Luận văn thạc sĩ Các nhân tố tác động đến lựa chọn cơ sở y tế của cá nhân

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. HCM





NGUYN THÀNH HUÂN


CÁC NHÂN T TỄCăNGăN LA CHNăCăS Y T
CA CÁ NHÂN



LUNăVNăTHCăSăKINHăT





TP. H Chí Minh - nm β014
B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. HCM





NGUYN THÀNH HUÂN

CÁC NHÂN T TỄCăNGăN LA CHNăCăS Y T
CA CÁ NHÂN
Chuyên ngành: Kinh t phát trin
Mã s :60310105

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNG DN KHOA HC:
TS.ăTRNGăNGăTHY


TP. H Chí Minh - nm β014

Liăcamăđoan
Tôi xin cam đoan đ tài nghiên cu “ Các nhân t tác đng đn la chn c s y t ca
cá nhân” là ca cá nhân tôi thc hin. Các trích dn và s liu trong lun vn đu có
ngun và có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu bit ca tôi.
TP.HCM , ngày 9 tháng 1 nm β014
Nguyn Thành Huân

MC LC
Trang ph bìa
Li camăđoan
Mc lc
Danh mc các bng, hình
Danh mc các ký hiu, t vit tt
Tóm tt
Chngă1:ăGii thiu 1
1.1 t vn đ 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu 3
1.3 Phm vi nghiên cu 3
Chngă2:ăCăs lý lun 4
2.1 Mô hình lý thuyt 4
2.2 Các nghiên cu liên quan 7
Chngă3:ăPhngăphápănghiênăcu 20
3.1 Tng quan h thng y t  Vit Nam 20
3.1.1 Cung ng dch v khám cha bnh 20
3.1.1.1 Chính sách v khám bnh, cha bnh 20
3.1.1.2 Mng li khám cha bnh 21
γ.1.1.γ Y dc hc c truyn 24
3.1.1.4 Phc hi chc nng 25

γ.1.1.5 Chm sóc sc khe tâm thn 26
3.1.1.6 Kh nng cung ng dch v 26
3.1.1.7 H thng chuyn tuyn 27
γ.1.1.8 Chm sóc sc khe lng ghép và tính liên tc ca chm sóc 27
3.1.1.9 Kh nng tip cn và mc đ s dng dch v khám cha bnh 28
3.1.1.10 Qun lý cht lng dch v khám cha bnh 30
3.1.2 Nhân lc y t 31
3.2 D liu 33

3.2.1 Khái nim/đnh ngha 33
3.2.2 Thu thp và x lý d liu 34
3.3 Mô hình kinh t lng 38
Chngă4:ăKt qu nghiên cu 39
4.1 Thng kê mô t 39
4.2 Kt qu mô hình hi quy RUM/MNL 46
4.γ Tác đng biên ca mc giá, thu nhp, bo him đn la chn c s y t 54
Chngă5:ăKt lun và kin ngh 59
Tài liu tham kho

Danh mc các bng, hình
Bng 3.1: S c s y t công lp 1995-2010 22
Hình 3.1: S ging bnh theo tuyn 23
Bng 3.2 S sn có dch v khám cha bnh theo vùng 24
Hình 3.2 : T l tham gia bo him y t 28
Hình 3.3 S lt khám cha bnh và nhp vin 29
Bng 3.3: T l nhân lc y t phân theo trình đ và theo tuyn 2008 32
Bng γ.4 nh ngha các bin 36
Bng 4.1 : Thng kê la chn c s y t 39
Bng 4.2: La chn c s y t theo nhóm tui 40
Bng 4.3: La chn c s y t theo hc vn 41
Bng 4.4 : La chn c s t theo gii tính 42
Bng 4.5 : La chn c s y t và bo him 43
Bng 4.6 :La chn c s y th theo khu vc (thành th, nông thôn) 44
Bng 4.7 : La chn c s y t khám ni trú 45
Bng 4.8 : Kt qu hi quy RUM/MNL 46
Bng 4.9 : Kim đnh Wald h s bin age_2 47
Bng 4.10 : Kim đnh Wald h s bin Age_3 48
Bng 4.11 : Kim đnh Wald h s bin Gender 48
Bng 4.12 : Kim đnh Wald h s bin Edu_1 49
Bng 4.13 : Kim đnh Wald h s bin Edu_2 49
Bng 4.14 : Kim đnh Wald h s bin Edu_3 50
Bng 4.15 : Kim đnh Wald h s bin Edu_4 50
Bng 4.16 : Kim đnh Wald h s bin Income 51
Bng 4.17 : Kim đnh Wald h s bin Inpatient 52
Bng 4.18 : Kim đnh Wald h s bin Insurance 53
Bng 4.19 : Kim đnh Wald h s bin Urban 53

Bng 4.20: Tác đng biên thu nhp và bo him đn la chn c s y t 55
Bng 4.21: H s tng quan gia thu nhp và giá 55
Bng 4.ββ Tác đng biên ca mc giá 58

Danh mc các ký hiu, t vit tt
MNL :
Multinominal logit model
RUM :
Random utility model
RPL :
Random parameter logit
MMNL :
Mixed multinominal logit
ASCL :
Alternative specific conditional logit
MNP :
Multinominal probit
ICE :
Imputation by Chained Equations
VHLSS :
Kho sát mc sng h gia đình
JAHR:
Báo cáo chung tng quan ngành y t

Tóm tt
T nm 1997, các bnh vin công  Vit Nam bt đu b quá ti. Vì vy nghiên
cu này phân tích các nhân t tác đng đn la chn c s y t, đ xác đnh các yu t
quyt đnh la chn c s y t ca cá nhân và đ xut các chính sách gii quyt.
T ngun d liu VHLSS 2010 bao gm 37.012 cá nhân t 9.402 h gia đình
đc kho sát trong nm β010. Trong đó có 19.659 cá nhân đn các c s y t hoc
mi thy thuc v nhà khám bnh.Sau khi loi b các lý do đn c s y t : khám thai,
tiêm chng và dùng phng pháp ICE đ có các mc giá ca các c s y t, d liu ca
nghiên cu có đc gm γ.475 cá nhân có đn các c s y t trong nm β010. Nghiên
cu này đã s dng mô hình RUM bao gm các thuc tính c s y t và thuc tính cá
nhân đ phân tích. Nghiên cu cho các kt qu sau:
- Mc giá, thu nhp các nhân t khác nh hc vn, tui, bo him, ni trú,
khu vc sng đu có tác đng đn la chn c s y t ca cá nhân. Tuy
nhiên gii tính không có tác đng đn la chn.
- Thu nhp tng lên làm tng la chn bnh vin công, bnh vin phòng khám
t nhân và dch v y t cá th và gim la chn trm y t, phòng khám đa
khoa khu vc và lang y.
- Cá nhân có bo him thng la chn đn các c s y t công gm trm y t
xã phng, y t thôn bn và các bnh vin công so vi các la chn khác.

- Phân tích tác đng biên ca mc giá cho thy: mc giá ca c s y t nào
tng lên s làm gim la chn c s y t đó và tng xác sut la chn các c
s y t khác và ngc li.
T kt qu nghiên cu, các đ xut đ gii quyt quá ti bnh vin công bao
gm: Khuyn khích bnh vin phòng khám t nhân tham gia khám bo him y t, gim
giá khám cha bnh  trm y t, đu t vt cht và nhân lc đ trm y t đ điu kin
khám cha bnh ni trú.
1

Chng 1: Gii thiu
Chng này trình bày gii thiu chung v vn đ nghiên cu và phm vi nghiên
cu ca đ tài. t ra câu hi nghiên cu và mc tiêu nghiên cu ca đ tài. Trên c s
đó các chng sau s tr li câu hi nghiên cu. Sau cùng là trình bày b cc đ tài.
1.1 t vnăđ
Trc nm 1992, mi chi phí khám cha bnh do ngân sách Nhà nc chi tr.
T nm 199β, ch đ bo him y t đc trin khai. Lut Bo him Y t đc ban hành
nm β008 đã đánh du mt bc ci cách quan trng, góp phn phát huy vai trò ca
bo him trong khám cha bnh, chm sóc sc kho ca nhân dân. Tng s tham gia
bo him tng t 3,7 triu nm 199γ lên 23,7 triu ngi nm β005. n cui nm
2008, đã có khong 39,2 triu ngi tham gia bo him y t. n cui nm β011, tng
s ngi tham gia bo him y t là 55,9 triu, tng đng vi 63,7% dân s.
T sau quá trình đi mi, kinh t Vit Nam liên tc tng trng. Trong vòng 20
nm (1991 - β011), tng trng kinh t ca Vit Nam đt 7,γ4%/nm. Thu nhp bình
quân đu ngi tng t 140 USD nm 199β lên 1300 USD nm β011. Thu nhp tng
lên làm tng nhu cu khám cha bnh ca ngi dân.
Cùng vi s gia tng thu nhp và s lng ngi tham gia bo him y t, quá ti
bnh vin công là vn đ Vit Nam đang gp phi. Tình trng quá ti bnh vin chung
trên c h thng khám cha bnh xy ra t nm 1997 vi mc công sut s dng
ging bnh các nm luôn vt trên 100%, nm β011 công sut s dng ging bnh
chung ca mng li bnh vin là 111%. Tình trng quá ti  các bnh vin tuyn

trung ng gn đây đang xu hng gia tng, công sut s dng ging bnh chung ca
các bnh vin trung ng nm β009 là 116% tng lên 1β0% nm β010 và 118% nm
2011. Tình trng quá ti  bnh vin tuyn trung ng còn xy ra trong lnh vc khám
bnh, t l khám bình quân ca mt bác s trên ngày vt cao so vi đnh mc mà B
2

Y t đ ra nh: Bnh vin Bch Mai trung bình 50-55 ngi bnh/bác s/ngày; bnh
vin Ch Ry trung bình 55-60 ngi bnh/ bác s/ ngày. Tình trng quá ti cng xy
ra  các bnh vin tuyn tnh, công sut s dng ging bnh chung ca các bnh vin
đa khoa và chuyên khoa tuyn tnh nm β011 là 114%. ( B Y t, 2012).
Ti Hà Ni tình trng quá ti din ra liên tc t nhiu nm ti hu ht các bnh
vin ca thành ph, nm sau cao hn nm trc mc dù các bnh vin đã khc phc
bng cách kê thêm ging bnh t 50-100% so vi ging bnh k hoch. Mt s bnh
vin có mc đ quá ti cao nh: bnh vin Ph Sn Hà Ni (công sut s dng ging
bnh: 230%), bnh vin huyn Mê Linh (159,8%), bnh vin Ung bu Hà Ni
(158,8%), bnh vin c Giang (148%), bnh vin Xanh Pôn (145,8%), bnh vin
Thanh Nhàn (125,4%), bnh vin Sóc Sn (141%), bnh vin huyn Hoài c
(121%), bnh vin huyn Thanh Oai (119%).
Theo S y t thành ph H Chí Minh, có ti 65% bnh nhân dù ch là khám
bnh đnh k hay khám các bnh đn gin nh cm cúm, viêm hng đu đn khám ti
45 bnh vin tuyn trên ca thành ph H Chí Minh, dn đn tình trng quá ti  các
bnh vin này.Trong khi đó, βγ bnh vin qun huyn và γ4 bnh vin t nhân li d
công sut khám cha bnh cng nh công sut ging bnh. Ngoài ra, còn γββ trm y
t phng xã tri rng khp đa bàn thành ph H Chí Minh luôn trong tình trng vng
bnh nhân. Các bnh vin t nhân có chuyên khoa riêng bit, đc đu t nhiu máy
móc thit b hin đi, nhng công sut khám cha bnh mi ch  mc 50-55%.
Trong bi cnh đó, nghiên cu này s phân tích các nhân t tác đng đn la
chn c s y t và hành vi hp lý ca cá nhân vi các rào cn tài chính nh thu nhp,
mc giá dch v y t, bo him… da trên c s lý thuyt kinh t đ gii thích tình
trng quá ti bnh vin công  Vit Nam. Kt qu nghiên cu s đc dùng đ kin

ngh các bin pháp can thip v tài chính đ gii quyt tình trng quá ti  các bnh
vin công nh can thip v giá, bo him.
3

1.2 Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu ca đ tài là phân tích các yu t tác đng đn la chn c s y t ca
cá nhân, c th là tr li ba câu hi:
- Mc giá dch v y t tác đng đn la chn ca cá nhân nh th nào?
- Thu nhp có tác đng đn la chn c s y t ca cá nhân không?
- Bo him có tác đng đn la chn c s y t ca cá nhân không?
1.3 Phm vi nghiên cu
 tài tp trung nghiên cu la chn c s y t ca cá nhân  Vit Nam da trên
s liu Kho sát mc sng h gia đình nm 2010.
1.4 Cuătrúcăđ tài
 tài nghiên cu gm có 5 chng: Chng 1 gii thiu vn đ nghiên cu đã
trình bày  trên. Chng 2 trình bày c s lý thuyt trình bày lý thuyt mô hình kinh t
và các nghiên cu thc nghim liên quan đn vn đ nghiên cu. Chng γ trình bày
tng quan h thng y t  Vit Nam, phng pháp thu thp và x lý d liu. Chng 4
trình bày thng kê mô t các bin, kt qu mô hình hi quy, và kim đnh .Chng cui
cùng là kt lun và kin ngh.






4

Chngă2:ăCăs lý lun
Chng này trình bày c s lý thuyt v hành vi la chn ca cá nhân. Tip đn

là mô hình vn dng đ phân tích. Sau cùng là tóm tt mt s nghiên cu thc nghim.
2.1 Mô hình lý thuyt
Khái nim: Hu dng là s tha mãn mà mt ngi cm nhn khi tiêu dùng mt
loi sn phm hay dch v nào đó, hu dng mang tính ch quan.
Nhu cu chm sóc sc khe là mt hàm bt ngun t nhu cu v sc khe và
mô hình hóa nh mt quyt đnh đ đc chm sóc và quyt đnh nhà cung cp dch v
chm sóc sc khe. Li ích có đc t chm sóc y t là sc khe nhn đc t hiu
qu ca vic chm sóc y t (d kin). Lý thuyt gi đnh rng các cá nhân có th xp
hng u tiên và có th la chn mt s kt hp hàng hóa và dch v đ ti đa hóa hu
dng ca h (trong trng hp này, s kt hp gia y t (chm sóc y t) và tiêu th
hàng hóa khác ca h.)
Hu dng tiêu dùng dch v y t là hàm s ph thuc vào sc khe sau khi nhn
dch v y t và chi tiêu các hàng hóa khác
U
ij
= U ( h
ij
, C
j
) (2.1)
Cá nhân i phi đi mt vi la chn thay th j, trong đó j  n, n = {1,2, , N}
Vi U
ij
: hu dng ca cá nhân vi la chn c s y t j
h
ij
: sc khe ca cá nhân sau khi la chn c s y t j
C
ij
: Chi tiêu khác sau la chn c s y t j

Tình trng sc khe sau khi đn c s y t s ph thuc vào cht lng điu tr
ca c s j vi cá nhân i:
h
ij
= h
0
+ Q
ij
(2.2)
5

h
0
: Sc khe ca cá nhân khi cha đc điu tr
Cht lng ca vic điu tr khác nhau gia các la chn và cng khác nhau
gia các cá nhân. Vì vy cht lng có th là hàm s ph thuc vào các thuc tính ca
cá nhân và các thuc tính ca c s y t.
Q
ij
= Q( X
i
, Z
j
) (2.3)
X
i
: Các thuc tính ca cá nhân i
Z
j
: Các thuc tính ca c s y t j

Mc chi tiêu khác ca cá nhân sau khi tr tin cho dch v chm sóc sc khe là
khon thu nhp còn li sau khi chi tr cho la chn c s y t j. Mc giá ca la chn j
là các khon thanh toán đ có đc chm sóc t c s j bao gm c chi phí trc tip
điu tr nh chi phí khám bnh, mua thuc và chi phí gián tip nh đi li và thi gian
ch đi.
C
j
= Y
i
- P
ij
(2.4)
Vi Y
i
: Thu nhp ca cá nhân
P
ij
: : mc giá cá nhân tr cho la chn c s y t j
Gi đnh cá nhân có j la chn thay th, và cá nhân luôn mun ti đa hóa hu
dng thì:
U* = max ( U
1
,…,U
j
)
U* : hu dng ti đa.
U
1,…,
U
j

: hu dng cá nhân nhn đc vi các la chn 1,…,j
T (2.1), (2.2), (2.3),(2.4) ta có :
U
ij
= U (P
ij,
Z
j
,X
i
,Y
i
) (2.5)
6

Các nhà nghiên cu không quan sát đc hu dng ca ngi quyt đnh mà ch
quan sát đc mt s thuc tính ca các la chn thay th mà ngi quyt đnh phi
đi mt, và mt s thuc tính ca ngi ra quyt đnh (Train, 2009).
Vì vy hàm hu dng ca cá nhân:
U
ij
= V
ij
+ 
ij
(2.6)
V
ij
: hu dng đi din cho các yu t quan sát đc.


ij :
hu dng ca các yu t không quan sát đc
Thuc tính quan sát đc ca cá nhân có th nh hng đn la chn cui cùng
có th là gii tính, tui tác, giáo dc, thu nhp, bo him … ; Các thuc tính không
quan sát đc có th là nhn thc v cht lng và dch v ca c s y t, u đãi đi
vi mt s th tc y t Thuc tính quan sát đc ca các c s y t có th là mc giá
ca các c s y t, khong cách t ngi bnh đn các c s y t trong khi đc tính
không quan sát đc s bao gm uy tín, danh ting ca c s y t, mc đ sch s ca
các c s y t,…
T (β.5) và (β.6) có đc :
U
ij
=V(P
ij
,Z
j
,X
i
,Y
i
) + 
ij
(2.7)
Phng trình (β.7) đc vit li di dng tham s c lng nh sau:
U
ij
= 
z
Z
j

+
xj
X
i
+ 
ij
(2.8)
Vi 
z
và 
xj
là các tham s c lng.
Các nghiên cu v la chn chm sóc sc khe thng s dng mô hình
Multinominal logit model (MNL) đ c lng mô hình logit vi nhiu hn hai la
chn. Tuy nhiên, có hai mô hình khác nhau cùng đc gi là MNL.
Multinominal logit model
U
ij
= 
xj
X
i
+ 
ij
(2.9)
7

X
i
: Các thuc tính ca cá nhân, h gia đình.

Vi j la chn, kt qu c lng mô hình (2.9) s có j h s beta ng vi s
phng án la chn j cho mt bin đc tính ca cá nhân, h gia đình. Mô hình MNL
ch bao gm các đc tính ca cá nhân, h gia đình. Các cá nhân có đc tính khác nhau
s có hu dng khác nhau vi cùng mt phng án la chn.
Random utility model/Multinominal logit model
U
ij
= 
z
Z
j


+ 
ij
(2.10)
Z
j
: Các thuc tính ca c s y t.
Vi j la chn, kt qu c lng mô hình (2.10) s có duy nht mt h s beta
cho tt c các phng án la chn. Mô hình MNL này da trên mô hình hu dng ngu
nhiên (RUM).Trong RUM, vi cùng mt phng án la chn các cá nhân s có hu
dng là nh nhau. Tuy nhiên đc tính ca cá nhân có th nh hng đn la chn
nhng không đc đo lng hoc không th đo lng. Vì vy U
j
đc xem là bin
ngu nhiên, trong đó 
ij
là sai s ngu nhiên bao gm các đc tính không quan sát đc
ca các la chn và các đc tính ca cá nhân. RUM/MNL có th bao gm các thuc

tính ca các phng án la chn và các bin thuc tính ca cá nhân. Các bin thuc
tính ca cá nhân có th đc đa vào RUM bng cách tng tác vi các thuc tính ca
phng án.
2.2 Các nghiên cu liên quan
Nghiên cu v nhu cu chm sóc sc khe đã đc thc hin nhiu trên th
gii. Các nghiên cu thng tp trung vào hành vi tìm kim chm sóc y t trên c s
phân tích mc giá, kh nng tip cn các la chn thay th và các đc tính ca cá nhân
ngi bnh.
8

Canaviri (2007) nghiên cu la chn c s y t  Bolivia. Bài vit s dng mô
hình Random Parameter Logit (RPL) đ phân tích. Trong nghiên cu này, tác gi đã s
dng RUM/MNL đ c lng h s beta.
Mô hình :U
ij
= 
j
+
i
X
ij
+
ij
(2.11)
U
ij
: Hu dng ca cá nhân i vi la chn j
X
ij
: Các đc tính cá nhân và c s y t


ij
: Các đc tính không quan sát đc
Nhu cu chm sóc y t ph thuc vào c hai đc tính quan sát đc và không
quan sát đc ca cá nhân tìm kim chm sóc y t và c s y t. c tính quan sát
đc ca cá nhân có th nh hng đn la chn cui cùng có th là gii tính, tui tác,
giáo dc, thu nhp, …; các đc tính không quan sát đc là u đãi đi vi mt s th
tc y t hay s thích… c tính ca c s y t quan sát đc là giá chm sóc y t, cht
lng ca các dch v (thuc điu tr, các dch v sn có), khong cách t ngi bnh
đn c s y t và thi gian ch đi đ đc chm sóc y t, và đc tính không quan sát
bao gm uy tín ca nhà cung cp, mc đ sch s ca các trung tâm y t, kinh nghim
y t ca nhà cung cp…
Cá nhân có ba la chn bao gm: c s y t công, c s y t t nhân và t điu
tr. Cá nhân la chn đ ti đa hóa hu dng.
D liu thu thp trong hai nm 1999 và β000. Hai c s d liu đc sáp nhp
nh sau: nu cá nhân đã đc phng vn vào nm 1999 và sau đó đc phng vn vào
nm 2000 thì loi b d liu nm β000. Do đó, d liu bao gm các cá nhân đc
phng vn nm 1999 và các cá nhân mi đc phng vn vào nm β000. Nghiên cu
này ch bao gm điu tr ngoi trú do hn ch v s liu. Trong nghiên cu này, tác gi
không thu thp đc d liu v khong cách đn các c s y t hay thi gian đn các
9

c s y t nên mô hình phân tích không có bin này. Nghiên cu chia ngi bnh thành
ba nhóm: tr em, ph n có con di 12 tháng tui và ngi trng thành đ phân tích.
 c lng mô hình RPL, cn tt c các giá ca các c s y t thay th mà
không đc la chn khi cá nhân b bnh.  c lng giá c, tác gi đã tp hp tt
c các cá nhân trong nhóm theo la chn điu tr, loi bnh, thành ph, khu vc (thành
th hay nông thôn). Bng cách này tác gi đm bo tính đng nht đ c lng giá
thay th. i vi các nhóm, tác gi c tính giá theo sách tham kho v mc phí y t
đc s dng cho tt c các bác s (nhà nc và t nhân) nh mt tài liu tham kho

trong tt c các c s y t  Bolivia.
Kt qu nghiên cu cho thy rng giá y t và thu nhp là yu t quyt đnh la
chn c s y t. Giá y t ca c s y t công gia tng, tr em và ph n có con di 12
tháng tui s la c s y t t nhân thay vì c s y t công. Ngoài ra, ph n có con
di 12 tháng tui nhy cm hn so vi tr em và ngi trng thành vi nhng thay
đi v giá c và thu nhp. Khi thu nhp tng lên, ph n có con di 12 tháng tui và
tr em la chn c s y t t nhân nhiu hn và gim đn c s y t công. S gia tng
thu nhp h gia đình có tác đng gim xác sut la chn các c s y t công gi ý
chính sách: phi gim v giá hoc ci thin cht lng ca c s y t công. Trong c
hai nhóm tr em và ngi trng thành, nam gii thích đn các c s y t hn n gii
khi b bnh. Cá nhân có tui cao hn trong mi nhóm đu thích t chm sóc hn là đn
các c s y t công. Cá nhân đc đi hc thích la chn c s y t hn t điu tr. Tr
em  thành th thích đn c s y t t nhân, trong khi ngi trng thành  thành th
thích đn c s y t công. Ph n có con di 12 tháng tui thích đn c s y t công
hoc c s y t t nhân hn là t điu tr.
Erlyana (2008) nghiên cu tác đng ca bo him đn la chn c s y t ca cá
nhân  Indonesia. Nghiên cu này s dng mô hình Alternative-specific conditional
logit (ASCL) đ phân tích. Tác gi đã s dng RUM/MNL đ c lng h s beta.
10

Quyt đnh đc gi đnh ph thuc vào c hai đc đim quan sát đc và
không quan sát đc ca ngi ra quyt đnh, h gia đình, cng đng và c s y t.
Các đc tính quan sát đc ca ngi ra quyt đnh bao gm tui tác, gii tính, giáo
dc, tình trng sc khe, thu nhp, vic làm, và quy mô h gia đình. Các đc tính
không quan sát đc bao gm s thích, nim tin y t, … Các đc tính quan sát đc
ca c s y t bao gm khong cách cn thit đ đi đn các c s và giá ca các c s y
t. Các đc tính không quan sát đc bao gm nhn thc v cht lng các c s y t
ca ngi ra quyt đnh. Vì vy, hu dng ca các cá nhân i phi đi mt vi j la
chn có th đc th hin nh sau:
Mô hình :U

ij
= Z
ij
+ 
j
X
ij
+ 
ij
(2.12)
U
ij
: hu dng ca cá nhân i vi la chn j
Z
ij
: đc tính ca các la chn thay th
X
ij
: đc tính ca cá nhân, h gia đình, cng đng.
D liu đc thu thp t cuc điu tra mc sng gia đình  Indonesia. Cuc
điu tra đc thc hin trong nm 2000 vi mu là các h gia đình đi din ca khong
83% dân s Indonesia sng  13 trong 26 tnh ca Indonesia nm 199γ. D liu ca
cuc điu tra bao gm 10.400 h gia đình và 39.000 cá nhân. H c trú ri rác khp 13
tnh trên nm hòn đo ln  Indonesia.
Cá nhân có 4 la chn bao gm: c s y t công, c s y t t nhân, y tá và t
điu tr. Tuy nhiên nghiên cu này loi tr bnh vin và ngi cha bnh theo phng
pháp truyn thng do thiu s liu v giá. Cá nhân s la chn đ ti đa hóa hu dng
ca bn thân.
Mc giá đc tính bng giá ca mt dch v c bn bao gm mt cuc kim tra
c bn, cung cp thuc và tiêm thuc ca các c s y t gn nht ca mi loi. Phng

pháp này đc áp dng vi gi đnh rng dch v c bn này là dch v ph bin nht
11

cung cp trong mi c s y t, các cá nhân có th có đc dch v c bn này t các
loi c s y t đa vào phân tích. Mc giá t điu tr bng không .
Kt qu cho thy khi tng giá dch v y t s làm gim xác sut đn các c s y
t. Khong cách đn c s y t càng xa thì cá nhân ít đn c s y t, thay vào đó h s
t điu tr. Gii tính, hc vn, thu nhp cng có tác đng đn la chn c s y t .N
gii thích đn các c s y t nhiu hn nam gii. Cá nhân có trình đ trung hc và thp
hn ít la chn đn c s y t t nhân hn cá nhân có trình đ đi hc và cao hn. Thu
nhp cao hn làm gim xác sut la chn c s y t công nhng tng xác sut la chn
c s y t t nhân và y tá. Khong cách đn c s y t và giá dch v chm sóc y t có
tác khác nhau đn các nhóm khác nhau:Ngi không có bo him ngi sng  khu
vc nông thôn nhy cm hn vi khong cách, trong khi nhng ngi không có bo
him ngi sng  khu vc đô th nhy cm hn vi giá dch v y t. Nghiên cu cng
ch ra rng các các gia đình có thu nhp cao hn ít chu tác đng ca khong cách và
giá. i vi nhng ngi đc bo him, tác đng ca khong cách và giá y t không
có ý ngha thng kê. Các phân tích cho thy rng vic gim chi phí chm sóc y t cho
cá nhân (thông qua bo him) làm gim s nhy cm ca cá nhân vi khong cách và
giá y t. iu này hàm ý m rng bo him y t, ngi dân  thành th s đc hng
li nhiu hn ngi dân  nông thôn bi vì h nhy cm vi giá hn.
Audibert et al. (2011) nghiên cu v tác đng ca gia tng thu nhp và s thay
đi giá đn la chn c s y t  nông thôn Trung Quc trong hai giai đon 1989-1993
và 2004-2006. Nghiên cu đã s dng hai mô hình Multinominal Logit và Mixed
Multinominal Logit (MMNL) hay còn gi là RPL đ phân tích. Kt qu hi quy MNL
và MMNL trong nghiên cu này bao gm c các thuc tính c s y t và các thuc tính
cá nhân. MNL và MMNL trong nghiên cu này bt ngun t RUM/MNL vi duy nht
mt h s beta cho tt c các phng án. Trong MMNL mc giá và khong cách là
ngu nhiên.
12

Nghiên cu thu thp thông tin v 16.000 cá nhân t hn γ.000 h gia đình
(khong hai phn ba t nông thôn và mt phn ba t đô th) trong chín tnh  Trung
Quc. Cuc kho sát gm by nm (1989, 1991, 1993, 1997, 2000, 2004, 2006), trong
khong thi gian 18 nm. Các tác gi đã la chn đ kt hp d liu nm 1989, 1991
và 1993 là mu đu tiên và các d liu ca nm β004 và β006 là mu th hai. Trong
mi mu, các tác gi đm bo thu nhp, giá chm sóc sc khe và điu kin cung cp
là không thay đi đáng k. T ngun d liu này, tác gi có đc 2117 ngi b bnh
vào nm 1989, 1991 hoc 1993, và 2594 ngi b bnh vào nm β004 hoc 2006.
MMNL đòi hi giá ca tt c các nhà cung cp thay th, trong khi trong cuc
kho sát ch có giá ca các c s y t mà bnh nhân đã đn đc ghi nhn. Vì vy, giá
ca các c s y t thay th mà bnh nhân không đn cn phi đc gán giá tr. Audibert
et al. (β011) đã s dng chng trình Stata ICE (Imputation by Chained Equations)
đc to bi Royston (β004) đ tính các bin giá b thiu. Các bin tui tác, gii tính,
ngh nghip, thu nhp, hc vn, bo him… đc dùng đ c tính giá b thiu.
Mô hình kinh t lng :
V
ij
= 
j
+ 
1
P
ij
+
2
D
ij
+ 
3j

y
i
+ 
4j
R
i
+ 
ij
(2.13)
V
ij
: hu dng ca cá nhân i vi la chn j
P
j
: giá chm sóc y t ca c s y t j
D
ij
: khong cách t cá nhân i đn c s y t j
Y
i
: thu nhp bình quân ca cá nhân trong h gia đình
R
i
: đc tính cá nhân khác
Cá nhân s la chn đ ti đa hóa hu dng ca bn thân. Cá nhân có nm la
chn chm sóc sc khe : trm y t xã, trung tâm y t th trn, bnh vin thành ph và
trung ng, các c s y t khác hoc t điu tr.
13

Kt qu hi quy MMNL cho thy mc giá ca nhà cung cp dch v y t tng

lên thì cá nhân gim la chn đn c s y t trong c hai giai đon 1989-1993 và 2004-
2006. Tuy nhiên kt qu MNL giá ch có tác đng trong giai đon 1989-199γ nhng
không có ý ngha thng kê trong giai đon 2004-2006. Kt qu MNL và MMNL trong
c hai giai đon đu cho thy khong cách đn các c s y t càng xa thì cá nhân gim
đn các c s y t và tng xác sut t điu tr.Tài sn có tác đng đn mt vài la chn
c s y t trong giai đon 1989-199γ nhng không có tác đng trong giai đon 2004-
2006. Tui tác, khu vc sinh sng cng tác đng đn la chn c s y t. Tui càng
cao, bnh nhân thng thích t điu tr hn là đn c s y t. Cá nhân sng gn thành
ph thng t điu tr hn là đn các c s y t. Cá nhân có trình đ hc vn cao hn
thích t điu tr hn đn các c s y t, tuy nhiên các h s đu không có ý ngha thng
kê. Nghiên cu cng cho thy các cá nhân sng  các làng kém phát trin có s thích
đn trm y t. S khác nhau trong mc đ phát trin gia các tnh không dn đn s
khác nhau trong la chn c s y t.
Dzator và Asafu-Adjaye (2004) nghiên cu v các yu t nh hng đn la
chn cha bnh st rét. Bài vit này s dng mô hình MNL đ phân tích các yu t tác
đng đn s la chn điu tr st rét ti Ghana. Kt qu MNL ch bao gm các đc tính
ca cá nhân, h gia đình và cho kt qu j h s beta tng ng vi j la chn cho mt
đc tính cá nhân, h gia đình.
D liu cho nghiên cu này thu đc trong các cuc phng vn trc tip tin
hành  Ghana t tháng 7 đn tháng 11 nm 1997. i tng nghiên cu là hai cng
đng Amasaman trong khu vc Greater Accra và Hohoe trong khu vc Volta, đc la
chn đ nghiên cu. Amasaman có dân s khong 80.000 trong khi Hohoe có dân s
khong 143.670.
Tng s có 228 h gia đình (1448 ngi) đã đc ly mu trong hai cng đng.
Tuy nhiên, sau khi điu chnh thông tin không đy đ, kích thc mu cui cùng còn
14

li 182 h gia đình. iu quan trng cn lu ý rng mc dù đn v phân tích là các h
gia đình, tuy nhiên các trng hp mc bnh st rét s đc s dng trong mô hình
nh mt quan sát. Mt s h gia đình đã báo cáo nhiu trng hp mc bnh st rét, vì

vy kích thc mu là 231 quan sát (trng hp st rét).
Mô hình :V
j
= 
1j
– 
2j
( C
j
/Y) + 
j
W + 
j
(2.14)
Vi V
j
: hu dng ca la chn j
C
j
: mc giá chi tr ca cá nhân cho la chn j
Y: thu nhp
W: đc tính ca cá nhân
C
j
= P
j
+ vT
j
(2.15)
P

j
: chi phí tr cho c s y t j
v : chi phí c hi ca thi gian
T
j
:

thi gian đn c s y t j và thi gian ch khám bnh.
Các la chn bao gm: t điu tr, c s y t công, c s y t t nhân, nhà thuc.
Cá nhân la chn đ ti đa hóa hu dng.
Kt qu cho thy mc giá và thi gian là yu t quan trng tác đng đn s la
chn c s chm sóc sc khe. Mc giá cao hn và thi gian đn c s y t lâu hn
làm gim la chn đn c s y t thay vào đó là la chn t điu tr. Thi gian ch đi
lâu hn làm gim xác sut la chn đn các c s y t nhng kt qu không có ý ngha
thng kê. Kt qu này gây ngc nhiên vì c s y t công  Ghana gn lin vi thi gian
ch đi lâu. Gii tính, hc vn đu có tác đng đn la chn c s y t. Cá nhân đi hc
nhiu hn thích tìm đn c s y t t nhân hoc c s y t công hn t điu tr.Tui tác
không có tác đng đn la chn tìm kim c s y t thay cho t điu tr. Ph n có xác
sut tìm kim cha tr bnh st rét t mt c s chm sóc y t công cao hn so vi nam
15

gii mc dù kt qu ch có ý ngha thng kê vi cng đng Hohoe. H gia đình có
nhiu tr em hn thích đn c s y t t nhân hn t điu tr và thích t điu tr hn
đn c s y t công. H gia đình có nhiu ngi trng thành hn thích đn nhà thuc
hn t điu tr khi b bnh.
Ntembe (2009) nghiên cu các yu t nh hng đn s la chn c s chm
sóc sc khe  Cameroon. Nghiên cu s dng mô hình Multinominal Probit (MNP)
đ phân tích. MNP tng t vi MNL.
D liu đc s dng trong nghiên cu t cuc điu tra h gia đình  Cameroon
tin hành trong nm β001 ca Vin thng kê quc gia vi s h tr ca Ngân hàng th

gii bao gm 10 tnh  Cameroon. Cuc kho sát tin hành  c nông thôn và thành th
vi mu là 12.000 h gia đình trong đó 10.9ββ h đc phng vn.
Phân tích la chn chm sóc sc khe da trên mu các cá nhân b bnh và tìm
kim c s chm sóc y t trong hai tun trc khi phng vn. Thông tin thu thp gm
các bin kinh t xã hi liên quan đn nhu cu chm sóc sc khe nh thu nhp, quy
mô gia đình, hc vn…
Mô hình :U
ij
= 
1j
X
i
+ 
1j
Z
j
+ 
1
(-P
j
/Y) + 
2
[2ln(Y) (P
j
/Y)] + 
ij
(2.16)
Vi U
ij:
hu dng cá nhân

X
i
: các đc tính cá nhân
Z
j
: các đc tính ca c s y t
P
j
: mc giá chi tr ca cá nhân cho la chn j
Y: thu nhp
Cá nhân có ba la chn
: c s y t công, c s y t t nhân, t điu tr. Cá nhân
la chn đ ti đa hóa hu dng khi b bnh.
16

Các đc tính ca c s y t nh mc giá, khong cách, cht lng c s y t
đc thu thp t cá nhân vì vy kt qu hi quy các bin này bao gm hai h s  cho
mi bin nh các bin đc tính cá nhân khác.
Kt qu cho thy mc giá là mt yu t quyt đnh quan trng ca la chn c
s y t  Cameroon. Khi mc giá ca các c s y t tng lên s làm gim xác sut đn
c s y t ca cá nhân, và tng xác sut t điu tr . Ngoài ra, khi mc giá tng tác vi
thu nhp, cho thy rng các cá nhân có thu nhp thp nhy cm vi s thay đi giá hn
nhng ngi có thu nhp cao. Các kt qu cng cho thy rng các yu t nh thu nhp,
hc vn ,đánh giá cht lng c s y t và khong cách gia cá nhân và c s y t, là
nhng yu t tác đng đn la chn chm sóc sc khe  Cameroon. Thu nhp cao hn
làm tng xác sut đn các c s y t ca cá nhân. Cá nhân có hc vn cao hn thích đn
c s y t công hoc c s y t t nhân hn t điu tr. Cá nhân đánh giá cht lng c
s y t tt hn thích la chn c s y t công và t nhân hn t điu tr. Tui tác không
có tác đng đn la chn c s y t. N gii thích đn c s y t hn nam gii.
Cisse (2011) phân tích la chn c s y t  B Bin Ngà. Nghiên cu ch bao

gm các đc tính ca cá nhân, h gia đình trong mô hình MNL.
Mô hình:U
ij
= V
ij
+
ij
(2.17)
V
ij
= 
0j
+ 
j
X
ij
+ (Y - P
j
) (2.18)
Vi V
ij
: hu dng ca cá nhân i vi la chn j
X
ij :
các đc tính ca cá nhân
Y: thu nhp
P
j
: mc giá chi tr ca cá nhân cho la chn j
Chi phí này đc gm: chi phí trc tip (phí khám bnh, thuc…) và chi phí

gián tip (di chuyn, chi phí thi gian…)
17

D liu đc s dng trong nghiên cu này thu thp t các cuc kho sát trên
các khía cnh xã hi đc thc hin trong tháng 4 nm 199γ ca Vin Thng kê quc
gia B Bin Ngà. Cuc kho sát cung cp thông tin v trình đ giáo dc, quy mô ca
các h gia đình, chi phí y t và thu nhp ca h gia đình. D liu cng cha các thông
tin khác nh tui, quc tch, tôn giáo và gii tính ca bnh nhân. Vì không có bin
khong cách đn c s y t nên tác gi đã s dng bin thi gian đn c s y t đ đi
din cho khong cách ti c s y t. Mu d liu đc phân tích không bao gm tr
em, do đó tui ti thiu trong nghiên cu là 18 tui. Tác gi la chn d liu này là do
d liu nm 199γ không ging d liu các nm 1998 và β00β đc thc hin bi Vin
thng kê quc gia B Bin Ngà, d liu nm 199γ cung cp thông tin đy đ hn v
các bin. Ví d, mc dù d liu này không cha bin khong cách đn c s y t,
nhng có đc thi gian đn c s y t làm đi din cho khong cách. Bin này đc
b qua trong các cuc điu tra gn đây.
Cá nhân có ba la chn: c s y t công, phng pháp cha bnh truyn thng,
t điu tr. Khi b bnh, cá nhân la chn đ ti đa hóa hu dng.
Kt qu mô hình MNL cho thy trình đ hc vn ca ch h, thu nhp ca h
gia đình, mc giá và thi gian đn các nhà cung cp chm sóc sc khe tác đng đn
la chn c s y t. Mc giá cao hn làm gim xác sut đn c s y t ca cá nhân khi
b bnh. Thu nhp cao hn làm tng xác sut đn c s y t ca cá nhân. Ch h có
trình đ tiu hc, trung hc hoc cao hn thích đn c s y t hn t điu tr. Nhóm
tui t 18 đn 35 ít thích đn các c s y t hn các nhóm tui khác. Nam gii thích
đn c s y t hn n gii khi b bnh. Thi gian đn c s y t càng lâu thì cá nhân
gim la chn đn c s y t so vi t điu tr.
Muriithi (2013) nghiên cu các nhân t tác đng đn la chn c s y t  khu
 chut Nairobi, Kenya. Tác gi s dng MNL đ c lng j h s beta tng ng vi
j la chn .