. Tránh thu là vic sp xp các khon thu nhp và gim tr trong khuôn
kh nh ca pháp lut thu nhm gi thu. Trn thu ng
có ch nh cho phép ca pháp lut nhm gi thu.
Mt kho sát ga Richupan (1984) nghiên cu v v trn thu ti mt
s n cho thy tình trng ch c mt n thu
thu nhp ti  i là tình trng cá bi c thêm trong tài liu ca
Richupan, 1984; Acharya và các cng s, 1986; Bahl và Murray, 1985; Virmani,

15


1987. Có th c mt nghiên cu ca Herschel,
1978.). Tình tri vi thu gián thu (Rao và Pradahan, 1985; Vin Chính sách
và Tài chính công, 1986; Bird, 1985) hay thu tài sn (Bahl và Linn, sp xut bn)
t k y có tình trng trn thu
3
.
Trn thu là v toàn cu, buc chính ph  các quc gia phi phó
      n nhiu hc gi
nghiên cu (Reckers & Sanders, 1994; Ghosh & Crain, 1995; Brand, 1996;
Tibiletti, 1999; Yaniv, 1999; Bishop, 2000; Loo, 2006). Trn thu gây ra tn tht
thu t ln.  M, tn tht thu
4
 USD và
353 t USD (General Accounting Office [GAO], 2005). Tn tht
này gây ra bi khai du thu nhp (underreporting of income), không np thu
(underpayment of taxes) và không khai báo (non-filing of returns) (McManus &
Warren, 2006). S dng mô hình cc tính

trn thu ti Malaysia làm tht thu 20% thu  n 1994
5
.

2.3 c kh


                

2.3.1 Th nht           



3
n Thu  các nc đang phát trin, do Richard M. Bird và Oliver Oldman biên son. n
bn ln 4, Baltimng dyKinh t Fulbright
2011-2013.
4
Chênh lch gia thu c và thu có th c (the difference between total tax collected and what
should have been collected)
5
Jeyapalan Kasipillai and Hijattulah Abdul Jabbar, Gender and Ethnicity Differences in Tax Compliance,
2006.

16




Theo nhiu tác gin hình là James Andreoni, Brian Erard, Jonathan Feinstein

i tiên phong khng
n nghiên cu kinh t hc v hành vi phm ti (economics of crime),
p tc phát trin bi Michael G. Allingham và Agnar Sandmo (1972)
và T.N. Srinivasan (1973), thành mn v quynh tuân th thu
da trên nn hu dng k vng (expected utility) khi ch ý trn thu
6
.
Mô hình có th tóm ti I là thu nhp ca mi np thu, t là thu
sut và I
D
là thu nhp khai báo. S thu phi np là (t×I
D
). Nu I
D
i np
thu c và np thu (t×I). Nu kh
D
< I.
Gi X là thu nhp không khai báo.
X = I  I
D

Suy ra: I
D
= I  X
 ch nhn thông tin v I
D
nên s dng các bin pháp thanh kim tra
(audit) và x pht  tìm ra I. Gi s xác sut phát hin ra thu nhp không khai báo
c lp vi I

D
) và t l pht là
trên X.
Nu gian lc thanh kim tra vi xác sut (1  i np thu s tiêu
dùng mt khon thu nhp (I  t×I
D
).
(I  t×I
D
) = I  t×(I  X) = (1  
Nu gian ln b phát hin vi xác sui np thu s tiêu dùng mt khon thu
nhp [I  t×I
D
 (
+t)X].
[I  t×I
D
 (
+t)X] = (1  t)I  X
G tha dng k vng sinh ra t thu nhp.
EU = (1  p)u[(1  t)I + tX] + pu[(1  t)I  X]
2.3.2 Th hai
        

6
Tax Compliance and Administration, James Alm (1999) và Tax Compliance, James Andreoni, Brian Erard
and Jonathan Feinstein, Journal of Economic Literature, Vol. 36, No. 2, 1998, pp 818-860.