HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN XUẤT KHẨU THỦY SẢN Ở TỈNH BÌNH THUẬN

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH




N
N
G
G
U
U
Y
Y


N
N


T
T
H
H




K

K
I
I
M
M


T
T
U
U
Y
Y


N
N




HOÀN THIN H THNG KIM
SOÁT NI B TI CÁC DOANH
NGHIP CH BIN XUT KHU
THY SN  TNH BÌNH THUN

LUN VN THC S KINH T


CHUYÊN NGÀNH: K TOÁN – KIM TOÁN

MÃ S: 60.34.30



NGI HNG DN: NGUYN NGC DUNG







TP.H CHÍ MINH – NM 2012




-1-



LI M U
1. Tính cp thit ca đ tài
Khi nn kinh t trong nc hòa nhp và phát trin cùng vi nn kinh t th
gii bên cnh nhng li ích, c hi mà hi nhp kinh t quc t mang li thì các
doanh nghip (DN) trong nc còn phi đi mt vi nhiu ri ro, yêu cu và thách
thc mi. c bit, vi tình hình kinh doanh bin đng nh hin nay trong khi quy
mô vn  các DN ngày càng m rng đi đôi vi quyn qun lỦ điu hành tách ri
quyn s hu vn. Tuy nhiên, các phng pháp qun lý ti các DN còn nhiu hn
ch, khi các DN nh qun lý theo kiu gia đình còn các DN ln li phân quyn cho

cp di nhng thiu s kim tra đy đ. Chính vì vy đòi hi phi có h thng kim
tra, kim soát đm bo DN hot đng hiu qu, tuân th đy đ các quy đnh và pháp
lut nhà nc, cung cp thông tin trên báo cáo tài chính trung thc và đáng tin cy.
Do đó, vai trò ca h thng kim soát ni b (KSNB) trong DN ngày càng tr nên
quan trng bi vì KSNB là công c qun lỦ, giúp ngn nga và phát hin các yu
kém và sai phm, gim thiu tn tht, nâng cao hiu qu giúp DN đt đc các mc
tiêu đt ra.
Bình nh là mt tnh duyên hi Nam Trung B có chiu dài b bin 134 km
vi ngun li hi sn phong phú. Xut phát t đc đim t nhiên và xã hi cùng vi
nhng tim nng, li th mà thy sn đc xác đnh là mt ngành kinh t quan trng
ca tnh. Trong quy hoch phát trin ngành thy sn Tnh Bình nh đn nm 2010
và tm nhìn 2020 đã nhn mnh “…phát trin ngành thy sn theo hng sn xut
hàng hóa ln, nng sut, cht lng, kh nng cnh tranh cao…”
Nhn thc tm quan trng ca h thng KSNB trong DN cng nh vai trò ca
ngành thy sn ti Tnh Bình nh. Tác gi đã chn đ tài: “Hoàn thin h thng
kim soát ni b  các doanh nghip ch bin xut khu thy sn ti Tnh Bình
nh” làm lun vn thc s nhm làm rõ lý lun và thc tin đ đ xut các gii pháp
phù hp.
2. im mi ca lun vn
n nay, các công trình nghiên cu trong nc đ cp v h thng kim soát
ni b có khá nhiu. Các công trình này đã nghiên cu h thng KSNB theo quy mô
hp  tng doanh nghip, tng lnh vc ngành ngh, tng b phn…hoc theo quy
mô tng th là các tp đoàn kinh t, đa bàn tng tnh hoc trên phm vi c nc theo
hng hoàn thin quy trình (chiu dc các yu t ca h thng KSNB, chiu ngang
các chu trình sn xut kinh doanh) hay theo hng đi phó vi ri ro. Chng hn,
nh: “Nâng cao tính hiu qu ca h thng KSNB ti các doanh nghip va và nh 
-2-

tnh Lâm ng hin nay” ca T Th Thùy Mai (2008), “nh hng và gii pháp
hoàn thin KSNB ti doanh nghip dch v  Vit Nam” ca Trn Th Thanh Th
(2009), “Thit lp các quy trình KSNB trong h thng KSNB cho các công ty dt
may đa bàn thành ph H Chí Minh” ca Nguyn Th Ngc Hng (2010), Hoàn
thin mt s quy trình h thng KSNB ti các doanh nghip sn xut, ch bin ca
Lê Th Nh Vân (2010), “Hoàn thin h thng KSNB ti ngân hàng đu t và phát
trin Vit Nam theo hng đi phó vi ri ro hot đng” ca Phm Qunh Nh
Sng (2010), “c đim h thng KSNB trong các tp đoàn kinh t” ca Nguyn
Th Phng Hoa (2011), “KSNB công c hu hiu hn ch ri ro và gian ln ti
doanh nghip” ca Phm Châu Thành (2011)…
Nhìn chung, các công trình nghiên cu này đu nhn mnh đn tm quan trng
ca KSNB trong qun lý doanh nghip, hn ch ri ro và da trên c s lý thuyt
nn là báo cáo COSO 1992 hoc báo cáo COSO 2004. T đó các tác gi đã tin hành
nghiên cu theo hng tip cn ln lt đn các b phn ca h thng KSNB đ phù
hp vi mc tiêu nghiên cu. Tuy nhiên, cha có công trình nghiên cu đánh giá
riêng cho h thng KSNB ngành thy sn đc bit là lnh vc ch bin xut khu
thy sn.
Chính vì vy, da trên cách tip cn ca các nghiên cu trc mà nghiên cu
h thng KSNB trong các doanh nghip ch bin xut khu thy sn s giúp ch ra
nhng đc thù riêng có trong h thng KSNB ca ngành thy sn. T đó giúp doanh
nghip trong ngành thy sn qun lý hiu qu, gim thiu ri ro và đt đc mc
tiêu.
3. Mc tiêu nghiên cu
- H thng hóa lý thuyt v KSNB
- Nghiên cu và và đánh giá h thng KSNB ti các DN ch bin xut khu
thy sn  Tnh Bình nh.
- Da trên lý thuyt khuôn mu v KSNB ca COSO và kt qu đánh giá thc
t v h thng KSNB ti các DN ch bin xut khu thy sn  tnh Bình nh đ
xác đnh nguyên nhân nh hng đn tính hu hiu và hiu qu ca h thng KSNB
ti các DN này.

- a ra các bin pháp và kin ngh nhm hoàn thin h thng KSNB ti các
DN ch bin xut khu thy sn  tnh Bình nh.
4. i tng nghiên cu
i tng nghiên cu v mt lý lun là các ni dung liên quan đn h thng
KSNB ca DN.
-3-



i tng nghiên cu v mt thc tin là h thng KSNB  các DN ch bin
xut khu thy sn ti tnh Bình nh, đó là: Công ty c phn thy sn Bình nh,
Công ty c phn đông lnh Quy Nhn, công ty c phn thy sn Hoài Nhn.
5. Phm vi nghiên cu
Tp trung đánh giá tng th h thng KSNB  các DN ch bin xut khu thy
sn qua nm thành phn: môi trng kim soát, đánh giá ri ro, hot đng kim soát,
thông tin và truyn thông, giám sát.
Bên cnh đánh giá tng th h thng kim soát tng th, tác gi còn đánh giá
KSNB qua ba chu trình, đó là: chu trình mua hàng, tr tin; chu trình sn xut; chu
trình bán hàng, thu tin ti các DN này.
6. Phng pháp nghiên cu
Lun vn nghiên cu có h thng lý lun và thc tin v h thng KSNB ti
các DN ch bin xut khu thy sn  tnh Bình nh.
Lun vn s dng các phng pháp: phng pháp quy np, phng pháp suy
din kt hp vi phng pháp đnh tính, phng pháp đnh lng
+ Phng pháp suy din nhm đánh giá thc trng h thng KSNB  các DN ch
bin xut khu thy sn ti tnh Bình nh da trên các lý thuyt có liên quan đn
KSNB. Phng pháp này cho thy mi quan h gia lý thuyt và thc tin.
+ Phng pháp quy np đc s dng đ rút ra kt lun ca đi tng nghiên cu t
quá trình quan sát v các đi tng đó.
+ Phng pháp đnh tính đc s dng thông qua công c quan sát ti các DN ch

bin xut khu thy sn  tnh Bình nh.
+ Phng pháp đnh lng đc s dng thông qua vic kho sát kt hp vi
phng pháp phng vn và phng pháp thng kê v h thng KSNB ti các DN ch
bin xut khu thy sn  tnh Bình nh.
7. Kt cu đ tài
Ngoài phn m đu và kt lun, Lun vn thc s “Hoàn thin h thng kim
soát ni b  các doanh nghip ch bin xut khu thy sn ti Tnh Bình nh” gm
3 chng:
Chng 1: Tng quan v h thng KSNB
Chng 2: Thc trng h thng KSNB  các DN ch bin xut khu thy sn ti
Tnh Bình nh
Chng 3: Các gii pháp hoàn thin h thng KSNB  các DN ch bin xut khu
thy sn ti Tnh Bình nh
Bên cnh đó, lun vn còn bao gm 4 ph lc:
-4-



Ph lc 1: ánh giá h thng KSNB ti các doanh nghip ch bin xut khu thy
sn  tnh Bình nh
Ph lc 2: ánh giá KSNB chu trình bán hàng – thu tin
Ph lc 3: ánh giá KSNB chu trình mua hàng – thanh toán
Ph lc 4: ánh giá KSNB chu trình sn xut

-5-



CHNG 1: TNG QUAN V H THNG KIM SOÁT NI B

1.1 Vai trò, bn cht và tác dng ca h thng kim soát ni b

1.1.1 Vai trò ca h thng kim soát ni b
Kim soát luôn là mt khâu quan trng trong mi quy trình qun tr, do đó các
nhà qun lỦ thng chú tâm đn vic hình thành và duy trì các hot đng kim soát
đ đt đc các mc tiêu ca t chc.
Ngày nay, KSNB đóng mt vai trò ht sc quan trng trong công tác qun lý
ti bt k t chc tài chính kinh doanh nào. Nó là mt phn không th tách ri ca
các chính sách, th tc và h thng qun lý giúp cho các nhà qun tr xây dng tài
liu qun lý, xác lp công c qun lý cho tt c cá nhân, b phn nhm ngn nga và
phát hin gian ln, qun lý hu hiu và hiu qu hn các ngun lc kinh t t đó góp
phn hn ch ti đa nhng ri ro phát sinh trong quá trình sn xut kinh doanh đ
DN đt đc các mc tiêu đã đ ra. Ngoài ra, KSNB còn giúp DN xây dng đc
mt nn tng qun lý vng chc phc v cho quá trình m rng và phát trin đi lên
ca DN.
1.1.2 Bn cht ca h thng kim soát ni b
Khái nim KSNB ra đi t đu th k 20 trong thut ng ca các kim toán
viên đc lp nhm mô t v các hot đng t kim soát ti DN. Kim toán viên s
tìm hiu và đánh giá h thng này đ phc v cho vic điu chnh các th tc kim
toán. Hình thc ban đu ca KSNB là kim soát tin. Nm 1929, trong công b ca
Cc D Tr Liên Bang Hoa K (FRB-Federal Reserve Bulletin) thì thut ng KSNB
đc đnh ngha là “ mt công c bo v tin và các tài sn khác…”. Nm 1936, thì
KSNB trong mt công b ca hip hi k toán viên công chng viên Hoa K
(AICPA) nhn mnh đn “…vic kim tra chính xác trong ghi chép s sách k toán”.
n nm 1949, KSNB đ cp đn “hiu qu hot đng và khuyn khích tuân th
chính sách”. Các hình thc gian ln vi thit hi ln ti các công ty càng phát trin
mnh m đã dn đn s quan tâm ca xã hi và ca ngh nghip kim toán đn hot
đng KSNB càng ln. n nm 1958, y ban th tc kim toán (CAP) trc thuc
AICPA ln đu tiên phân bit kim soát ni b v qun lỦ và kim soát ni b v k
toán và ban hành SAP 54 vào nm 1972 v “tìm hiu và đánh giá kim soát ni b.
Nh vy, khái nim KSNB đã không ngng đc m rng ra khi nhng th tc bo
v tài sn và ghi chép s sách k toán. Tuy nhiên, KSNB lúc này mi ch dng li là

phng tin trong kim toán báo cáo tài chính ca kim toán viên. Trên c s k
tha các nghiên cu trc và đáp ng cho nhu cu phát trin v kinh t, khái nim
-6-



KSNB trong báo cáo COSO 1992 ra đi. Báo cáo COSO 1992 đã to lp c s lỦ
thuyt rt c bn v KSNB cung cp mt cái nhìn tng quát mang tính qun tr
không ch liên quan đn phng din báo cáo tài chính mà còn m rng cho phng
din tuân th và hot đng.
Hin nay, KSNB có nhiu khái nim khác nhau theo nhiu quan đim khác
nhau:
Theo Hi k toán Anh quc (England Association of Accountants -EAA):
“H thng kim soát ni b là mt h thng kim soát toàn din có kinh nghim tài
chính và các lnh vc khác nhau đc thành lp bi ban qun lỦ nhm: tin hành
kinh doanh ca đn v trong trt t và hiu qu, đm bo tuân th tuyt đi đng li
kinh doanh ca ban qun tr, gi an toàn tài sn, đm bo tính toàn din và chính xác
s liu hch toán, nhng thành phn riêng l ca h thng kim soát ni b đc coi
là hot đng kim tra hoc hot đng kim tra ni b”
Theo hip hi k toán viên công chng Hoa K (American Institute of
Certificated Public Accountants – AICPA): “Kim soát ni b bao gm k hoch ca
t chc và tt c các phng pháp phi hp và đo lng đc tha nhn trong DN
đ đm bo an toàn tài sn ca t chc, kim tra s phù hp và đ tin cy ca thông
tin k toán, tng cng hiu qu hot đng và khuyn khích vic thc hin các chính
sách qun lỦ đã đ ra”
Theo Liên đoàn k toán quc t (The International Federation of Accountants
– IFAC): “H thng kim soát ni b là mt h thng chính sách và th tc đc
thit lp nhm đt đc bn mc tiêu: bo v tài sn ca đn v, bo đm đ tin cy
ca các thông tin, bo đm vic thc hin các ch đ pháp lý và bo đm hiu qu
ca hot đng”

Theo chun mc kim toán Vit Nam (Chun mc kim toán s 400): “h
thng kim soát ni b là các quy đnh và các th tc kim soát do đn v đc kim
toán xây dng và áp dng nhm bo đm cho đn v tuân th pháp lut và các quy
đnh, đ kim tra, kim soát, ngn nga và phát hin gian ln, sai sót; đ lp báo cáo
tài chính trung thc và hp lỦ; nhm bo v, qun lỦ và s dng có hiu qu tài sn
ca đn v”.
Theo Báo cáo COSO (1992) “ Kim soát ni b đc đnh ngha là mt quá
trình b chi phi bi ngi qun lý, hi đng qun tr và các nhân viên ca đn v, nó
đc thit lp đ cung cp mt s đm bo hp lý nhm đt đc các mc tiêu sau:
- S hu hiu và hiu qu ca hot đng
- S tin cy ca báo cáo tài chính
-7-



- S tuân th pháp lut và các quy đnh”
Cng theo COSO 1992: “H thng kim soát ni b trong mt đn v đc
cu thành bi nm b phn: môi trng kim soát, đánh giá ri ro, các hot đng
kim soát, thông tin và truyn thông, giám sát”. (COSO, 1992, tr.13)
Mc dù tn ti nhiu khái nim khác nhau v KSNB song khái nim KSNB
mà COSO đa ra vào nm 1992 là đy đ, d hiu, cung cp cái nhìn toàn din v lý
thuyt KSNB và đc chp nhn rng rãi. Vì vy mà tác gi chn quan đim COSO
1992 v KSNB làm lý thuyt nn tng xuyên sut lun vn.
Trong đnh ngha KSNB ca báo cáo COSO 1992 có bn khái nim quan
trng, đó là: quá trình, con ngi, đm bo hp lý và mc tiêu.
1.1.2.1 Kim soát ni b là mt quá trình
KSNB không phi là mt s kin hay mt tình hung mà là mt chui các hot đng
hin din trong mi b phn, quyn cht vào hot đng ca t chc và là mt ni
dung c bn trong các hot đng ca t chc, giúp t chc đt đc mc tiêu mong
mun. KSNB s hu hiu khi nó là mt b phn không tách ri ch không phi là

chc nng b sung cho các hot đng ca t chc.
1.1.2.2 Kim soát ni b đc thit k và vn hành bi con ngi
KSNB đc vn hành bi con ngi, đó là HQT, ban giám đc, nhà qun lý và các
nhân viên trong đn v. Nói cách khác, KSNB đc thc hin bi nhng con ngi
trong t chc, bi suy ngh và hành đng ca h. Nó là công c đc nhà qun lý s
dng ch không thay th đc cho nhà qun lỦ.  KSNB hu hiu cn phi xác
đnh mi liên h, nhim v và cách thc thc hin chúng ca tng thành viên đ đt
đc các mc tiêu ca t chc.
1.1.2.3 Kim soát ni b cung cp s đm bo hp lý ch không phi đm bo
tuyt đi
KSNB ch có th cung cp s đm bo hp lý cho các nhà qun lý trong vic đt
đc các mc tiêu ca t chc ch không th đm bo tuyt đi. iu này xut phát
t nhng hn ch tim tàng trong quá trình xây dng và vn hành h thng KSNB.
ó là do nhng sai lm ca con ngi khi đa ra các quyt đnh, s thông đng ca
các cá nhân hay s lm quyn ca nhà qun lý có th vt khi KSNB và do mi
quan h gia chi phí cho quá trình kim soát vi li ích đc mong đi t quá trình
kim soát đó. Vì vy, trong mi t chc, dù có th đã đu t rt nhiu cho vic thit
k và vn hành h thng nhng vn không th có h thng KSNB hoàn ho.
1.1.2.4 Các mc tiêu kim soát
-8-



Mi đn v thng có các mc tiêu kim soát cn đt đc đ xác đnh chin lc
cn thc hin. ó có th là mc tiêu chung ca đn v hay là mc tiêu c th cho
tng hot đng, tng b phn trong đn v. Các mc tiêu ca đn v có th chia
thành 3 nhóm:
- Nhóm mc tiêu v hot đng: nhn mnh đn s hu hiu và hiu qu trong
vic s dng ngun lc.
- Nhóm mc tiêu v báo cáo tài chính: nhn mnh đn tính trung thc và đáng

tin cy ca báo cáo tài chính mà t chc cung cp.
- Nhóm mc tiêu v s tuân th: nhn mnh đn s tuân th pháp lut và các
quy đnh.
S phân loi mc tiêu giúp t chc kim soát  các phng din khác nhau.  đt
đc mc tiêu báo cáo tài chính và mc tiêu tuân th cn da trên các c s chun
mc đã đc thit lp, quá trình kim soát …Tuy nhiên mc tiêu hot đng chu tác
đng t các s kin bên ngoài, không ph thuc hoàn toàn vào các bin pháp kim
soát ca đn v nên có th đn v không đt đc mc tiêu đ ra.
Nh vy xây dng h thng KSNB là nhu cu cn thit đ xác lp mt c ch
giám sát mà  đó không qun lý bng lòng tin mà qun lý bng các quy đnh rõ ràng
đ phòng tránh đc các ri ro.
1.1.3 Tác dng ca h thng kim soát ni b
KSNB là tt c các bin pháp ca t chc nhm:
- Gim bt nguy c ri ro tim n trong kinh doanh. Ngn chn kp thi các sai
sót, gian ln, nhm ln vô ý hay c ý gây thit hi đn hot đng sn xut kinh
doanh. Bo v tài sn khi nhng h hng, mt mát, hao ht, kém hiu qu…
- m bo vic ghi chép, hch toán đy đ chính xác; lp báo cáo tài chính hp
l tuân th các quy đnh pháp lut và chun mc có liên quan đ nâng cao tính đáng
tin cy ca s liu k toán và báo cáo tài chính.
- m bo s dng ti u ngun lc và đt đc các mc tiêu đt ra. Bo v
quyn li ca nhà đu t, c đông và gây dng lòng tin đi vi h.
- Thit lp quy trình hot đng cht ch, xác đnh rõ trách nhim quyn hn ca
các cá nhân trong t chc nhm kim soát đc tài sn, nâng cao tính hu hiu và
hiu qu hot đng kinh doanh.
- m bo mi thành viên tuân th ni quy, quy ch, quy trình ca t chc và
các quy đnh ca pháp lut.
- Thit lp th tc thc hin đm bo chính sách ca DN đc thc hin bi
các nhân viên.
-9-

- Phát hin kp thi các vng mc trong kinh doanh đ hoch đnh và thc
hin các bin pháp đi phó.
1.2 Các yu t cu thành h thng kim soát ni b
Cùng vi s phát trin mnh m ca nn kinh t Hoa K, các v gian ln ngày
càng gia tng vi quy mô ngày càng ln đã gây ra tn tht đáng k cho các DN và
cho nn kinh t. Khi đó xut hin nhiu cuc tranh lun v ch đ KSNB và đòi hi
cn có các tiêu chun đ đánh giá tính hu hiu ca KSNB. T đó dn đn vic
thành lp y ban các t chc đng bo tr (thng đc gi là COSO) thuc hi
đng quc gia Hoa K v chng gian ln trên báo cáo tài chính (thng gi là y ban
Treadway). COSO đc thành lp vào nm 1985 di s bo tr ca nm t chc
ngh nghip, đó là: hip hi k toán viên công chng Hoa K (AICPA), hip hi k
toán Hoa K (AAA), hip hi qun tr viên tài chính (FEI), hip hi k toán viên
qun tr (IMA), hip hi kim toán viên ni b (IIA). n nm 1992, COSO đã phát
hành báo cáo COSO 1992.
Báo cáo COSO 1992 gm 4 phn:
- Phn 1: Tóm tt dành cho ngi điu hành - Tng quát v KSNB dành cho
các nhà qun lý cao cp, giám đc điu hành và các c quan qun lỦ nhà nc.
- Phn 2: Khuôn mu ca KSNB - Khái nim KSNB, các yu t cu thành ca
KSNB, các tiêu chun đ nhà qun lỦ, ban giám đc và các đi tng khác nghiên
cu đ thit k, vn hành và đánh giá h thng KSNB.
- Phn 3: Báo cáo cho đi tng bên ngoài - Tài liu hng dn cho các t
chc cn báo cáo v KSNB cho bên ngoài.
- Phn 4: Công c đánh giá h thng KSNB – Các hng dn, gi ý cho vic
đánh giá h thng KSNB.
Theo Báo cáo COSO 1992, h thng KSNB gm 5 b phn có quan h cht
ch vi nhau, đó là: môi trng kim soát, đánh giá ri ro, hot đng kim soát,
thông tin và truyn thông, giám sát.
Báo cáo COSO 1992 là tài liu đu tiên trên th gii đa ra khuôn mu lý thuyt

v KSNB mt cách đy đ, toàn din có h thng. Báo cáo này có tính cht k tha
và phát trin da trên các nghiên cu trc đó v KSNB, cung cp mt tm nhìn
rng và mang tính qun tr không ch liên quan đn báo cáo tài chính mà đc m
rng cho c các phng din hot đng và tuân th.
Trên c s báo cáo COSO 1992, COSO đã trin khai nghiên cu v h thng
qun tr ri ro DN. n nm 2004, COSO công b báo cáo vi tiêu đ qun tr ri ro
DN - khuôn kh hp nht (Enterprise Risk Management- Intergrated Framework).
-10-



Báo cáo COSO 2004 là s tích hp gia báo cáo COSO 1992 vi qun tr ri ro DN,
là “cánh tay ni dài” ca báo cáo COSO 1992 mà không nhm thay th cho báo cáo
này. Báo cáo COSO 2004 đa ra các khái nim, nguyên tc, các hng dn v qun
lý ri ro DN, xác đnh nhng tiêu chun làm c s đánh giá ri ro, giúp các đn v
thit k và thc hin phng pháp tip cn hiu qu trên toàn DN.
Theo báo cáo COSO 2004, h thng qun tr ri ro DN bao gm 8 b phn:
môi trng ni b, thit lp mc tiêu, nhn din s kin, đánh giá ri ro, phn ng
ri ro, các hot đng kim soát, thông tin truyn thông và giám sát. So vi báo cáo
COSO 1992 thì báo cáo nm 2004 m rng hng tip cn chin lc v ri ro,
ngoài các mc tiêu v báo cáo tài chính, tuân th và hot đng còn hng đn mc
tiêu chin lc. Tuy báo cáo COSO 1992 cha thc s hoàn chnh nhng đã to lp
nn tng lý thuyt c bn v KSNB đng thi phù hp vi mc tiêu nghiên cu ca
đ tài nên tác gi đã la chn báo cáo COSO 1992 làm lý thuyt nn cho chng c
s lý lun ca đ tài nghiên cu.
Theo báo cáo COSO 1992 v khuôn mu KSNB thì h thng KSNB có nm
b phn, đó là: môi trng kim soát, đánh giá ri ro, hot đng kim soát, thông tin
- truyn thông và giám sát.
1.2.1 Môi trng kim soát
Môi trng kim soát phn ánh sc thái chung ca mt doanh nghip, đt ra

nn tng ý thc ca doanh nghip và tác đng đn ý thc kim soát ca cán b nhân
viên trong doanh nghip. Môi trng kim soát là nn tng cho các thành phn khác
trong h thng KSNB ca doanh nghip nhm xây dng nhng nguyên tc và c cu
hot đng phù hp thông qua nng lc nhân viên, tính chính trc và các giá tr đo
đc, phân công quyn hn và trách nhim, trit lỦ kinh doanh và phong cách điu
hành
1.2.1.1 Tính chính trc và các giá tr đo đc
S hu hiu ca h thng KSNB trc tiên ph thuc vào tính chính trc và
vic tôn trng các giá tr đo đc ca nhng ngi liên quan đn các quá trình kim
soát.
Tính chính trc và các giá tr đo đc là nhân t quan trng ca môi trng
kim soát, tác đng đn vic thit k, thc hin và giám sát các nhân t khác ca
KSNB. Nó là kt qu ca các chun mc v cách thc ng x và các giá tr đo đc,
cách thc truyn đt và thc hin trong thc tin. Các chun mc ng x v đo đc
cn cao hn vic tuân th pháp lut. Nhà qun lý có vai trò quan trng trong vic xây
dng và to lp nn tng, n np vn hóa t chc đ ngn cn các hành vi thiu đo
-11-



đc hoc phm pháp. Khi xây dng các giá tr đo đc, nhà qun lý cn dung hòa li
ích ca các bên đng thi phi loi tr hoc gim thiu nhng sc ép hay điu kin
có th dn đn nhân viên có nhng hành vi thiu trung thc thì mi đa đn s phát
trin lâu dài cho t chc. Bên cnh vic xây dng, nhà qun lý cn phi truyn đt
hng dn đ nhân viên có hiu bit đy đ, ý thc đc cái gì đúng và cái gì sai.
Chính vì vy các nhà qun lý cn phi làm gng cho cp di v vic tuân th các
chun mc và cn phi ph bin nhng quy đnh, chính sách, điu l qun lỦ … đn
mi thành viên bng các th thc thích hp vì s hu hiu ca KSNB không th ch
to bi tính trung thc và các giá tr đo đc ca ngi sáng lp, ngi qun lý mà là
ca toàn th nhân viên trong đn v.

1.2.1.2 Nng lc ca đi ng nhân viên
Nng lc phn ánh kin thc và k nng cn có đ hoàn thành mt nhim v
nht đnh. Nhà qun lý cn xác đnh rõ yêu cu v nng lc cho mt công vic nht
đnh và c th hóa nó thành các yêu cu v kin thc và k nng. Kin thc và k
nng ca tng nhân viên ph thuc vào s thông minh, s đào to và kinh nghim
ca mi cá nhân. Nhà qun lý ch nên tuyn dng các nhân viên có kin thc và kinh
nghim phù hp vi nhim v đc giao, phi cân nhc gia nng lc và chi phí,
phi giám sát và hun luyn đy đ và thng xuyên. Mc khác nhà qun lỦ cng
phi quan tâm đn phm cht đo đc ca cán b nhân viên.
1.2.1.3 Hi đng qun tr và y ban kim toán
Môi trng kim soát chu nh hng đáng k bi hi đng qun tr (HQT) và y
ban kim toán. Nhân t này hu hiu ph thuc vào s đc lp ca HQT và y ban
kim toán vi ban điu hành, kinh nghim, uy tín và v trí ca các thành viên trong
HQT, mc đ tham gia, mc đ giám sát vic lp báo cáo tài chính hay s tuân th
pháp lut, các hành đng ca HQT đi vi hot đng công ty; s phi hp gia
HQT, y ban kim toán và ngi qun lý trong vic gii quyt các khó khn liên
quan đn vic thc hin k hoch cng nh s phi hp gia HQT và y ban kim
toán vi kim toán ni b và kim toán đc lp.
Vì vy HQT cn nng đng, tn tâm, hng dn, cht vn và giám sát, đa
ra các quan đim phn bin, đu tranh vi các sai phm trong hot đng qun lỦ đ
KSNB hu hiu. Trong HQT phi có ít nht mt ngi không phi là ngi trc
tip qun lý công ty.
1.2.1.4 Trit lý qun lý và phong cách điu hành
Trit lý qun lý th hin quan đim và nhn thc ca nhà qun lý. Phong cách
điu hành th hin qua thái đ, cá tính, t cách ca nhà qun lỦ khi điu hành DN.
-12-



Trit lý qun lỦ và phong cách điu hành tác đng đn cách thc DN đc điu hành

nh: mc chp nhn ri ro kinh doanh, cách thc DN kim soát. Ngoài ra trit lý
qun lý còn th hin thông qua thái đ, quan đim ca ngi qun lý v vic lp và
trình bày báo cáo tài chính, vic la chn các chính sách k toán, các c tính k
toán và vic phân nhim k toán viên. Trit lý qun lỦ và phong cách điu hành cng
đc phn ánh trong cách thc nhà qun lý s dng các kênh thông tin và quan h
vi cp di, nh: có nhà qun lý tip xúc và trao đi trc tip vi nhân viên hoc có
nhà qun lý li thích điu hành công vic theo mt trt t đã xác đnh trong c cu t
chc ca đn v. S khác bit v trit lý qun lỦ và phong cách điu hành nh hng
rt ln đn môi trng kim soát và tác đng đn vic thc hin mc tiêu ca DN.
1.2.1.5 C cu t chc
C cu t chc thc cht là s phân chia trách nhim và quyn hn gia các
b phn trong đn v to nên c ch hot đng sn xut kinh doanh. Mt c cu t
chc phù hp s là c s đ lp k hoch, điu hành, thc hin, kim soát, giám sát
và góp phn rt ln trong vic đt đc mc tiêu. Ngc li nu thit k không đúng,
c cu t chc có th làm cho các th tc kim soát mt tác dng.  thit lp c cu
t chc thích hp cn xác đnh rõ quyn hn và trách nhim đi vi tng hot đng,
xác đnh cp bc cn báo cáo thích hp. C cu t chc thng đc mô t thông
qua s đ t chc. Mi DN có c cu phù hp vi nhu cu riêng ca mình nên không
có khuôn mu chung duy nht nh: kiu tp trung, kiu phân tán, t chc theo ngành
ngh, theo khu vc đa lỦ… Nhìn chung c cu t chc ph thuc quy mô và đc thù
hot đng ca DN. C cu t chc phi giúp DN thc hin chin lc đã hoch đnh
đ đt đc mc tiêu đ ra.
1.2.1.6 Phân chia trách nhim và quyn hn
Phân chia quyn hn và trách nhim là vic xác đnh quyn hn và trách
nhim ca tng thành viên trong các hot đng ca DN, giúp cho mi thành viên
hiu đc h có nhim v gì, công vic ca h nh hng nh th nào đn ngi
khác và trách nhim báo cáo vi các cp có liên quan. Quyn hn cn đc giao
tng xng vi nng lc và trách nhim. Các DN khi mô t công vic cn phi th
hin đy đ nhng nhim v và quyn hn c th ca tng thành viên và quan h
gia h vi nhau. Mt xu hng ph bin hin nay là y quyn cho cp di trong

hot đng hàng ngày đ tng cng quyn lc, khuyn khích s ch đng sáng to
và có các phn ng kp thi t cp di. Tuy nhiên vic gia tng y quyn có nhc
đim là có th dn đn các quyt đnh không thích hp, gia tng áp lc tng ng
vi gia tng y quyn vì vy đòi hi ngi qun lý phi có các th tc giám sát hu
-13-



hiu đi vi kt qu. Nói cách khác, cn y quyn  mc đ thích hp đ đm bo
đt đc mc tiêu ca DN.
Môi trng kim soát chu nh hng bi ý thc v trách nhim ca mi cá
nhân trong đn v. Vic phân chia trách nhim và quyn hn phi phù hp vi quy
mô đn v, mc đ công vic, mc tiêu, chc nng hot đng…
1.2.1.7 Chính sách nhân s
Chính sách nhân s là các chính sách và th tc ca các nhà qun lý v tuyn
dng, hng nghip, đào to, hun luyn, đánh giá, sa thi, đng viên, khen thng,
k lut. Chính sách nhân s nh hng đáng k đn s hu hiu ca môi trng
kim soát thông qua vic tác đng đn các nhân t khác trong môi trng kim soát
nh: đm bo v nng lc, tính chính trc và các giá tr đo đc, kinh nghim công
vic…Mt chính sách tuyn dng dành u tiên cho nhng cá nhân có trình đ, kinh
nghim, chính trc và hnh kim tt s là s đm bo không nhng v nng lc mà
còn v phm cht ca đi ng nhân viên. nh k DN phi đánh giá kt qu thc
hin đ luân chuyn và đ bt các cá nhân nhm phát trin nng lc nhân viên, thit
lp chính sách lng, thng đ đng viên khuyn khích các thành tích xut sc
cng nh các bin pháp k lut đi vi các hành vi vi phm. Vi môi trng kinh
doanh thay đi và ngày càng tr nên phc tp, đi ng nhân viên cn chun b đ
theo kp và x lý tt môi trng kinh doanh.
1.2.2 ánh giá ri ro
Mi DN luôn phi đi vi hàng lot ri ro t bên trong ln bên ngoài trong
quá trình hot đng kinh doanh. Vì vy phi đánh giá, phân tích nhng nhân t to

nên ri ro nh hng đn mc tiêu ca DN. ánh giá ri ro là quá trình nhn dng và
phân tích nhng ri ro nh hng đn vic đt đc mc tiêu, t đó có th qun tr
đc ri ro. Trên thc t không có cách nào đ trit tiêu toàn b ri ro mà nhà qun
lý phi quyt đnh mt cách thn trng mc ri ro nh th nào là chp nhn đc và
c gng duy trì ri ro  mc đ này. Do điu kin kinh t, đc đim và hot đng
kinh doanh, nhng quy đnh luôn thay đi nên c ch nhn dng và đi phó ri ro
phi liên kt vi s thay đi này.
1.2.2.1 Xác đnh mc tiêu
Mc tiêu không phi là nhân t ca KSNB nhng là điu kin tiên quyt đ
đánh giá ri ro. Mt s kin đc xem là ri ro nu nó đe da đn vic đt đc mc
tiêu ca đn v. Mc tiêu phi đc thit lp  các mc đ khác nhau và phi nht
quán.
-14-



Mc tiêu có 2 mc đ: mc tiêu  mc đ toàn đn v và mc tiêu  mc đ
tng b phn.  mc đ toàn đn v, mc tiêu đc trình bày thông qua s mng ca
t chc và các cam kt v giá tr ca t chc đi vi xã hi.  mc đ tng b phn,
mc tiêu thit lp cho các hot đng khác nhau: mua hàng, bán hàng, sn xut….
Mc tiêu b phn phi hài hòa, ni kt và nht quán vi mc tiêu chung. Xác đnh
mc tiêu đc thc hin thông qua vic ban hành các vn bn hoc qua nhn thc và
phát biu ca nhà qun lý. Mc tiêu là c s xây dng chin lc, xác đnh và phân
b ngun lc.
Mc tiêu đc chia làm 3 loi: mc tiêu hot đng, mc tiêu báo cáo tài chính
và mc tiêu tuân th.
- Mc tiêu hot đng liên quan đn tính hu hiu và hiu qu ca hot đng.
Mc tiêu hot đng thng phn ánh đc đim hot đng kinh doanh, ngành ngh và
môi trng kinh doanh mà đn v hot đng. Vic thc hin mc tiêu hot đng ph
thuc vào các s kin bên ngoài, ngoài tm kim soát ca đn v nh: thi tit, thay

đi chính sách nhà nc….
- Mc tiêu báo cáo tài chính hng đn vic công b báo cáo tài chính trung
thc và đáng tin cy. Tính trung thc và đáng tin cy din đt báo cáo tài chính tuân
th các nguyên tc k toán đc chp nhn rng rãi hay các quy đnh khác có liên
quan, trình bày hp lý tha mãn các c s dn liu, cung cp thông tin trng yu.
Mc tiêu này đc thit lp mt cách đc lp t bên ngoài.
- Mc tiêu tuân th nhn mnh đn tính tuân th pháp lut và các quy đnh.
Mi đn v thng s dng nhng chin lc, bin pháp riêng đ phù hp vi các
lut l và quy đnh liên quan đn th trng, giá c, tin tr cp, môi trng, thng
mi quc t….Mc tiêu này có th nh hng đáng k đn danh ting ca đn v
trong cng đng. Vic đt đc mc tiêu này phn ln nm trong kim soát ca đn
v.
Các mc tiêu không đc lp mà b sung và liên kt vi nhau. Cn xác đnh v
trí u tiên ca mc tiêu và ni kt gia mc tiêu và ngun lc. n v ch có th đm
bo hp lý s đt đc mt s mc tiêu nht đnh, ch không th đm bo đt đc
tt c mc tiêu.
1.2.2.2 Ri ro
Da trên mc tiêu đã thit lp, nhà qun lý cn nhn dng, phân tích ri ro đ đa ra
các bin pháp qun tr ri ro.
 Nhn dng ri ro
-15-



Ri ro đc nhn dng thông qua vic xem xét các nhân t bên ngoài và bên
trong DN nh hng trc tip đn các hot đng ca DN. Ri ro có th tác đng đn
t chc  mc đ toàn đn v hay ch nh hng đn tng hot đng c th.
Ri ro  mc đ toàn đn v có th phát sinh t các nhân t bên trong và bên
ngoài. Các nhân t bên ngoài có th là: s phát trin k thut, thay đi nhu cu và s
mong đi ca khách hàng, thay đi chin lc hot đng ca đi th cnh tranh, s

thay đi trong chính sách ca nhà nc, các quy đnh mi ca lut pháp, s thay đi
trong nn kinh t….Các nhân t bên trong nh: thay đi ngi qun lỦ, nng lc ca
nhân viên, s gián đon h thng x lý thông tin, ý thc kim soát…
Cùng vi vic nhn din ri ro  mc đ toàn đn v, ri ro nên đc nhn
dng  mc đ tng b phn, tng hot đng hay tng chc nng kinh doanh nh:
ri ro  b phn sn xut, b phn tip th, k thut nghiên cu phát trin…Ri ro có
th phát sinh và tác đng đn bn thân tng hot đng trc khi nh hng dây
chuyn đn toàn đn v. Vì vy đánh giá đúng đn ri ro  mc đ hot đng s góp
phn duy trì ri ro  mc đ toàn đn v mt cách hp lý.
 nhn dng ri ro ngi qun lý có th s dng nhiu phng pháp khác
nhau, t vic s dng các phng tin d báo, phân tích các d liu quá kh, cho
đn rà soát thng xuyên các hot đng. Trong DN nh, vic này có th tin hành
qua các cuc tip xúc vi khách hàng, ngân hàng hay các bui hp giao ban trong
ni b….
 Phân tích và đánh giá ri ro
Ri ro rt khó đnh lng nên phân tích và đánh giá ri ro là công vic khá
phc tp và có nhiu phng pháp khác nhau. Quá trình phân tích ri ro thng có
ba bc, đó là: đánh giá tm quan trng ca ri ro, đánh giá kh nng ri ro có th
xy ra và xem xét các phng pháp qun tr ri ro. Phng pháp qun tr ri ro có
th làm gim thiu ri ro, chia s ri ro hoc có th chp nhn ri ro. Cùng vi các
bin pháp đ qun tr ri ro, nhà qun lý cn thit lp các th tc đ xem xét s đy
đ và nâng cao tính hu hiu ca nhng bin pháp đi phó.
Phân tích ri ro là vn đ quan trng nh hng đn s thành công ca đn v.
 phân tích ri ro hu hiu cn nhn dng tt c các quá trình kinh doanh ch yu
làm phát sinh ri ro t đó thit lp các bin pháp kim soát thích hp.
1.2.2.3 Qun tr s thay đi
S thay đi và phát trin ca nn kinh t, ngành ngh kinh doanh, môi trng
pháp lý dn đn KSNB hu hiu trong điu kin này li không hu hiu trong điu
-16-

kin khác. Vì vy nhn dng ri ro cn tin hành mt cách liên tc, đó là qun tr s
thay đi.
Qun tr s thay đi là vic thu nhn, x lý và báo cáo thông tin v nhng s
kin, hot đng và điu kin ch ra nhng thay đi mà đn v phi phn ng li liên
quan đn s thay đi môi trng hot đng, s thay đi s thích khách hàng, k
thut mi…Mi đn v cn có mt c ch chính thc hay không chính thc đ nhn
dng nhng thay đi có th nh hng đn kh nng đt đc mc tiêu. Qun tr ri
ro đc tin hành song song nh là mt phn ca quá trình đánh giá ri ro.
1.2.3 Hot đng kim soát
Hot đng kim soát là nhng chính sách và th tc đm bo cho các ch th
ca nhà qun lỦ đc thc hin, là các hành đng cn thit thc hin đ đi phó vi
ri ro đe da đn vic đt đc mc tiêu ca t chc. Hot đng kim soát đc thc
hin trong toàn DN,  tt c các b phn và tt c mi cp đ.
Hot đng kim soát bao gm chính sách kim soát và th tc kim soát.
Trong đó, chính sách kim soát là nhng nguyên tc, là c s đ thc hin các th
tc kim soát. Chính sách kim soát cn đc áp dng mt cách nht quán vi s
nhn thc đy đ ca các cá nhân thc hin chính sách hn là hình thc lu tr. Còn
th tc kim soát là nhng quy đnh c th đ thc thi chính sách kim soát.
Hot đng kim soát có th giúp đt đc mt mc tiêu hoc nhiu mc tiêu.
Các hot đng kim soát phi mang tính thc t, phi phù hp vi tình hung c th
ca DN.  hot đng kim soát hu hiu cn theo dõi kt qu vic áp dng hot
đng kim soát và có các bin pháp điu chnh thích hp.
Hot đng kim soát đc phân thành nhiu loi khác nhau nh kim soát
phòng nga, kim soát phát hin, kim soát bù đp, kim soát th công, kim soát
qun lý và kim soát trong môi trng máy vi tính. Sau đây là mt s hot đng
kim soát c bn:
Soát xét ca nhà qun lý cp cao là vic so sánh kt qu thc t vi d toán,
d báo, vi k trc hay vi các đi th khác. Các chng trình quan trng ca DN

phi đc soát xét đ xác đnh mc đ hoàn thành.
Qun tr hot đng là vic soát xét ca nhng ngi qun lý trung gian v các
báo cáo v hiu qu ca tng b phn mà mình ph trách so vi d toán hay k
hoch đã đ ra nhm đm bo đi đúng hng và s đt đc mc đích đ ra.
Phân chia trách nhim hp lý là vic phân công, phân nhim cho các thành
viên trong t chc. Phân chia trách nhim đòi hi phi tách bit gia các chc nng
nh: chc nng bo qun vi chc nng k toán, chc nng phê chun, xét duyt vi
-17-



chc nng bo qun tài sn, chc nng thc hin vi chc nng k toán. Vic phân
chia trách nhim cho các cá nhân phòng ban thng kèm theo phân chia trách nhim
xét duyt. Cp qun lý càng cao thì quyn hn và trách nhim xét duyt cho nhng
nghip v càng quan trng.
Phân chia trách nhim giúp các nhân viên kim soát ln nhau, gim thiu các
c hi dn đn gian ln và sai sót cng nh giúp phát hin các sai sót và gian ln
trong quá trình tác nghip. Vì vy phân chia trách nhim đc xem là mt loi kim
soát phòng nga và kim soát phát hin hiu qu.
Kim soát quá trình x lý thông tin đóng vai trò quan trng trong quá trình
kim soát. H thng x lý thông tin ngày nay đc x lý phn ln trên máy vi tính
kt hp vi mt s th tc đc x lý th công bi con ngi. Vì vy kim soát quá
trình x lý thông tin có th chia thành hai loi đó là kim soát chung và kim soát
ng dng.
Kim soát chung là hot đng kim soát áp dng cho các tt c các h thng
ng dng đ đm bo cho các h thng này hot đng liên tc và n đnh. Kim soát
chung bao gm kim soát hot đng ca trung tâm d liu, các phn mm h thng,
kim soát truy cp và kim soát các h thng ng dng.
Kim soát ng dng là hot đng kim soát áp dng cho tng h thng c th
nh quá trình bán hàng, quá trình mua hàng, qun lý công n…Kim soát ng dng

s tp trung kim soát d liu đu vào, kim soát quá trình x lý và kim soát d liu
đu ra. Kim soát ng dng phi đm bo d liu đc nhp và x lý mt cách chính
xác, đy đ cng nh phát hin các d liu không hp lỦ hay cha đc xét duyt
ca nhà qun lý.
Kim soát chung và kim soát ng dng có liên quan mt thit và h tr ln
nhau. Kim soát chung đm bo s vn hành ca kim soát ng dng và ngc li
kim soát ng dng giúp phát hin vn đ, đa ra các đ xut đ sa đi và hoàn
thin h thng làm cho kim soát chung đy đ và hu hiu hn.
Kim soát vt cht là hot đng kim soát nhm đm bo cho tài sn ca DN
nh máy móc, hàng hóa, tin… đc bo v mt cách cht ch. ây là hot đng
kim soát cng trong DN nh s dng camera đ bo v tài sn, hàng hóa hay đnh
k kim kê tài sn và đi chiu vi s liu trên s sách. Kim soát vt cht đm bo
cho s tn ti, cht lng hay tình trng ca các tài sn phc v cho hot đng sn
xut kinh doanh ca DN.
Phân tích rà soát hay soát xét li vic thc hin là vic so sánh gia kt qu
thc hin vi s liu d toán, k trc hay gia các thông tin tài chính và thông tin
-18-



phi tài chính đ phát hin ra các bin đng bt thng đ nhà qun lý có các bin
pháp chn chnh kp thi nhm đt đc mc tiêu đt ra. DN có th s dng các ch
s hoc s chênh lch đ phân tích rà soát nh t l n quá hn, t l lãi gp, bin
đng v doanh thu, bin đng v giá mua nguyên vt liu…
1.2.4 Thông tin và truyn thông
Thông tin và truyn thông là điu kin không th thiu cho vic thit lp, duy
trì và nâng cao nng lc kim soát trong đn v thông qua vic hình thành các báo
cáo đ cung cp thông tin v hot đng, tài chính, s tuân th, bao gm c ni b và
bên ngoài.
1.2.4.1 Thông tin

Các cá nhân, b phn trong DN đu phi có nhng thông tin cn thit đ thc
hin trách nhim ca mình. Vì vy thông tin cn đc xác đnh, thu thp và truyn
đt ti nhng cá nhân, b phn liên quan. H thng thông tin ca DN cha đng
thông tin tài chính, phi tài chính, hot đng và tuân th giúp nhà qun lỦ điu hành
và kim soát DN. Các thông tin cn thu thp bao gm thông tin v các hot đng
thng xuyên nh mua, bán, sn xut và c các thông tin không thng xuyên nh
nhu cu ca khách hàng v cht lng và giá c hay nhu cu giao hàng… Vic thu
thp thông tin đc thc hin thông qua các cuc điu tra th trng, gi bng câu
hi, phng vn, hi tho chuyên ngành, các hi ch trin lãm, các bui sinh hot ca
hi ngh nghip.
Vi s thay đi nhanh chóng trong kinh doanh thì h thng thông tin cng
phi thay đi phù hp nhm đáp ng đc mc tiêu ca DN. Mt h thng thông tin
tt phi h tr cho chin lc kinh doanh, tích hp vi hot đng kinh doanh và phi
đt đc cht lng thông tin giúp gim chi phí, nâng cao kh nng kim soát và
hot đng kinh doanh ca đn v.
1.2.4.2 Truyn thông
Truyn thông là vic trao đi và truyn đt các thông tin cn thit đn các bên
liên quan c trong và ngoài DN. Truyn thông là mt thuc tính ca h thng thông
tin vì vy nhng thông tin đc thu thp và x lý mi đn đc các đi tng có nhu
cu giúp h thc hin trách nhim ca mình.
H thng truyn thông gm: truyn thông bên trong và truyn thông bên ngoài.
 Truyn thông bên trong:
Nhng thông tin cn đc trao đi thông qua nhng kênh khác nhau theo
chiu dc t trên xung di và ngc li cng nh theo chiu ngang trong toàn b
DN. Mi nhân viên trong DN phi hiu rõ công vic ca mình và mi quan h vi
-19-



các nhân viên khác, tip nhn đy đ và chính xác các ch th ca cp trên và s dng

đc các phng tin truyn thông trong đn v. Các nhà qun lý DN cn nhn đc
thông báo ngn gn t cp di đ đa ra đ xut, ch đo kp thi. Mi ngi cn
bit ti DN mình thì hành vi nào đc khuyn khích, hành vi nào là không th chp
nhn đc.
i vi các thông tin cn báo cáo lên cp trên cn có c kênh thông tin m và
sn sàng lng nghe đ to lòng tin cho nhân viên cp di v ngi qun lý cp cao.
Các DN có th m thêm kênh nhn thông tin trc tip cho phó giám đc, b phn
kim toán hay b phn ph trách pháp lỦ nh các bui tip xúc đnh k vi nhân
viên, đng dây nóng…Trong trng hp nhân viên cung cp các thông tin nhy
cm thì ngi qun lý cn có thông đip ngn gn rõ ràng đ khuyn khích nhân
viên báo cáo các nghi ng v các hành vi vi phm, cn có s đi đãi riêng và đm
bo h không b tr thù khi báo cáo các phát hin này.
 Truyn thông bên ngoài
Thông tin t các đi tng bên ngoài DN nh ngân hàng, nhà cung cp,
khách hàng, c quan qun lỦ nhà nc cng cn đc thu thp đy đ, x lý và báo
cáo cho các cp thích hp đ giúp DN có cách thc ng x kp thi. Ngi bên
ngoài có th cung cp nhng thông tin quan trng cho các b phn chc nng. Các
thông tin cho bên ngoài (nhà nc, c đông…) cng cn đc truyn đt kp thi,
đm bo đ tin cy và phù hp vi yêu cu pháp lut.
 truyn thông hiu qu thì vic la chn phng tin truyn thông và cách
thc truyn thông có vai trò quan trng. DN có th s dng bn ghi nh, bng thông
báo, h thng th đin t ni b hay hành đng ca nhà qun lý cp trên đi vi cp
di…
Thông tin và truyn thông có mi quan h không th tách ri vì vy chúng là
mt b phn trong h thng KSNB. Thông tin và truyn thông phi đm bo “ph
sóng” ti mi b phn, phòng ban và cá nhân trong tng DN cng nh các đi tng
bên ngoài có liên quan. Vi s cnh tranh gay gt trên trng quc t, thông tin và
truyn thông có vai trò ngày càng quan trng trong vic giúp DN đt đc các mc
tiêu ca mình đ tn ti và phát trin.
1.2.5 Giám sát

Giám sát là quá trình đánh giá cht lng ca h thng KSNB theo thi gian.
Mi h thng KSNB đu phi đc giám sát nhm đm bo nó hot đng hu hiu.
iu quan trng trong giám sát là phi xác đnh KSNB có vn hành đúng nh thit
k hay không và có cn thit phi sa đi cho phù hp vi tng giai đon phát trin
-20-



ca DN hay không. Giám sát cn thc hin  tt c các hot đng ca đn v và đôi
khi còn áp dng cho các đi tng bên ngoài nh khách hàng, nhà cung cp
Giám sát bao gm giám sát thng xuyên và giám sát đnh k.
1.2.5.1 Giám sát thng xuyên
Giám sát thng xuyên đc thc hin trong các hot đng hàng ngày ca
DN và thng lp đi lp li bao gm hot đng giám sát, qun lỦ thng nht và các
hot đng khác mà các nhân viên tin hành trong quá trình thc hin nhim v hàng
ngày. Các hot đng giám sát thng xuyên rt đa dng nh đi chiu, chnh hp và
các hot đng khác, chng hn nh:
- i chiu s liu ghi chép tài sn trên s sách vi s liu tài sn thc t.
- Báo cáo hot đng và báo cáo tài chính giúp phát hin các khác bit và chênh
lch đáng k so vi d toán hay k hoch.
- Thu thp thông tin t bên trong và bên ngoài DN. Các bui hi tho hun
luyn, các bui hoch đnh k hoch hay các cuc hp khác s cung cp cho nhà
qun lý các thông tin phn hi quan trng v tính hu hiu ca hot đng kim soát.
Các khiu ni v hóa đn ca khách hàng có th ch ra nhng khim khuyt ca h
thng x lý nghip v bán hàng…
Các hot đng giám sát thng xuyên đc lng trong các th tc kim soát
quan trng  tng b phn ca h thng KSNB.
1.2.5.2 Giám sát đnh k
Bên cnh giám sát thng xuyên, DN cn có mt cái nhìn khách quan, đc
lp hn v tính hu hiu ca toàn h thng. ó chính là s đánh giá h thng đnh

k. Giám sát đnh k giúp đánh giá tính hu hiu ca vic giám sát thng xuyên.
Giám sát đnh k đc thc hin thông qua các cuc kim toán đnh k do
kim toán viên ni b hoc kim toán viên đc lp thc hin. Mc đ thng xuyên
ca giám sát đnh k ph thuc vào đánh giá ri ro, phm vi và mc đ ca giám sát
thng xuyên. Giám sát đnh k ch thc hin đnh k hay trong các tình hung đc
bit: thay đi ngi qun lỦ, thay đi chin lc kinh doanh, khi có s sáp nhp hay
sp xp li nhân s…Phm vi đánh giá còn tùy thuc vào loi mc tiêu là hot đng,
tuân th hay báo cáo.
ánh giá trong giám sát đnh k là mt quy trình. Tuy cách tip cn và k
thut có khác nhau, quy trình đánh giá đu da trên nhng nguyên tc nht đnh. u
tiên ngi đánh giá phi hiu rõ đc đim hot đng ca đn v và tng yu t, s
thit k và vn hành trong h thng KSNB. Sau đó ngi đánh giá cn xác đnh h
thng KSNB thc t hot đng ra sao thông qua tho lun vi ngi vn hành h
-21-



thng hay nhng ngi chu tác đng bi các th tc kim soát hoc qua ghi nhn v
hot đng KSNB. Cui cùng ngi đánh giá phi phân tích tính hu hiu ca vic
thit k và vn hành h thng KSNB liu rng h thng kim soát có cung cp s
đm bo hp lỦ giúp đt đc mc tiêu ca đn v.
 đánh giá h thng KSNB có th s dng các công c nh: bng câu hi,
bng kim tra, lu đ. V phng pháp đánh giá, DN có th s dng phng pháp so
sánh vi h thng KSNB ca các DN khác hoc nh h tr ca các t chc t vn đ
có thông tin v chc nng v KSNB ca tng ngành.
1.2.5.3 Báo cáo nhng khim khuyt ca h thng kim soát ni b
Khim khuyt là nhng thiu sót có thc hoc tim n mà ngi giám sát phát
hin đc mà cn điu chnh đ h thng KSNB đt đc mc tiêu đ ra. Các khim
khuyt ca h thng KSNB có th đc phát hin bi giám sát thng xuyên, giám
sát đnh k hoc t bên ngoài. Bên cnh khim khuyt phát hin đc cn xem xét

hu qu do khim khuyt gây ra tác đng đn vic thc hin mc tiêu ca đn v.
1.3 Hn ch ca h thng kim soát ni b
 bt k đn v nào, dù đu t rt nhiu trong thit k và vn hành h thng
nhng không th có h thng KSNB hoàn toàn hu hiu. Bi l ngay c khi có th
xây dng đc mt h thng hoàn ho v cu trúc, tính hu hiu tht s ca nó vn
tùy thuc vào nhân t ch yu là con ngi, nng lc, tính đáng tin cy ca lc
lng nhân s …Nói cách khác h thng KSNB ch có th giúp hn ch ti đa các
sai phm, không th bo đm tuyt đi mà ch bo đm hp lý vì nó tn ti các hn
ch tim tàng, trong đó:
Hn ch khách quan
- Nhng hn ch xut phát t bn thân con ngi nh s vô ý, bt cn, đãng trí,
đánh giá hay c lng sai, hiu sai ch dn ca cp trên hoc các báo cáo ca cp
di….
- Yêu cu thng xuyên và trên ht ca ngi qun lý là chi phí thc hin kim
soát không th vt quá li ích mong đi t hot đng kim soát.
- Hot đng kim soát thng tp trung vào các nghip v thng xuyên phát
sinh mà ít chú Ủ đn nghip v không thng xuyên, dó đó các sai phm trong các
nghip v này thng hay b b qua.
- Nhng thay đi trong hot đng kinh doanh, c cu t chc, qun lỦ…dn
đn KSNB không còn hu hiu, các th tc kim soát không còn phù hp.
Hn ch ch quan
-22-



- Kh nng đánh la ln tránh ca nhân viên thông qua qua s thông đng gia
các nhân viên trong t chc vi nhau hay vi các b phn bên ngoài đn v.
- Luôn có kh nng lm quyn ca các cá nhân có trách nhim kim soát nhm
phc v cho mu đ riêng mà b qua các th tc kim soát có th làm gia tng ri
ro.

1.4 c đim h thng kim soát ni b trong ngành thy sn
1.4.1 Môi trng hot đng
Trong nm 2011, vn đ n công và thâm ht ngân sách là ch đ nóng đc
bit là  khu vc s dng đng Euro. Nhng bt n tài chính và ni lo s ri ro n
công lan ta ra bên ngoài phm vi các nc Châu Âu đã làm cho giá hàng hóa, giá
du m và giá mt s nguyên vt liu ch yu tng cao và có din bin phc tp. Khi
đó các chính sách thc lng buc bng đc thay th cho các chính sách kích thích.
Cùng vi nhng thng trm ca nn kinh t th gii, nn kinh t Vit Nam
đã đi qua nm 2011 trong bi cnh áp lc lm phát tng cao ch s giá tiêu dùng
(CPI) bình quân nm 2011 tng 18,58% so vi bình quân nm 2010, hot đng sn
xut kinh doanh ca DN gp nhiu khó khn do tín dng thu hp, đc bit là các DN
va và nh gp nhiu bt li t mt bng lãi sut  mc cao trong khi chính ph thc
hin khá nht quán chính sách tht cht tin t và tài khóa theo tinh thn ca ngh
quyt s 11/N-CP, t giá có nhng thi đim bin đng phc tp. Lãi sut cho vay
nông nghip nông thôn khong 17-19%/nm, cho các ngành sn xut kinh doanh
khác là 17-21%, lnh vc phi sn xut 22-25%. Tc đ tng trng GDP c nm đt
đc 5,89% trong đó khu vc nông lâm nghip và thy sn đóng góp 0,66% vi mc
tng 4%, khu vc công nghip và xây dng đóng góp 2,32% vi mc tng 5,53% và
khu vc dch v đóng góp 2,91 % vi mc tng 6,99%.
Ngành thy sn nm 2011 chu nh hng bi khó khn nm 2011 vi nn
kinh t va bc qua giai đon khó khn nhng cha có bc phc hi vng chc,
giá nguyên liu đu vào tng cao, thi tit bt li và dch bnh xy ra  tôm, nghêu,
các rào cn k thut. Tuy nhiên ngành thy sn đã duy trì đc s vng vàng trc
nhng khó khn din ra trong nm 2011 bng s tng trng cao hn nm ngoái.
Xut khu thy sn Vit Nam đt 6,1 t USD tng 21,5% so vi nm 2010 và thy
sn nm trong top 5 ngành có kim ngch xut khu ln nht. Trong c cu hàng xut
khu, nhóm hàng nông lâm thy sn chim 21,9%. Sn lng thu sn nm 2011
c tính đt 5432,9 nghìn tn, tng 5,6% so vi nm 2010, trong đó sn lng cá đt
4050,5 nghìn tn, tng 5,6%; tôm đt 632,9 nghìn tn, tng 6,8%. c bit, sn
-23-

lng cá ng đi dng nm nay tng cao, đt 10,5 nghìn tn, tng 12,5% so vi
nm 2010.
Nhìn li nm 2011, ngành thy sn còn đi mt vi thách thc:
- Ngun nguyên liu không n đnh, thiu ht đã to ra s khan him nguyên
liu cho sn xut ca các DN thy sn. Vì vy các DN thy sn Vit Nam đã nhp
khu nguyên liu vi giá tr 500 triu USD đ đáp ng các đn hàng.
- Cht lng v sinh an toàn thy sn xut khu: Các th trng nhp khu
ngày càng đa ra các yêu cu nghiêm ngt hn v cht lng v sinh an toàn thc
phm (ATTP). Vì vy các DN phi đu t ln vào h thng kim soát cht lng
ATTP.
- Phát trin th trng: Mc dù thy sn xut khu Vit Nam có mt  hn 150
quc gia và lãnh th nhng nhng bt n kinh t th gii có th nh hng đn xu
hng tiêu dùng thy sn trong tng lai. Bên cnh đó, do tình hình kinh t toàn cu
còn khó khn, nhiu quc gia đang tng cng bo h nn sn xut trong nc vi
nhiu hàng rào thng mi và chin dch bôi nh sn phm nhp khu. ây là thách
thc khó tránh đi vi vic m rng th phn thy sn xut khu Vit Nam.
- Tip cn vn vay: Thi gian cho vay vn ngn, tr giá vn vay thp và đòi hi
phi có tài sn th chp nên nông dân không kp xoay vòng vn đ thanh toán vi
ngân hàng.
Sang nm 2012, kinh t th gii tip tc din bin xu do hu qu t cuc
khng hong tài chính toàn cu, khng hong n công kéo dài  khu vc châu Âu và
xung đt chính tr  Trung ông và châu Phi. Hu ht các nn kinh t phát trin và
đang phát trin đu tng trng  mc thp, hoc thm chí tng trng âm.
 trong nc, nhng bt n nhiu nm qua trong ni ti nn kinh t cha
đc gii quyt trit đ, thiên tai dch bnh liên tip xy ra, cùng vi bi cnh bt li
ca tình hình th gii đã nh hng mnh đn sn xut kinh doanh, đi sng dân c
và nn kinh t đã xut hin nhng du hiu suy gim. Tuy nhiên các gii pháp kim

ch lm phát và n đnh kinh t v mô ca chính ph tip tc phát huy hiu qu khi
lm phát đc kim ch thông qua ch s CPI liên tc gim trong sáu tháng đu nm
2012. ây là c s đ điu hành lm phát mc tiêu nm nay  mc 7-8% nhm gim
chi phí lãi vay vn trong nhng tháng còn li ca nm, mt bng lãi sut tín dng đã
gim đáng k khi ngân hàng nhà nc đã h trn lãi sut tin gi xung 9%/nm góp
phn to nim tin ca th trng. Nhng thc t DN vn gp khó khn trong tip cn
ngun vn vay ngân hàng mà còn b ngân hàng thúc ép thu hi vn vay trc đó
-24-



khin các DN trong ngành phá giá,  t chào bán vi giá thp, tìm cách bán hàng ra
mt cách nhanh nht có th… đã bóp cht hot đng luân chuyn đng vn ca DN.
i vi ngành thy sn nm 2012 là nm rt khó. Các DN thy sn có du
hiu đình đn sn xut trong nhng tháng đu nm do thiu vn và thiu nguyên liu
trm trng phi thay th bng cách tng nguyên liu nhp khu đ đáp ng các đn
hàng, hàng hóa tiêu th chm do khó khn t th trng nhp khu, hàng tn kho
tng, nhiu DN hu nh đã bên b phá sn, không th cm c. Theo hip hi ch
bin và xut khu thy sn Vit Nam (VASEP), s DN tham gia xut khu gim t
800 xung còn 473 DN tuy nhiên đây là s DN thng mi vi doanh s thp nên
không gây nh hng nhiu ti tình hình sn xut, xut khu thy sn trong khi đó
kim ngch ca các DN ln trong top 10 quỦ I nm nay tng hn so vi nm ngoái
20,5%. iu này không phn ánh s suy sp ca ngành thy sn xut khu mà cho
thy đã có s phân hóa mnh trong quy mô và nng lc qun tr ca các DN thy
sn. Nguyên nhân dn đn tình trng trên do s st gim t th trng ch lc là
Châu Âu khi ch chim 19,6% t trng xut khu, đã gim so vi gn 25% ca cùng
k nm ngoái t nh hng khng hong tài chính kéo dài và s phc hi chm ca
kinh t M đã nh hng đn sc mua  các th trng tiêu th ln nông, lâm, thy
sn ca Vit Nam. Xut khu thy sn Vit Nam chuyn hng sang các th trng
Châu Á trong đó xut khu sang Ôxtrâylia tng trng mnh nht. Tuy nhiên xut

khu thy sn sang th trng Nht Bn, tôm Vit Nam hu nh bt lc khi phi đi
mt vi gia tng các rào cn k thut khi quyt đnh kim tra Ethoxyquin vi mc d
lng thp đn “không tng” bng 0,01ppm.
Ngoài ra, các DN thy sn còn gp khó khn t các chính sách bt cp nh:
phí môi trng bao PE, phí qun lỦ môi trng nc thi, phí kim dch, giá cc
vn ti bin tng cao và cao hn so vi các nc trong khu vc, chi phí sn xut đã
tng cao trong vòng 1 nm qua vi mc tng hu ht 10-30%  các hng mc chi phí
đu vào: lng công nhân, đin, nc, xng du, bao bì….trong khi giá xut khu thì
không có mc tng vi t l tng ng đã làm gim không ch v t sut li nhun
mà c bn là đi mt vi cht lng v sinh ATTP, gim cnh tranh cho các DN
thu sn xut khu Vit Nam trên th trng th gii.
Bên cnh đó, dch bnh trên tôm din bin theo chiu hng tng, trong khi
giá tôm trên th trng th gii gim. Tôm  Nam M và mt s nc châu Á nh
n , Thái Lan đc mùa, ngun cung tng đy giá xung thp. Trong khi đó giá
cá tra gim mnh, thm chí xung ti 2,5-2,8 USD/kg, thp hn cùng k nm trc,