PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LẠM PHÁT Ở VIỆT NAM.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHệ MINH
ầ.ầ
ầầ.

TRN TH THÚY VỂN


PHỂN TệCH CÁC NHỂN T NH
HNG N LM PHÁT  VIT NAM
Chuyên ngành: Kinh t tài chính – ngân hàng.
Mư s : 60340201

LUN VN THC S KINH T


Ngi hng dn khoa hc:
T.S HOÀNG CÔNG GIA KHÁNH



TP. H Chí Minh, 2012

i

LI CAM OAN

ầầ


Tôi xin cam đoan lun vn này do chính tôi thc hin và cha đc công b trong
bt k công trình khoa hc nào. Tt c thông tin, s liu trích dn t ngun gc đáng tin
cy.



Tác gi lun vn


Trn Th Thúy Vơn














ii

MC LC

Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ký hiu, ch vit tt
Danh mc các bng biu
Danh mc các hình v, đ th
LI M U 1
CHNG 1: C S Lụ LUN V LM PHÁT 4
1.1. Khái nim v lm phát 4
1.1.1. Khái nim 4
1.1.2. Các quan nim khác nhau v lm phát 6
1.2. Cách đo lng lm phát 10
1.3. Phơn loi lm phát 11
1.3.1. Lm phát va phi 11
1.3.2. Lm phát phi mã 12
1.3.3. Siêu lm phát 12
1.4. Tác đng ca lm phát đn nn kinh t 13
1.4.1. Tác đng tích cc ca lm phát 14
1.4.2. Tác đng tiêu cc ca lm phát 14
1.5. Các nhơn t nh hng đn lm phát 16
1.5.1. Thâm ht ngân sách 16
1.5.2. Lưi sut 17
1.5.3. T giá hi đoái 19
1.5.4. Cung tin M2 20
1.5.5. Nhóm nhân t khác 21

1.6. BƠi hc kinh nghim kim soát lm phát ca các ncầầầầầầầầầ 21
1.6.1Bin pháp kim soát lm phát ca các nc……………………………… 21

iii

1.6.2 Bài hc kinh nghim…………………………………………………… 23
KT LUN CHNG 1 26
CHNG 2: PHỂN TệCH CÁC NHỂN T NH HNG N LM PHÁT
 VIT NAM 27
2.1. Tng quan nn kinh t Vit nam t nm 2000 ậ 2011 27
2.1.1. Tng tng kinh t 27
2.1.2. Cán cân thng mi 31
2.1.3. u t 38
2.1.4. Thc trng lm phát t 2000 -2011 39
2.2. Phơn tích các nhơn t nh hng đn lm phát  Vit Nam giai đon
2000 ậ 2011 44
2.2.1.Thâm ht ngân sách 44
2.2.2. Lưi sut 47
2.2.3. Cung tin M2 49
2.2.4. T giá hi đoái 51
2.2.5. Nhóm các nhân t khác 52
2.3. ánh giá chung v các nhơn t nh hng đn lm phát ti Vit Nam
giai đon 2000 ậ 2011 58
2.4. ánh giá thc trng áp dng các bin pháp kim ch lm phát  Vit
Nam giai đon 2000-2011 62
2.4.1. Thc trng áp dng các bin pháp kim ch lm phát ti Vit nam 62
2.4.2. ánh giá thc trng áp dng các bin pháp kim ch lm phát 65
KT LUN CHNG 2 72
CHNG 3: CÁC GII PHÁP KIM CH LM PHÁT TI VIT NAM 73
3.1. nh hng phát trin kinh t Vit Nam giai đon 2012 ậ 2015 73
3.2. Các bin pháp kim soát lm phát  Vit Nam giai đon 2012 ậ 2015 74
3.2.1. Thâm ht ngân sách nhà nc 74
3.2.2. i vi cung tin M2 78
3.2.3. i vi t giá hi đoái. 80

iv

3.2.4. i vi lưi sut 82
3.2.5. Mt s gii pháp khác 84
KT LUN 92

TÀI LIU THAM KHO





















v

DANH MC CÁC T VIT TT

CPI : Ch s giá tiêu dùng.
CSTT : Chính sách tin t.
DTBB : D tr bt buc.
DNNN : Doanh nghip Nhà nc.
TNN : u t nc ngoài.
EU : Liên minh Châu Âu.
FED : Cc D tr liên Bang ca Hoa K.
LTTP : Lng thc thc phm.
MoF : B tài chính (Ministry of Finace)
NHTM : Ngân hàng thng mi.
NHNN : Ngân hàng Nhà nc.
NSNN : Ngân sách Nhà nc.
NHT : Ngân hàng Trung ng.
IMF : Qu tin t quc t.
TCTD : T chc tín dng.
TI : T chc minh bch quc t.
XNK : Xut nhp khu.
USD : ô la M.
VND : ng Vit Nam.






vi

DANH MC BNG BIU

Bng 2.1. Bng đóng góp ca các thành phn kinh t vào GDP t 2001 – 2005. 29
Bng 2.2. Bng đóng góp ca các thành phn kinh t vào GDP t 2006 – 2010. 30
Bng 2.3. Tng trng và chuyn dch c cu xut khu hàng hóa thi k 2001 –
2010. 33
Bng 2.4. C cu th trng xut nhp khu hàng hóa ca Vit Nam. 35
Bng 2.5. Tng trng và chuyn dch c cu nhp khu hàng hóa thi k 2001-
2010. 36


















vii

DANH MC HỊNH V,  TH

S đ 2.1. C ch truyn ti chính sách tin t đn lm phát ti Vit Nam. 18
Hình 2.1 Tc đ tng trng kinh t qua các nm (%) 28
Hình 2.2. Kim ngch xut nhp khu giai đon 2000 – 2010. 32
Hình 2.3. T trng các thành phn kinh t trong tng đu t toàn xư hi 2001 –
2010 (%). 39
Hình 2.4. T l lm phát  Vit Nam qua các nm (%). 40
Hình 2.5. Thâm ht ngân sách và lm phát  Vit Nam 2000 – 2011. 45
Hình 2.6. Lưi sut danh ngha, cung tin M2 và t l lm phát 2000 – 2011. 47
Hình 2.7. Mi quan h gia tc đ tng M2 và t l lm phát 2000 – 2011 (%). 50
Hình 2.8. T giá hi đoái chính thc USD/VND và t l lm phát 2000 – 2011. 51

1

LI M U
1. Trình bƠy v vn đ nghiên cu
Trong bi cnh khu vc và th gii c nhiu bt n do chin tranh, xung đt,
thiên tai, đc bit là nn khng b thì Vit Nam nhng nm gn đây đc xem là
đim đn an toàn nht, có tình hình chính tr n đnh nht. Tn dng li th này, đ
thu hút đu t nc ngoài, chúng ta còn phi to đc s n đnh v mt kinh t, mà
trc ht là to tâm lý n đnh trong nc, khuyn khích mi tng lp dân c yên
tâm làm n lâu dài.  to đc s n đnh v kinh t - xư hi cn phi thc hin
nhiu gi pháp đng b trên mi lnh vc ca đi sng kinh t - xư hi trong đó
không th không đ cp đn vn đ n đnh nn tài chính tin t ca quc gia mà
đc bit là vn đ kim soát lm phát, n đnh giá c tin t đ tng trng n đnh,
bn vng có hiu qu.
Theo quan đim ca các nhà kinh t hc hin đi, lm phát là mt cn bnh

kinh niên ca mi nn kinh t hàng hóa – tin t. Nó có tính thng trc, nu không
thng xuyên kim soát, không có nhng gii pháp chng lm phát hiu qu và
đng b thì lm phát có th xy ra và tái din li  bt c nn kinh t hàng hóa nào
vi bt k ch đ xư hi nào. Tình hình lm phát  Vit Nam nhng tháng cui nm
2012 cho thy vn đ kim soát lm phát góp phn to nên mt s n đnh v kinh
t có ý ngha cp bách c v lý lun ln thc tin. Trên c s vn dng các lý thuyt
đư đc hc trong chng trình đào to bc cao hc – Trng đi hc Kinh T
Thành Ph H Chí Minh vào điu kin Vit Nam, Lun vn này trình bày v “Phân
tích các nhân t nh hng đn lm phát ti Vit Nam”.
2. Mc tiêu nghiên cu
- H thng hóa các c s lý lun v lm phát và các nhân t nh hng đn
lm phát.
- Nhn din các nhân t nh hng đn lm phát ti Vit Nam trong giai đon
t nm 2000 – 2011.

2

-  xut mt s gii pháp nhm kim ch lm phát ti Vit Nam.
3. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cu ca lun vn là phng pháp thng kê, su tm các
s liu t các B, ban, nghành, các s liu có ngun gc đáng tin cy đc ph bin
trên các phng tin truyn thông và thông tin đi chúng nh lm phát, tng trng
kinh t, t l tht nghip và các s liu cn thit khác phc v cho quá trình nghiên
cu. Công vic này đc tin hành qua 2 bc nh sau:
- Thng kê các s liu cn thit cho giai đon nghiên cu t nm 2000 – 2011.
- Tùy vào mc đích nghiên cu mà trích dn s liu cho phù hp.
Da trên s liu thu thp đc, lun vn s dng các phng pháp phân tích
tng hp đ s lý và biu din s liu có đc theo các ni dung cn thit.
Ngoài ra lun vn còn s dng phng pháp nghiên cu liên ngành đ xem xét
nghiên cu vn đ di nhiu góc đ, nhiu ngành khác nhau; phng pháp so sánh

– đi chiu nhm xem xét vn đ trong mi tng quan, so sánh đi chiu gia
nhng thi k khác nhau; phng pháp chuyên gia : tìm hiu vn đ thông qua hình
thc thu thp ý kin ca nhng ngi có kinh nghim (đc bit là quý thy cô ging
viên) am tng trên lnh vc đ t đó rút ra nhng kt lun xác thc hay vn dng
kt qu nghiên cu ca mt s chuyên gia v các vn đ có liên quan.
4. Nhng kt qu đt đc ca lun vn
Mt là, khái quát tình hình lm phát  Vit Nam giai đon t nm 2000 –
2011.
Hai là, làm rõ các nhân t nh hng đn lm phát ti Vit Nam và đánh giá
mc đ nh hng ca các nhân t này đn lm phát ti Vit Nam.
Ba là, đánh giá li các gii pháp kim ch lm phát ca chính ph trong thi
gian qua t đó rút ra bài hc v kim ch lm phát và đ xut nhng gii pháp kim
ch lm phát phù hp.

3

5. Ni dung kt cu ca lun vn
Toàn b ni dung ca đ tài đc thc hin trong 3 chng:
Chng 1: C s lý lun v lm phát.
Chng 2: Phân tích các nhân t nh hng đn lm phát ti Vit Nam.
Chng 3: Các gii pháp kim ch lm phát ti Vit Nam.

4

CHNG 1: C S Lụ LUN V LM PHÁT
1.1. Khái nim v lm phát
1.1.1. Khái nim
Trong kinh t hc, lm phát (inflation) là s tng lên theo thi gian ca mc
giá chung ca nn kinh t. nh ngha cng ng ý rng lm phát không phi là hin
tng giá ca mt vài hàng hóa hay nhóm hàng hóa nào đó tng lên. Và nó cng
không phi là hin tng giá c chung tng lên mt ln. Nu s tng lên mt ln ca
giá c thì hin tng ch dng li là mt cú sc v giá ch cha phi là lm phát.
Lm phát là s tng giá liên tc theo thi gian.
Trong mt nn kinh t, lm phát là s mt giá tr ca th trng hay gim sc
mua ca đng tin. Khi so sánh vi các nn kinh t khác thì lm phát là s phá giá
tin t ca mt loi tin t này so vi mt loi tin t khác. Thông thng ngi ta
hiu theo ngha đu tiên là lm phát ca đn v tin t trong phm vi nn kinh t ca
mt quc gia, còn hiu theo ngha th hai là lm phát ca mt loi tin t trong
phm vi th trng toàn cu. Phm vi nh hng ca hai thành phn này vn là mt
vn đ gây tranh ci gia các nhà kinh t hc v mô.
Nh vy, có th nhn thy rng s tng lên ca giá c chính là mt trong
nhng biu hin ca c bn ca lm phát. Vic xem xét lm phát tp trung vào
nghiên cu nhng biu hin ca lm phát, th hin qua vic gia tng ca mc giá
chung vi tc đ cao và kéo dài theo thi gian.

V mt tính toán lm phát là phn trm thay đi ca ch s giá chung trong
nn kinh t theo tng giai đon có có th là tháng, quý hoc nm.  đo lng mc
giá chung này trong nn kinh t, ngi ta thng s dng các khái nim ch s giá.
Ch s giá bao gm mt s loi nh sau:
- Ch s giá tiêu dùng hay ch s giá bán l - CPI – Consumer Price Index đo
giá c ca các hàng hóa hay đc mua bi “ngi tiêu dùng thông thng” mt
cách có la chn. Trong nhiu quc gia công nghip, nhng s thay đi theo phn

5

trm hàng nm trong các ch s này là con s lm phát thông thng hay đc nhc
ti.
- Ch s giá bán buôn – WPI – Wholesale price index đo lng s thay đi
trong giá c các hàng hóa bán buôn (thông thng là trc khi có thu) mt cách có
la chn. Ch s này ging ch s giá sn xut.
- Ch s giá sn xut – PPI – Producer price index đo lng mc giá mà các
nhà sn xut nhn đc không tính đn giá b sung qua đi lý hoc thu doanh thu.
Nó khác vi CPI là s tr cp giá, li nhun và thu có th sinh ra mt điu là giá tr
nhn đc bi các nhà sn xut là không bng vi nhng gì ngi tiêu dùng đư
thanh toán.
Và rt nhiu ch s khác song thông thng thì ngi ta dùng ch s giá bán l
đ đo lng mc đ lm phát và ch s gim phát tng sn phm trong nc. Lý do
chính mà thông thng dùng CPI đ đo lm phát là bi vì CPI giúp theo dõi mc
tng giá ca hàng tiêu dùng, các nhóm hàng quan trng nht có nh hng đn đi
sng ca ngi dân, mt khác CPI thng theo rt sát ch s gim phát GDP vì tiêu
dùng chim mt t l rt ln trong GDP. Vì vy CPI đc coi là thc đo ca lm
phát. Nh vy, nu nn kinh t nm nay có t l lm phát là 10% so vi nm trc
đó. iu đó không có ngha là giá c ca tt c các hàng hóa điu tng lên cùng mt
t l là 10%, mà nhng hàng hóa khác nhau s có nhng t l tng khác nhau và
thm chí có nhng hàng hóa gim giá hoc không đi.

V bn cht, lm phát là do khi lng tin t trong lu thông vt quá khi
lng hàng hóa và dch v cung ng, dn đn s tng giá đng lot, liên tc và 
mc đáng k. T đó, ngi ta thng ly ch s giá tng đ nói lên mc đ lm
phát. Lm phát thng đi kèm vi tng trng kinh t, tng s lng công n vic
làm. Bn cht ca lm phát không xu, bi lm phát  mc kim soát đc s kích
thích đu t, xut khu và ci thin công n vic làm. Song, khi lm phát tng quá
mc (đn 2 con s tr lên) và ngoài tm kim soát s gây tn hi cho nn kinh t và
cuc sng ca ngi dân.

6

1.1.2. Các nguyên nhơn gơy ra lm phát
Quá trình hình thành các khái nim và nhn thc bn cht kinh t ca lm phát
cng là quá trình phát trin ca t duy đi t đn gin đn phc tp, đi t hin tng
bên ngoài đn bn cht bên trong, đn các thuc tính ca lm phát, là quá trình sàn
lc nhng hiu bit sai và đúng, ln ln gia hin tng và bn cht, gia nguyên
nhân và kt qu đ phn ánh đúng bn cht quy lut ca lm phát.
Quan đim thuc trng phái tin t
Theo quan đim ca các nhà kinh t hc thuc trng phái tin t thì lm phát
là do hin tng tin t trong lu thông tng lên (chng hn có th do ngân hàng
trung ng mua ngoi t đ tránh gây mt giá ca đng ngoi t so vi đng ni t
trong nc, hoc cng có th ngân hàng trung ng tng cung tin đ kích thích nn
kinh t hoc có th chi tài tr thâm ht ngân sách… làm tng lng cung tin trong
lu thông gây ra lm phát). Nh chúng ta đư bit, khi ngân sách b thâm ht có th
do nhu cu chi tiêu ca chính ph tng do mc đích chin tranh hay do suy thoái
kinh t cn kích cu đu t và tài tr cho thâm ht ngân sách thông qua phát hành
tin là cách đn gin nht. Tuy nhiên, có nhiu cách tài tr thâm ht ngân sách khác
nhau nh: phát hành trái phiu, vay n nc ngoài, … song do ngân sách b thâm
ht kéo dài làm gim lòng tin ca nhà đu t vào kh nng chi tr n cho nên h t
chi mua trái phiu chính ph. iu này làm hn ch phng án tài tr thâm ht

ngân sách ca chính ph. Nht là các nc đang phát trin có th trng tài chính
cha phát trin nên chính ph càng khó khn hn trong vic tìm kim ngun tài tr
cho ngân sách đ thc hin các d án đu t ca chính ph. Vì vy in tin là gii
pháp mà chính ph các nc la chn Hay nói cách khác phn trm tng ca giá,
hay t l lm phát s đúng bng phn trm tng lên ca cung tin trong dài hn. Kt
lun này dn đn kt lun rng lm phát là mt hin tng tin t.
Quan đim thuc trng phái phi tin t
+ Lm phát do chi phí đy

7

Trong hoàn cnh sn xut không tng hoc tng ít trong khi chi phí tng lên
(chi phí sn xut tng vt qua mc tng ca nng sut lao đng) thì s sinh ra lm
phát do chi phí đy. Chi phí sn xut tng lên to áp lc “đy” giá bán sn phm
tng lên hay làm gim mc cung ng hàng hóa ca xư hi, nh vy lm phát trong
trng hp này là do các yu t sn xut và tiêu th hàng hóa gây ra.
Chi phí sn xut tng lên có th do nhng nguyên nhân sau đây:
- Mc tng tin lng vt quá mc tng nng sut lao đng: các doanh ngip
trong nn kinh t th trng phi chu rt nhiu áp lc v vn đ tin lng. Trong
ngn hn chi phí nhân công n đnh do b hn ch bi hp đng lao đng song trong
dài hn do áp lc t phía công đoàn, do thu thu nhp và các yu t khác làm cho
tin lng ca nhân viên chu sc ép nâng lên. Khi lng tng, giá c ca hàng hóa
s tng. Quy trình này tác đng bi yu t hành chính, có ngha khi giá c tng lên
các doanh nghip phi tng giá bán đ đm bo li nhun. Khi giá c hàng hóa nói
chung và tiêu dùng nói riêng tng lên thì ngi tiêu dùng tìm mi cách đ đc tng
lng. Khi lng tng, giá li tng. n lt mình, các doanh nghip li tng giá
bán đ đm bo li ích.
- Giá nhp khu tng lên do tác đng trc tip vi giá c trong nc (nu là
hàng tiêu dùng trc tip) hoc tác đng gián tip thông qua vic làm tng chi phí
sn xut (nu là đu vào ca quá trình sn xut). Giá hàng nhp khu tng lên có th

do lm phát ca nc ngoài cao làm cho giá nguyên liu  nc xut khu tng, hay
do đng ni t b mt giá so vi đng ngoi t ca nhng nc có quan h mu
dch…
- Do thu sut tng lên làm nh hng ti mc sinh li ca các nhà đu t nên
đy giá c tng lên.  duy trì mc sinh li mong mun, hoc các doanh nghip
tng t l li nhun bng cách tng giá bán hàng hóa s làm cho giá c tng, vic
tng giá c hàng hóa trong trng hp này mang tính cht tích cc nhm duy trì li
nhun  mc mong mun. Vic này thng xy ra trong điu kin đc quyn. Mt
s nc gi là “lm phát hành chính”.

8

+ Lm phát do cu kéo
Lm phát do cu kéo hay lm phát do nhu cu là lm phát xy ra do tng cu
tng vt quá mc cung hàng hóa ca xư hi, dn đn áp lc làm tng giá c.
Tng cu trong kinh t bao gm chi tiêu ca chính ph - G, chi tiêu ca h
gia đình – C, đu t trong nn kinh t - I, nhu cu hàng hóa xut khu – X, lng
hàng hóa nhp khu – M. Nu gi tng cu là AD thì AD = C+ G + I + X – M (du
âm trong biu thc là do hàng hóa nhp khu làm tng thêm hàng hóa trong nc và
làm gim cng thng cho tng cu). Tng cu (AD) tng có th do mt hoc mt s
yu t trong v bên phi ca biu thc tng lên:
- Chính ph tng các khon chi tiêu cho an ninh quc phòng, các khon đu t
làm cho tng cu tng.
- Thâm ht ngân sách nhà nc kéo dài đc đài th bng cách vay mn 
trong nc hay nc ngoài.
- Các h gia đình tng chi tiêu do mc thu nhp đc Chính ph gim thu,
tng tr cp.
- Tâm lý thích tiêu dùng thay vì tit kim ca dân chúng đa đn s gia tng
tc đ lu thông tin t. Nu dân chúng có khuynh hng thích tiêu dùng, tc đ
lu thông tin t gia tng.

- u t ca doanh nghip tng lên do d đoán v trin vng phát trin kinh t
trong nc và nc ngoài hay do lưi sut gim.
- CSTT m rng to điu kin cho các doanh nghip, ngi dân d tip cn
ngun vn, có th vay d dàng hn, vay nhiu hn dn đn nhu cu chi tiêu nhiu
hn.
- Các yu t liên quan đn nhu cu nc ngoài nh: t giá hi đoái, mc thu
nhp ca c dân nc ngoài… làm tng nhu cu hàng hóa xut khu kéo theo tng
cu gia tng.

9

Nh vy, khi tng cu gia tng thì s gây áp lc tng giá và xy ra tình trng
lm phát trong ngn hn. Song, nu nn kinh t cha đt đc mc sn lng tim
nng thì vic tng tng cu trong trng hp này tr thành mt chính sách lm phát
có hiu qu đ thúc đy xư hi làm cho kinh t tng trng, t đó tng cung s tng,
sn lng ca nn kinh t tng lên.
+ Lm phát do c cu:
Vi ngành kinh doanh có hiu qu, doanh nghip tng dn tin công “danh
ngha” cho ngi lao đng. Nhng cng có nhng nhóm ngành kinh doanh không
hiu qu, doanh nghip cng theo xu th đó buc phi tng tin công cho ngi lao
đng. Nhng vì nhng doanh nghip này kinh doanh kém hiu qu, nên khi phi
tng tin công cho ngi lao đng, các doanh nghip này buc phi tng giá thành
sn phm đ đm bo mc li nhun và làm phát sinh lm phát.
+ Lm phát do cu thay đi:
Khi th trng gim nhu cu tiêu th v mt mt hàng nào đó, trong khi lng
cu v mt mt hàng khác li tng lên. Nu th trng có ngi cung cp đc quyn
và giá c có tính cht cng nhc phía di (ch có th tng mà không th gim, nh
giá đin  Vit Nam), thì mt hàng mà lng cu gim vn không gim giá. Trong
khi đó mt hàng có lng cu tng thì li tng giá. Kt qu là mc giá chung tng
lên, dn đn lm phát.

+Lm phát do xut khu:
Khi xut khu tng, dn ti tng cu tng cao hn tng cung (th trng tiêu
th lng hàng nhiu hn cung cp), khi đó sn phm đc thu gom cho xut khu
khin lng hàng cung cho th trng trong nc gim (hút hàng trong nc) khin
tng cung trong nc thp hn tng cu. Khi tng cung và tng cu mt cân bng s
ny sinh lm phát.
+Lm phát do nhp khu:

10

Khi giá hàng hóa nhp khu tng (do thu nhp khu tng hoc do giá c trên
th gii tng) thì giá bán sn phm đó trong nc s phi tng lên. Khi mc giá
chung b giá nhp khu đi lên s hình thành lm phát.
1.2. Cách đo lng lm phát
 đo lng mc giá chung hay nói cách khác là lm phát các nhà kinh t xây
dng hai ch s. Th nht, là ch s giá tiêu dùng hay CPI hay còn gi là ch s giá
Laspeyres và ch s th hai là GDP điu chnh. C hai ch s này đu tính toán mc
giá trung bình ca toàn b hàng hóa và dch v trong nn kinh t. S khác bit duy
nht gia hai loi ch s này là quan đim ca r hàng hóa làm trng s tính toán.
CPI là mt t s phn ánh giá c ca mt r hàng hóa trong nhiu nm so vi
chính giá c ca r hàng hóa đó  mt nm gc nào đó. Ngha là, r hàng hóa đc
la chn đ tính giá là không đi trong nhiu nm. Ch s giá này ph thuc vào
nm đc la chn làm gc và s la chn r hàng hóa tiêu dùng. CPI có mt
nhc đim c bn. Th nht, mc đ bao ph ca ch s giá này ch gii hn đi
vi mt s loi hàng hóa tiêu dùng và do vy không phn ánh bin đng ca mt s
hàng hóa t bn. Th hai, trng s c đnh da vào t phn chi tiêu đi vi mt s
hàng hóa c bn ca ngi dân thành th mua vào nm gc và do vy nó không
phn ánh đúng và đy đ chi tiêu khác trong toàn xư hi, đc bit là  nhng xư hi
có s phân tán gia nông thôn và thành th. Th ba, bi vì trng s ca r hàng hóa
là c đnh  mt nm gc, do vy không phn ánh đc s bin đi trong c cu

hàng hóa tiêu dùng cng nh s thay đi trong phân b chi tiêu ca ngi tiêu dùng
cho nhng hàng hóa khác nhau theo thi gian.
GDP deflator, thì ngc li vi CPI, là mt t s phn ánh giá ca mt r hàng
hóa trong nhiu nm so vi giá ca chính r đó nhng so vi giá ca nm gc. Nh
vy, r hàng hóa đc la chn đ tính giá là có s khác bit trong giai đon tính
toán. V c bn, s khác bit gia các r hàng hóa trong các thi đim tính giá là
không nhiu bi vì c cu tiêu dùng ca dân chúng thng mang tính n đnh trong
ngn hn. GDP deflator là loi ch s có mc bao ph rng nht, nó bao gm tt c

11

hàng hóa và dch v đc sn xut trong nn kinh t và trng s tính toán đc điu
chnh tùy thuc vào mc đ đóng góp tng ng ca các loi hàng hóa và dch v
vào giá tr gia tng. V khái nim, đây là ch s đi din tt nht cho vic tính toán
t l lm phát trong nn kinh t. V mt thng kê ch s này thng đc tính toán
chm hn so vi CPI. iu này có th phn ánh tr din bin giá c ca nn kinh t
vì nó đc tính toán cn c vào GDP theo giá c đnh (thc) và GDP theo giá gc
hin hành (danh ngha), mà kt qu thng kê ca hai loi GDP này trong nn kinh t
thng đc công b tr t mt quý đn mt nm. Vì vy ngi ta thng dùng ch
s CPI đ đi din cho lm phát.
Công thc tính CPI nh sau:

(Mc giá nm t - Mc giá nm t-1) x 100%


Mc giá nm t – 1
1.3. Phân loi lm phát
Tùy theo tiêu thc phân loi lm phát mà có các loi lm phát khác nhau.
Thông thng vic phân loi lm phát trên c s đnh lng và đnh tính.
V mt đnh lng, ngi ta chia lm phát da trên t l phn trm lm phát

đc tính trong nm. Theo đó, lm phát đc chia thành 3 loi sau: lm phát va
phi, lm phát phi mư và siêu lm phát.
1.3.1. Lm phát va phi
Lm phát va phi là lm phát  mc mt con s nguyên (t l tng giá c
hàng hóa trong khong 10% tr li).  mc đ lm phát va phi, giá c tng chm,
dao đng xung quanh mc tng tin lng. Trong điu kin nh th, giá tr tin t
không bin đng nhiu, to điu kin thun li cho kinh t phát trin. Ngoài ra đi
vi loi lm phát va phi tùy theo chin lc và chin thut phát trin kinh t 
mi thi k mà chính ph có th ch đng đnh hng mc thng kê trên c s duy
T l lm phát
=

12

trì mt t l lm phát là bao nhiêu đ gn vi mt s mc tiêu kinh t khác nh kích
thích tng trng kinh t, tng cng xut khu, gim t l tht nghip trong các
nm tài khóa nht đnh.
Khi giá c tng vt khi mc đ hp lý trên, ngi ta nói đn lm phát đang
bc vào giai đon tng cao.
1.3.2. Lm phát phi mƣ
Lm phát phi mư là lm phát tng ng vi tc đ tng giá trong phm vi hai
hoc ba con s (t 20% đn 100%/nm), mc đ tng ca giá c hàng hóa lúc này
ging nh “mt con nga bt kham đang tung vó đ chy”, nhng vn thp hn siêu
lm phát. Khi lm phát phi mư xy ra, sn xut b đình tr, nn tài chính b hy hoi.
Nu không có bin pháp thích hp đ “kim hưm chú nga” thì nn kinh t d dàng
ri vào tình trng siêu lm phát. Nhìn chung lm phát phi mư xy ra và duy trì trong
thi gian dài s gây ra nhng bin dng kinh t nghiêm trng. Trong bi cnh đó
đng tin s b mt giá nhanh, cho nên mi ngi ch lu gi mt lng tin ti
thiu đ va đ cho giao dch hàng ngày. Mi ngi có xu hng tích tr hàng hóa,
mua bt đng sn, chuyn sang s dng vàng và các ngoi t mnh đ làm phng

tin thanh toán cho các giao dch ln và tích ly ca ci.
1.3.3. Siêu lm phát
Siêu lm phát là lm phát vi tc đ ba con s tr lên, thm chí ngi ta
không th đo lng lm phát bng s % mà bng s ln tng giá trong nm. Siêu
lm phát thng xy ra do bin c ln nh chin tranh, khng hong chính tr dn
đn đo ln trt t xư hi. Khi nhng bin đng bin c ln xy ra, s thâm ht
ngân sách khin Chính ph phi phát hành thêm tin giy đ bù đp ngân sách b
thâm ht dn đn siêu lm phát. Siêu lm phát có sc phá hy toàn b mi hot
đng ca nn kinh t và dn đn nn kinh t b suy thoái nghiêm trng. Trong nn
kinh t b siêu lm phát thì s có nhng biu hin nh sau: Ngi dân không mun
gi tài sn ca mình di dng tin, giá c hàng hóa trong nc không còn tính
bng ni t na mà tính bng mt ngoi t n đnh, các khon tín dng s tính mc

13

mt giá cho dù thi gian tín dng là rt ngn, và lưi sut tin, tin công, giá c đc
gn vi ch s giá và t l lm phát cng dn trong ba nm lên ti 100%.
Thiu phát trong kinh t hc là lm phát  t l rt thp. Không có tiêu chí
chính xác t l lm phát bao nhiêu phn trm mt nm tr xung thì đc coi là
thiu phát. Mt s tài liu kinh t hc cho rng t l lm phát  mc 3-4 phn trm
mt nm tr xung đc gi là thiu phát.
V mt đnh tính: lm phát đc chia thành nhiu loi khác nhau, tùy theo tính
cht ca lm phát mà ngi ta chia ra các loi c bn sau:
- Lm phát thun túy: là trng hp đc bit ca lm phát, hu nh giá c ca
mi loi hàng hóa đu tng lên cùng mt t l trong cùng mt đn v thi gian.
- Lm phát cân bng: là loi lm phát có mc giá chung tng tng ng vi
mc thu nhp. Do vy lm phát không nh hng đn đi sng ca ngi lao đng.
- Lm phát không cân bng: là loi lm phát có mc giá chung tng không
tng ng vi thu nhp. Trên thc t, lm phát không cân bng thng hay xy ra
nht.

- Lm phát d đoán trc: là loi lm phát mà mi ngi có th d đoán trc
nh vào s din tin liên tc theo chui thi gian trong nhiu nm.
- Lm phát không đc d đoán trc: là loi lm phát xy ra bt ng, ngoài
s tiên liu ca mi ngi, cng đ cng nh mc đ tác đng.
- Lm phát cao và lm phát thp : lm phát cao là loi lm phát mà t l tng
thu nhp thp hn t l tng lm phát. Ngc li lm phát thp là loi lm phát mà
mc tng thu nhp cao hn mc đ tng ca t l lm phát.
1.4. Tác đng ca lm phát đn nn kinh t
Lm phát có th tác đng tích cc ln tiêu cc vi tc đ tng trng kinh t
thông qua nhiu kênh khác nhau vi mc đ nh hng tng th khác nhau, ph
thuc đáng k vào c cu th ch (c nhà nc và t nhân) ca nn kinh t, ph

14

thuc vào kh nng thích nghi vi mc lm phát hin hành và kh nng d báo lm
phát.
1.4.1. Tác đng tích cc ca lm phát
Theo lý thuyt kinh t v mô, khi nn kinh t đt đn mc đ toàn dng, hay
nói cách khác, khi các yu t sn xut nh đt đai, lao đng, vn, công ngh… cha
đc khai thác ht thì khi mc giá chung ca nn kinh t tng lên s có tác dng
kích thích các doanh nghip gia tng đu t đ sn xut hàng hóa cung ng trên th
trng, làm cho sn xut đc m rng. Sn xut đc m rng s to ra đc
nhiu công n vic làm, gim t l tht nghip và tng thu nhp ca ngi dân. u
t cho sn xut, tng thu nhp ca ngi dân s góp phn làm tng tng cu. Tng
cu tng li to điu kin cho sn xut phát trin. Vì vy trên góc đ này lm phát
đc xem là mt nhân t kích thích phát trin kinh t.
Lm phát va phi đc xem là giúp tng trng kinh t thông qua khuyn
khích huy đng vn và tng tính linh hot t giá. T l lm phát thp có th giúp bôi
trn th trng hàng hóa, lao đng và tng tính linh hot tng đi đi vi giá c.
Nu giá c (k c tin lng và giá c ca các nhân t khác) gim xung vi tính

linh hot thp và nu các ngành sn xut khác nhau có mc cu và nng sut tng
không đng đu thì giá c s tng nh có th to ra mt mc đ linh hot giá c c
tng đi ln cn thit cho s phân b hiu qu các ngun lc. T l lm phát thp
và n đnh s to ra mt trong nhng đng lc mnh nht đ giúp đt đc mc
tng trng n đnh.
1.4.2. Tác đng tiêu cc ca lm phát
Lm phát xy ra ngoài d kin s to nên bin đng bt thng v giá tr tin
t và làm sai lch toàn b thc đo các quan h giá tr, nh hng đn mi hot
đng kinh t xư hi. Có th k ra mt s hu qu nh sau:
Mt là, lm phát kìm hưm s tng trng kinh t, nh hng đn mi lnh
vc ca đi sng kinh t xư hi. Lm phát làm cho thu nhp thc ca ngi lao

15

đng b gim sút, có th kéo theo các cuc đình công đòi tng lng vi qui mô ln,
dài ngày làm ngng tr s tng trng kinh t.
Lm phát còn làm cho lưi sut danh ngha tng lên thêm bi t l lm phát d
tính tng lên (lưi sut thc = lưi sut danh ngha – t l lm phát), nu lm phát d
tính không phù hp vi lm phát thc t, nó s nh hng đn mc lưi sut thc.
Kt qu là nh hng đn tit kim và đu t, t đó nh hng đn mc tng trng
kinh t.
Trong lnh vc sn xut kinh doanh, do lm phát, giá c vt t hàng hóa,
nguyên liu tng nên khu vc sn xut kinh doanh mi ngày mt thu hp, ngc li
dch v thng mi li phát trin dn đn khng hong kinh t và trt t kinh t b
ri lon. Trong lnh vc đu t, s bin đng bt thng ca lm phát gây khó khn
cho vic xác đnh mc sinh li chính xác ca các khon đu t, khin cho các nhà
đu t ngn ngi khi tin hành đu t, nht là đu t vào các d án dài hn, làm nh
hng đn s tng trng kinh t.
Trong lnh vc phân phi lu thông, giá c hàng hóa tng đư gây nên tình
trng đu c tích tr hàng hóa vì th làm mt cân đi gi to quan h cung cu làm

cho lnh vc lu thông hàng hóa b ri lon.
Hai là, lm phát làm cho đi sng dân c gp khó khn hn. Khi lm phát
tng lên, tng thu nhp danh ngha tng lên, giá c hàng hóa tng, trong khi đó thu
nhp không tng, hoc tng chm càng gp khó khn.
Ba là, lm phát làm ri lon h thng tin t. Trong lnh vc tin t tín dng,
lm phát làm cho sc mua đng tin gim, lu thông tin t din bin khác thng,
tc đ lu thông tin t tng lên mt cách đt bin càng làm cho sc mua ca đng
tin gim xung nhanh chóng hn. Hot đng ca h thng tín dng ngân hàng ri
vào tình trng khng hong, do ngun tin gi trong xư hi b st gim nhanh
chóng, nhiu ngân hàng b phá sn do mt kh nng thanh toán và thua l trong kinh
doanh. Tình hình đó làm cho h thng tin t b ri lon và không th kim soát ni.

16

Bn là, lm phát làm xu đi tình trng ca cán cân thanh toán quc t. Nu t
l lm phát trong nc cao hn t l lm phát nc ngoài (có quan h mu dch) thì
giá c hàng hóa trong nc tr nên mc hn so vi giá c hàng hóa nc ngoài, do
đó làm gim xut khu, tng nhp khu, làm xu đi tình trng tài khon vưng lai. T
l lm phát cao cùng vi bi chi tài khon vưng lai có th to nên tâm lý trông đi
mt s gim giá ca đng ni t so vi ngoi t gây áp lc tng t giá, t đó càng
đy mc giá c chung tng lên.
Nm là, lm phát làm gia tng t l tht nghip. Mc giá chung tng lên có th
gây nên s gim sút ca tng cu và công n vic làm, do đó gia tng t l tht
nghip (vì khu vc sn xut b thu hp).
Nh vy, có th thy ngoi tr trng hp lm phát va phi còn tác đng tích
cc đn nn kinh t, các loi lm phát còn li đu gây nh hng xu đn quá trình
phát trin ca nn kinh t xư hi.
1.5. Các nhơn t nh hng đn lm phát
1.5.1. Thơm ht ngơn sách
Mi quan h gia thâm ht ngân sách và lm phát là thông qua kênh tin t và

trong mt s trng hp có th thông qua kênh cu kéo. Ngoài ra, khi nhu cu vn
tng lên do tng cu tng li đc tài tr bng vay tín dng ngân hàng có th s làm
cho lưi sut trong nn kinh t tng lên và do vy rt có th quay tr li làm tng giá
trong nn kinh t trong khi chi phí tài chính có nh hng ln ti các quyt đnh v
giá. Nh vy, trong trng hp này, tng thâm ht ngân sách có th dn đn tng
giá.
Theo kênh tin t, trng phái tân c đin (trng phái trng tin) cho rng
trong dài hn ngân hàng trung ng có th kim soát đc lm phát nu kim soát
đc cung tin. Nhà kinh t hc Milton Friedman (gii Nobel kinh t 1976) cho
rng “Lm phát  đâu và khi nào cng xut phát t nhng nguyên nhân tin t”
(trích dn t Solomon và Wet, 2004, trang 104). Thâm ht ngân sách ch dn đn

17

lm phát nu nh vic tài tr cho thâm ht đc thc hin thông qua vic phát hành
tin.
Nh vy, theo quan đim này chính sách tài khóa tác đng đn lm phát khi
chính ph buc phi in tin đ tài tr thâm ht ngân sách và trang tri cho chi tiêu
ca chính ph.
Trong trng hp bù đp thâm ht này bng vay n thì tác đng ca thâm
ht ngân sách đn lm phát nh th nào còn ph thuc vào quan đim điu hành
chính sách tin t ca ngân hàng trung ng. Nu nh ngân hàng trung ng điu
hành chính sách tin t theo mc tiêu n đnh lưi sut thì vic huy đng trái phiu đ
bù đp thâm ht ngân sách s dn đn lm phát vì đ đt đc mc tiêu n đnh lãi
sut thì cung tin phi tng lên và kéo theo đó là s gia tng ca lm phát. Bên cnh
đó nu t giá neo hoc c đnh thì tài tr thâm ht ngân sách bng trái phiu s dn
đn lm phát bi vì điu này dn đn m rng cung tin do đ n đnh t giá trc
s gia tng ca dòng vn t bên ngoài do lưi sut trong nc tng, ngân hàng trung
ng s phi thc hin mua vào ngoi t.
Tuy nhiên có quan đim lp lun rng thâm ht ngân sách s kéo theo lm

phát, bt lun hình thc bù đp cho thâm ht ngân sách là nh th nào. Vì thâm ht
ngân sách tác đng đn lm phát theo nhiu kênh truyn dn khác nhau. Thm chí
cng có lp lun rng ngay c khi ngân hàng trung ng không phát hành tin đ bù
đp thâm ht ngân sách, s gia tng v thâm ht ngân sách cng kéo theo s gia
tng áp lc lm phát thông qua kênh tác đng “chèn ln” đu t t nhân. ó là khi
thâm ht ngân sách đc bù đp thông qua phát hành trái phiu, lưi sut trên th
trng s tng và khi lưi sut tng s làm thoái lui đu t ca khu vc t nhân, và vì
th tng cung ca nn kinh t gim và kt qu là s gia tng mc giá trong nn kinh
t.
1.5.2. Lƣi sut
Chính sách tin t thông qua các công c ca mình và qua các kênh truyn
dn, đ tác đng đn mc sn lng và giá c trong nn kinh t. Ti hu ht các