SKKN PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LÀM VĂN TẢ CẢNH CHO HỌC SINH KHỐI 6

A. Ph ần mở đầu:
1. Lí do chọn đề tài:
- §èi tỵng häc sinh ë bËc Trung häc c¬ së rÊt hån nhiªn trong tr¾ng nh vïng
®Êt phï sa mµu mì ph× nhiªu . Gi¸o viªn cïng toµn x· héi ph¶i cã tr¸ch nhiƯm gieo
trång nh÷ng h¹t gièng tèt ®Ĩ thu ho¹ch hoa th¬m tr¸i ngät vỊ c¶ tri thøc vµ ®¹o ®øc.
Víi m«n Ng÷ v¨n th× h¹t gièng tèt vỊ kiÕn thøc v¨n häc kh«ng chØ riªng néi dung ý
nghÜa s©u s¾c tõ mçi bµi häc hay mét kh¸i niƯm TiÕng ViƯt nµo ®ã mµ häc sinh cÇn
ph¶i cã ®ỵc nh÷ng kü n¨ng tốt ®Ĩ lµm mợt bµi v¨n mét c¸ch thµnh th¹o. MỈt kh¸c
v¨n häc tõ l©u ®· lµ mét bé m«n khoa häc x· héi sâu sắc song l¹i lµ mét m«n häc
khiÕn nhiỊu häc sinh ng¹i häc, ng¹i viÕt. VËy ®èi víi gi¸o viªn gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷
v¨n líp 6 ngoµi viƯc cung cÊp néi dung bµi d¹y theo híng dÉn cđa s¸ch gi¸o khoa,
s¸ch gi¸o viªn, chóng t«i cßn ph¶i rÊt quan t©m ®Õn ph¬ng ph¸p rÌn kü n¨ng hµnh
v¨n cho häc sinh .
- ViƯc rÌn kü n¨ng lµm v¨n miªu t¶ c¶nh nµy tríc hÕt rÊt thiÕt thùc cho phÇn
lµm v¨n miªu t¶ c¶nh vµ góp phÇn n©ng cao chÊt lỵng bé m«n cho häc sinh . §Ỉc biƯt
viƯc rÌn kü n¨ng lµm v¨n miªu t¶ c¶nh cho häc sinh theo t«i cßn lµ viƯc th¸o gì nh÷ng
víng m¾c, xo¸ ®i mỈc c¶m ng¹i häc v¨n cđa mét sè häc sinh. Tõ ®ã x©y dùng vµ ph¸t
triĨn t×nh yªu víi m«n v¨n häc trong nhµ trêng cho häc sinh. Gióp c¸c em cã ®ỵc t×nh
yªu víi nh÷ng c¶nh vËt b×nh thêng nh: dßng s«ng, c¸nh ®ång, m¸i trêng réng h¬n lµ
t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc trong t©m hån c¸c em häc sinh . Muốn làm được điều đó
học sinh nhất thiết phảøi có một phương pháp , kó năng trong việc làm một bài văn
miêu tả cụ thể
2. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu đề tài: :
- Trên cơ sở áp dụng đề tài vào thực tiễn giảng dạy, học sinh sẽ biết cách làm
mợt bài văn tả cảnh đúng u cầu đề ra, trong đó đảm bảo các ́u tớ nợi dung và
diễn đạt. Cao hơn là học sinh có được niềm say mê môn học được xem là nghệ thuật
1
của ngôn từ này. Một khi các em có được niềm say mê, hứng khởi với môn học thì
hiệu quả, chất lượng giảng dạy bộ môn cũng sẽ được nâng lean.
- Đề tài được nghiên cứu ở phạm vi cấp trường, mà cụ thể là áp dụng cho học
sinh khối 6.

3. Đới tượng nghiên cứu:
Đới tượng nghiên cứu tríc hÕt lµ ¸p dơng cho häc sinh cã học lực trung bình,
kh¸ cđa khèi. Song ngêi gi¸o viªn còng cã thĨ vËn dơng ®ỵc kinh nghiƯm nµy ë gãc
®é hĐp h¬n, s¬ lỵc h¬n cho ®èi tỵng lµ häc sinh líp 6 ®¹i trµ vµo nh÷ng bi phơ ®¹o.
Mặc khác, t«i cßn cã thĨ sư dơng kinh nghiƯm nµy mét c¸ch tØ mØ, kiªn tr× cho ®èi t-
ỵng lµ nh÷ng häc sinh ng¹i häc v¨n, cha cã t×nh c¶m víi thĨ lo¹i v¨n miªu t¶ c¶nh.
4. NhiƯm vơ nghiên cứu:
Tõ nh÷ng ®èi tỵng ®a ra ë trªn, gi¸o viªn gi¶ng d¹y m«n Ng÷ v¨n 6 sÏ ph¶i thËt
linh ho¹t trong viƯc rÌn kü n¨ng cho häc sinh. Sau ®©y lµ nh÷ng nhiƯm vơ cđa s¸ng
kiÕn kinh nghiƯm nµy :
+ Gióp häc sinh biÕt c¸ch x¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cđa ®Ị bµi ®Ĩ x©y dùng
híng lµm bµi .
+ Híng dÉn häc sinh c¸ch t×m ý cho bµi v¨n t¶ c¶nh .
+ RÌn kü n¨ng diƠn ®¹t trong v¨n miªu t¶ c¶nh cho häc sinh .
+ RÌn kü n¨ng dùng ®o¹n trong v¨n t¶ c¶nh .
+ Lun lêi v¨n chun c¶nh, liªn kÕt ®o¹n cho bµi v¨n t¶ c¶nh.
+ Lun viÕt më bµi vµ kÕt bµi cho bµi v¨n t¶ c¶nh.
5. Phương pháp nghiên cứu:
Từ lí ḷn khoa học gắn liền với thực tiễn, kết hợp với nghiên cứu tài liệu,
điều tra khảo sát để thu thập thông tin cần thiết cho việc hoàn thành đề tài.
B. Cấu trúc của đề tài:
I. Đặt vấn đề:
2
- V¨n häc lµ mét bé m«n nghƯ tht s¸ng t¹o ng«n tõ ®Çy gi¸ trÞ. Cã thĨ coi mçi
mét t¸c phÈm v¨n häc lµ mét viªn ngäc trong cc sèng, nã bay bỉng t¹o nªn nh÷ng
khóc nh¹c lµm cho cc sèng ®êi thêng thªm chÊt th¬. VËy lµm thÕ nµo cho häc sinh
m×nh c¶m nhËn ®ỵc chÊt th¬ cđa cc sèng ®êi thêng còng nh cã thĨ s¸ng t¹o nªn
nh÷ng t¸c phÈm nghƯ tht “bÐ con” gi¸ trÞ ? T«i nghÜ ®ã lµ mét viƯc lµm mµ mäi
gi¸o viªn ®ang t×m c¸ch ®i nhĐ nhµng nhÊt vµ cã hiƯu qu¶ nhÊt.
- Nh×n nhËn vÊn ®Ị mét c¸ch cơ thĨ h¬n chóng ta thÊy: ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n

líp 6 so víi ch¬ng tr×nh tiĨu häc mµ c¸c em ®· lµm quen vµ cã nhiỊu nh÷ng kh¸i niƯm
trõu tỵng. Riªng lµm v¨n, ®ßi hái c¸c em ph¶i cã c¸ch viÕt giµ dỈn h¬n, sinh ®éng h¬n
vµ ®Ỉc biƯt trong v¨n miªu t¶ c¶nh ph¶i cã h×nh ¶nh sèng ®éng, thut phơc lßng ng-
êi. ®iỊu ®ã kh«ng thĨ ®i tõ lý thut sang thùc hµnh ngay ®ỵc, bëi t duy cđa løa ti
c¸c em häc sinh líp 6 cßn lµ t duy cơ thĨ, cha tiÕp nhËn ngay ®ỵc nh÷ng kiÕn thøc
trõu tỵng. C¶m quan cđa c¸c em cßn th« s¬ cha cã nhiỊu tÝnh h×nh ¶nh, s¸ng t¹o nghƯ
tht.
- Thùc sù mµ nãi th× c¸c em ®· qu¸ quen víi viƯc thùc hµnh viÕt v¨n d¹ng v¨n
b¶n mÉu vµ t¸i t¹o v¨n b¶n t¬ng tù mÉu ë cÊp tiĨu häc. Cho nªn viƯc s¸ng t¹o mét
v¨n b¶n nghƯ tht ®èi víi c¸c em häc sinh líp 6 lµ viƯc lµm v« cïng khã kh¨n vµ
kh«ng cã høng thó. H¬n n÷a sù say mª ®äc t liƯu v¨n häc cđa c¸c em häc sinh ( thêi
nay) qu¶ lµ Ýt ái, hÇu nh lµ kh«ng cã bëi nh÷ng th«ng tin hiƯn ®¹i: ho¹t h×nh, trun
tranh, ®Ỉc biƯt lµ nh÷ng dÞch vơ In-t¬-nÐt trµn lan cn hót lßng trỴ. §iỊu ®ã ®¬ng
nhiªn lµm nghÌo nµn vèn ng«n tõ nghƯ tht q gi¸ cđa v¨n häc trong mçi häc sinh.
- Trường THCS Đại Ân 2 là một trường thuộc vùng sâu, vùng xa, có nhiều
học sinh là người dân tộc Khơ me nên việc tiếp thu kiến thức còn gặp nhiều khó
khăn đặc biệt là khả năng điễn đạt. Mặt khác, mặt bằng kiến thức cũng khá chênh
lệch giữa các em dẫn đến chất lượng học tập môn Ngữ Văn cũng không đồng đều.
Một số em có biểu hiện không thích học văn, hay học một cách đối phó để lấy
điểm, chưa có niềm say mê cần thiết đối với môn học.
3
Từ những cơ sở trên chúng tôi thiết nghĩ : quá trình rèn kỹ năng làm văn miêu
tả cảnh cho học sinh lớp 6 là một việc làm thiết thực nên làm và làm một cách cặn kẽ
để có hiệu qủa tốt nhất.
II. Nụi dung:
T thc tờ trờn tụi a ra nhng giai phap cu thờ nh sau:
1 .Tr ớc nhất giáo viên cần giúp học sinh biết cách xác định đúng yêu cầu của đề
bài để xây dựng h ớng làm bài .
Ví dụ :
Vi ờ sau : Em hãy miêu tả quê hơng em vào một buổi chiều nắng đẹp.

Giáo viên cho học sinh thấy: Trên đây là một đề bài dạng miêu tả cảnh tổng hợp. Vậy
thế nào là cảnh tổng hợp?
- Giáo viên chỉ rõ cho học sinh thấy ta xác định cảnh tổng hợp nhờ những từ
ngữ nào?
Đề yêu cầu tả cảnh tổng hợp thờng chứa những từ ngữ nh: một miền quê, quê h-
ơng em, cảnh vùng quê, hoặc cảnh nơi em ở.
-Cảnh tổng hợp là nh thế nào?
là cảnh gồm nhiều cảnh nhỏ, cảnh lẻ. Những cảnh nhỏ, của quê hơng hay miền
quê thờng là cảnh đồng, dòng sông, con đờng làng, cây đa giếng nớc sân đình, khu vờn
nhà sau đó giúp học sinh hình dung đợc cụ thể về cảnh miêu tả ở thời gian nào (mùa
nào) ở không gian nào ( cảnh đó nh thế nào) Việc xác định đợc đúng yêu cầu của đề
nh ở ví dụ trên sẽ giúp các em rất nhiều trong việc định hình đợc đối tợng miêu tả.
2 .H ớng dẫn cách tìm ý cho bài văn tả cảnh.
Khi học sinh đã xác định đúng yêu cầu của đề, xác định chính xác đối tợng miêu
tả nhng chắc chắn cha thể định hình đợc hớng đi cho bài viết. Để giúp học sinh định
hình đợc hớng đi của bài viết văn miêu tả cảnh tôi đã hớng dẫn học sinh bớc tìm ý cho
bài văn tả cảnh :
- Nhất thiờt phải theo một trình tự: Tìm ý bao quát không gian của cảnh chung
sẽ tả, sau đó cụ thể sẽ có những cảnh nào? Cảnh nh thế nào?
4
- Bao quát không gian cảnh đợc coi là một thao tác sơ thao của bức tranh cảnh,
rất quan trọng trong việc định hình tâm thế cũng nh nhãn thế cho ngời thởng thức
bức tranh cảnh bằng ngôn từ. Vậy học sinh cần phải nắm đợc cách viết phần bao quát
không gian cảnh nh thế nào ? Thực tế tôi thấy học sinh thờng viết một cách cộc lốc
cụt nguỷn, có khi chỉ viết đợc một, hai câu cho phần tả bao quát. Nên dù không phải
lĩnh vực tự nhiên, nhng tôi đã đa ra theo ý nh một công thức dờ nhớ cho học sinh :
+ Để tả bao quát cảnh, trớc hết phải có câu xác định vị trí miêu tả khái
quát. Thờng là một vị trí cao hơn, xa cảnh trung tâm để có thể chụp đợc toàn cảnh
miêu tả vào nhãn quan của ngời quan sát một cách tơng đối trọn vẹn.
+ Sau câu văn giúp ngời đọc biết đợc vị trí của ngời quan sát là những lời

văn nhận xét, đánh giá khái quát đầy nghệ thuật về cảnh chung đó.
- Cũng không quên lu ý với học sinh rằng : Lời văn nhận xét, đánh giá khái
quát đầy nghệ thuật là những lời văn sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ sao cho
cảnh tả nổi lên sống động, tự nhiên, hồn hậu, trong sáng sát hợp với yêu cầu của đề
mà phần (1) đã xác định và mang tính biểu cảm của ngời quan sát cảnh.
* Một vài ví dụ cụ thể:
Ví dụ: Tả bao quát cảnh quê hơng em vào một buổi sáng ep tri : Đứng
trên đầu đê, ngắm nhìn toàn cảnh làng quê, tôi nh đang đắm mình trong sắc thu vàng
của chốn quê hơng thanh bình, trù phú.
Hay một ví dụ khác về cảnh quê hơng vào sáng mùa xuân : Đứng giữa cánh
đồng giang rộng cánh tay mà cảm nhận về làng quê. Ôi ! quê hơng tôi đẹp nh một
nàng tiên đang mỉm cời trớc nhân gian. Thật ấm áp, thanh bình đầy sức sống,
- Những ý cốt yếu nhất của một dàn bài văn miêu tả cảnh còn là cụ thể những
cảnh nào? ( Nếu là đề tổng hợp thì cảnh sẽ chia thành nhiều cảnh đơn, nếu là đề tả
cảnh đơn thì cảnh đơn sẽ có có những điểm nổi bật gì? Nh thế nào? )
Học sinh phần lớn thờng sa vào kiểu gặp đâu nói đó và không hề xác định đợc
rằng mình đang tả cảnh có mục đích làm nổi lên diện mạo nh thế nào, có làm bật lên
đợc t tởng chủ đề mà mình đã xác định đợc ở đầu bài yêu cầu không. Để khắc phục đ-
5
ợc tình trạng này tôi cho học sinh luyện kỹ năng xác định, lựa chọn những đặc điểm
tiêu biểu của cảnh sẽ tả .
Ví dụ : Cảnh khu vờn vào buổi sáng ep tri thì có những đặc điểm gì nổi
bật?
Đầu tiên giáo viên cho học sinh xác định chủ đề của cảnh sẽ dựng là một cảnh khu
vờn tơi tốt, đầy hoa thơm trái ngọt, rất thanh bình, dân giã mà mang đợc vẻ trù phú
của chốn quê hơng yêu dấu, đặc biệt cảnh phải mang đợc dáng dấp của thời gian,
không gian mà đề quy định ( có đặc trng theo mua). Sau đó giáo viên hớng cho học
sinh tái hiện từng hình ảnh của khu vờn theo trí tởng tợng nhng phải sát với hiện thực
.
Cảnh giàn thiên lý trớc sân nhà ngào ngạt dậy hơng buổi sớm, hình ảnh cây

cau cạnh bể nớc với những tàu lá già dang rộng, đọt lá non cao vút; hình ảnh vờn hoa
đua sắc vàng thu cùng ong bớm; hình ảnh vờn rau tơi tốt cũng rất mang đặc trng mùa
thu:cải sen làm da đang lên ngồng đang trổ hoa vàng rực, những ngọn mồng tơi đang
quăn mình leo lên bờ dậu để ra quả vắt mình trong nng gio; tiếp đó là hình ảnh hàng
cây ăn quả với những hơng vị màu sắc riờng. Ví dụ: thm lng nhng chom ụi, nhan
sau nha, những trái na mở mắt nhìn nắng mi, cây hồng trái chín nh những chấm son
trên nền trời trong veo
- Với cách làm nh trên tôi đã cho học sinh luyện tập tìm đặc điểm cho nhiều
cảnh khác nhau với những thời gian, không gian đa dạng. Các em đợc luyện tập dới
hình thức: thi nhau tìm đặc điểm, giáo viên hệ thống và giúp các em chọn lựa những
đặc điểm tiêu biểu nhất trong mỗi cảnh. Nh thế sẽ tạo đợc hứng thú của học sinh với
cảnh sẽ tả.
3 . Rèn kỹ năng diễn đạt cho học sinh trong văn miêu tả cảnh.
- Tìm đợc đặc điểm tiêu biểu của cảnh sẽ tả đã là một bớc quan trọng song cha
phải là đã tả cảnh. Miêu tả cảnh là dựng lại đợc cảnh một cách sống động, chân thực,
nghệ thuật. Vậy những đặc điểm vừa tìm đợc ở trên sẽ diễn đạt nh thế nào là một điều
giáo viên chúng tôi rất quan tâm.
6
- Thực tế là qua nhiều năm chấm bài văn miêu tả của học sinh chúng tôi thấy
đáng buồn một điều là vốn ngôn từ của các em rất nghèo nàn, diễn đạt lủng củng, th-
ờng xảy ra hiện tợng bí từ, dùng sai nghĩa từ, lặp từ, lặp ý nh vậy để làm bài văn
của học sinh diễn đạt trong sáng có sức hấp dẫn chúng tôi nghĩ rằng không có cách
nào khác ngoài việc trau dụi ngôn từ nghệ thuật cho mỗi học sinh. Để học sinh tự giác
làm điều này là một việc làm rất khó, mà nên để học sinh tự làm sau khi giáo viên đã
tạo đợc trong lòng học sinh sự yêu thích ngôn từ nghệ thuật. Dựa vào tâm lý lứa tuổi,
chúng tôi đã gieo luồng yêu thích này qua việc cung cấp và phân tích một số t liệu đợc
giáo viên chọn lọc kỹ càng trích trong các tác phẩm của các nhà văn.
Ví dụ: đoạn trích miêu tả cảnh trong vờn dới nắng chiều sau đây:
Chiều buông, ánh mặt trời trở nên vàng sậm hơn. ánh chiều vàng trải lên
cành lá, mái nhà một màu vàng ong mon đẹp lạ vờn cây nhà tôi cũng vậy. Giàn bầu

mậm xanh tơi, lá non màu xanh nhạt, lá già thì xanh thẫm. ánh nắng chiều chiếu
xuống giàn bầu, bí, cái cốt lá xanh ngắt loc qua một lợt hắt một màu xanh ngọc bích
xuống vờn . Nhãn , bởi , mít và các loại cây khác nữa tất cả đều xanh um tùm, nom
nh chiếc ô khổng lồ , Đó là mau xanh no nắng , no gió và no thức nuôi cây . Vờn cây
lao xao , gió thoảng đâu đây mùi hơng quả chín , hơng hoa ngọt lịm
- Sau mỗi một vài đoạn văn nh thế giáo viên phân tích những hình ảnh ngôn từ
nghệ thuật sáng giá sao cho tạo đợc hứng khởi ở học sinh , kích thích các em thích tìm
, viết những lời văn hay . Có lẽ rèn kỹ năng diễn đạt là một phơng pháp đòi hỏi kỳ
công nhất của ngửụứi giaựo vieõn, nó cần phải mất một quá trình có nhiều bớc .
- Sau khi tạo hớng thú cho học sinh qua cách tiếp xúc với các t liệu chọn lọc ,
chúng tôi mới cho các em luyện tập diễn đạt bằng hình thức giáo viên đa ra một loạt
hình ảnh , yêu cầu học sinh dùng lời văn kết hợp biện pháp nghệ thuật so sánh , nhân
hoá , sử dụng những từ láy gợi hình gợi âm để tập diễn đạt .
Ví dụ :
7
Hình ảnh canh ụng -> Canh ụng rụng, dai xa tit, mn mn dang tay
ụm lõy xom lang nh ngi me triu mờn ụm con, cht chiu nhng khụ cc cua
ngi nụng dõn.
Hình ảnh không gian đồng cỏ -> Dọc theo cánh đồng là đồi cỏ may
cứng nhọn trải bạt ngàn nh một tấm thảm bạc phếch nắng ma. Những bông cỏ may
rung rinh nhẹ nhàng trong gió chiều thu mát rợi nh đang biểu diễn một điệu múa
mềm mại nhịp nhàng . Mấy chú chim sẻ tha thẩn trong vùng cỏ may rộng tìm kiếm
sâu bọ và đâu đây tiếng cuốc vọng vào tha thớt rồi tắt hẳn trong không gian đồng quê
mùa thu .
Tiếng chim ngoài bãi -> Ngoài đê , ven ruộng ngô cánh bãi xanh um
một màu lá mớt của ngô xen đỗ , xen cà . Lại có tiếng chim khác nó bay vút lên cao
thả vào không trung nghe mát lành . Nó khoan thai , dìu dặt nh ngón tay thon thả
búng vào dây đàn thập lục , nẩy ra tiếng đồng , tiếng thép lúc đầu vang to sau nhỏ
dần nhỏ dần rồi tắt lịm.
- Giai đoạn luyện kỹ năng diễn đạt nh thế này chúng tôi đặc biệt chú ý đến phép

so sánh trong các câu văn . Có thể coi so sánh hay để tạo những nốt luyến cho những
bản nhạc ngôn từ , những nét đậm của bức tranh ngôn ngữ . Chúng tôi đã hớng cho
học sinh luyện tập cách dùng nhiều từ so sánh khác nhau sao cho thật đa dạng phong
phú gợi cảm , tạo ấn tợng cho ngời đọc
Cách này chúng tôi cũng cho học sinh luyện trong nhiều tiết học để trở thành
thao tác thuần thục, nhuần nhuyễn, đồng thời cho học sinh kết hợp về tìm đọc t liệu
sao cho có những lời văn miêu tả sống động gợi cảm nhất .
4 . Rèn luyện kỹ năng dựng đoạn văn miêu tả cảnh .
- Dựng đoạn văn chính là cách sắp xếp các lời văn diễn đạt sao cho hợp lý, logic,
chặt chẽ, mạch lạc. Học sinh thờng rất lúng túng không biết tả cảnh cụ thể là tả cảnh
gì ? Tả nh thế nào ? theo trình tự từ đâu ? Chúng thờng làm vào kể lể , liệt kê cảnh
một cách tràn lan , không trội lên đợc những đặc trng của cảnh và càng không tạo đ-
ợc ấn tợng cho ngời đọc về cảnh . Vậy ngời giáo viên phải làm nh thế nào để khắc
8
phục khó khăn này ? Trớc hết tôi hớng cho học sinh hình dung mỗi một cảnh nhỏ sẽ
viết thành một đoạn văn trọn vẹn. Trong đoạn văn đó sẽ đi từ khái quát ờn cụ thể.
Bao giờ câu đầu đoạn cũng là câu miêu tả khái quát cảnh đó. Ví dụ khái quát cảnh
dòng sông : Dới chân em là dòng sông hiền hoà chảy nh một tấm lụa trải dài xa tít.
- Sau câu tả khái quát là một loạt câu miêu tả cụ thể theo trình tự từ gần đến xa
theo tầm mắt. Ví dụ: Mùa này nớc sông lng chừng nớc, nớc sông trong xanh in bóng
mây trời sâu thẳm. Mái chèo khuấy động, lăn rung rinh cả những cây tóc tiên dới
đáy. Trên mặt sông điểm xuyến nhng lá trúc vàng bé tẻo teo nh những chiếc thuyền
tí hon dập dềnh trên sóng nớc bao la. Cá nớc bơi từng đàn đen trĩu , nhô lên hụp
xuống nh những ngời bơi ếch. Những con sóng lăn tăn nh những con rắn vẩy vàng,
vẩy bạc đang nô đùa. Sóng vỗ nhẹ hai bên bờ lóc bóc nghe thật vui tai. Trời chiều,
trên sông có những con thuyền hối hả cập bến, chất đầy cau tơi xoài thơm từ các
miền đất lạ mang về. Tiếng ngời lao xao trong tiếng hạ buồm cót két bên bờ sông
quê
- Trong quá trình miêu tả tả cụ thể, giáo viên lu ý cho học sinh trình tự miêu tả
cho phù hợp vơí vị trí quan sát kết hợp lời văn so sánh, lời văn nhận xét, đánh giá và

sự liên tởng tởng tợng phong phú, ý câu trớc với câu sau logic với nhau tạo độ kết về
mặt nghĩa, những câu đoạn cuối thờng là những câu có ý nghĩa sâu sắc , làm đậm nét
cho bức tranh thiên nhiên nên giáo viên hớng cho học sinh biết dành những lời văn
trội hơn vào cuối đoạn.
Cứ theo cách hớng dẫn nh trên giáo viên cho học sinh luyện viết thành nhiều
đoạn cho nhiều cảnh .
5 . Luyện lời văn chuyển cảnh, liên kết đoạn trong văn tả cảnh :
Lời văn chuyển cảnh không nhiều nhng có tác dụng rất lớn trong việc liên kết,
liên hoàn mạch văn, nó đánh giá trình độ khéo léo của cây bút miêu tả cảnh. Giáo
viên coự theồ mách nhỏ cho các em học sinh những thủ thuật chuyển cảnh sau đây :
- Các cảnh nhỏ đợc nối tiếp nhau một cách tự nhiên theo mô típ liên cảnh
( cảnh kề gần nhau theo tầm quan sát )
9
VD : chỉ một lát con đờng đã dẫn ra tới đầu xom . Xom nha canh ụng
- Chuyển cảnh nhờ những hình ảnh trung gian . VD : Bờ đê cao to vạm vỡ.
Chân đê cỏ mọc thành thảm xanh tốt. Trâu bò thung thăng gặm cỏ, vểnh đôi tai nghe
tiếng sáo trở về. Âm thanh ấy lúc trầm lúc bổng, hoà nhịp với tiếng chim hoạ mi lảnh
lót rắc đều xuống mặt sông. Con sông quê tôI nằm uốn khúc giữa làng rồi chạy dài
bất tận
- Hớng chuyển cảnh theo gam màu . VD : Sáng nay ra trông thấy màu trời có
vàng hơn thờng khi. Màu lúa chín dới đồng vàng suộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng
hoe. Trong vờn lắc l những quả xoan vàng lịm. Từng chiếc lá mít vàng ối. Buồng
chuối đốm quả chín vàng. Bụi mía vàng xọng, đốt ngầu phấn trắng
- Chuyển cảnh bằng cách nối âm thanh với không gian . VD : Nối âm thanh của
sự vật bên bờ sông với không gian vắng của bến sông ( lấy động làm nổi tĩnh ): Sóng
vỗ nhẹ hai bên bờ lóc bóc nghe thật vui tai. Trên sông giờ đây có những con thuyền
hối hả cập bến, chất đầy cau tơi, xoài thơm từ các miền đất lạ mang về. Tiếng ngời
lao xao trong tiếng hạ buồm cót két bên bờ sông quê. Chiều dần buông, bến sông trở
về vắng lặng. Những con đò nằm im đợi khách qua sông
- Chuyển cảnh bằng cách liên tởng theo sự quan sát qua các giác quan khác

nhau : Thính giác, thị giác, khứu giác, vị giác và bằng cả cảm giác nữa. VD: Vờn cây
lao xao , gió thoảng đâu đây mùi hơng quả chín, hơng hoa thơm ngọt lịm. Tiếng chim
líu lo nh đem hơng thơm ấy bay cao , cao mãi . Tu hú kêu trong nắng chiều cho rặng
vải ven sông chín đỏ, cho cái chua bay đi, miền ngọt còn lạ. Hẹn một bến sông quê
từng thuyền trái ngọt ra vào . Sông quê tôI
Phơng pháp này giáo viên cho học sinh tập viết kết hợp với học tập t liệu để có
nhiều cách chuyển cuốn hút ngời đọc .
6 . Giáo viên h ớng cho học sinh luyện cách mở bài và kết bài miêu tả .
Giáo viên đa ra một số cách mở để học sinh luyện theo :
-Cách mở bài hay thòng là gián tiếp: Có thể giới thiệu cảnh bằng lời mời gọi du
khách để giới thiệu cảnh và bộc lộ cảm xúc của ngời viết một cách khái quát. Có thể
10
dẫn dắt từ lời thơ, bài hát về cảnh sẽ tả để giới thiệu cảnh. Hoặc có thể bộc lộ cảm xúc
hồi tởng về cảnh để mà giới thiệu
- Dù là cách mở bài nào giáo viên cũng lu ý cho học sinh đủ ý cần nêu trong mở
bài .
- Kết bài không những đủ ý chốt của bài viết mà nên tạo độ lắng cho nốt trầm
xao xuyến vang vọng trong tâm hồn ngời đọc điều này phụ thuộc vào trình độ diễn
đạt của học sinh , nên giáo viên hớng các em trau dồi t liệu văn học .
V i du : Một kết bài : Chiều thu- quê hơng ơi! Hồn tôi nh hoá thành tiếng
sáo trúc nâng trên môi chú bé mục đồng và hình nh thu đang dạo lên khúc nhạc
đồng quê; những tiếng lao sao rất nhẹ, rất êm. Chiều nay quả là một buổi chiều sâu
lắng dìu dịu , nó sẽ in đậm mãi trong ký ức tuổi thơ tôi.
III . Kờt luõn:
1. Kờt qua ng dung ờ tai:
Quá trình thực hiện kinh nghiệm của tôi qua nhiều năm giang day, tụi nhõn
thõy rng vi 6 kỹ năng cơ bản nh vừa nêu ở trên đã mang lại hiệu quả đáng kể,
chí ít là đã phá bỏ đợc mặc cảm của học sinh với môn văn trừu tợng là môn ngại viết,
ngại nghĩ. Đã có một số em sáng tạo đợc những tác phẩm bé con giá trị của mình
thờ hiờn trong cac bai viờt inh ki.

Sau õy la mụt vai con sụ thụng kờ cu thờ 2 lp tụi thc day nm hoc 2009-
2010, sụ hoc sinh c khao sat la 60 hoc sinh:
+ Học sinh đạt điểm giỏi ( 8 iờm tr lờn) là 5, chiờm ti lờ: 8.3 %
+ Học sinh đạt điểm khá ( 7-8 iờm) la 17, chiờm ti lờ: 28.3%
+ Sụ hoc sinh at iờm trung binh ( 5-6 iờm) la 22, chiờm ti lờ: 36.6 %
+ Sụ hoc sinh at iờm yờu va kem (di 4 iờm) la 16, chiờm ti lờ: 26.6 %
2. ờ xuõt, kiờn nghi:
Từ những kinh nghiệm trên của tôi, tôi xin mạnh dạn đa ra một vài đề xuất
sau :
11
- Khi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này về phía giáo viên phải thực sự kiên
trì , mẫu mực trong cách dùng từ, kiên trì trong việc kiểm tra, đánh giá, sửa chỉnh
các phần viết luyện kỹ năng của các em. Mặt khác giáo viên cũng phải kiên trì su tầm
, chọn lọc t liệu giá trị để cung cấp cho các em đồng thời tìm cách hớng các em cách
vận dụng sáng tạo những t liệu để biến thành cách diễn đạt riêng của bản thân mỗi
học sinh.
- Về phía học sinh phải nhiệt tình, tự giác trau dồi vốn từ, ngôn từ nghệ thuật
bằng cả trái tim. Phải quan sát tinh tế những cảnh vật thiên nhiên thờng nhật, phải t-
ởng tợng phong phú và cần phải nhập tâm vào cảnh vật để có đợc những cảm xúc
chân thực với cảnh vật thiên nhiên khi miêu tả .
Để bồi dỡng tình yêu văn cho học sinh nói chung, làm giàu vốn ngôn ngữ miêu
tả cho các em học sinh khối 6 nói riêng chúng tôi còn có những mong muốn :
- Trớc hết giáo viên Ngữ văn trong cùng khối phải su tầm t liệu miêu tả thành
những cuốn t liệu quí để lu giữ trong tủ sách nhà trờng. Nhà trờng cũng cung cấp
thêm những tài liệu về văn miêu tả cho học sinh THCS để làm giàu cho tủ sách. Học
sinh cũng tự giác su tầm những đoạn văn, bài văn miêu tả có giá trị, phô to 2 bản ,
giữ 1 bản để học , 1 bản nộp tủ sách nhà trờng .
- Sau đó nhà trờng thờng xuyên tổ chức cac hoat ụng cho HS tim oc t liờu
t tu sach nha trng (iờu kiờn co thờ)
3. Li kờt:

Niềm vui của mỗi giáo viên Ngữ văn đứng lớp đâu chỉ là chất lợng tính bằng
con số của mỗi năm, mà chính là những ánh mắt long lanh vì đã hiểu bài, những bàn
tay tự viết ra đợc những lời văn óng ánh, những nụ cời thiện cảm với môn văn từ phía
học sinh. Để đạt đợc những điều vô cùng quí giá đó, ngi giao viờn đâu chỉ có say
mê nhiệt tình với công tác giảng day mà còn phải tìm tòi hớng đi hiệu quả nhất .
Trên đây chỉ là một vài kinh nghiệm nhỏ bé của riêng tôi. Rất mong sự đóng
góp chỉ bảo của lãnh đạo chuyên môn và các thầy cô đồng nghiệp để sáng kiến kinh
nghiệm của tôi đợc hoàn thiện hơn, có hiệu quả hơn trong những năm dạy sau .
12
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n !

13