Sưu tầm, giới thiệu và đánh giá các thành tựu về điêu khắc của văn minh Ai Cập cổ đại

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Có thể nói trong quá trình phát triển văn minh, người phương Đông nói chung và
người Ai Cập cổ đại nói riêng đã tạo ra những di sản văn hóa cực kì quí báu và đồ sộ trên
tất cả các lĩnh vực: chữ viết, văn học, khoa học tự nhiên… Đặc biệt là nghệ thuật kiến trúc
và điêu khắc của Ai Cập cổ đại đã đạt tới một trình độ một trình độ rất cao. Nghệ thuật
điêu khắc của Ai Cập có nhiều thành tựu lớn, thành tựu đó biểu hiện ở hai mặt: tượng và
phù điêu. Qua bài tập với đề tài “Sưu tầm, giới thiệu và đánh giá các thành tựu về điêu
khắc của văn minh Ai Cập cổ đại”, chúng ta sẽ đi tìm hiểu rõ hơn về nghệ thuật điêu
khắc của người Ai Cập cổ đại cũng như nền văn minh Ai Cập cổ đại.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Những nét khái quát về nền văn minh Ai Cập cổ đại và nghệ thuật
điêu khắc.
Một trong những nền văn minh nổi tiếng đầu tiên mà chúng ta biết đến là Ai Cập.
Thời Ai Cập cổ đại, khí hậu ở đây nóng và khô hạn, phá huỷ độ ẩm đến mức tột độ. Chính
sự đa dạng của các loại đá thiên nhiên như: hoa cương, thạch anh, pofia, v.v... đã giúp cho
các dấu tích của nền văn minh Ai Cập cổ còn tồn tại được đến ngày nay, thậm chí một số
tác phẩm điêu khắc hay những dòng chữ khắc vào đá vẫn còn nguyên vẹn. Không ngòi bút
nào có thể diễn tả được sự kỳ diệu của nghệ thuật điêu khắc Ai Cập cổ. Ngoài tượng
Sphinx, qua khai quật các khu mộ, người ta tìm thấy những tác phẩm điêu khắc còn nguyên
vẹn bằng đá granit hồng, baza, thạch anh, pofia... chúng không bị ăn mòn theo thời gian.
Chính các tác phẩm bằng gỗ, đất nung, sành, đồ mỹ nghệ, các bức tượng và các chạm nổi
tạo thành kho báu quý về nghệ thuật điêu khắc cổ Ai Cập còn tồn tại đến ngày nay. Tuy
nghệ thuật điêu khắcAi Cập cổ được nghiên cứu một cách say mê nhưng không có tên tuổi
điêu khắc gia nổi tiếng nào được lưu truyền qua sử sách. Ở đây, chúng ta không đi quá sâu
hay quá chi tiết vào sự hình thành và phát triển của nghệ thuật điêu khắc Ai Cập mà sẽ
nhấn mạnh những đặc điểm chính của nền nghệ thuật điêu khắc cổ này.
II. Những thành tựu điêu khắc tiêu biểu của nền văn minh Ai Cập cổ đại
1. Tượng
Là hình thức biểu diễn khối 3 chiều trong không gian để thể hiện ý tưởng của tác
giả ngôn ngữ của điêu khắc cơ bản là mảng khối.
1.1 Tượng nhân sư

Nằm ở sa mạc Ai Cập cách thủ đô Cairo khoảng 8 dặm, nhân sư Sphinx là tượng
đầu người, mình sư tử nằm canh gác ở kim tự tháp Ai Cập Giza cổ đại. Đó là một quái vật
1
tạc bằng đá, đầu người mình sư tử với những chân có vuốt trải dài ra phía trước.Hình
tượng chạm trổ sơ sài nhưng đầu lại được tạc một cách rất công phu. Đôi mắt đầy vẻ bí
hiểm và có cái nhìn không ai có thể giải thích nổi.
Tượng cao hơn 18m và trải dài tới 57mét, mặt có bề ngang 5mét, tai 1,57 mét, mũi
1,7 mét. Người ta cho rằng tượng Sphinx đã tồn taị ít nhất 5000 năm nay. Người ta đã tìm
thấy một am thờ nằm giữa những cái chân của quái vật này. Am thờ nhỏ này có bút tích
của hai vị hoàng đế cổ Ai Cập. Hai vị giải thích rằng tượng Sphinx biểu thị một trong
những hình dạng của thần mặt trời Horus. Họ còn nói mục đích làm tượng Sphinx là để
xua đuổi tất cả những điều bạo ác, tội lỗi khỏi khu nghĩa địa quanh kim tự tháp. Tượng này
được tạc vào thế kỉ 19 TCN theo lệnh của Kephren. Từ đó về sau, tượng càng làm tăng
thêm vẻ uy nghi và huyền bí của khu lăng mộ làm cho con người khiếp sợ. Dan du mục ở
sa mạc gọi tượng Sphinx này là “ vị thần khủng khiếp”, mỗi lần đi qua vùng này họ phải đi
đường vòng chứ không dám đến gần. Vì muốn tìm hiểu Sphinx, Bonapac đã cho nã pháo
vào đầu tượng này, làm cho tượng bị hỏng một phần.
Các nhân sư nổi tiếng khác gồm: 1 tượng với đầu phraon Hatshepsut, với chân dung
được khắc trên đá granite, hiện ở tại bảo tàng mỹ thuật Metropolitan ở New York và nhân
sư thạch cao hoa tuyết tại Memphis, hiên đang nằm trong viện bảo tàng mở ở nơi đó. Chủ
đề này đã được mở rộng tạo nên các đại lễ lớn dẫn tới các lăng mộ và đền đài với các nhân
sư canh gác.
Đối với các tôn giáo nguyên thủy ở Ai Cập cũng như ở các nơi khác, nhà vua được
coi là sức mạnh và sự khôn ngoan của nhiều con thú bằng cách khoác cái lốt của chúng. Vì
vậy người Ai Cập đã chạm các vị thần và các vị hoàng đế của họ nửa người nửa thú.
1.2 Tượng hoàng hậu Nefectiti
Bức tượng bán thân hoàng hậu Nefectiti làmột trong những tác phẩm điêu khắc nổi
tiếng nhất thế giới. Hoàng hậu Nefectiti là vợ của Pharaon Akhenaten nổi tiếng vào vương
triều thứ 18 của Ai Cập cổ và bà được công nhận là “hoàng hậu đẹp nhất” của Ai Cập cổ.
Bức tượng được điêu khắc bằng đá vôi, với chiều cao 0,5 mét và có lịch sử khoảng 3300

năm. Năm 1912, một nhà khảo cổ học người Đức đã phát hiện ra bức tượng này ở bên bờ
sông Nin và ông đã mang nó về nước vào năm sau. Hiện nay bức tượng này được bảo tồn
trong viện bảo tàng mới ở Beclin. Bức tượng mô tả một người phụ nữ có khuôn mặt khả ái,
đầu đội chiếc vương miện độc đáo màu xanh, chiếc cổ thuôn dài vươn cao kiêu hãnh, cùng
nụ cười bí ẩn trên đôi môi đỏ thắm. Không chỉ qua bức tượng này, hoàng hậu Nefectiti còn
được mô tả trên nhiều bức phù điêu, trong bộ y phục bó sát thân, đầu đội vương miện hình
trụ cao tạo nên sự cân đối cho chiếc cổ dài. Với sắc đẹp lộng lẫy của mình thậm chí trong
sử sách Hoàng hậu Nefectiti còn nổi tiếng hơn cả chồng bà và trở thành biểu tượng sắc đẹp
của Ai Cập cổ đại.
1.3 Tượng hoàng hậu Tiy
2

1.4 Tượng pharaon Ramsesses II
Đền Ramesses II có mặt tiền rộng 35 mét và trên đó điêu khắc 4 tượng Pharaon
đang ngồi trên ngai vàng với chiều cao mỗi tượng là 20 mét. Trên đầu của pharaoh
Ramesses II đội 2 vương miện thượng và hạ Ai Cập với ý nghĩa: ông là vua của một Ai
Cập thống nhất. Phần đầu của 1 bức tượng bên trái đã bị hư hại do những trận động đất,
phần thân và chân bên dưới vẫn còn nguyên hình dạng. Trụ ngạch phía trên 4 tượng
Ramesses II được điêu khắc 22 con khỉ đầu chó đang giơ tay lên trên không với ý nghĩa
là tôn thờ thần mặt trời. Bên dưới chân của 4 bức tượng của Ramesses II là các tượng
điêu khắc (các tượng này không cao hơn đầu gối của pharaoh) được xác định là : hoàng
hậu Nefertari, mẹ của hoàng hậu là Mut – Tuy, 2 con trai đầu tiên của ông là Amun – her
– khepesheft và Ramesses, 6 con gái đầu tiên của ông là :Bintanath, Baketmut, Nefertari,
Meritamen, Nebettawy và Isetnofret. Ngoài ra, trên trụ ngạch còn có một tấm bia ghi lại
lễ kết hôn của con trai ông là Ramesses với công chúa con vua Hattusili III nhằm thắt
chặt thêm hòa bình giửa Ai Cập và vương triều Hittites.
2. Phù điêu
Là hình thức đắp nổi hoặc khoét lõm với chiều dài, rộng là thực còn phần nổi mang
tính ước lệ khối.
2.1. Phù điêu ở đền Ramesses II

Hai bức tường hai bên lối đi vào đền được điêu khắc về những con người ở
vùng thượng và hạ Ai Cập.
Các điêu khắc trên tường của phòng đại sảnh của ngôi đền liên quan đến truyền
thuyết các vị thần. Điêu khắc nổi bật nhất tại đại sảnh này là vua Ramesses II và hoàng
hậu Nefertari đang ở trên một chiếc thuyền “thần thoại” của thần Amun và Ra Harakhty
để đến thiên đàng.
3
Bức tượng hoàng hậu Tiy, vợ của pharaon Amenhotep
III triều đại 18, cao 3,62 mét, được tìm thấy ở xung quanh
khu vực có hai bức tường song sinh to lớn Colossi of
Memnon. Ở đó cũng có hai tượng nhân sư đại diện cho Tiy
và Amenhotep III, cùng với 10 bức tượng granit đen về vị
thần đầu sư tử Sekhmet, người bảo vệ các Pharaon.
Một số điêu khắc khác cũng miêu tả những chiến thắng của Ramesses II trước
Libya và Nubia . Tuy nhiên, có lẽ nổi bật nhất trong các điêu khắc trên là điêu khắc miêu
tả: vua Ramesses II ngồi trên xe ngựa bắn cung tên về những kẻ thù của mình trong cuộc
chiến và bắt kẻ thù trở thành tù binh.
2.2. Phù điêu Ai cập- Dâng hoa và phù điêu thuyền.
Người Ai Cập cổ đại sùng kính hoa sen và sử dụng nó trong các nghi thức tế lễ,
trang trọng. Nữ hoàng Ai Cập cũng không ngoại lệ. Bà thường đi dọc dòng sông Nin để
ngắm hoa sen, hay tên chính xác của hoa sen Ai Cập là “hoa sen xanh linh thiêng sông
Nin”.

III. Đánh giá chung về nghệ thuật điêu khắc của Ai Cập cổ đại.
4
Qua đó ta có thể thấy, các công trình điêu khắc của người Ai Cập cổ đại chịu ảnh
hưởng sâu sắc của tôn giáo. Đối với các tôn giáo nguyên thủy ở Ai Cập cũng như ở các
nơi khác, nhà vua được coi là sức mạnh và sự khôn ngoan của nhiều con thú bằng cách
khoác cái lốt của chúng. Vì vậy người Ai Cập đã chạm các vị thần và các vị hoàng đế
của họ nửa người, nửa thú.Không những thế ảnh hưởng này cũng được truyền đến

những nền văn minh khác như Assyria và Hy Lạp. Những bức phù điêu được tìm thấy
trong các ngôi đền đài hay lăng mộ đều liên quan đến truyền thuyết các vị thần cho ta
thấy rõ hơn về tôn giáo thờ đa thần của người Ai Cập cổ đại.
Các hình vẽ và hình điêu khắc tinh xảo trên tường, trên quan tài đã thể hiện sự
phong phú và phát triển về văn hoá của người dân Ai Cập cổ đại, cũng như sự tài hoa,
khéo léo của họ. Có thể thấy, để xây dựng được những bức tượng nhân sư, mà tiêu biểu
là các tượng nhân sư ở Giza, người dân Ai Cập cổ đại đã tốn không biết bao nhiêu sức
người, sức của cũng như thời gian, trí óc. Qua đó, họ đã để lại cho nhân loại những
công trình điêu khắc vô giá và trường tồn với thời gian.
C.KẾT THÚC VẤN ĐỀ
Như vậy, với sự tài hoa và trí óc vượt trội, cư dân Ai Cập cổ đại đã tạo nên các
công trình kiến trúc, điêu khắc vĩ đại, mà những bí ẩn về nó vẫn luôn là niềm đam mê,
đích khám phá của rất nhiều các nhà khoa học. Những kiến thức chung về lịch sử hay
đặc điểm của điêu khắc, cùng với sự nhận xét trong bài tập trên đã giúp chúng ta hiểu
rõ hơn phần nào về nghệ thuật điêu khắc của văn minh Ai Cập cổ đại. Tuy nhiên, do sự
hiểu biết của chúng em còn nhiều hạn chế, nên trong bài không thể tránh khỏi những
sai sót, mong thầy cô thông cảm, đóng góp ý kiến để bài tập và kiến thức của chúng em
được hoàn thiện hơn.
Chúng em xin chân thành cảm ơn.
5