LỊCH SỬ KIẾN TRÚC PHƯƠNG ĐÔNG - KIẾN TRÚC CAMPUCHIA

KIẾN TRÚC
KIẾN TRÚC
CAMPUCHIA
CAMPUCHIA
I/
I/
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
II/ KIẾN TRÚC CAMPUCHIA
II/ KIẾN TRÚC CAMPUCHIA
II.1/ TỪ TK I-VI
II.1/ TỪ TK I-VI
II.2/ TỪ TK VI-VII
II.2/ TỪ TK VI-VII
II.3/ TỪ TK IX-XII
II.3/ TỪ TK IX-XII
I/ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
I/ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
I.1- ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN :
I.1- ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN :

Nằm trên đường giao
Nằm trên đường giao
thương chính giữa
thương chính giữa
Đông và Tây. Sông
Đông và Tây. Sông
Mêkông bắt nguồn từ
Mêkông bắt nguồn từ
Tây Tạng chảy qua
Tây Tạng chảy qua

Thái Lan, Lào,
Thái Lan, Lào,
Campuchia, Việt Nam
Campuchia, Việt Nam
là giao thông thủy
là giao thông thủy
thuận lợi quan trọng
thuận lợi quan trọng
giữa Trung Quốc, Ấn
giữa Trung Quốc, Ấn
Độ(bên cạnh đường
Độ(bên cạnh đường
biển và đường bộ), từ
biển và đường bộ), từ
đó liên hệ với Trung
đó liên hệ với Trung
Cận Đông và La mã cổ
Cận Đông và La mã cổ
đại.
đại.



Có nhiều rừng,
Có nhiều rừng,
phía Bắc và phía
phía Bắc và phía
Tây có nhiều núi
Tây có nhiều núi
đá sa thạch, cẩm

đá sa thạch, cẩm
thạch
thạch
.
.
I.2- LỊCH SỬ XÃ HỘI VÀ VĂN HÓA :
I.2- LỊCH SỬ XÃ HỘI VÀ VĂN HÓA :
* Lòch sử xã hội :
* Lòch sử xã hội :

Từ đầu thế kỷ I – thế kỷ VII
Từ đầu thế kỷ I – thế kỷ VII
:
:


Thời kỳ của vương quốc Phù
Thời kỳ của vương quốc Phù
Nam hùng mạnh, văn hóa nghệ thuật ảnh hưởng mạnh mẽ
Nam hùng mạnh, văn hóa nghệ thuật ảnh hưởng mạnh mẽ
văn hóa Ấn Độ.
văn hóa Ấn Độ.
Hiện tại chưa khẳng đònh được chủ nhân của Phù Nam là
Hiện tại chưa khẳng đònh được chủ nhân của Phù Nam là
ai .
ai .
Cuối thế kỷ VI đầu thế kỷ VII : Phù Nam tan rã.
Cuối thế kỷ VI đầu thế kỷ VII : Phù Nam tan rã.

Từ thế kỷ VII đến thế kỷ VIII

Từ thế kỷ VII đến thế kỷ VIII
:
:


Nhà nước phong kiến đầu
Nhà nước phong kiến đầu
tiên là Chân lạp ra đời. Đất nước với thủ đô là Ysanapura
tiên là Chân lạp ra đời. Đất nước với thủ đô là Ysanapura
và 30 thành phố khác .
và 30 thành phố khác .
Đây là thời kỳ
Đây là thời kỳ
hình thành những đònh hướng đầu tiên
hình thành những đònh hướng đầu tiên
cho
cho
nền kiến trúc Khơ me.
nền kiến trúc Khơ me.
Cuối thế kỷ VIII, nhà nước phong kiến đầu tiên tan ra.õ Đất
Cuối thế kỷ VIII, nhà nước phong kiến đầu tiên tan ra.õ Đất
nước chia thành hai miền Bắc_Nam (Lục Chân lạp và
nước chia thành hai miền Bắc_Nam (Lục Chân lạp và
Thủy Chân lạp).
Thủy Chân lạp).



Từ thế kỷ IX đến thế kỷ XIII
Từ thế kỷ IX đến thế kỷ XIII

:
:


thế kỷ IX đất nước
thế kỷ IX đất nước
thống nhất lập ra triều đại ngco.
thống nhất lập ra triều đại ngco.
Thời kỳ
Thời kỳ


này có tên gọi là
này có tên gọi là


văn minh Angco
văn minh Angco
chia 3 giai
chia 3 giai
đọan :
đọan :
+ Thế kỷ IX – X :
+ Thế kỷ IX – X :
Thời kỳ tiền Ăngco:
Thời kỳ tiền Ăngco:


xuất hiện yếu
xuất hiện yếu

tố mới trong xã hội :vương triều kết hợp với thần
tố mới trong xã hội :vương triều kết hợp với thần
quyền.
quyền.
+ Thế kỷ X – XII:
+ Thế kỷ X – XII:
Thời kỳ cổ điển
Thời kỳ cổ điển
:
:
là thời kỳ cực
là thời kỳ cực
thònh của đế quốc Ăngco , nghệ thuật kiến trúc phát
thònh của đế quốc Ăngco , nghệ thuật kiến trúc phát
triển huy hoàng.
triển huy hoàng.
+ Thế kỷ XII – XIII :
+ Thế kỷ XII – XIII :
Thời kỳ suy tàn
Thời kỳ suy tàn
của đế quốc
của đế quốc
Angco.
Angco.
Sau thời kỳ này, nghệ thuật Campuchia suy thoái
Sau thời kỳ này, nghệ thuật Campuchia suy thoái
dần.
dần.
•
* Văn hóa :

* Văn hóa :



Người Khơ me xưa đã có phong tục thờ cúng thần linh.
Người Khơ me xưa đã có phong tục thờ cúng thần linh.

Đầu công nguyên, do ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ : Phật giáo
Đầu công nguyên, do ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ : Phật giáo
và Ấn Độ giáo phát triển trở thành quốc giáo. Ấn Độ giáo
và Ấn Độ giáo phát triển trở thành quốc giáo. Ấn Độ giáo
thờ thần với biểu tượng Linga, Phật giáo lấy truyền thuyết
thờ thần với biểu tượng Linga, Phật giáo lấy truyền thuyết
khuấy động biển sữûa tìm thuốc trường sinh, rắn thần Naga
khuấy động biển sữûa tìm thuốc trường sinh, rắn thần Naga
và núi vũ trụ Mêru (tudi tọa) là nơi ngự trò của các vò thần
và núi vũ trụ Mêru (tudi tọa) là nơi ngự trò của các vò thần
để làm tư tưởng chính xây dựng những kiến trúc đền thờ.
để làm tư tưởng chính xây dựng những kiến trúc đền thờ.

Nghệ thuật Khơ me là nền nghệ thuật tuyệt vời bậc nhất
Nghệ thuật Khơ me là nền nghệ thuật tuyệt vời bậc nhất
Đông Nam Á, được nghiên cứu một cách có hệ thống nhất.
Đông Nam Á, được nghiên cứu một cách có hệ thống nhất.

Các nhà khoa học không ngừng quan tâm nghiên cứu
Các nhà khoa học không ngừng quan tâm nghiên cứu
không chỉ vì tiếng tăm của những công trình lớn như các di
không chỉ vì tiếng tăm của những công trình lớn như các di
tích thời Ăngco mà còn vì nó có

tích thời Ăngco mà còn vì nó có
sự tiến hóa đặc biệt logic và
sự tiến hóa đặc biệt logic và
gần như không có mâu thuẫn
gần như không có mâu thuẫn
. Nhờ sự phát triển liên tục
. Nhờ sự phát triển liên tục
của cả một tổng thể những phong cách mà ngày nay, người
của cả một tổng thể những phong cách mà ngày nay, người
ta có thể tái lập lại lòch sử nghệ thuật Khơ me và xác đònh
ta có thể tái lập lại lòch sử nghệ thuật Khơ me và xác đònh
niên đại của các tác phẩm gần chính xác.
niên đại của các tác phẩm gần chính xác.
II/ KIEÁN TRUÙC CAMPUCHIA
II/ KIEÁN TRUÙC CAMPUCHIA
II.1- TÖØ THEÁ KYÛ I– THEÁ KYÛ VII
II.1- TÖØ THEÁ KYÛ I– THEÁ KYÛ VII
II.2- TÖØ THEÁ KYÛ VII –THEÁ KYÛ VIII
II.2- TÖØ THEÁ KYÛ VII –THEÁ KYÛ VIII
II.3- KIEÁN TRUÙC CAMPUCHIA TÖØ THEÁ KYÛ IX – THEÁ
II.3- KIEÁN TRUÙC CAMPUCHIA TÖØ THEÁ KYÛ IX – THEÁ
KYÛ XIII
KYÛ XIII
II.1- TỪ THẾ KỶ I– THẾ KỶ VII:
II.1- TỪ THẾ KỶ I– THẾ KỶ VII:

Các nhà nghiên cứu cho rằng, các phế tích kiến trúc cổ nhất
Các nhà nghiên cứu cho rằng, các phế tích kiến trúc cổ nhất
ở Đông Nam Á khai quật được phần lớn thuộc văn hóa Phù
ở Đông Nam Á khai quật được phần lớn thuộc văn hóa Phù

Nam hoặc thuộc nhà nước Môn cổ Dvaravati.
Nam hoặc thuộc nhà nước Môn cổ Dvaravati.

So với các hiện vật nghệ thụât khác, di tích kiến trúc thời kỳ
So với các hiện vật nghệ thụât khác, di tích kiến trúc thời kỳ
này hầu như không còn. Ở Óùc Eo đã phát hiện ra nhiều
này hầu như không còn. Ở Óùc Eo đã phát hiện ra nhiều
chân cọc thuộc những ngôi nhà sàn xưa. Một số vết tích của
chân cọc thuộc những ngôi nhà sàn xưa. Một số vết tích của
những kiến trúc bằng vật liệu bền (vùng này gạch đá hiếm)
những kiến trúc bằng vật liệu bền (vùng này gạch đá hiếm)
cũng được phát hiện, phần lớn là các kiến trúc thờ thần
cũng được phát hiện, phần lớn là các kiến trúc thờ thần
thánh với các đặc điểm kiến trúc và trang trí giống kiến trúc
thánh với các đặc điểm kiến trúc và trang trí giống kiến trúc
Nam và Trung Ấn Độ. Tuy nhiên, các kiến trúc này cũng
Nam và Trung Ấn Độ. Tuy nhiên, các kiến trúc này cũng
bộc lộ một khía cạnh mới
bộc lộ một khía cạnh mới
rất bản đòa
rất bản đòa
ở kỹ thuật ghép đá.
ở kỹ thuật ghép đá.

Hiện đã tìm thấy hơn 20 tượng Phật (hơn một nửa bằng vật
Hiện đã tìm thấy hơn 20 tượng Phật (hơn một nửa bằng vật
liệu đá, còn lại là bằng gỗ ) thuộc giai đoạn này, với phong
liệu đá, còn lại là bằng gỗ ) thuộc giai đoạn này, với phong
cách mang đậm dấu ấn Phật giáo Ấn Độ. Tượng thần Ấn Độ
cách mang đậm dấu ấn Phật giáo Ấn Độ. Tượng thần Ấn Độ

giáo cũng chiếm lượng lớn – thường là thần Visnu, anh em
giáo cũng chiếm lượng lớn – thường là thần Visnu, anh em
của thần này và các hóa thân của thần – có 4,6,8 tay. Các
của thần này và các hóa thân của thần – có 4,6,8 tay. Các
tượng này to bằng người thật và chạm khắc cẩn thận.
tượng này to bằng người thật và chạm khắc cẩn thận.
II.2- KIẾN TRÚC CAMPUCHIA
II.2- KIẾN TRÚC CAMPUCHIA
TỪ THẾ KỶ VII –THẾ KỶ VIII :
TỪ THẾ KỶ VII –THẾ KỶ VIII :

Nghệ thuật Khơ me thời kỳ này hình thành, phát triển và
Nghệ thuật Khơ me thời kỳ này hình thành, phát triển và
suy tàn cùng với sự khô cạn của nguồn “viện trợ” từ Ấn
suy tàn cùng với sự khô cạn của nguồn “viện trợ” từ Ấn
Độ.
Độ.



Đây là thời kỳ Siva giáo trở nên quan trọng và tục thờ
Đây là thời kỳ Siva giáo trở nên quan trọng và tục thờ
Linga trở nên thònh hành.
Linga trở nên thònh hành.



Đây là thời kỳ
Đây là thời kỳ
hình thành những đònh hướng đầu tiên

hình thành những đònh hướng đầu tiên
cho
cho
nền kiến trúc Khơ me.
nền kiến trúc Khơ me.
II.2.1- ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC :
II.2.1- ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC :

Các điện thờ là “
Các điện thờ là “
dinh thự”
dinh thự”
của thần linh (vò thần
của thần linh (vò thần
“cư ngụ” dưới dạng tượng thờ), không phải là nơi tín
“cư ngụ” dưới dạng tượng thờ), không phải là nơi tín
đồ tụ họp cầu nguyện.
đồ tụ họp cầu nguyện.
Không gian bên trong các điện
Không gian bên trong các điện
thờ chật hẹp gồm hàng lọat kiến trúc tách biệt : 1
thờ chật hẹp gồm hàng lọat kiến trúc tách biệt : 1
tháp thờ chính, các điện thờ phụ, toàn bộ được bao
tháp thờ chính, các điện thờ phụ, toàn bộ được bao
quanh bằng tường có cổng vào.
quanh bằng tường có cổng vào.

Đền thờ là hình ảnh biểu thò tín ngưỡng, trong đó các
Đền thờ là hình ảnh biểu thò tín ngưỡng, trong đó các
vò thần được coi như ngự trò ở trung tâm thế giới trên

vò thần được coi như ngự trò ở trung tâm thế giới trên
núi Mêru.
núi Mêru.
Vì vậy, “
Vì vậy, “
tòa nhà hạ giới”
tòa nhà hạ giới”
của các thần
của các thần
phải có bố cục chặt chẽ, hướng tâm và đặt theo trục,
phải có bố cục chặt chẽ, hướng tâm và đặt theo trục,
mô phỏng núi vũ trụ Mêru. Các cửa chính của điện
mô phỏng núi vũ trụ Mêru. Các cửa chính của điện
thờ đặt về phía Đông - nơi mặt trời mọc và nguồn gốc
thờ đặt về phía Đông - nơi mặt trời mọc và nguồn gốc
của sự sống.
của sự sống.



Ý niệm
Ý niệm
Đền - Núi
Đền - Núi
và
và
hướng tâm
hướng tâm
trùng hợp với các
trùng hợp với các

thánh thức của hệ thống triết học tôn giáo Ấn Độ
thánh thức của hệ thống triết học tôn giáo Ấn Độ
nhưng ở Cam puchia lại phát triển mạnh mẽ tạo
nhưng ở Cam puchia lại phát triển mạnh mẽ tạo
nên những hình hài kiến trúc kỳ vó
nên những hình hài kiến trúc kỳ vó
.
.

Việc dùng giải pháp kỹ thuật của gỗ vào đá đã gây
Việc dùng giải pháp kỹ thuật của gỗ vào đá đã gây
ra hiệu ứng 2 mặt: vừa tạo được vẻ tinh tế cực kỳ ở
ra hiệu ứng 2 mặt: vừa tạo được vẻ tinh tế cực kỳ ở
các đường nét và trang trí nhưng mặt khác lại
các đường nét và trang trí nhưng mặt khác lại
phản khoa học về mặt kết cấu công trình.
phản khoa học về mặt kết cấu công trình.
Các đền
Các đền
đài, ngay cả Ăngco Vat về sau đã phải trả giá:
đài, ngay cả Ăngco Vat về sau đã phải trả giá:
nhiều mảng trần,tường bò sụp; do kiểu liên kết của
nhiều mảng trần,tường bò sụp; do kiểu liên kết của
kết cấu gỗ không chòu đựng được sức nặng của
kết cấu gỗ không chòu đựng được sức nặng của
đá Ngoài ra, người ta còn dùng gạch được trát
đá Ngoài ra, người ta còn dùng gạch được trát
vữa để trang trí như kiểu khắc gỗ và dùng sa thạch
vữa để trang trí như kiểu khắc gỗ và dùng sa thạch
làm giả bộ sườn gỗ như trụ cửa, mi cửa Việc đẽo,

làm giả bộ sườn gỗ như trụ cửa, mi cửa Việc đẽo,
gọt, ghép đều theo kiểu mộc đã có tác hại không
gọt, ghép đều theo kiểu mộc đã có tác hại không
nhỏ đến công trình kiến trúc.
nhỏ đến công trình kiến trúc.
II.2.2- CÔNG TRÌNH TIÊU BIỂU :
II.2.2- CÔNG TRÌNH TIÊU BIỂU :
* Các prasat bằng
* Các prasat bằng
gạch
gạch
* SAMBOR PREI –KUK
* SAMBOR PREI –KUK

Đây là một tổng thể
Đây là một tổng thể
kiến trúc lớn đầu tiên
kiến trúc lớn đầu tiên
bằng gạch của Chân
bằng gạch của Chân
lạp, gồm 3 nhóm tháp
lạp, gồm 3 nhóm tháp
chính : nhóm phía
chính : nhóm phía
Bắc, nhóm phía Nam
Bắc, nhóm phía Nam
và nhóm ở giữa.
và nhóm ở giữa.


Cả ba nhóm tháp đều
Cả ba nhóm tháp đều
có chung tính chất :
có chung tính chất :
tháp chính ở trung
tháp chính ở trung
tâm, có tường bao bọc
tâm, có tường bao bọc
xung quanh, trên trục
xung quanh, trên trục
chính Đông - Tây có
chính Đông - Tây có
tháp cổng.
tháp cổng.
Sambor Preikuk có 3 giá trò lớn:
Sambor Preikuk có 3 giá trò lớn:

Giá trò về mặt qui mô
Giá trò về mặt qui mô
:
:
lần đầu tiên, các prasat ở Campuchia
lần đầu tiên, các prasat ở Campuchia
tập họp lại thành quần thể
tập họp lại thành quần thể

Giá trò về trang trí-
Giá trò về trang trí-
là giá trò chủ yếu của Sambor

là giá trò chủ yếu của Sambor

Giá trò về mặt lòch sử
Giá trò về mặt lòch sử
:
:
đánh dấu sự hình thành những đònh
đánh dấu sự hình thành những đònh
hướng đầu tiên cho nền kiến trúc Campuchia
hướng đầu tiên cho nền kiến trúc Campuchia


Nhóm tháp phía Nam
Nhóm tháp phía Nam
:
:

là nhóm đẹp nhất (
là nhóm đẹp nhất (
thể hiện
thể hiện
giá trò trang trí của
giá trò trang trí của
Sambor
Sambor
) có 2 lớp tường
) có 2 lớp tường
hình chữ nhật bao bọc,
hình chữ nhật bao bọc,
giữa có ngọn tháp chính

giữa có ngọn tháp chính
bằng gạch hình chữ nhật,
bằng gạch hình chữ nhật,
có 5 ngọn tháp nhỏ hình
có 5 ngọn tháp nhỏ hình
bát giác vây quanh. Bia ký
bát giác vây quanh. Bia ký
nói trong tháp chính có
nói trong tháp chính có
chứa 1 “Siva tươi cười”
chứa 1 “Siva tươi cười”
nhưng nay đã mất. Giữa
nhưng nay đã mất. Giữa
cạnh các tường rào trên
cạnh các tường rào trên
trục chính có tháp cổng
trục chính có tháp cổng
với chân móng cao, thân
với chân móng cao, thân
tường có bổå trụ được nhấn
tường có bổå trụ được nhấn
mạnh bằng phần trang trí.
mạnh bằng phần trang trí.
Trên cùng là mái hình
Trên cùng là mái hình
thuyền.
thuyền.
Nhoùm thaùp nam Sambor:
Nhoùm thaùp nam Sambor:

Mi cửa trên tháp của Nam Sambor được trang trí
Mi cửa trên tháp của Nam Sambor được trang trí
theo kiểu vật liệu gỗ
theo kiểu vật liệu gỗ


Trang trí trên các mi
Trang trí trên các mi
cửa và cột – trụ
cửa và cột – trụ
tường của nhóm
tường của nhóm
tháp Nam Sambor
tháp Nam Sambor
Preikuk
Preikuk
Nhóm tháp phía Bắc :
Nhóm tháp phía Bắc :

Thể hiện sự hình
Thể hiện sự hình
thành những đònh
thành những đònh
hướng cơ bản cho
hướng cơ bản cho
những ngôi
những ngôi
đền -núi
đền -núi

Campuchia với đặc
Campuchia với đặc
điểm
điểm
bố trí theo lối ngũ
bố trí theo lối ngũ
điểm
điểm
: tháp chính ở
: tháp chính ở
giữa cao nhất, 4 tháp 4
giữa cao nhất, 4 tháp 4
góc, tất cả đều trên bệ.
góc, tất cả đều trên bệ.

Bố cục lối ngũ điểm
Bố cục lối ngũ điểm
sẽ
sẽ
ngày càng hòan chỉnh
ngày càng hòan chỉnh
trong các quần thể về
trong các quần thể về
sau và trở thành
sau và trở thành
khuynh hướng thống
khuynh hướng thống
nhất của đền đài

nhất của đền đài
Campuchia.
Campuchia.

Các tháp cổng trên
Các tháp cổng trên
trục chính xuất hiện và
trục chính xuất hiện và
ngày càng hoàn thiện.
ngày càng hoàn thiện.
II.3- KIẾN TRÚC CAMPUCHIA TỪ THẾ KỶ
II.3- KIẾN TRÚC CAMPUCHIA TỪ THẾ KỶ
IX – THẾ KỶ XIII :
IX – THẾ KỶ XIII :

Thời kỳ này mang tên
Thời kỳ này mang tên
thời kỳ văn minh ng co.
thời kỳ văn minh ng co.



Ở Campuchia có tục thờ Hari - Hara: một hình tượng
Ở Campuchia có tục thờ Hari - Hara: một hình tượng
thần Ấn Độ giáo được “tổng hợp” từ thần Siva và cả
thần Ấn Độ giáo được “tổng hợp” từ thần Siva và cả
Visnu.
Visnu.

II.3.1- GIAI ĐOẠN 1 :
II.3.1- GIAI ĐOẠN 1 :
THỜI KỲ TIỀN ĂNGCO
THỜI KỲ TIỀN ĂNGCO
(thế kỷ IX- X)
(thế kỷ IX- X)

Thời kỳ Ăngco đánh dấu bằng việc trở về từ Java
Thời kỳ Ăngco đánh dấu bằng việc trở về từ Java
của vua Jayavarman II. Ông đã sống khá lâu dưới
của vua Jayavarman II. Ông đã sống khá lâu dưới
triều vua núi Sailendra ở Java-Indonexia. Đầu tiên,
triều vua núi Sailendra ở Java-Indonexia. Đầu tiên,
ông lập thủ đô ở Indrapura. Sau đo,ù năm 802 xây
ông lập thủ đô ở Indrapura. Sau đo,ù năm 802 xây
dựng thủ đô ở Mahendraparvata trên vùng núi
dựng thủ đô ở Mahendraparvata trên vùng núi
Kulen – nơi được coi là chỗ ở của các vò thần linh,
Kulen – nơi được coi là chỗ ở của các vò thần linh,
ý nghóa biểu dương mình như các triều vua núi
ý nghóa biểu dương mình như các triều vua núi
Java.
Java.

Jayavarman II đã thiết lập một hình tượng tôn giáo
Jayavarman II đã thiết lập một hình tượng tôn giáo
mới là
mới là
thờ thần cũng là thờ vua
thờ thần cũng là thờ vua

-
-
thống nhất sức
thống nhất sức
mạnh vương quyền với thần quyền .
mạnh vương quyền với thần quyền .