Giáo án ngữ văn 10 tuần 7 tấm cám

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

TẤM CÁM
( Truyện cổ tích )
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
- Từ việc củng cố và nâng cao những hiểu biết về thể loại TCT đã học trong chương trình THCS,
nhận thức được tính chất, ý nghĩa của những mâu thuẫn, xung đột diễn ra trong truyện Tấm Cám.
+ Ý nghĩa của sự biến hóa của Tấm, từ đó khái quát được chủ đề, giá trị nghệ thuật và nội
dung của truyện.
+ Khắc sâu TY đối với người LĐ, người PNVN.
+ Củng cố niềm tin vào chiến thắng của cái thiện, của chính nghĩa trong cuộc sống và XH.
- Tích hợp các TCT thần kì khác: Thạch Sanh, Cây khế, Sọ Dừa....
2. Kĩ năng:
- Rèn kĩ năng đọc, kể, PT nhân vật qua mâu thuẫn, xung đột trong TCT thần kì.
3. Thái độ:
- Hình thành ở HS có được tình yêu đối với người lao động, củng cố niềm tin vào sự chiến thắng
của cái thiện, của chính nghĩa trong cuộc sống.
II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS.
1. GV: SGK + SGV + TLTK + GA.
2. HS: Chuẩn bị bài theo câu hỏi hướng dẫn trong SGK.
3. Phương pháp: Đọc sáng tạo, gợi tìm, thảo luận, trả lời câu hỏi trong SGK.
III. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
Hoạt động 1:(15 phút)
1. Kiểm tra bài cũ:(5 phút)


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
* Câu hỏi: Em có nhận xét gì về phẩm chất của các nhân vật trong sử thi Ramayana? Những
phẩm chất ấy bây giờ có cịn quan trọng nữa không?
* Đáp án:

- Phẩm chất các nhân vật trong sử thi là những phẩm chất tiêu biểu, mẫu mực.
- Ra-ma và Xi-ta tiêu biểu cho vẻ đẹp được tôn vinh của người Ấn Độ. Đó là lịng dũng cảm, tinh
thần trọng danh dự, đề cao cái thiện, là phẩm chất thuỷ chung, trong sáng. Ngày nay, những
phẩm chất ấy vẫn được đề cao, vẫn được coi là phẩm chất đẹp đẽ của con người.
2. Nội dung bài mới:
Vào bài: (1 phút).
Có một nhà thơ đã viết:

“Ở mỗi bài học hơm nay
Có buổi trưa đầy nắng
Cánh cị ngang qua qng vắng.
Cô Tấm têm trầu trong ngày hội làng ta.
Cô Tấm hố bà hồng.
Chân vẫn lấm bùn đầu làng ngõ xóm”.

Cơ Tấm đã đi vào đời sống văn hoá, cùng với suy nghĩ và cảm thông chia sẻ của người Việt với
cha ơng mình. Để góp phần thấy được điều đó, chúng ta cùng tìm hiểu truyện “Tấm Cám”.
HĐ CỦA GV

HĐ CỦA HS

NỘI DUNG GHI BẢNG

Hoạt động 2: ( 25phút)

I. TÌM HIỂU CHUNG:

GV: Yêu cầu học sinh
đọc phần tiểu dẫn của
sgk

* HS trả lời:

1. Giới thiệu vài nét về chuyện cổ
tích.

- Phân loại truyện cổ tích. Truyện cổ
GV hỏi: Truyện cổ tích - Phân loại truyện cổ tích. tích chia làm ba loại:
chia làm mấy loại? Lấy Truyện cổ tích chia làm ba loại:
ví dụ cho từng loại?
+ Truyện cổ tích sinh hoạt (Cái cân
thuỷ ngân)


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
+ Truyện cổ tích về lồi vật (Quạ và
Cơng)
GV hỏi: Nêu đặc điểm
của truyện cổ tích thần
kì?
* HS trả lời:

+ Truyện cổ tích thần kì (Thạch Sanh,
Chử Đồng Tử).
- Đặc điểm của truyện cổ tích thần kì:

- Đặc điểm của truyện cổ tích + Truyện cổ tích thần kì chiếm số
lượng lớn nhất. Đó là loại truyện có sự
thần kì:
tham gia của nhiều yếu tố thần kì vào
+ Truyện cổ tích thần kì chiếm tiến trình phát triển của truyện (Tiên,

số lượng lớn nhất. Đó là loại Bụt, vật báu trả ơn).
truyện có sự tham gia của nhiều
yếu tố thần kì vào tiến trình phát + Nội dung truyện cổ tích là đề cập
triển của truyện (Tiên, Bụt, vật tới số phận bất hạnh của người lao
động về hạnh phúc gia đình, về cơng
báu trả ơn).
bằng xã hội, về phẩm chất và năng lực
+ Nội dung truyện cổ tích là đề của con người.
cập tới số phận bất hạnh của
người lao động về hạnh phúc gia
đình, về cơng bằng xã hội, về
phẩm chất và năng lực của con
người.
- Truyện Tấm Cám thuộc cổ tích thần
GV hỏi: Kiểu truyện
- Truyện Tấm Cám thuộc cổ tích kì. Kiểu truyện này phổ biến ở nhiều
Tấm Cám phổ biến ở
nhiều nơi trên thế giới, thần kì. Kiểu truyện này phổ biến nước trên thế giới.
ở nhiều nước trên thế giới.
có thể lấy ví dụ?
- VD:
+ Cơ bé Lọ Lem (Pháp).
+ Chiếc hài cườm pha lê (Đức).

2. Văn bản:
GV: Hướng dẫn hs đọc
và tìm hiểu bố cục.
- u cầu đọc gợi khơng
khí cổ tích, chú ý những
câu đối thoại, những câu

văn vần, kết hợp đọc và

a. Đọc văn bản:


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
kể.
- Giáo viên nhận xét kết
quả.
b. Bố cục:
GV hỏi: Nêu bố cục và
nội dung của từng phần?

- Mở truyện: Ngày xưa... việc nặng Giới thiệu các nhân vật chính và hồn
cảnh truyện.
- Thân truyện: Một hơm… về cung Diễn biến câu chuyện.
- Kết truyện: Tấm trở lại thành người.
II. ĐỌC HIỂU:
1. Nhân vật và mâu thuẫn- xung đột
chủ yếu.
- Nếu căn cứ vào quan hệ gia đình thì
truyện có các mâu thuẫn:

Hoạt động 3 (60ph).
GV ? Trong VB có sự
đối lập và mâu thuẫn gì?
Vì sao?

+ Tấm >< Cám (hai chị em cùng cha
khác mẹ, cùng thế hệ).

(Giữa nhân vật nào với * HS trả lời:
nhân vật nào? Mâu thuẫn
đó phát triển ra sao theo - Nếu căn cứ vào quan hệ gia
mạch cốt truỵên? Mâu đình thì truyện có các mâu thuẫn:
thuẫn nào là chủ yếu)
+ Tấm >< Cám (hai chị em cùng
cha khác mẹ, cùng thế hệ).

+ Tấm >< Dì ghẻ (dì ghẻ và con
chồng)
→ Mâu thuẫn Tấm - Cám là chủ yếu,
xuyên suốt toàn truyện, liên tục và
ngày càng căng thẳng, quyết liệt. Đó
là mâu thuãn gia đình: Tấm >< Cám
và dì ghẻ.

+ Tấm >< Dì ghẻ (dì ghẻ và con
+ Thể hiện mâu thuẫn xã hội, khái
chồng)
quát thành mâu thuẫn thiện - ác.
→ Mâu thuẫn Tấm - Cám là chủ
yếu, xuyên suốt toàn truyện, liên
tục và ngày càng căng thẳng,
quyết liệt (Mâu thuẫn dì ghẻ- con
chồng chỉ đóng vai trị bổ sung,
phụ trợ, khơng liên tục). Đó là
mâu thn gia đình: Tấm ><

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
Cám và dì ghẻ.
+ Thể hiện mâu thuẫn xã hội,
khái quát thành mâu thuẫn thiện
- ác.
(Các nhân vật Bụt, nhà vua…
đều thuộc phe thiện, đứng về
phía Tấm nhưng tham gia rất ít
và có mức độ vào q trình phát
triển và giải quyết mẫu thuẫn
xung đột trong truyện).

Trong hai mâu thuẫn trên, mâu
thuẫn Tấm - Cám là chủ yếu,
xuyên suốt toàn truyện, liên…
TIẾT 23
GV? Diễn biến của mâu
thuẫn được thể hiện ntn? * HS trả lời:

2. Diễn biến của mâu thuẫn- xung
đột giữa Tấm và mẹ con Cám.

(a) Bắt cua → chăn trâu → xem - Mâu thuẫn xung đột giữa Tấm và
hội → thành hoàng hậu.
Cám và mẹ con Cám có thể chia thành
các chặng nhỏ.
(b) Bốn lần bị giết → bốn lần
a) Chặng 1: Khi còn ở nhà.
GV? Từ so sánh đó, em hố thân
có nhận xét gì?

(c) Trả thù.
*Bảng hệ thống- đối sánh:
GV: Lập bảng so sánh.

Tấm là người ntn?

GV hỏi: Mẹ con Cám là
người ntn?

- Tấm là cô gái bất hạnh, bị hắt *Tiểu kết:
hủi, yếu đuối, thụ động, dễ khóc,
chăm chỉ, hiền ngoan, cũng khát - Tấm là cô gái bất hạnh, bị hắt hủi,
khao được vui chơi.
yếu đuối, thụ động, dễ khóc, chăm chỉ,
hiền ngoan, cũng khát khao được vui
- Mẹ con Cám là người độc ác, chơi.
nhẫn tâm hành hạ Tấm, cướp
công lao và quyền lợi vật chất
với tinh thần, luôn ghen ghét
Tấm.
- Nhân vật Bụt đóng vai trị là - Mẹ con Cám là người độc ác, nhẫn
yếu tố thần kì, hiện ra kịp thời tâm hành hạ Tấm,... luôn ghen ghét
trợ giúp tìm cách giải quyết khó
khăn, bế tắc của nhân vật bất


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
hạnh. Đó là nét đặc biệt hấp dẫn Tấm.
của loại truyện này.
GV hỏi: Nhân vật Bụt

đóng vai trị gì?
- Đó là con đường dẫn đến hạnh
phúc của Tấm. Cá bống để Tấm
làm bạn, đàn chim sẻ đến giúp
Tấm để Tấm đi hội làng, chiếc
giày là chiếc cầu nối, dẫn đến
gặp vua và trở thành hồng hậu.
- Từ cơ gái mồ côi Tấm trở thành
GV hỏi: Con đường tiến hồng hậu. Hạnh phúc ấy chỉ có
được ở con người ở hiền gặp
hóa của Tấm ra sao?
lành. Mặt khác, trở thành hoàng
hậu là ước mơ, khát vọng của
người lao động bị dè nén áp bức.

- Nhân vật Bụt đóng vai trị là yếu tố
thần kì, ........ Đó là nét đặc biệt hấp
dẫn của loại truyện này.

- Đó là con đường dẫn đến hạnh phúc
của Tấm.
* HS trả lời:
* Nhận xét:
- Mâu thuẫn Tấm - Cám và dì
ghẻ khơng những khơng giảm
mà còn ngày một phát triển, ngày
một căng thẳng gay gắt quyết
liệt.
- Từ cơ gái mồ cơi Tấm trở thành
hồng hậu.

→ Đây khơng cịn là mâu thuần
gia đình mà phát triển thành mâu
thuẫn giữa cái ác và cái thiện
trong xã hội: mẹ con Cám tìm đủ
mọi cách và nhiều lần truy đuổi
hịng tiêu diệt bằng được Tấm để
độc chiếm ngơi hồng hậu.
b. Mâu thuẫn 2:
- Cịn Tấm cơ cũng dần trưởng
thành hơn. Thực tế khốc liệt * Bảng hệ thống đối sánh.
GV: Lập bảng so sánh.
cũng thay đổi tính nết và cách
nói năng, ứng xử của cơ. Sau * Nhận xét:
? MT giữa Cám và Tấm
mỗi lần bị giết, bị chết, bị chặt,
được thể hiện ra sao?
bị đốt, Tấm đều không chết, đều
- Mâu thuẫn giữa Tấm - Cám và dì
tìm cách hố thân sang kiếp
ghẻ khơng những khơng giảm mà cịn
khác, vật khác, đều tìm cách
ngày một phát triển, ngày một căng
mắng rủa, tố cáo tội ác cướp


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
chồng giết chị của Cám.

thẳng gay gắt quyết liệt.

→ Đây khơng cịn là mâu thuần gia
đình mà phát triển thành mâu thuẫn
giữa cái ác và cái thiện trong xã hội.
- Cịn Tấm cơ cũng dần trưởng thành
hơn.
GV hỏi: Bốn lần bị giết - Bốn lần bị giết, bốn lần hố
và Tấm đã hóa thân ra thân chứng minh sức sống mãnh
sao?
liệt của Tấm, thể hiện quan niệm
luôn luân hồi của đạo Phật trong
tinh thần nhân dân, thể hiện mơ
ước của nhân dân gửi vào nhân
vật Tấm.

- Bốn lần bị giết, bốn lần hoá thân
chứng minh sức sống mãnh liệt của
Tấm, thể hiện quan niệm luôn luân hồi
của đạo Phật trong tinh thần nhân dân,
thể hiện mơ ước của nhân dân gửi vào
nhân vật Tấm.

Tấm phải sống để hưởng hạnh
phúc, để trừng trị những kẻ thù
độc ác, mẹ con Cám nhất định
phải đền tội.
- Ở giai đoạn biến hoá về sau của
Tấm, ta không thấy Bụt xuất hiện
nữa. Vai trò của Bụt chấm dứt
khi bước vào cuộc đấu tranh
giành lại sự sống. Tính tích cực,

chủ động của nhân vật Tấm thể
hiện ở điểm này và đó cũng là cơ
sở để dân gian khẳng định:
Chính sức sống mãnh liệt của
con người, của cái thiện mới là
nguyên nhân quan trọng nhất tạo
nên chiến thắng cuối cùng.

- Nhà vua bất lực trước sự ức hiếp
GV hỏi: Hình ảnh nhà * HS suy nghĩ trả lời:
hãm hại Tấm của hai mẹ con Cám.
vua ra sao? Có vai trị gì?
- Nhà vua bất lực trước sự ức
hiếp hãm hại Tấm của hai mẹ Nhà vua cũng hiền như Bụt và cũng
con Cám.
xa vời như Bụt, chỉ là một mơ ước của


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
Vua hồn tồn như người ngồi dân gian.
cuộc để mặc Tấm giải quyết một
mình. Nhà vua cũng hiền như
Bụt và cũng xa vời như Bụt, chỉ
là một mơ ước của dân gian.
→ Đó cũng là quan niệm thiện ác và
tinh thần lạc quan, niềm tin vào chân
lí, và cơng bằng của tâm thức người
Việt trong cổ tích.

3. Hành động trả thù của Tấm,

quan niệm sống của nhân dân.

GV hỏi: Em có suy nghĩ HS suy nghĩ trả lời:
gì về hành động trả thù
- Cuối truyện Tấm đã nhân danh - Cuối truyện Tấm đã nhân danh cái
của Tấm?
cái thiện trừng phạt cái ác.
thiện trừng phạt cái ác.
Tấm là nhân vật văn học do nhân
dân lao động sáng tạo để thực
hiện quan niệm, thái độ của mình
về cuộc sống. Tư tưởng cốt lõi
mà dân gian muốn gửi đến người
nghe (đọc) là: Thiện luôn thắng
ác, “ở hiền gặp lành, ở ác gặp
ác”.

- Tấm là nhân vật văn học do nhân dân
lao động sáng tạo để thực hiện quan
niệm, thái độ của mình về cuộc sống.
Tư tưởng cốt lõi mà dân gian muốn
gửi đến người nghe (đọc) là: Thiện
luôn thắng ác, “ở hiền gặp lành, ở ác
gặp ác”.

- “Hiền” trong quan niệm dân
gian là: “Đi với Bụt mặc áo cà sa
- Đi với ma mặc áo giấy”. Hiền
không đồng nghĩa với nhút nhát,
sợ hãi, chịu khuất phục trước cái

ác, cái xấu.

Hoạt động 4 ( 5phút ).
GV hỏi: Em hãy khái
quát lại giá trị ND và NT
của tác phẩm?

II. TỔNG KẾT:
1. Giá trị nội dung:
- Mâu thuẫn và xung đột trong truyện
Tấm Cám phản ánh mâu thuẫn và


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
xung đột trong gia đình phụ quyền
thời cổ (dì ghẻ - con chồng), đặc biệt
là mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác.
- Ý nghĩa xã hội của mâu thuẫn: Chiến
thắng của cái thiện trước cái ác, cái ác
trước sau cũng phải trả giá đích đáng,
“ác giả ác báo”, cái thiện sẽ được tôn
vinh, “ở hiền gặp lành”.

HS suy nghĩ trả lời:

2. Giá trị nghệ thuật:

GV mở rộng
- Hạnh phúc khơng tồn
tại ở đâu đó xa xơi, trừu

tượng mà ở ngay cõi đời
này. Người bình dân xưa
khơng tìm hạnh phúc ở
cõi nào khác mà tìm và
giữ hạnh phúc thực sự
ngay ở nơi trần thế.

- Nhiều yếu tố thần kì trong câu
chuyện: có nhân vật thần kì
(Bụt), có vật thần (xương cá
bống, gà biết nói, đàn chim sẻ
biết nhặt thóc ra thóc, gạo ra
gạo), bản thân nhân vật chính
cũng có sự biến hố thần kì.

- Xã hội cơng bằng, ở đó
có cơng lí được thực
hiện. Tức là người lao
động chăm chỉ, hiền
lành, tốt bụng sẽ được
hưởng hạnh phúc; kẻ
tham lam, độc ác, giết
người sẽ bị trừng trị đích
đáng.

- Nhiều yếu tố thần kì trong câu
chuyện: có nhân vật thần kì (Bụt), có
vật thần (xương cá bống, gà biết nói,
đàn chim sẻ biết nhặt thóc ra thóc, gạo
ra gạo), bản thân nhân vật chính cũng

có sự biến hố thần kì.
- Thể hiện một lối kết cấu quen thuộc
đã thành mô típ trong thể loại truyện
cổ tích: kiểu nhân vật mồ cơi, hoặc
nghèo khó, bất hạnh trải qua nhiều
khó khăn, hoạn nạn, cuối cùng được
hưởng hạnh phúc.

Bảng 1:

Chặng1

Tấm

Cám, dì ghẻ

Yếu tố thần kì, hình ảnh,
chi tiết tiêu biểu.


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

1. Trong gia đình, a) Đi băt tép.
a) Đi bắt tép
tranh đoạt quyền lợi
vật chất, tinh thần.
- Chăm chỉ được giỏ - Lười biếng, chẳng được - Bụt hiện, bày cách giúp
tép đầy.
gì
Tấm.

+ Khóc

- Lừa chị, đổ tép sang giỏ - Cái yếm đỏ (vật thưởng)
mình, về trước lĩnh thưởng.

b) Đi chăn trâu
b) Rình trộm Tấm cho cá
ăn → giết bống ăn thịt.
- Con bống

- Chăn đồng xa
- Khóc khi bống bị giết

- Bụt hiện, bày cách giúp
Tấm.

- Chơn xương bống ở
đầu giường

- Con gà biết nói

c) Đi xem hội.

- Bốn lọ xương bống
c) Đi xem hội

- Nhặt thóc gạo

- Bụt hiện giúp Tấm
- bày kế hành hạ Tấm

- Đi xem hội, rơi giày,
- Chiếc giày đánh rơi.
thử giày → thành - Thử giày→ bẽ bàng, xấu
hoàng hậu.
hổ.

Bảng 2:
Chặng 2

Tấm

Cám - dì ghẻ

Về lo giỗ bố

Dì ghẻ bày mưu độc

Treo cau

Đẵn gốc cây giết Tấm

Ngã chết đuối.

Đưa Cám vào thế chi là hồng hậu

Hố thành vàng anh

(vua khơng nói gì)

1


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
Hót mắng Cám

Chim vàng anh bị giết
2

Lơng chim hố thành hai cây xoan
đào.
Xoan bị chặt, đóng khung cửi.

3

5

Cám chặt xoan, đóng khung cửi.

Khung cửi nguyền rủa tội giết (vua khơng nói gì)
chồng của Cám
Khung cửi bị đốt

4

Cám theo lời mẹ giết chim, nấu ăn, vứt
lông chim ra vườn (vua khơng nói gì).

Cám đốt khung cửi, đổ tro bên lề đường xa
hoàng cung.

Từ đống tro mọc lên cậy thị, có một
quả vàng thơm, ở với bà lão.
(vua khơng nói gì)
Từ quả thị bước ra trở thành cơ Tấm Cám sợ hãi, muốn xinh đẹp như Tấm.
xinh đẹp hơn xưa, gặp lại vua, trở
lại làm hoàng hậu.

Hoạt động 5 (5 phút).
3. Củng cố, luyện tập.
* Củng cố: - Nắm được các kiến thức đã học.
* Luyện tập: - Hoàn thành bài tập theo yêu cầu của GV.
4. Hướng dẫn HS học bài và chuẩn bị bài mới:
* Bài cũ: - Học bài theo hướng dẫn trong SGK.
* Bài mới: - Chuẩn bị bài mới ( T24).