Luận văn thạc sĩ Tái cấu trúc tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
vTw



LÊ PHNG


TÁI CU TRÚC TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
THNG MI VIT NAM




LUN VN THC S KINH T





TP HCM – Nm 2012

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
vTw


LÊ PHNG

TÁI CU TRÚC TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
THNG MI VIT NAM


CHUYÊN NGÀNH : KINH T TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
MÃ S : 60.31.12


LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN : PGS.TS PHAN TH BÍCH NGUYT




TP HCM – Nm 2012
i

LI CM N

u tiên Tôi xin gi li cám n chân thành và sâu sc nht đn PGS.TS Phan
Th Bích Nguyt, ngi đã tn tình hng dn, giúp đ tôi trong sut thi gian thc
hin lun vn. ng thi, tôi xin chân thành cm n tt c Quý Thy Cô trng i
Hc Kinh T Thành Ph H Chí Minh đã tn tình ging dy và hng dn cho tôi
nhiu kin thc quý báu trong thi gian tôi hc ti trng.

Xin Chân thành cm n !

Tác gi

Lê Phng

ii


LI CAM OAN

Tôi Lê Phng, xin cam đoan lun vn thc s kinh t này là do chính tôi
nghiên cu và thc hin. Các thông tin, s liu đc s dng trong lun vn là trung
thc và chính xác.

Tác gi


Lê Phng





iii


MC LC

M U
1 U
1. t Vn  1
2. Mc Tiêu Nghiên Cu 1
3. Phm Vi Nghiên Cu 2
4. Phng Pháp Nghiên Cu 2

5. óng Góp Ca Lun Vn 2
6. Cu Trúc Ca Lun Vn 2
CHNG I: C S LÝ THUYT V TÁI CU TRÚC TÀI CHÍNH H
THNG NGÂN HÀNG SAU KHNG HONG
4
1.1 Khái Nim Khng Hong Tài Chính – Ngân Hàng Và Tái Cu Trúc 4
1.2 Các Lý Thuyt V Khng Hong Tài Chính - Ngân Hàng 5
1.3 Các Nghiên Cu Thc Nghim V Tác ng Ca Khng Hong Kinh T -
Tài Chính Toàn Cu n Tình Hình Tài Chính Ca H Thng Ngân Hàng Trên
Th Gii 7
1.4 Tái Cu Trúc Tài Chính H Thng Ngân Hàng 10
1.5 Kt Lun Chng I 21
CHNG II: TÁC NG CA KHNG HONG TÀI CHÍNH TOÀN
CU N H THNG TÀI CHÍNH TH GII VÀ TÌNH HÌNH TÀI
CHÍNH CÁC NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM
23
2.1 Tng Quan V Khng Hong Tài Chính Toàn Cu 23
2.2 Nguyên Nhân Ca Khng Hong Tài Chính Toàn Cu 25
2.3 Tái Cu Trúc Tài Chính Ngân Hàng M Và Châu Âu Sau Khng Hong 29
2.4 Tác ng Ca Khng Hong Tài Chính Toàn Cu n Tình Hình Tài Chính
Ca H Thng NHTM Vit Nam 32
2.4.1 Tác ng Trc Tip 32
2.4.2 Tác ng Gián Tip 33
iv

2.4.2.1 N xu NHTM gia tng 34
2.4.2.2 C Phiu NHTM Gim Mnh 43
2.4.2.3 Khó khn v thanh khon ca các NHTM: Phân tích theo mô hình
CAMELS 45
2.4.2.4 Làm Bc L Nhng im Yu V Mô Hình H Thng Ngân Hàng

Vit Nam 54
2.5 Kt Lun Chng II 55
CHNG III: GII PHÁP TÁI CU TRÚC TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
THNG MI VIT NAM SAU KHNG HONG TÀI CHÍNH TOÀN
CU
56 U
3.1 Tái Cu Trúc Vn 56
3.1.1 Vn iu L 56
3.1.2 H S An Toàn Vn (CAR) 58
3.2 Tái Cu Trúc N Xu 60
3.3 Tái Cu Trúc V Thanh Khon 63
3.4 Mua Bán Và Sáp Nhp Các NHTM Yu Kém V Tài Chính 64
3.5 Kt Lun Chng III 69
KT LUN
70
TÀI LIU THAM KHO 71
PH LC 74

v


DANH MC CÁC T VIT TT

NHTM : Ngân hàng thng mi
NH : Ngân hàng
NHNN : Ngân hàng Nhà nc
NH TMCP: Ngân hàng Thng mi C phn
CAR : (Capital Adequacy Ratio) H s an toàn vn
TTCK : Th trng Chng khoán
TTBS : Th trng bt đng sn

BS : Bt đng sn
DNNN : Doanh nghip nhà nc
DN : Doanh nghip
MBS : (Mortgage Backed Securities) chng khoán có th chp bo đm
CDO : (Collateralized debt obligations) ngha v n đc th chp hóa

vi


DANH MC CÁC BNG
Bng Tên bng
Bng 1.1 Các công c tái cu trúc tài chính h thng ngân hàng
Bng 2.1
Các chính sách đ n đnh và tái cu trúc h thng ngân hàng sau
khng hong
Bng 2.2
Tng hp các bin pháp tái cu trúc h thng ngân hàng sau
khng hong ca các quc gia
Bng 2.3 Tng ngun h tr vn cho ngân hàng ca các quc gia G-20
Bng 2.4 T l cho vay/huy đng (LDR) giai đon 2008-2011
Bng 2.5
Tình trng thanh khon ca 8 NHTM ln nht trc, trong và
sau khng hong tài chính toàn cu
Bng 3.1 Vn điu l các ngân hàng nh
Bng 1 Ph lc
Nhng s kin chính trc bùng n khng hong tài chính 2007
– 2008
Bng 2 Ph lc
Din bin chính ca cuc khng hong tài chính 2007 – 2008 ti
M

Bng 3 Ph lc
Các t chc tài chính M b nh hng nng n nht ca cuc
khng hong
Bng 4 Ph lc
Din bin chính ca cuc khng hong tài chính 2007 – 2008 ti
các quc gia khác
Bng 5 Ph lc
Nhng bin pháp mà Chính ph M đã thc hin đ đi phó
khng hong.
Bng 6 Ph lc
Nhng bin pháp mà Chính ph các quc gia khác thc hin đ
đi phó khng hong.
Bng 7 Ph lc L trình c th ca vic thc thi hip c Basel 3

vii


DANH MC CÁC HÌNH
Hình Tên hình
Hình 2.1 òn by tài chính ca các ngân hàng hàng đu nc M Q1/2008
Hình 2.2 T khng hong tài chính đn suy thoái kinh t
Hình 2.3 T l n xu h thng ngân hàng, 2002 – 2011
Hình 2.4 T l n xu mt s ngân hàng, 2007 – 2011
Hình 2.5 N xu (n nhóm 3,4,5) ca 9 NH niêm yt, tính đn 31/12/2011
Hình 2.6 T l n xu (nhóm 3,4,5) ca 9 NH niêm yt, tính đn 31/12/2011
Hình 2.7 C cu n xu ca 9 NH niêm yt, tính đn 31/12/2011
Hình 2.8 N nhóm 3 ca 9 NH niêm yt (triu VND), tính đn 31/12/2011
Hình 2.9 N nhóm 4 ca 9 NH niêm yt (triu VND), tính đn 31/12/2011
Hình 2.10 N nhóm 5 ca 9 NH niêm yt (triu VND), tính đn 31/12/2011
Hình 2.11 T l n nhóm 2 ca 9 NH niêm yt trên tng d n, tính đn

31/12/2011
Hình 2.12 Ch s VN-Index giai đon 2007 - 2011
Hình 2.13 Giá c phiu ACB, 2007 - 2011
Hình 2.14 Giá c phiu STB, 2007 - 2011
Hình 2.15 T l cho vay/(huy đng/ tài sn/ GDP) các NHTM mt s quc gia
Hình 2.16 T l cho vay/huy đng (LDR) trong nhóm 9 NH niêm yt, tính đn
31/12/2011
Hình 2.17 C cu tin gi khách hàng ca các NHTM ti 30/9/2011
Hình 2.18 C cu cho vay ca các NHTM niêm yt tính đn 31/12/2011
Hình 2.19 Tình trng thanh khon ca 8 NHTM ln nht trc, trong và sau
khng hong tài chính toàn cu
Hình 3.1 Quy mô ngành ngân hàng mt s quc gia
Hình 3.2 Ch s CAR ca các NHTM Vit Nam, 2011

1

M U
1. t Vn 
Nhng nm qua, nn kinh t nc ta trãi qua mt giai đon cc k khó khn
hu khng hong tài chính toàn cu: tng trng thp, lm phát cao, doanh nghip 
hu ht các lnh vc hot đng kém hiu qu và phá sn nhiu. Trc nhng khó
khn này, TW ng đã đ ra ch trng tái cu trúc nn kinh t nhm tháo g
nhng thách thc hin hu và to đng lc mi cho s phát trin kinh t ca đt
nc. ây đc xem là u tiên hàng đu trong giai đon 5 nm ti (2011-2015), tp
trung vào ba lnh vc quan trng nht:
Mt là, tái cu trúc đu t vi trng tâm là đu t công;
Hai là, c cu li th trng tài chính vi trng tâm là tái cu trúc tài chính
ngân hàng thng mi (NHTM), các t chc tài chính;
Ba là, tái cu trúc doanh nghip nhà nc vi trng tâm là các tp đoàn kinh
t và tng công ty nhà nc.

Trong ba trng tâm ca tái c cu, ch đ tái cu trúc tài chính NHTM đang
thu hút s quan tâm rt ln ca các nhà làm chính sách, các nhà nghiên cu và toàn
xã hi trong thi gian gn đây. Thc t cho thy h thng NHTM Vit Nam đang
đi mt vi rt nhiu khó khn: tính thanh khon kém, n xu gia tng, cht lng
tài sn kém, quy mô vn t có nh. Nhng khó khn này càng bc l rõ hn trong
bi cnh khng hong tài chính toàn cu. Câu hi đt ra là tác đng ca khng
hong nh th nào, Chính ph và các NHTM cn có nhng bin pháp gì đ tái c
cu thành công sau tác đng ca khng hong. ây là nhng câu hi nóng bng v
mt lý lun và thc tin; do vy cn có các nghiên cu có giá tr phân tích nh
hng ca khng hong tài chính đn tái cu trúc tài chính NHTM Vit Nam.
2. Mc Tiêu Nghiên Cu
Mc tiêu c th ca nghiên cu là:
(1) Phân tích tác đng ca khng hong tài chính toàn cu đn tái cu trúc tài
chính h thng NHTM Vit Nam
(2)  xut gii pháp đ thc hin tái cu trúc tài chính NHTM Vit Nam


2

3. Phm Vi Nghiên Cu
Nghiên cu tp trung phân tích tác đng ca khng hong tài chính toàn cu
đn tái cu trúc tài chính NHTM Vit Nam.
4. Phng Pháp Nghiên Cu
Nghiên cu s dng phng pháp thng kê mô t, đnh tính, và mt phn
phng pháp phân tích đnh lng theo mô hình CAMELS. Phng pháp thng kê
mô t nhm phân tích các tác đng ca khng hong tài chính toàn cu. Phng
pháp đnh tính nhm tìm ra khung phân tích chính sách đ tái cu trúc v mt tài
chính ca h thng NHTM Vit Nam. Phng pháp phân tích đnh lng theo mô
hình CAMELS giúp phân tích, đánh giá hot đng ca các ngân hàng trc, trong,
và sau khng hong tài chính toàn cu.

5. óng Góp Ca Lun Vn
Lý Lun
V mt lý lun, trong bi cnh nc ta đang tái c cu nn kinh t theo ch
trng ca ng và Chính ph thì tái cu trúc tài chính h thng NHTM đc xem
là mt khâu đt phá. Do vy, nghiên cu s đóng góp vào kho lý lun chung v tái
cu trúc nn kinh t di góc đ tái cu trúc tài chính, mt trong nhng khâu quan
trng nht ca tái cu trúc h thng ngân hàng.
Thc Tin
V mt thc tin, nghiên cu góp phn giúp NHNN và Chính Ph đa ra các
chính sách thích hp và có hiu qu thc hin tái cu trúc v mt tài chính h thng
NHTM Vit Nam hng ti mc tiêu nâng cao cht lng h thng NHTM, n đnh
tình hình kinh t v mô.
Nghiên cu cng giúp cho tng NHTM nm đc thc trng và các bin
pháp tái c cu h thng v mt tài chính, nâng cao nng lc cnh tranh trong nc
và tng bc hng ra quc t.
6. Cu Trúc Ca Lun Vn
Lun vn đc trình bày nh sau:


3

Phn m đu gii thiu đ tài nghiên cu, mc tiêu, phm vi, phng pháp
nghiên cu và đóng góp ca lun vn.
Chng 1 C s lý thuyt v tái cu trúc tài chính h thng ngân hàng sau
khng hong
Chng 2 Phân tích tác đng ca khng hong tài chính toàn cu đn h
thng tài chính th gii và tình hình tài chính các Ngân hàng thng mi Vit Nam.
Chng 3 Gii pháp tái cu trúc tài chính Ngân hàng thng mi Vit Nam
sau cuc khng hong tài chính toàn cu.
Phn kt lun tng kt các kt qu nghiên cu chính ca lun vn.

4


CHNG I
C S LÝ THUYT V TÁI CU TRÚC TÀI CHÍNH H
THNG NGÂN HÀNG SAU KHNG HONG

1.1 Khái Nim Khng Hong Tài Chính – Ngân Hàng Và Tái Cu Trúc
¬ Khng Hong Tài Chính
Hin nay có nhiu cách hiu khác nhau v khng hong tài chính tùy thuc
vào tng trng phái kinh t.  tài s dng đnh ngha sau v khng hong tài
chính vì nó có ni hàm rng, bao quát nhng khía cnh c bn nht ca khng
hong tài chính.
“Khng hong tài chính đc hiu là s sp đ ca th trng tài chính,
khin cho nó không th thc hin đc hai chc nng c bn nht: (1) n đnh giá
tr đng tin hoc các tài sn tài chính nh mt phng tin giao dch, ct tr tài
sn, và (2) là trung gian chuyn vn tit kim vào nhng d án đu t có hiu qu
nht” (Lê Hng Nht, 2009).
¬ Khng Hong Ngân Hàng
Khng hong ngân hàng đc hiu là tình trng các ngân hàng b phá sn
hàng lot do các t chc vay vn không có kh nng tr n. Do vy n xu tng lên
khin ngun vn ca ngân hàng suy gim. i kèm vi tình trng này thng là s
gim giá tài sn (ví d, th trng bt đng sn) (Contessi & El-Ghazaly, 2011).
¬ Tái Cu Trúc Ngân Hàng
Tái cu trúc đc hiu là quá trình t chc li doanh nghip nhm to ra
“trng thái” tt hn cho doanh nghip đ thc hin nhng mc tiêu đ ra. Mt
chng trình tái cu trúc toàn din s din ra trên hu ht các lnh vc nh c cu t

chc, ngun nhân lc, c ch qun lý, điu hành. Trong tình hình Vit Nam, tái cu
trúc ngân hàng đc xác đnh là c cu li qun tr, điu hành và cu trúc li tình
hình tài chính ca các ngân hàng đ ngân hàng hot đng tt hn (Bùi Th Hng
Thu, 2011).


5

1.2 Các Lý Thuyt V Khng Hong Tài Chính - Ngân Hàng
Th gii đã trãi qua nhiu cuc khng hong tài chính trong lch s. Các nhà
kinh t hc luôn quan tâm nghiên cu nguyên nhân và c ch ca khng hong. Các
lý thuyt ph bin nht v khng hong tài chính bao gm: thuyt tin t
(Monetarist View) ca Friedman và Schwartz, quan đim ca trng phái Keyn
(Keynesian View), và quan đim v bn cht ri ro ca hot đng tài chính ca
Stiglitz và Weiss.
¬ Thuyt tin t (Monetarist View) ca Friedman và Schwartz (1963). Theo
Friedman và Schwartz, khng hong tài chính là do s hong lon ca h thng
ngân hàng (banking panics). Khng hong khin cho cung tin t co hp, dn đn
tng cu tiêu dùng và đu t gim. Các nguyên nhân thc, ví d nh s suy sp ca
nhiu doanh nghip, st gim hiu qu ca nn kinh t b b qua. Theo h, không
cn thit phi có s can thip ca Chính ph. Các can thip này thm chí có hi bi
vì nhng doanh nghip đáng ra phi b phá sn li đc cu vt. iu này gây nên
s gia tng quá mc v cung tin t và dn ti lm phát.
¬ Quan đim ca nhà kinh t theo trng phái Keyn (Keynesian View), tiêu
biu là Misky (1972) và Kindleberger (1978) li ngc li. Khng hong tài chính
và tin t đc hiu rng hn là s mt giá ca hu ht các c phiu, s v n ca
nhiu công ty tài chính và phi tài chính. Kèm theo đó là tình trng gim phát và ri
lon th trng ngoi hi. Các yu t này khin tng cu đu t và tiêu dùng gim
mnh. Do vy Nhà nc cn phi can thip. Tuy nhiên các đc trng rõ ràng v
ngun gc ca khng hong không đc đa ra. Do vy khin cho s can thip ca

Chính ph thiu c s vng chc, d dn đn lm phát và trì tr, nh ch thuyt tin
t đã đ cp.
¬ Bên cnh hai nhóm lý thuyt trên còn có nhóm quan đim nhn mnh ti bn
cht ri ro ca hot đng tài chính, đi din là Stiglitz và Weiss (1981). Hot đng
ca h thng tài chính, đc bit là ngân hàng đc xem là chu ri ro cao. Các ngân
hàng đu t hay t chc cho vay gp vn đ thông tin bt đi xng (asymmetry of
information) bi h không nm rõ thông tin v kh nng sinh li và mc đ ri ro


6

ca d án đu t bng cá nhân hay t chc đi vay. Các ngân hàng có xu hng
mun lãi sut cho vay cao và gia tng các phí dch v cho vay đ bù đp cho ri ro
mt vn có th xy ra. iu này khin nhà đu t có xu hng tìm đn các d án có
đ ri ro cao, nhm mang li li nhun cao đ đm bo kh nng tr n ngân hàng
(nu may mn thành công). Ngc li, nu đó là d án có mc đ ri ro thp (mc
sinh lãi ít hn) s ít có c hi tip cn vn. Do đó, khi lãi sut cho vay tng lên thì:
(i) Nhng ch các d án vi đ ri ro cao hn (nh đu c vào bt đng sn,
chng khoán thi bong bóng) s d tip cn vn hn nhng nhà đu t cn trng
vi nhng d án có đ ri ro thp. Ngi ta gi đây là s chn lm phi điu nguy
hi (adverse selection) (Akerlof, 1974).
(ii) Vi nhng ch d án ln đã vay đc vn, thì h có xu hng làm thay đi
bn cht d án hay mc đích s dng vn vay, khin cho d án mang tính đu c
cao hn (hoc có v “quan trng” hn, đ Nhà nc không th đ tht bi). Do vy,
h có th giàu lên nhanh chóng, nu vic đu c thành công; nhng nu tht bi
nhng doanh nghip này s đ ngân hàng gánh chu nhng khon n xu hay xã hi
phi gánh vác tn tht qua gánh nng cu tr ngân sách. Ngi ta gi đây là him
ha do s vô trách nhim (moral hazard).
Chính vì nhng lý do trên đây, nhng ngi theo trng phái kinh t hc th
ch (institutional economics) cho rng, hot đng ca ngân hàng nói riêng và h

thng tài chính nói chung, phi đc giám sát ht sc cn trng, nhm hng các
giao dch ti s an toàn (Aoki, 1991; Mc Kinnon, 1991).
Ví d, vi nhng d án có đ ri ro rt cao (nhng cng có th là nhng c
hi đu t có tim nng nht v hiu qu, ch không phi đu c), thì cn phi có
nhng qu đu t đc bit nhm thm đnh, giám sát, rót vn ban đu, và lp c ch
chia s ri ro. Chng hn nh các qu đu t mo him (vetunture capital funds).
Theo Stiglitz-Weiss, do ri ro chn lm và him ha ca s vô trách nhim (adverse
selection and moral hazard), h thng các ngân hàng kinh doanh hot đng theo
hình thc cho vay ly lãi phi b hn ch và không đc phép tham gia vào các lnh
vc đu t có đ ri ro quá cao này.


7

Ngoài s phân loi chc nng các ngân hàng thng mi, ngân hàng đu t
và các qu đu t theo mc đ ri ro ca tng lnh vc đu t, cn phi có nhiu t
chc trung gian khác làm chc nng giám sát và cnh báo ri ro. Chng hn nh các
t chc xp hng (rating companies). Các công ty này thng xuyên theo dõi s
thay đi trng thái tài chính ca các công ty tài chính và phi tài chính. S xp hng
này nh hng trc tip đn kh nng ca các công ty trong vic gây qu t th
trng vn hay th trng chng khoán.
Tuy mi trng phái kinh t có cách nhìn nhn khác nhau v khng hong
nhng vn có s thng nht là h thng tài chính cn đc giám sát cht ch bi
tính phc tp và ri ro cao ca nó. Nu s qun lý, giám sát không cht ch, các
bong bóng đu c s din ra. Tuy nhiên, cng cn lu ý rng ch khi nn kinh t v
mô tr nên mt cân đi rt nghiêm trng thì bong bóng đu c mi có th dn đn
khng hong tài chính và kinh t trên quy mô ln nh cuc khng hong tài chính
toàn cu nm 2007 -2008 mà bt đu là s v bong bóng ca giá nhà đt (Lê Hng
Nht, 2009).
1.3 Các Nghiên Cu Thc Nghim V Tác ng Ca Khng Hong Kinh T -

Tài Chính Toàn Cu n Tình Hình Tài Chính Ca H Thng Ngân Hàng
Trên Th Gii
¬ Trong nghiên cu “Bank capital: Lessons from the financial crisis” (2010)
ca IMF, Demirguc-Kunt, Detragiache & Merrouche nghiên cu liu ngun vn và
c cu vn ca ngân hàng có nh hng ti li nhun c phiu (stock returns) ca
ngân hàng đó trong cuc khng hong tài chính. Nghiên cu s dng s liu t 381
ngân hàng  15 quc gia và vùng lãnh th (Canada, an Mch, Pháp, c, Hi Lp,
Hng Kông, Italia, Nht, Na Uy, B ào Nha, Tây Ban Nha, Thy in, ài Loan,
Anh, M) trong giai đon quý 1/2005 đn quý 1/2009. Không phi ngân hàng nào
cng có d liu theo tng quý, do vy kích c mu trong mi quý dao đng t 273
đn 313. Kt qu hi quy cho các giai đon trc, trong và sau khng hong cho
thy


8

(i) trc khng hong, s khác bit v vn không có tác đng nhiu đn li
nhun ca c phiu;
(ii) trong cuc khng hong, nhng ngân hàng có ngun vn di dào hn s
có li nhun c phiu cao hn, đc bit đi vi các ngân hàng ln hn;
(iii) mi quan h gia li nhun c phiu và vn tr nên mnh m hn khi
vn đc đo bng t l đòn by tài chính hn là t l vn sau khi điu chnh cho ri
ro; đc bit khi ngun vn có cht lng cao nh vn c phiu ph thông (tangible
common equity - TCE) và vn cp 1 (Tier 1).
¬ Trong nghiên cu “Bank funding structures and risk: Evidence from the
global financial crisis” (2012) ca IMF, Vazquez & Federico nghiên cu nh hng
ca c cu ngun vn ca ngân hàng đn kh nng phá sn ca ngân hàng đó trong
cuc khng hong tài chính. Nghiên cu s dng s liu t 11000 ngân hàng  M
và châu Âu – nhng khu vc b nh hng nng n nht ca khng hong tài chính.
S liu đc ly theo nm t 2001 đn 2009 đ đánh giá đc tình hình trc

(2001–2007) và trong khng hong (2008–2009). Các ngân hàng đc phân loi
theo nhng ngân hàng hot đng hng vào quc t và nhng ngân hàng hot đng
hng vào trong nc, gia các ngân hàng thng mi và ngân hàng đu t. Kt
qu c lng t mô hình Probit cho thy rng các ngân hàng có thanh khon yu
và t l đòn by tài chính cao trong giai đon trc khng hong có nhiu kh nng
phá sn sau khng hong. Các ngân hàng hng vào hot đng trong nc d b ri
ro thanh khon, trong khi các ngân hàng hot đng mang tính quc t d b các ri
ro thanh toán do t l đòn by tài chính quá mc. Kt qu nghiên cu ng h các
quy đnh ca Basel III v thanh khon và t l đòn by tài chính, đc bit v quy
đnh đòn by tài chính.
¬ Trong nghiên cu “How risky are banks’ risk weighted assets? Evidence
from the financial crisis” (2012) ca IMF, Das & Sy nghiên cu mi quan h gia
tài sn đã điu chnh ri ro (risk weighted assets) và li nhun c phiu trong cuc
khng hong tài chính. Nghiên cu s dng s liu t 808 ngân hàng  35 quc gia
 Bc M, châu Âu, châu Á (Áo, Bangladesh, B, Canada, Trung Quc, an Mch,


9

Phn Lan, Pháp, c, Hy Lp, Hng Kông, n , Indonesia, Ý, Nht Bn, Hàn
Quc, Hà Lan, Na Uy, Philippines, Ba Lan, Nga, Serbia, Singapore, Tây Ban Nha,
Sri Lanka, Thy in, Thy S, ài Loan, Thái Lan, Th Nh K, Ukraine, Anh,
M). S liu đc ly t 2004 đn 2010. Kt qu hi quy cho thy rng các ngân
hàng vi tài sn đã điu chnh ri ro thp hn hot đng tt hn trong cuc khng
hong. Mi quan h này yu hn  châu Âu, ni mà các ngân hàng áp dng cht ch
các quy đnh Basel II.
¬ Trong nghiên cu “Impact of the global crisis on banking sector soundness
in Asian low-income countries” (2011) ca IMF, Ree nghiên cu nh hng ca
khng hong tài chính toàn cu lên các quc gia có thu nhp thp và mi ni  châu
Á. Nghiên cu s dng s liu t 523 ngân hàng t 6 quc gia có thu nhp thp

(Campuchia, Lào, Mông C, Sri Lanka, Bangladesh, Vit Nam) và 4 nn kinh mi
ni (Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan). S liu đc ly theo nm t 2002
đn 2009 t Bankscope. Kt qu phân tích d liu  mc đ tng ngân hàng và hi
quy cho thy khng hong tác đng khá mnh đn các ngân hàng  nhng nc có
thu nhp thp, mnh nht là  các khon cho vay liên quc gia, đc bit đi vi các
ngân hàng ln. Trong khi đó, các ngân hàng  các nn kinh t mi ni ít b nh
hng hn bi s ct gim ngun tài chính mt cách đt ngt t các quc gia b nh
hng trc tip. Ngc li, tài sn ca các ngân hàng ca các nn kinh t mi ni
chu nh hng khá tiêu cc t khng hong tài chính. nh hng này hn ch hn
nhiu  h ngân hàng các nc có thu nhp thp bi mc đ hi nhp không sâu
vào th trng tài chính toàn cu.
¬ Trong nghiên cu “U.S. bank behavior in the wake of the 2007–2009
financial crisis” (2010) ca IMF, Barajas, Chami, Cosimano, và Hakura nghiên cu
tác đng ca vn và thanh khon đn hot đng ca ngân hàng di nh hng ca
khng hong tài chính. Nghiên cu s dng s liu t 88 ngân hàng ca M vi giá
tr tài sn trên 10 t USD. S liu đc ly theo quý t quý 1/2006 đn quý 2/2009
t Bankscope. Kt qu t kim đnh Peek & Rosengren (1995) đc tin hành đ


10

kim tra liu các ngân hàng có gp các khó khn v vn hay thanh khon trong
khng hong. Kt qu cho thy vn hn là thanh khon là cn tr chính cho vic m
rng hot đng ca các ngân hàng. Cùng chu chung nh hng tiêu cc ca khng
hong, nhng các ngân hàng có ít vn hn lúc đu s có ít tng trng tin gi và
cho vay hn.
Nhìn chung, mc dù các nghiên cu trên s dng các phng pháp khác
nhau, nhng điu có chung mt kt lun rng khng hong tài chính có nh hng
tiêu cc đn tình hình tài chính ca h thng ngân hàng không ch  các quc gia
phát trin mà c  các quc gia đang phát trin thông qua các kênh nh vn, thanh

khon, n xu.
1.4 Tái Cu Trúc Tài Chính H Thng Ngân Hàng
Tái cu trúc tài chính h thng ngân hàng bao gm nhiu khía cnh và có
nhiu quan đim khác nhau v vic thc hin tái cu trúc. Nghiên cu trình bày mt
s quan đim chính đc chp nhn rng rãi v tái cu trúc tài chính h thng ngân
hàng.
¬ Theo Hoelscher & Quintyn (2003) trong nghiên cu “Managing Systemic
Banking Crises” ca IMF, mc tiêu chính ca vic tái c cu là khôi phc li nhun
và kh nng thanh toán ca tng ngân hàng và c h thng. Các bin pháp c th
bao gm tng cng nng lc ca các ngân hàng tt, nâng cao môi trng hot
đng cho tt c các ngân hàng, và gii quyt nhng ngân hàng lâm vào tình trng
phá sn. Quá trình tái cu trúc ngân hàng là mt quá trình kéo dài nhiu nm, yêu
cu phi sa đi hay thit lp mi các quy đnh pháp lut đ tng thanh khon, hp
nht, tái cp vn cho ngân hàng, tái cu trúc tài sn ca ngân hàng. Tái c cu có
th dn đn vic thu hp hay thay đi quyn s hu các ngân hàng trong h thng.
 quá trình tái c cu din ra hiu qu, cn thit lp nhng c quan chuyên
trách chu trách nhim v vic tái cu trúc tài chính h thng ngân hàng da trên các
b phn ca ngân hàng trung ng, b tài chính, c quan giám sát tài chính quc
gia. S có hiu qu kinh t hn nu da vào các c quan hin ti thay vì thành lp


11

c quan hoàn toàn mi. Thêm vào đó, cn hoàn thin hành lang pháp lý phù hp
nhm:
(i) H tr vic can thip vào các ngân hàng yu kém
(ii) iu chnh vic đnh giá tài sn và chuyn giao tài sn đ to điu
kin cho quá trình tái cu trúc
(iii) Cp nht các quy đnh hin hành v k toán và kim toán, các quy
đnh v cho vay và th chp

(iv) Tng cng kh nng thu hi n ca các ngân hàng
(v) H tr vic chuyn giao tài sn gia các t chc tín dng
(vi) H tr vic hoán đi t tin cho vay thành vn đu t
Nhng ni dung này khá đa dng và mt nhiu thi gian đ thc hin. Do
vy cn chn lc nhng khía cnh quan trng nht đ tin hành trc.
Vic thc hin tái c cu bt đu bng vic chn đoán tình trng tài chính
ca tng ngân hàng. u tiên là xác đnh s tin thua l và phân b ca s tin y.
Các ngân hàng nên đc phân loi thành 3 nhóm theo các tiêu chí: h s an toàn
vn ti thiu (CAR) theo quy đnh Basel 2, 3, kh nng hot đng, và mc thiu ht
thanh khon. Nhóm th nht là các ngân hàng đáp ng h s an toàn vn ti thiu
(CAR), các quy đnh khác, và hot đng tt. Nhóm th hai hot đng tt nhng
thiu vn. Nhóm th ba là các ngân hàng hot đng không tt và mt thanh khon.
i vi nhóm các ngân hàng hot đng tt nhng thiu vn, các ngân hàng
này phi xây dng k hoch tái cu trúc mt cách chi tit và báo cáo vi các c
quan giám sát mt cách c th. Nu các ngân hàng không th đ trình các k hoch
này hay không th thc hin đc chúng thì s có s can thip t Chính ph. Các
ngân hàng loi này đc yêu cu không chia li nhun và tr c tc cho đn khi
khôi phc tình trng vn.
i vi nhóm các ngân hàng hot đng không tt và mt thanh khon, cn có
các bin pháp can thip càng sm càng tt. Nu các ngân hàng này vn tip tc hot
đng, tình trng thua l có kh nng s còn tng cao, khin chi phí tái cu trúc tr
nên nhiu hn. Có hai s la chn chính sách, đó là đóng ca hay vn tip tc cho


12

ngân hàng hot đng. Nu đóng ca, các c quan ph trách tái cu trúc cn quyt
đnh phng thc qun lý và bán các tài sn, gii quyt các khon n. Nu vn cho
ngân hàng tip tc hot đng, cn xem xét các phng án: tái cp vn, bán ngân
hàng cho các ngân hàng khác di s bo lãnh ca chính ph hay sáp nhp vi các

ngân hàng mnh hn. Các la chn gii pháp phi cân nhc đn hiu qu kinh t,
cn la chn nhng gii pháp ít tn kém nht cho nn kinh t. Các ngân hàng b can
thip phi đc tái cu trúc hot đng đ gim thiu thua l, nâng cao h thng
qun lý ri ro, đóng ca các chi nhánh và b phn hot đng không hiu qu đ đt
đc mc tiêu cui cùng là đa ngân hàng hot đng có lãi càng sm càng tt.
¬ Theo IMF (2009) trong ngiên cu “An Overview of the Legal, Institutional,
and Regulatory Framework for Bank Insolvency”, mc tiêu ca tái cu trúc tài
chính h thng ngân hàng không ch là gii quyt các khó khn trc mt mà còn là
gii quyt các nguyên nhân sâu xa ca vn đ. ng thi vic tái cu trúc phi tuân
th nguyên tc không đc phép bóp méo cnh tranh bng cách tr cp các ngân
hàng hot đng kém hiu qu. iu này đng ngha vi vic gây phng hi cho
các ngân hàng hot đng hiu qu (vì không nhn đc s tr giúp). Các bin pháp
tái cu trúc tài chính h thng ngân hàng bao gm: sáp nhp hoc mua li (mergers
or acquisitions); giao dch mua và gi đnh (purchase-and-assumption transactions);
to ra các ngân hàng bc cu (bridge banks) hay phân chia “ngân hàng tt/ngân
hàng xu”; và có th là quc hu hóa các ngân hàng ri vào khng hong trm
trng.
̇ V phng án sáp nhp hoc mua li (mergers or acquisitions), trong
trng hp mt ngân hàng lành mnh có kh nng và sn sàng chu trách nhim tái
c cu vn và qun lý trong tng lai cho ngân hàng yu kém thì ngân hàng yu
kém này có th tái cu trúc trên c s “m” (không gián đon các hot đng ca
ngân hàng) bng cách chuyn giao tt c các c phn t các c đông hin hu sang
ch mi. Trong trng hp này, ch s hu mi tip nhn không ch tài sn và n
phi tr ca ngân hàng mà còn là quyn s hu t cách pháp nhân ca ngân hàng.


13

̇ V phng án giao dch mua và gi đnh (purchase-and-assumption
transactions), nhng b phn hot đng có hiu qu ca ngân hàng yu kém đc

chuyn giao cho mt ngân hàng khác mua li. Ngân hàng mua li s tip nhn phn
tài sn và n phi tr ca nhng b phn này. Giao dch này khác vi M & A  ch
trong mi trng hp ngân hàng mi ch mua li các hot đng ch không s hu
t cách pháp nhân ca ngân hàng yu kém.
Giao dch mua và gi đnh có th là mt phng pháp tái c cu hiu qu
trong tình hung mà mt s sáp nhp hay mua li hoàn toàn là không kh thi hoc
không đc mong đi. Hn na, giao dch này có nhng li ích nh chi phí giao
dch thp hn, và tính linh hot ln hn cho phép tách nhng b phn hot đng
hiu qu ra khi các b phn hot đng kém hiu qu.
̇ V phng án phân chia “ngân hàng tt/ngân hàng xu”. Theo phng
pháp này, các khon n xu và các tài sn không đt tiêu chun s đc bán cho các
công ty hoc t chc riêng (đc gi là “ngân hàng xu”). Vic bán tài sn bình
thng din ra theo giá th trng, hoc trong mt s trng hp s cao hn giá th
trng vi s h tr bng ngun vn công di hình thc tr cp. Thông thng,
“ngân hàng xu” không phi là mt ngân hàng thc s, bi vì nó không tin hành
bt k nghip v ngân hàng nào. úng hn, nó đc thành lp có tính cht tm thi
và s dng hot đng mt khi các tài sn đã thanh lý xong. Chính xác hn đó là
nhng công ty qun lý tài sn.
Ngc li, v phng án to ra các “ngân hàng bc cu” (bridge banks), mt
ngân hàng yu kém s đc chia làm hai phn. Mt phn s là “ngân hàng bc cu”
nm di s kim soát ca các c quan Chính ph chu trách nhim tái c cu.
Ngân hàng này đc giao phn tài sn tt ca ngân hàng c cùng các khon tin gi
và các khon n khác. Phn tài sn xu và các khon n còn li đc c quan tái
cu trúc x lý.
Theo phng thc này, các “bridge banks” đóng vai trò tm thi ch không
phi lâu dài. Các hot đng ca ngân hàng manh tính thn trng. Các ngân hàng
dng này thng đc cho phép nhn tin gi và cho vay các khon có tính ri ro


14

thp cho các khách hàng thân thit. Mc đích ca các ngân hàng dng này là đ gi
thng hiu ca ngân hàng và gim xáo trn trong h thng ngân hàng.
̇ Phng án quc hu hóa các ngân hàng mt kh nng thanh khon gây
nhiu tranh cãi. Vic cu tr các ngân hàng hot đng kém hiu qu là không công
bng vi các ngân hàng hot đng tt. Ngoài ra, kinh phí cu tr đc ly t tin
thu ca ngi dân. Tc là ly tin ngi dân đ sa cha nhng sai lm ca các
quan chc điu hành ngân hàng kém hiu qu. Do vy có mt s đng thun quc t
rng ch khi nào khng hong ngân hàng mang tính h thng thì khi đó mi tin
hành quc hu hóa các ngân hàng đ v.
¬ Trong nghiên cu “Market-Based Policy Instruments for Systemic Bank
Restructuring” IMF working paper, Dziobekl (1998) đ cp đn 3 công c th
trng (Market-based instruments) đ thc hin tái cu trúc ngân hàng, đó là công
c tài chính (Financial instruments), công c hot đng (Operational instruments),
và công c cu trúc (Structural instruements). Các công c tài chính gii quyt các
vn đ ngay trc mt và thng liên quan đn vic chuyn giao tài chính trc tip
cho các ngân hàng. Các công c hot đng tp trung vào vic qun tr, ci thin tính
hiu qu ca tng ngân hàng, nâng cao li nhun. Các công c cu trúc giúp gii
quyt các vn đ mang tính v mô  quy mô ngành, vi mc tiêu xây dng và khôi
phc tính cnh tranh và lành mnh ca h thng ngân hàng. Ba công c này b sung
cho nhau, và cn s kt hp c ba công c đ đm bo vic c cu h thng ngân
hàng thành công.
Các công c c th ca ba nhóm công c trên đc tóm tt trong bng sau:
Bng 1.1: Các công c tái cu trúc tài chính h thng ngân hàng
Nhóm công c Các công c c th
Công c tài chính
(Financial
instruments)
̇ H tr thanh khon ca ngân hàng TW (Central bank
liquidity support)

̇ Chính ph bo lãnh (State guarantees)
̇ H tr ca Chính ph (trái phiu, tài tr, cho vay)
(State support (bonds, grants, loans, etc.))
̇ Cá nhân góp vn và bm thêm trái phiu (Private
equity and bond injections)


15

Công c hot đng
(Operational
instruments)
̇ Bm thêm vn (Additional capital)
̇ i ng và phng pháp qun lý mi (New
management)
̇ Tng cng nhân viên làm vic hiu qu (More
efficient staffing)
̇ H tr vic gia nhp th trng ca các ngân hàng
nc ngoài có uy tín (Facilitate entry for reputable
foreign banks)
Công c cu trúc
(Structural
instruements)
̇ óng ca (Closure)
̇ Sáp nhp, chia tách và gim quy mô hot đng
(Merger/splits and downsizing)
̇ Qun lý tài sn, tái cu trúc n (Asset management;
debt restructuring)
̇ T nhân hóa (Privatization)
̇ Tái cu trúc doanh nghip (Enterprise restructuring)

Ngun: Dziobekl (1998)
¬ V quan đim tái cu trúc tài chính h thng ngân hàng Vit Nam ca Chính
ph và NHNN Vit Nam, ngày 1/3/2012, Th tng Chính ph ban hành Quyt
đnh 254/Q-TTg nm 2012 phê duyt  án "C cu li h thng t chc tín dng
giai đon 2011 - 2015" do NHNN Vit Nam đ xut.
̇ V mc tiêu c cu li h thng các t chc tín dng, đ án xác đnh c
cu li cn bn, trit đ và toàn din h thng các t chc tín dng đ đn nm 2020
phát trin đc h thng các t chc tín dng đa nng theo hng hin đi, hot
đng an toàn, hiu qu vng chc vi cu trúc đa dng v s hu, quy mô, loi hình
có kh nng cnh tranh ln hn và da trên nn tng công ngh, qun tr ngân hàng
tiên tin phù hp vi thông l, chun mc quc t v hot đng ngân hàng nhm
đáp ng tt hn nhu cu v dch v tài chính, ngân hàng ca nn kinh t.
Trong giai đon 2011 - 2015, tp trung lành mnh hóa tình trng tài chính và
cng c nng lc hot đng ca các t chc tín dng; ci thin mc đ an toàn và
hiu qu hot đng ca các t chc tín dng; nâng cao trt t, k cng và nguyên
tc th trng trong hot đng ngân hàng. Phn đu đn cui nm 2015 hình thành
đc ít nht 1 - 2 ngân hàng thng mi có quy mô và trình đ tng đng vi các
ngân hàng trong khu vc.