Công tác chính trị tư tưởng với việc xây dựng niềm tin chính trị cho sinh viên trường Đại học Vinh hiện nay

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
----------------------------

LÊ THỊ THANH HIẾU

CƠNG TÁC CHÍNH TRỊ TƯ TƯỞNG VỚI VIỆC
XÂY DỰNG NIỀM TIN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH HIỆN NAY
Chuyên ngành: Chính trị học
Mã số: 60.31.02.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ THỊ PHƯƠNG LÊ

NGHỆ AN, 2014


2
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành Luận văn Thạc sỹ này, tơi xin gửi lời cảm ơn chân
thành đến: Phịng Sau đại học, khoa Giáo dục chính trị của trường Đại học
Vinh. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các giảng viên đã trực tiếp
giảng dạy chúng tôi trong thời gian học Cao học vừa qua.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến TS. Vũ Thị Phương Lê người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã giúp đỡ, chỉ bảo tận tình cho tơi để
hồn thành Luận văn Thạc sỹ.
Tôi xin chân thành cảm ơn trường Đại học Vinh - cơ quan tôi đang
công tác, cùng gia đình, bạn bè tơi đã tạo điều kiện, động viên, giúp đỡ tơi

trong suốt q trình học tập và nghiên cứu khoa học.
Mặc dù, tác giả đã rất cố gắng trong q trình nghiên cứu, nhưng chắc
chắn khơng thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả rất mong nhận
được sự nhận xét, góp ý của quý thầy cơ và các bạn để đề tài được hồn thiện
hơn.
Trân trọng cảm ơn!
Vinh, tháng 10 năm 2014
Tác giả


3
MỤC LỤC
Trang
Khái niệm niềm tin chính trị........................................................................16
+ Tri thức chính trị......................................................................................17
+ Tình cảm chính trị........................................................................................18


4
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
1. CB, GV:

Cán bộ, giảng viên

2. CNCS:

Chủ nghĩa cộng sản

3. CNXH:

Chủ nghĩa xã hội

4. CNH, HĐH:

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

5. CTTT:

Cơng tác tư tưởng

6. HS - SV:

Học sinh, sinh viên

7. TCCN:

Trung cấp chuyên nghiệp

8. UBND:

Ủy ban nhân dân

9. XHCN:

Xã hội chủ nghĩa


5
A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Niềm tin chính trị thuộc phạm trù đời sống tinh thần, là một nhân tố
quan trọng cấu thành văn hóa chính trị, có vai trò quan trọng trong đời sống
xã hội và tác động mạnh mẽ đến hoạt động của con người. Niềm tin chính trị
đúng đắn được hình thành trên kinh nghiệm thực tiễn, tri thức khoa học, lập
trường triết học duy vật biện chứng. Nhờ có niềm tin ấy, con người sống và
hoạt động sẽ có định hướng, khơng dao động, hoang mang trước những biến
cố chính trị. Nhờ có niềm tin ấy, con người có thể phát huy được khả năng
chủ động, sáng tạo, tính tích cực của mình trong sự phát triển của xã hội. Vì
vậy, xây dựng niềm tin chính trị cho tồn xã hội, đặc biệt là cho thế hệ thanh
niên, sinh viên, học sinh là một việc làm cần thiết - nhất là trong bối cảnh đất
nước đang trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập
quốc tế hiện nay.
Niềm tin chính trị hiện nay của sinh viên - đó là sự tin tưởng vào con
đường mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn, đó là con đường độc lập
dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Có niềm tin chính trị, sinh viên sẽ có sự
định hướng đúng đắn trong tư duy, nhận thức và hành động, biết xem xét,
đánh giá và giải quyết mọi vấn đề trong thực tiễn cuộc sống đặt ra; đồng thời,
niềm tin chính trị là động lực tinh thần giúp sinh viên vượt qua mọi khó khăn,
thử thách, ra sức phấn đấu học tập, tu dưỡng, rèn luyện, sẵn sàng nhận và
hồn thành bất cứ nhiệm vụ nào trong cơng cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Cơng tác chính trị tư tưởng là bộ phận quan trọng cung cấp tri thức
chính trị cho sinh viên một cách có hệ thống, có cơ sở khoa học, giúp cho sinh
viên hình thành niềm tin chính trị. Cơng tác chính trị tư tưởng góp phần giúp
sinh viên giác ngộ về ý thức giai cấp, trên cơ sở đó củng cố và nâng cao niềm
tin chính trị của sinh viên vào đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của
Nhà nước. Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ,


6
cơng tác chính trị tư tưởng đã tác động mạnh mẽ đến thế hệ trẻ, tạo nên những

phong trào cách mạng sâu rộng, góp phần cùng tồn Đảng, tồn dân đánh
thắng giặc ngoại xâm. Trong sự nghiệp đổi mới, công tác chính trị tư tưởng đã
có những đổi mới về nội dung, hình thức, phương pháp, có tác động quan
trọng trong việc xây dựng niềm tin chính trị cho thanh niên, học sinh, sinh
viên đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ mới.
Trường Đại học Vinh là một ngôi trường nằm trên quê hương Chủ tịch
Hồ Chí Minh, với bề dày truyền thống 55 năm lịch sử hình thành và phát
triển. Từ khi thành lập cho tới nay, Trường đã gặt hái được rất nhiều thành
tích. Đặc biệt, trường Đại học Vinh ln chú trọng đào tạo nên những sinh
viên có trình độ chuyên môn cao, năng động, sáng tạo; lôi cuốn sinh viên vào
những hoạt động giáo dục; rèn luyện sinh viên có lập trường, tư tưởng kiên
định, vững vàng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, do tác động khách
quan từ mặt trái của nền kinh tế thị trường, sự chống phá thơng qua chiến
lược “diễn biến hịa bình” của các thế lực thù địch… khơng ít sinh viên của
trường mải mê theo đuổi những giá trị vật chất thấp kém, tầm thường mà
quên đi trách nhiệm, nghĩa vụ lớn lao của mình đối với Tổ quốc. Một bộ phận
sinh viên đua địi, hưởng lạc, chạy theo những thói hư tật xấu, những tệ nạn
xã hội, khơng có niềm tin chính trị, khơng có lý tưởng cao đẹp để phấn đấu.
Trong những năm qua, cơng tác chính trị tư tưởng ở trường Đại học
Vinh đã đạt được những kết quả nhất định trong việc xây dựng niềm tin chính
trị cho sinh viên, giúp họ có quyết tâm, vững vàng vượt qua khó khăn, thử
thách trong cuộc sống, phấn đấu theo mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc và
CNXH mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn. Tuy nhiên, một số cán
bộ, giảng viên vẫn chưa ý thức được tầm quan trọng của cơng tác chính trị tư
tưởng đối với việc xây dựng niềm tin chính trị cho sinh viên, chỉ chú trọng
chuyên môn, nghề nghiệp mà chưa quan tâm đúng mức đến cơng tác này.
Hình thức và phương pháp của cơng tác chính trị tư tưởng chưa phong phú,


7

chưa đáp ứng kịp yêu cầu của tình hình mới. Một số hoạt động bề nổi trong
cơng tác chính trị tư tưởng nhiều khi cịn mang tính phong trào và hình
thức… Do đó, nâng cao hiệu quả cơng tác chính trị tư tưởng với việc xây
dựng niềm tin chính trị cho sinh viên ở trường Đại học Vinh là vấn đề có ý
nghĩa cả về lý luận và thực tiễn hiện nay.
Với ý nghĩa đó, tơi lựa chọn đề tài: “Cơng tác chính trị tư tưởng với
việc xây dựng niềm tin chính trị cho sinh viên trường Đại học Vinh hiện
nay” làm luận văn thạc sỹ chuyên ngành Chính trị học.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong những năm qua, đã có những cơng trình nghiên cứu, bài viết
đăng tải trên các tạp chí, các sách tài liệu chuyên khảo bàn về công tác tư
tưởng, giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống và lý tưởng cách mạng
cho thanh niên, học sinh, sinh viên; về niềm tin, niềm tin chính trị, niềm tin
chính trị của thanh niên Việt Nam hiện nay.
Bàn về công tác tư tưởng có các cơng trình nghiên cứu sau:
- PGS.TS.Trần Thị Anh Đào (2006), Công tác tư tưởng và vấn đề đào
tạo cán bộ làm cơng tác tư tưởng, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Cuốn sách
trình bày một cách hệ thống các vấn đề về công tác tư tưởng, phân tích nội
dung và các phương thức hoạt động của công tác tư tưởng, nêu rõ một số giải
pháp nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng. Đồng
thời, cuốn sách cũng đề cập đến vấn đề phẩm chất và năng lực của đội ngũ
cán bộ làm công tác tư tưởng thông qua thực tiễn đào tạo đội ngũ này ở Học
viện Báo chí và Tuyên truyền.
- Đào Duy Quát (2005), Về công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt
Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Cuốn sách đã tập hợp các bài viết của
các tác giả về công tác tư tưởng; kiên định những quan điểm có tính ngun
tắc trong cơng tác tư tưởng với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị trong thời kỳ
mới.

8
- TS. Phạm Tất Thắng (chủ biên), TS. Nguyễn Thúy Anh, Ths. Phùng
Văn Đông, (2010), Đổi mới công tác tư tưởng, lý luận phục vụ sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Đây là cơng trình
nghiên cứu sâu sắc, tồn diện về vấn đề đổi mới công tác tư tưởng, lý luận.
Các tác giả đã phân tích những bài học kinh nghiệm, khẳng định những quan
điểm mang tính nguyên tắc, mục tiêu, phương hướng và luận giải những giải
pháp đổi mới cả về nội dung, phương pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả của
công tác tư tưởng, lý luận của Đảng trong tình hình hiện nay.
- Đề cập đến cơng tác chính trị tư tưởng cho sinh viên hiện nay có các
cơng trình nghiên cứu sau: Huỳnh Cơng Ba (2011), “Giáo dục chính trị, tư
tưởng, đạo đức và lối sống cho sinh viên trường Đại học Sư phạm thành phố
Hồ Chí Minh trong thời kỳ hội nhập và phát triển”, Tạp chí khoa học Đại học
Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, (31); Lương Minh Cừ (2003), “Một số ý
kiến về công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh viên hiện nay”, Tạp chí
giáo dục, (60). Các cơng trình nghiên cứu trên, đã làm rõ vai trị của cơng tác
giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh viên trong các trường cao đẳng, đại học
hiện nay và việc nâng cao giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh viên trong tình
hình mới, đặc biệt là thời kỳ CNH, HĐH đất nước là một việc hết sức cấp
thiết. Từ đó, đưa ra các giải pháp, định hướng nâng cao chính trị, tư tưởng cho
sinh viên.
- Đề cập đến niềm tin chính trị, xây dựng niềm tin chính trị cho thanh
niên, sinh viên hiện nay có các cơng trình sau: GS.TS. Hồng Chí Bảo (2013),
“Xây dựng niềm tin cộng sản của thanh niên hiện nay”, Tạp chí Quốc phịng
tồn dân; Hồng Văn Tý (2013), “Một số vấn đề về giáo dục niềm tin cho
sinh viên qua bài giảng phần III những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác
– Lênin”, Khoa Lý luận chính trị, trường Đại học Xây dựng miền Trung; Trần
Trọng Quế (2013), “Mấy suy nghĩ về sức mạnh của niềm tin chính trị trong
Di chúc của chủ tịch Hồ Chí Minh”, Hội thảo khoa học trường Chính trị Nghệ

9
An. Các cơng trình trên đã làm rõ một số vấn đề lý luận về niềm tin, niềm tin
chính trị, niềm tin cộng sản của thanh niên, sinh viên hiện nay và đề ra một số
giải pháp để xây dựng niềm tin cộng sản cho thanh niên, sinh viên hiện nay.
- Nguyễn Hữu Thái (2013), Một số giải pháp quản lý cơng tác giáo dục
chính trị tư tưởng cho sinh viên Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh,
Luận văn Thạc sỹ, Đại học Vinh, Nghệ An. Luận văn đã góp phần làm rõ cơ
sở lý luận về cơng tác quản lý cơng tác giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh
viên các trường đại học. Từ đó, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản
lý công tác chính trị tư tưởng cho sinh viên.
- Trịnh Đình Bảy (2002), Niềm tin - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn,
Luận án Tiến sỹ Triết học, Viện triết học, Hà Nội. Luận án góp phần làm rõ
quan niệm về niềm tin, nguồn gốc, cấu trúc, bản chất, cấu trúc nội dung của
niềm tin (đặc biệt là niềm tin khoa học). Làm rõ vai trò của niềm tin trong đời
sống xã hội, và đưa ra một số giải pháp nhằm củng cố niềm tin khoa học trong
đời sống xã hội.
- Nguyễn Quang Hùng (2007), Niềm tin chính trị của thanh niên Việt
Nam hiện nay, Luận văn Thạc sỹ, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia
Hồ Chí Minh, Hà Nội. Luận văn góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận và
thực tiễn về niềm tin chính trị của thanh niên Việt Nam hiện nay nhằm đáp
ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta trong thời kỳ đổi mới.
- Nguyễn Xuân Trường (2008), Công tác tư tưởng với việc xây dựng
niềm tin chính trị trong thanh niên Việt Nam hiện nay, Luận văn Thạc sỹ, Học
viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội. Luận văn góp
phần hồn thiện cơ sở lý luận về vai trị của công tác tư tưởng đối với việc
xây dựng niềm tin chính trị trong thanh niên Việt Nam hiện nay; góp phần
nâng cao hiệu quả xây dựng niềm tin chính trị trong thanh niên, khắc phục
những hạn chế, yếu kém của công tác tư tưởng trong hoạt động thực tiễn thời
gian vừa qua.

10
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu của các tác giả đều tập trung
vào vai trò của thanh niên, sinh viên trong sự nghiệp đổi mới hiện nay và từ
đó nhấn mạnh cơng tác chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống có văn hóa, hình
thành ý thức chính trị và nhân cách sống cho thanh niên, sinh viên. Tuy nhiên,
chưa có một đề tài nào đi sâu nghiên cứu về cơng tác chính trị tư tưởng với
việc xây dựng niềm tin chính trị cho sinh viên nói chung, sinh viên trường
Đại học Vinh nói riêng. Vì vậy, đề tài: “Cơng tác chính trị tư tưởng với việc
xây dựng niềm tin chính trị cho sinh viên Trường Đại học Vinh hiện nay”
khơng trùng lặp với những cơng trình đã cơng bố.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
- Mục đích: Đề tài đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả cơng tác
chính trị tư tưởng với việc xây dựng niềm tin chính trị cho sinh viên trường
Đại học Vinh hiện nay.
- Nhiệm vụ:
+ Làm rõ cơ sở lý luận của cơng tác chính trị tư tưởng đối với việc xây
dựng niềm tin chính trị cho sinh viên hiện nay.
+ Phân tích, đánh giá thực trạng, chỉ ra nguyên nhân ưu, khuyết điểm,
những vấn đề đặt ra của cơng tác chính trị tư tưởng đối với việc xây dựng
niềm tin chính trị cho sinh viên trường Đại học Vinh hiện nay.
+ Đề xuất quan điểm và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả cơng
tác chính trị tư tưởng để xây dựng niềm tin chính trị cho sinh viên trường Đại
học Vinh hiện nay.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu nội dung, phương thức,
thực trạng công tác chính trị tư tưởng với việc xây dựng niềm tin chính trị cho
sinh viên trường Đại học Vinh.
- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn khảo sát niềm tin chính trị của sinh

viên từ năm thứ nhất đến năm thứ tư ở một số khoa trong trường Đại học


11
Vinh. Về nội dung, luận văn tập trung nghiên cứu cơng tác chính trị tư tưởng
với việc xây dựng niềm tin chính trị cho sinh viên trường Đại học Vinh chủ
yếu trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2014 và định hướng đến năm 2016.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận: Đề tài được thực hiện trên cơ sở chủ nghĩa Mác -Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và những
chủ trương của Nhà nước về cơng tác chính trị, tư tưởng, về văn hóa chính trị,
niềm tin chính trị cho thanh niên, sinh viên.
- Phương pháp nghiên cứu: Luận văn quán triệt phương pháp luận của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Ngồi ra, luận văn
cịn sử dụng các phương pháp khác như: điều tra, thống kê, so sánh, phân tích,
tổng hợp, kế thừa có chọn lọc kết quả nghiên cứu của các cơng trình khoa học
có liên quan đến đề tài.
6. Ý nghĩa của đề tài
- Đề tài hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về cơng tác chính trị
tư tưởng với việc xây dựng niềm tin chính trị cho thanh niên, sinh viên.
- Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ cho việc học tập
và nghiên cứu của sinh viên khối ngành khoa học xã hội nhân văn. Kết quả
nghiên cứu có thể được áp dụng vào thực tế ở trường Đại học Vinh và nhiều
trường đại học, cao đẳng khác trên cả nước về cơng tác chính trị tư tưởng, xây
dựng niềm tin chính trị cho thanh niên, sinh viên hiện nay.
7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội
dung của đề tài được kết cấu thành 3 chương, 8 tiết.

12
B. NỘI DUNG
Chương 1
NỘI DUNG, PHƯƠNG THỨC, TẦM QUAN TRỌNG CỦA CƠNG TÁC
CHÍNH TRỊ TƯ TƯỞNG VỚI VIỆC XÂY DỰNG NIỀM TIN CHÍNH
TRỊ CHO SINH VIÊN HIỆN NAY
l.l. Khái niệm niềm tin chính trị và cơng tác chính trị tư tưởng
1.1.1. Niềm tin chính trị
Khái niệm niềm tin
Niềm tin được xác định là một trong những yếu tố rất quan trọng
trong đời sống tinh thần và hoạt động nhận thức, cải tạo thế giới, phục vụ
lợi ích con người. Khơng có niềm tin, con người sẽ rơi vào trạng thái sống
và hoạt động mất phương hướng, bi quan, dao động, khơng phát huy
được khả năng chủ động, sáng tạo. Chính vì vậy, nghiên cứu niềm tin
ln địi hỏi cấp bách cả về lý luận và thực tiễn. Từ trước tới nay đã có
nhiều tài liệu mà trong đó, các tác giả đã đưa ra nhiều định nghĩa về
niềm tin, đề cập đến những khía cạnh khác nhau của niềm tin.
Tác giả

Trần Hậu Kiêm và Nguyễn Đình Xuân thì cho rằng: “Niềm tin là một hệ thống quan niệm, ý

tưởng về cái tương lai tươi sáng hơn cái hiện tại” [12; 86]. Trong định nghĩa này, tác giả đã đi sâu khai thác mục
tiêu thoả mãn nhu cầu, lý tưởng, mong ước vào những cái tốt đẹp ở phía trước để định hướng cho việc hình
thành nhân cách. Tuy nhiên, định nghĩa chưa đề cập đến cơ sở để con người hướng về tương lai chính là từ việc
nắm bắt, nhận thức, cải tạo hiện tại. Vì đó mới là những yếu tố cốt lõi để có được niềm tin vào cái chưa xuất
hiện ở trong tương lai.

Các tác giả trong Sổ tay tâm lý học viết: “Niềm tin đó là sự định hướng giá trị được xác định vững chắc
trong nhận thức và chi phối hành động của cá nhân trong cuộc sống. Niềm tin phản ánh sự hiểu biết nhất định của con
người về tự nhiên và xã hội. Niềm tin là một trong những phương pháp cơ bản của giáo dục để hình thành nhân cách con

người” [10; 86]. Định nghĩa đã nêu lên được một cách cụ thể hơn và khái quát vai trò quan trọng của niềm tin trong việc
hình thành thế giới quan, định hướng giá trị cuộc sống, tác động tích cực đến hoạt động, hành vi của con người. Vì vậy,
xây dựng niềm tin được coi là một phương pháp cơ bản để tạo lập nhân cách con người mà chúng ta cần quan tâm.

Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam: “Niềm tin, hệ thống những tri thức, nhận thức, quan điểm về tự nhiên, xã
hội, con người, được chủ thể trực tiếp trải nghiệm và xác nhận tính đúng đắn, chân thực của chúng, tự mình mong muốn
thực hiện chúng trong cuộc sống, thành điểm tựa tinh thần của con người. Niềm tin được hình thành trong giao tiếp, trong
mối quan hệ xã hội, trong cuộc đấu tranh với những quan điểm trái ngược và chống lại niềm tin đó. Niềm tin thực sự bắt


13
đầu hình thành từ tuổi thiếu niên và đầu tuổi thanh niên” [33]. Định nghĩa đã xác nhận niềm tin thơng qua thực tế

nhằm đạt tới cái có thể đúng với tư cách là điều đáng tin cậy mà chủ thể lựa
chọn; nêu được vai trò quan trọng của niềm tin trong việc hình thành thế giới
quan, chi phối hoạt động và hành vi con người, tạo lập nhân cách con người.
Các định nghĩa nêu trên đã đưa ra được nhiều nội dung bản thể
luận, nhận thức luận; đặc biệt là đề cập đến cơ sở tri thức gián tiếp tạo
nên niềm tin và đó là sự thừa nhận tính chân lý mà không cần phải luận
chứng đầy đủ. Việc xem xét niềm tin một cách toàn diện, chúng ta không
chỉ lấy tư duy duy lý hay chân lý khoa học để xác định nó, mà phải nhận
thức, nghiên cứu nó bằng chính sự đánh giá của lý trí kết hợp với xúc
cảm để cảm nhận nó, bao hàm cả việc phân tích chức năng nhận thức
luận của niềm tin.
Chủ nghĩa Mác - Lênin kế thừa, phát triển những thành tựu triết học của nhân loại và kết quả của các
khoa học tự nhiên thời đại mình xây dựng chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Trong đó, lý luận
và phương pháp thống nhất chặt chẽ với nhau và làm cho triết học Mácxít trở thành khoa học đích thực. Chính hệ thống
đó đã cung cấp cho chúng

ta công cụ tư duy hết sức quan trọng để lý giải một cách

khoa học mọi hiện tượng của thế giới, trong đó có vấn đề niềm tin của con
người. Với bản chất cách mạng và khoa học, triết học Mác luôn lấy con người
làm trung tâm và lấy việc giải phóng con người làm mục tiêu cao cả, lấy hiện
thực cuộc sống làm cơ sở phản ánh nên luôn hướng niềm tin tới những giá trị
của tồn tại con người, đến việc tìm kiếm những chuẩn mực đạo đức cao cả:
chân - thiện - mỹ. Niềm tin đó được thể hiện đầy đủ trên các phương diện bản
thể luận, nhận thức luận, giá trị luận và thực tiễn luận. Các ơng khi đề cao lý
tính con người, luôn coi tri thức là yếu tố cơ bản cấu thành niềm tin và cho
rằng khơng có tri thức thì khơng có ý thức và do vậy cũng khơng có niềm tin.
C.Mác viết: “ngay từ đầu, ý thức đã là một sản phẩm xã hội, và vẫn là như
vậy chừng nào con người cịn tồn tại” [16; 43].
Do đó, bản chất của niềm tin là kết quả của quá trình nhận thức thế giới
xung quanh và tự nhận thức chính bản thân mình, mang tính năng động, sáng


14
tạo của con người. Theo các ông, bằng tư duy, con người nhận thức thế giới
hiện thực. Những tri thức mà con người có được là cơ sở trực tiếp cho sự hình
thành thế giới quan. Tuy nhiên, tri thức chỉ gia nhập vào thế giới quan khi đã
trở

thành niềm tin của con người thông qua sự thể nghiệm lâu dài của nó,

nghĩa là thơng qua sự kiểm nghiệm của thực tiễn. Như vậy, thế giới quan và
nhân sinh quan của một con người bao gồm toàn bộ những quan niệm của con
người về thế giới, về vị trí của con người trong thế giới đó. Thế giới quan duy
vật biện chứng của triết học Mác - Lênin đã cho con người công cụ tư duy,
những cơ sở hết sức quan trọng để xây dựng và củng cố niềm tin khoa học.
Chủ nghĩa Mác - Lênin đã cho phép con người tạo ra sức mạnh tinh thần to

lớn làm biến đổi tích cực giới tự nhiên, cải tạo các quan hệ xã hội và nhờ đó
mà từng bước xây dựng được niềm tin khoa học từ thấp đến cao. Sức mạnh
đó được tạo ra từ sự tích hợp giữa tri thức - niềm tin - hoạt động thực tiễn
trong quá trình cải tạo tự nhiên, biến đổi xã hội, vì lợi ích của con người.
Xuất phát từ các cách tiếp cận trên, theo chúng tôi: Niềm tin là sự định hướng giá
trị được xác định vững chắc trong nhận thức và chi phối hành động của cá nhân trong cuộc sống, ln
hướng con người tìm đến các giá trị chân - thiện - mỹ để tạo dựng nhân

cách con người. Niềm tin

được hình thành trong giao tiếp, trong mối quan hệ xã hội, trong cuộc sống sinh tồn và
phát triển của con người.

Khái niệm chính trị
Trong lịch sử tư tưởng chính trị của nhân loại, có nhiều cách hiểu,
cách định nghĩa khác nhau về chính trị mà chúng ta khó có thể liệt kê hết
được. Bởi vì, mỗi một học thuyết chính trị, mỗi một nhà tư tưởng chính trị

đều có những cách tiếp cận, cách

cảm nhận, cách hiểu khác nhau về chính trị, trên cơ sở những lợi ích, mục đích và trình độ tư duy của họ. Vậy, bản
chất của chính trị là gì? Vấn đề trung tâm then chốt nhất của nó là gì? Và cấu trúc của nó ra sao?

Chính trị về thực chất bắt nguồn từ mối quan hệ về lợi ích giữa các giai cấp, các nhóm xã hội, các quốc gia
dân tộc. Trong đó, trước hết và cơ bản nhất là lợi ích kinh tế. Chính trị có lơgíc vận động nội tại của nó và chịu sự quy
định của kinh tế, đồng thời nó tác động to lớn đối với kinh tế và các lĩnh vực khác của đời sống xã hội. Chính trị có q
trình hình thành, tồn tại, phát triển và tiêu vong như một hiện tượng lịch sử, ra đời khi xã hội phân chia thành các giai cấp
và mâu thuẫn giữa các giai cấp đã trở nên không thể điều hồ được. Từ đó ta thấy, cái chi phối trực tiếp chính trị chính là
quan hệ giai cấp và vấn đề trung tâm nhất trong chính trị là vấn đề quyền lực nhà nước. Vấn đề quan hệ giai cấp và vấn

15
đề quyền lực nhà nước là hai vấn đề cơ bản nhất của chính trị. Nói đến chính trị là phải nói đến giai cấp và nhà nước. Tuy
nhiên, khơng chỉ có giai cấp và nhà nước mà chính trị còn liên quan đến nhiều vấn đề khác ở những cấp độ quan trọng
khác nhau. Nói đến chính trị mà chỉ nói đến giai cấp và nhà nước là chưa đủ, nhất là trong thời đại ngày nay khi mà hồ
bình, độc lập dân tộc, dân chủ, tự do, bình đẳng đã trở thành mệnh lệnh của đời sống nhân loại. Hai vấn đề đó có lơgíc
nội tại với nhau, trong đó quyền lực nhà nước là cơng cụ cơ bản để thực hiện quan hệ với các giai cấp, các nhóm xã hội
theo hướng có lợi cho lực lượng nắm quyền. Vì thế có thể thấy rõ trong thực tế, xoay quanh vấn đề quyền lực mà các chủ
thể chính trị thực hiện quan hệ hợp tác, thoả hiệp hay đấu tranh, xung đột tạo nên toàn bộ sự phức tạp phong phú, đa dạng
của đời sống chính trị. Cái

quan trọng nhất trong chính trị, theo V.I.Lênin, đó là tổ chức

chính quyền nhà nước. Do vậy, chính trị là quan hệ giữa các giai cấp, các quốc gia,
các dân tộc, các lực lượng xã hội trong việc giành, giữ và thực thi quyền lực nhà nước.

Nghiên cứu chính trị trên bình diện nhận thức luận và bản thể luận bằng
phương pháp biện chứng duy vật Mácxít sẽ thu được những tri thức lý luận chính trị. “Chính trị xuất hiện trên cơ sở kinh
tế và do kinh tế quy định. Chính trị là một hiện tượng xã hội có tính lịch sử, xuất hiện từ khi xã hội lồi người có giai cấp,
đối kháng giai cấp. Cốt lõi của chính trị là quyền lực chính trị, biểu hiện tập trung của quyền lực chính trị là quyền lực
nhà nước. Thực chất của chính trị là giải quyết vấn đề lợi ích mà trước hết là lợi ích kinh tế” [ 18; 441]. Trên cơ sở các
quan điểm chung của C.Mác và Ph.Ăngghen về chính trị, V.I.Lênin đã nêu ra những quan niệm cụ thể về chính trị: Chính
trị là sự tham gia vào những việc nhà nước, là việc vạch hướng đi cho nhà nước, việc xác định những hình thức, nhiệm
vụ, nội dung hoạt động của nhà nước. Chính trị bắt đầu ở nơi nào có hàng triệu người, ở đâu có hàng triệu người thì ở đó
mới có chính trị nghiêm túc. Chính trị là vận mệnh thực tế của hàng triệu con người. Chính trị là một cuộc đấu tranh giai
cấp. Chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế.

Trong điều kiện hoàn cảnh lịch sử - cụ thể của đất nước ta, quan niệm
về chính trị của Hồ Chí Minh nêu ra như sau:

“Mục tiêu của chính trị là hành động vì nước, vì

dân, vì nhân loại tiến bộ. Nội dung cơ bản trong quan niệm về chính trị là đồn kết và đạo đức. Chính trị là đồn kết.
Chính trị - sức mạnh vô địch trong cuộc đấu tranh giành độc lập, thống nhất và phát triển đất nước là sự đoàn kết. Đồn
kết là hành động chính trị đặc trưng nhất lơi cuốn hàng triệu người vào cuộc đấu tranh xây dựng một xã hội mới tiến bộ,
văn minh khơng cịn người áp bức, bóc lột người. Chính trị là đạo đức, là thanh khiết từ to đến nhỏ. Đạo đức mới là một
nội dung trong quan niệm về chính trị. Để thực hiện được mục tiêu chính trị, các chủ thể các phong trào chính trị đều phải
có đạo đức” [19; 263].

Chính trị là lĩnh vực hoạt động phổ biến, quan trọng của xã hội mà cốt
lõi của nó là khoa học và nghệ thuật giành, giữ và thực thi quyền lực chính trị,
nhằm thực hiện mục đích giai cấp, dân tộc, quốc gia. Chính trị thuộc kiến trúc
thượng tầng, bao gồm tư tưởng chính trị, nhà nước, các đảng phái chính trị,
xuất hiện khi xã hội phân chia giai cấp và do cơ sở hạ tầng quyết định.
Như vậy, có thể hiểu chính trị là tồn bộ những hoạt động có liên quan đến
những quan hệ giữa các giai cấp, giữa các dân tộc và tầng lớp xã hội, mà cốt lõi của nó
là vấn đề giành chính quyền, duy trì và sử dụng quyền lực của nhà nước, sự xác định


16
hình thức tổ chức, nhiệm vụ nội dung hoạt động của nhà nước. Bất kỳ vấn đề chính trị
nào cũng liên quan đến quyền lợi và quyền lực của giai cấp, nhà nước, nhân dân và
ngược lại.

Khái niệm niềm tin chính trị
GS.TS. Nguyễn Văn Huyên cho rằng: “Niềm tin chính trị là sự tin
tưởng về sự đúng đắn của một lý tưởng chính trị” [29; 262]. Niềm tin chính trị
trước hết có tính cảm tính chủ quan, kinh nghiệm, cho nên có thể chưa vững
chắc. Để có niềm tin chính trị đúng đắn, vững chắc con người phải có niềm
tin lý tính, niềm tin khoa học. Niềm tin cảm tính của con người dễ dẫn tới sai

lầm, nhưng có sức mạnh to lớn (như niềm tin tôn giáo chẳng hạn). Còn niềm
tin khoa học phục vụ mạnh mẽ cho hoạt động chính trị. Tri thức chính trị, lý
tưởng chính trị, bản lĩnh chính trị là cái quy định niềm tin chính trị, nếu tri
thức, lý tưởng, bản lĩnh chính trị đúng đắn cho ta niềm tin chính trị đúng.
Niềm tin chính trị đúng là niềm tin vào một chính trị có mục đích phù hợp với tất yếu cuộc
sống, với nguyện vọng chân chính của con người. Do đó, niềm tin chính trị đúng của nhân dân ta là niềm tin cộng sản chủ
nghĩa; độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Trong đó, lý tưởng chính trị và niềm tin chính trị ln gắn bó với nhau, tạo
nên sức mạnh chính trị, đó là niềm tin tự nguyện, thuyết phục, tạo ra ý chí, lịng trung thành, đức hy sinh đối với đất
nước.
Tác giả Trần Trọng Quế cho rằng: “ Niềm

tin chính trị là một yếu tố quan trọng

trong hoạt động chính trị. Niềm tin chính trị được hình thành và củng cố trên
cơ sở tri thức khoa học” [36]. Nhận thức khoa học càng sâu sắc thì niềm tin
chính trị càng vững chắc, từ đó biến thành tình cảm, đạo đức và lý tưởng
chính trị, rồi tiếp tục chuyển thành hành động chính trị trong thực tiễn để đạt
tới mục đích chính trị. Niềm tin chính trị là trụ cột tinh thần, là nhân tố cốt lõi
để đảm bảo ổn định tư tưởng chính trị và làm cho hoạt động chính trị đạt được
kết quả.
Từ bản chất của mối quan hệ giữa niềm tin và chính trị , có thể hiểu niềm tin chính
trị như sau:

Niềm tin chính trị thể hiện qua thế giới quan, lý tưởng sống của con

người. Niềm tin chính trị được hình thành trên kinh nghiệm thực tiễn, tri thức


17
khoa học, lập trường triết học duy vật biện chứng. Nó hồn tồn đối lập với

niềm tin của tơn giáo. Niềm tin chính trị trở thành một động lực tinh thần mạnh
mẽ thúc đẩy tính tích cực của con người, góp phần xây dựng xã hội phát triển.

Như vậy, niềm tin chính trị trước hết là một trạng thái tâm lý, tình
cảm thừa nhận sự đúng đắn của một đối tượng đối với một

lý tưởng chính trị với

mục đích cao đẹp mà chủ thể vươn tới, là mục tiêu chính trị cao nhất của chủ thể chính trị. Niềm tin chính trị của
một đối tượng được hình thành từ tri thức chính trị, là tồn bộ sự hiểu biết về thế giới, về đời sống chính trị, được
trang bị hệ thống kiến thức về các quan điểm chính trị, hệ tư tưởng chính trị, lý thuyết xây dựng các thể chế, các lý
thuyết về cơng nghệ chính trị của lồi người.

Niềm tin chính trị cịn được định hướng bởi hệ tư tưởng khoa học phản ánh đúng qui luật, phù hợp với xu thế
của thời đại, vì tiến bộ xã hội, con người. Hệ tư tưởng đúng và khoa học hiện nay là hệ tư tưởng của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.

Niềm tin chính trị được biểu hiện tự giác, có hướng đích trong thực tiễn hoạt động chính trị của đối tượng,
trở thành ý thức chính trị, tình cảm chính trị - sự quan tâm, ủng hộ, bảo vệ, phấn đấu cho mục tiêu chính trị. Đây là cấp
độ tâm lý, cảm tính, kinh nghiệm. Lý trí chính trị - sự giác ngộ và hành động chính trị có cơ sở khoa học là cấp độ lý tính,
nhận thức và xử lý chính trị bằng lý luận, học thuyết, hệ tư tưởng, có đường lối, chủ trương. Niềm tin chính trị qui định
hoạt động chính trị - khơng có niềm tin, người ta khơng có ý thức và hành vi chính trị.

Niềm tin chính trị khơng phải tự nhiên mà có và càng khơng phải do
áp đặt. Nó xuất phát từ mục đích, nhu cầu cuộc sống và dựa trên sự hiểu biết,
tri thức khoa học, tri thức chính trị đã đạt được thơng qua hoạt động thực tiễn.
Tri thức chính trị bao gồm tri thức kinh nghiệm và tri thức lý luận.
Cơ sở, điều kiện cho sự hình thành niềm tin chính trị là: Tri thức chính trị, tình cảm chính trị, lý tưởng chính
trị.

+ Tri thức chính trị

Khi nói đến ý thức chính trị là nói đến năng lực của con người nhận biết về thế giới xung quanh, về đời sống
chính trị, hiểu được những tư tưởng, hành động, quan hệ đối với thế giới đó và với chính bản thân mình. Như vậy, ý thức
chính trị trong đó đã bao gồm tri thức, nhu cầu, xúc cảm, bản lĩnh, lý tưởng, niềm tin, ý chí về chính trị, trong đó tri thức
chính trị là yếu tố quan trọng nhất và cốt lõi nhất.

Các nhà khoa học đã phân chia tri thức ra thành các cấp độ khác nhau
là tri thức thông thường và tri thức khoa học. Trong tri thức khoa học lại phân
ra hai cấp độ là tri thức

kinh nghiệm và tri thức lý luận. Nói chung, các cấp độ khác nhau đều là những quá

trình nhận thức bản chất sự vật, hiện tượng khách quan từ thấp đến cao. Dù ở dạng nào, trình độ nào thì những tri thức
nói chung đều là phương thức tồn tại cơ bản của ý thức, là cơ sở, là một yếu tố của niềm tin. Như vậy, tri thức chính trị
chính là q trình nhận thức về đời sống chính trị được thể hiện thơng qua học vấn chính trị và kinh nghiệm chính trị là
phương thức tồn tại cơ bản của ý thức chính trị, là cơ sở, là một yếu tố của niềm tin chính trị.


18
+ Tình cảm chính trị
Ngồi tri thức chính trị, một yếu tố cơ bản khác, một điều kiện
không thể thiếu cho sự hình thành niềm tin chính trị - đó là tình cảm
chính trị. Chúng ta đều biết rằng, tình cảm phát sinh hết sức phức tạp.
Tuỳ thuộc vào mức độ thoả mãn nhu cầu của con người trong quá trình
nhận thức và cải tạo thế giới khách quan mà xúc cảm thường biểu hiện
ra bằng tình cảm tích cực hay tình cảm tiêu cực. Ngồi tri thức ra, trước
mỗi xúc cảm khi tiếp xúc với đối tượng đều gây cho ta một niềm tin nào
đó. Niềm tin sinh ra từ đó thường đem đến cho ta những tâm trạng,
những biểu hiện tâm lý khác nhau quy định mức độ tư duy và hành động
của mình về tương lai. Nhiều học giả cho rằng, cảm xúc đã hướng tâm lý
khúc xạ vào ý thức, tạo ra hành động, có lúc nó trở thành yếu tố có vai

trị hết sức to lớn trong việc hình thành niềm tin. Chính yếu tố tinh thần
này, nhất là tình cảm cách mạng của giai cấp tiến bộ trong xã hội sẽ trở
thành lực lượng vật chất để đánh bại lực lượng vật chất, đặc biệt là tình
cảm cách mạng của giai cấp cơng nhân. Vì vậy, cảm xúc của con người có
vai trị to lớn trong cuộc sống, nó đem đến cho chúng ta niềm tin vào
chính mình và vào cuộc sống hiện thực. Chính xúc cảm chính trị kết hợp
được với tri thức chính trị mang lại một sắc thái đặc biệt, làm rung động
tâm hồn, tạo ra niềm tin chính trị cho chúng ta. Khơng có cảm xúc chính
trị, con người khơng có nhu cầu hiểu biết về đời sống chính trị, khơng có
niềm tin chính trị chắc chắn sẽ khơng thể có được sự tìm tịi để đạt tới
chân lý phấn đấu cho mục tiêu chính trị, khơng thể có sự sáng tạo, khơng
thể có khả năng hoạt động chính trị. Con người có hành vi chính trị
khơng chỉ bằng tri thức chính trị, sự hiểu biết về đời sống chính trị mà
cịn bằng cả xúc cảm chính trị. Nếu biết dựa vào tri thức khoa học, tri thức chính trị, có tình cảm trong
sáng sẽ có niềm tin chính trị đúng đắn. Và ngược lại, sẽ có niềm tin phi chính trị. Niềm tin lấy tri thức, cảm xúc
làm cơ sở ln có tác động mạnh mẽ tới hoạt động của con người. Tri thức là bộ phận chủ yếu nhất của ý thức,
nhưng để có thể nhận thức được chân lý, cải tạo được hiện thực khách quan, đem lại lợi ích cho mình, chủ thể cịn


19
cần đến cả cảm xúc. Sự tích hợp tri thức - cảm xúc - hành động tạo cho chủ thể niềm tin khoa học vững chắc và
niềm tin đó trở thành động lực tinh thần hết sức quan trọng đối với hoạt động của chủ thể. Nhờ vậy, trong cuộc
sống hiện thực, con người có được sự tìm tịi sáng tạo, tự nâng mình lên trước tự nhiên.

+ Lý tưởng chính trị
Lý tưởng là hình ảnh hồn mỹ, mục đích cao đẹp mà chủ thể vươn tới.
Lý tưởng chính trị là mục tiêu chính trị cao nhất của chủ thể chính trị. Lý
tưởng chính trị quy định hoạt động chính trị, nếu khơng có lý tưởng con người
sẽ khơng có ý thức và hành vi chính trị. Hơn nữa, lý tưởng chính trị do tri
thức chính trị quy định và tri thức chính trị đúng dẫn đến lý tưởng chính trị

đúng. Đến lượt mình, lý tưởng chính trị định hướng tư tưởng, tình cảm, ý chí
chính trị và hoạt động chính trị. Lý tưởng chính trị đúng là cơ sở tạo nên văn
hóa chính trị. Lý tưởng chính trị đúng là lý tưởng vì sự phát triển và tiến bộ
của con người. Lý tưởng chính trị đúng ngày nay của nhân dân ta là lý tưởng
cộng sản chủ nghĩa. Có thể nói, khơng thể có niềm tin chính trị khi khơng hiểu biết gì về đời sống chính trị.
Khơng có tri thức chính trị, khơng có niềm tin chính trị thì

khơng có hành vi chính trị, khơng thực

hiện được nhu cầu, lý tưởng và mục đích cao đẹp của cuộc sống.
Đối với niềm tin chính trị, với tư cách là một vấn đề của chính trị học,
niềm tin chính trị cũng phải cần được xem xét đầy đủ theo những nội dung cơ
bản của nó: bản thể luận, nhận thức luận, giá trị luận, thực tiễn luận. Những
nội dung ấy có quan hệ hữu cơ với nhau, tác động lẫn nhau. Chỉ trên cơ sở đó,
chúng ta mới làm rõ được sự hình thành và ý nghĩa quan trọng của niềm tin
chính trị đối với đời sống chính trị nói riêng, đối với đời sống tinh thần xã hội
nói chung.

1.1.2. Chính trị tư tưởng và cơng tác chính trị tư tưởng
Khái niệm tư tưởng
Từ điển Triết học cho rằng: “Tư tưởng là phản ánh của hiện thực trong
ý thức, là biểu hiện của sự quan hệ của con người đối với thế giới xung
quanh” [28; 772-773]. Bất cứ tư tưởng nào cũng đều do chế độ xã hội, điều
kiện sinh hoạt vật chất của con người quyết định. Không nên tìm thực chất


20
của tư tưởng trong bản thân tư tưởng, mà phải tìm thực chất và nguồn gốc đó
trong cơ cấu kinh tế xã hội, trong điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội,
trong tồn tại xã hội mà tư tưởng phản ánh. Trong xã hội có giai cấp, tư tưởng

bao giờ cũng mang tính giai cấp; tư tưởng là biểu hiện lợi ích vật chất của các
giai cấp xã hội. Những lời khẳng định duy tâm chủ nghĩa về sự tồn tại của tư
tưởng vĩnh viễn, bất biến, độc lập với thế giới hiện thực đều là phản khoa học
và sai lầm. Việc tuyên truyền tư tưởng vĩnh viễn, độc lập đối với giai cấp là
chỉ cốt nhằm để che đậy khuynh hướng của các giai cấp bóc lột muốn kéo dài
mãi mãi ách thống trị của chúng trên đầu trên cổ các giai cấp bị áp bức. Chủ
nghĩa Mác - Lênin làm nổi bật ý nghĩa rộng lớn của tư tưởng trong lịch sử lồi
người. Tư tưởng có thể vừa có tác dụng tiêu cực và phản động vừa có tác
dụng tích cực và cách mạng. Khi tư tưởng bênh vực một chế độ xã hội đang
giẫy chết hay những giai cấp suy tàn, khi nó khơng cịn đàn áp những nhu cầu
vật chất của sự phát triển xã hội nữa, thì nó trở thành phản động và kìm hãm
sự tiến bộ.
Theo Viện Từ điển học và Bách khoa tồn thư Việt Nam: “Tư tưởng là
hình thức phản ánh thế giới bên ngồi, trong đó bao hàm sự ý thức về mục đích
và triển vọng của việc tiếp tục nhận thức và cải tạo thế giới bên ngoài” [33]. Tư
tưởng là kết quả khái quát hoá kinh nghiệm của sự phát triển tri thức trước đó
và được dùng làm nguyên tắc để giải thích các hiện tượng.
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, mọi tư tưởng đều được rút
ra từ kinh nghiệm. Chúng là sự phản ánh đúng đắn hay phản ánh xuyên tạc
hiện thực. Nhưng tư tưởng không chỉ đơn thuần là sự phản ánh thế giới khách
quan. Trên cơ sở phản ánh thế giới khách quan, tư tưởng xác định con đường
để cải tạo thế giới. Vì vậy, nội dung của bất kì tư tưởng nào cũng bao hàm
những mục đích và những nhiệm vụ của hoạt động thực tiễn. Đó là chỗ khác
nhau căn bản giữa tư tưởng với các hình thức phản ánh khác. Sau khi xuất hiện,
tư tưởng có tính độc lập tương đối và ảnh hưởng tích cực trở lại sự phát triển


21
của hiện thực. Những tư tưởng khác nhau có tác động tới hiện thực theo những
hướng khác nhau. Tư tưởng phản động, phản ánh xuyên tạc hiện thực sẽ kìm

hãm sự phát triển của xã hội. Còn tư tưởng tiên tiến, phản ánh đúng đắn hiện
thực và thể hiện lợi ích của các giai cấp cách mạng thì thúc đẩy sự phát triển
của xã hội theo hướng tiến bộ.
Khái niệm công tác tư tưởng
Các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin khi xây dựng học thuyết,
truyền bá học thuyết của mình, tổ chức đảng giai cấp vơ sản đã giải quyết một
loạt vấn đề lý luận của công tác tư tưởng như hệ tư tưởng, q trình tư tưởng,
cơng tác tuyên truyền, cổ động.
Hệ tư tưởng là phản ánh lợi ích giai cấp dưới hình thức lý luận cho nên nó
mang bản chất giai cấp. Vì vậy, các quan hệ tư tưởng và quá trình tư tưởng cũng
bị chi phối bởi lợi ích giai cấp. Theo V.I. Lênin, lý luận của C. Mác là “tổ chức
cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp vơ sản giành lấy chính quyền và tổ chức xã
hội xã hội chủ nghĩa” [13; 231]. Trong lịch sử lồi người, những giai cấp có hệ
tư tưởng thông qua đội ngũ các nhà tư tưởng và hệ thống thiết chế ln tìm mọi
cách tác động, chi phối các quan hệ tư tưởng và quá trình tư tưởng nhằm biến hệ
tư tưởng của giai cấp mình thành hệ tư tưởng thống trị đời sống tinh thần xã hội,
động viên, cổ vũ mọi thành viên trong xã hội tích cực hành động để xây dựng và
bảo vệ chế độ. V.I. Lênin viết: Cần phải học tập ở C. Mác “lòng tin tưởng vào
cách mạng, cái bản lĩnh biết kêu gọi giai cấp công nhân bảo vệ đến cùng những
nhiệm vụ cách mạng trực tiếp của mình, tinh thần kiên quyết không dùng những
lời than vãn, ủy mị khi cách mạng tạm thời thất bại” [14; 483-484]. Sự tác động
của chủ thể hệ tư tưởng đến các quan hệ tư tưởng và q trình tư tưởng để đạt
mục đích đặt ra là công tác tư tưởng. V.I. Lênin cho rằng phương hướng của
công tác tư tưởng là việc tuyên truyền chủ nghĩa cộng sản. Người đã dạy rằng
công tác tuyên truyền ấy không được xuất phát từ những lý lẽ chung và những
sự phán đoán… mà phải xuất phát từ những nhiệm vụ cụ thể của công cuộc xây


22
dựng kinh tế và xây dựng nhà nước, phải lấy thực tiễn mà chứng minh xem xây

dựng chủ nghĩa xã hội bằng cách nào.
Vậy, công tác tư tưởng là hoạt động có mục đích của một giai cấp, một
chính đảng nhằm hình thành, phát triển, truyền bá hệ tư tưởng trong quần
chúng, thúc đẩy quần chúng hành động vì lợi ích của chủ thể hệ tư tưởng.
Khái niệm công tác chính trị tư tưởng
Cơng tác chính trị tư tưởng dưới chủ nghĩa xã hội là hoạt động có mục
đích của Đảng Cộng sản và Nhà nước nhằm phát triển, truyền bá hệ tư tưởng
xã hội chủ nghĩa, biến hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa thành hệ tư tưởng chi phối,
thống trị đời sống tinh thần của xã hội, động viên, cổ vũ tính tích cực, tự giác,
sáng tạo của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN.
Cơng tác chính trị tư tưởng ở nước ta là những hoạt động cụ thể để
tuyên truyền - giáo dục cho cán bộ, đảng viên, đoàn viên và nhân dân về các
chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và
chương trình cơng tác của cơ sở, của địa phương để tạo ra sự nhất trí, quyết
tâm thực hiện thắng lợi đường lối, chính sách, pháp luật và nhiệm vụ ở cơ sở.
Đảng ta, ngay từ khi ra đời đã xác định lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, sau
này bổ sung thêm tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ tư tưởng chính trị của Đảng.
Sự kiên trì hệ tư tưởng chính trị Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là bài
học đầu tiên dẫn tới thắng lợi của sự nghiệp cách mạng: “Trong quá trình đổi
mới phải kiên trì mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội trên
nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh” [6; 79].
Mục đích cơ bản của cơng tác chính trị tư tưởng là xây dựng cho những
người cộng sản và nhân dân lao động thế giới quan khoa học, phương pháp
luận đúng đắn, nhân sinh quan cộng sản, giúp họ khắc phục những tư tưởng
lạc hậu, những tàn tích của thế giới quan cũ, nâng cao trình độ chính trị, nhiệt
tình cách mạng, tinh thần tự giác và tích cực trong q trình cải tạo xã hội cũ
xây dựng xã hội mới.


23

Bởi vậy, cơng tác chính trị tư tưởng là sự truyền đạt đối với con người
trên lĩnh vực tình cảm, tư tưởng nhằm xác lập ở họ bản lĩnh chính trị, tư tưởng
vững vàng, tuân thủ pháp luật, giác ngộ lý tưởng và lịng hăng say nhiệm vụ
được phân cơng. Trong đó, trước hết và quan trọng hàng đầu phải kể tới việc
giác ngộ và xác định ý thức chính trị rõ ràng, kiên định với mục tiêu của
Đảng, của dân tộc.
Trong xã hội có giai cấp đối kháng, giai cấp nào cũng tiến hành công
tác chính trị tư tưởng. Xét về bản chất, công tác chính trị tư tưởng của giai cấp
công nhân khác hẳn với công tác chính trị tư tưởng của giai cấp tư sản. Đó là
sự tự giáo dục là chính. Nhân dân vừa là khách thể vừa là chủ thể của công
tác chính trị tư tưởng. Hơn nữa, công tác chính trị tư tưởng của giai cấp công
nhân là để hình thành thế giới quan khoa học và nhân sinh quan Mácxít, nhằm
tập hợp, cổ vũ động viên mọi người tự giác phấn đấu cho mục tiêu chung, vì
lợi ích chung, trong đó có lợi ích của chính mình.
Tóm lại, với nghĩa chung nhất, cơng tác chính trị tư tưởng là sự tác
động có mục đích, có hệ thớng với các hình thức, biện pháp khác nhau của
một chủ thể đến khách thể nhằm nâng cao tri thức (kiến thức, kỹ năng, tình
cảm) của khách thể về hệ tư tưởng, đường lối chính trị, thực hiện tập hợp, tổ
chức, định hướng và giác ngộ họ tự giác trong hoạt động thực tiễn theo mục
tiêu đã đề ra.
Cơng tác chính trị tư tưởng là bộ phận quan trọng của sự nghiệp giáo
dục nhằm hình thành niềm tin vững chắc của thế hệ học sinh, sinh viên vào lý
tưởng cách mạng. Trong trường học, làm tốt công tác chính trị tư tưởng sẽ là
một trong những vấn đề quan trọng hàng đầu để dẫn tới thống nhất giữa ý chí
và hành động quyết định sự thành cơng trong các hoạt động vì sự phát triển
của nhà trường. Một khi vai trị của cơng tác chính trị tư tưởng được nhận
thức đầy đủ và các giải pháp được thực hiện đồng bộ sẽ là một trong những
yếu tố quyết định giúp cho nhà trường đạt được mục tiêu cụ thể và hoàn thành

24
tốt nhiệm vụ chính trị của Nhà trường trong giai đoạn hiện nay.
1.2. Nội dung, phương thức của công tác chính trị tư tưởng với việc xây
dựng niềm tin chính trị cho sinh viên hiện nay
1.2.1. Niềm tin chính trị của sinh viên hiện nay
Niềm tin chính trị của sinh viên hiện nay là gì? Niềm tin đó phải được
cụ thể hoá ra sao? Làm thế nào để giáo dục, xây dựng và phát triển nó trong
thực tiễn cuộc sống đang đặt ra đối với sinh viên? Đó là điều trăn trở của nhà
trường, gia đình, đồn thể và cộng đồng xã hội hiện nay.
Sinh viên hiện nay không chỉ cần trang bị cho mình một kiến thức
chun mơn vững vàng, mà hành trang vào đời của họ còn cần phải có bản
lĩnh chính trị và bản lĩnh khoa học, bản lĩnh chun mơn. Muốn đạt được
những yếu tố đó địi hỏi sinh viên phải có niềm tin: niềm tin khoa học, niềm tin chính trị.
Niềm tin chính trị của sinh viên hiện nay cũng có thể hiểu là khả năng
nhận thức chính trị đúng đắn, thái độ chính trị phù hợp với quan điểm của
Đảng, tinh thần kiên trì đấu tranh cho sự nghiệp cách mạng. Nó cịn là sự thể
hiện vững vàng của niềm tin có cơ sở khoa học vào mục tiêu, lý tưởng của
Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn.
Như vậy, niềm tin chính trị của sinh viên là sự xác định mục tiêu chính trị và mục tiêu học tập đúng đắn.
Niềm tin chính trị của sinh viên được thể hiện ở sự kiên định con đường của Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, tích cực chống lại âm mưu của kẻ thù, không dao động trước những luận
điệu của bọn phản động, học tập, lao động, làm việc để góp phần xây dựng đất nước theo mục tiêu dân giàu, nước mạnh,
dân chủ, công bằng, văn minh.

Việc củng cố và nâng cao niềm tin chính trị cho sinh viên hiện nay
nhằm đáp ứng với sự phát triển của đất nước là việc làm rất quan trọng và có
ý nghĩa thực tiễn địi hỏi phải giáo dục và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất,
năng lực công dân, tính năng động, tự chủ, sáng tạo, có kỷ luật, giàu lịng
nhân ái, biết giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc, có khả năng tự lập, có ý chí
vươn lên lập thân lập nghiệp, có đức xả thân vì nghĩa lớn, nhằm góp phần đưa
đất nước tiến lên, đáp ứng tiến trình phát triển của thời đại là cần thiết và quan

25
trọng hơn bao giờ hết.
1.2.2. Nội dung của công tác chính trị tư tưởng với việc xây dựng
niềm tin chính trị cho sinh viên hiện nay
- Giáo dục tri thức chính trị, đạo đức lối sống hình thành văn hóa
chính trị, xây dựng niềm tin chính trị cho sinh viên
+ Giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường
lối chính sách của Đảng để hình thành lý tưởng cách mạng. Khâu đầu tiên
của xây dựng niềm tin chính trị là giáo dục những nguyên lý cơ bản của
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về chính trị, những quan
điểm của Đảng về sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, những định
hướng phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa của đất nước ta: “làm
cho thế giới quan Mác - Lênin và tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh giữ vị trí
chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội” [5; 10]. Làm cho những quan
điểm, tư tưởng đó thâm nhập sâu sắc vào cuộc sống của sinh viên trở thành
niềm tin chính trị - tinh thần đất nước, trở thành bản lĩnh chính trị sinh
viên, hình thành hệ thống giá trị chuẩn mực định hướng và điều chỉnh mọi
quan hệ, thái độ và hành vi chính trị của mỗi sinh viên.
+ Giáo dục đạo đức cách mạng và lối sống văn hóa cho sinh viên
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: Đối với thanh niên phải giáo dục họ:
“luôn luôn nâng cao tinh thần yêu Tổ quốc, yêu chủ nghĩa xã hội, tăng cường
tình cảm cách mạng với cơng nông, tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách
mạng, triệt để tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, sẵn sàng nhận bất cứ
nhiệm vụ nào mà Đảng giao phó” [21, 403]. Đó là giáo dục tinh thần trung
với nước, hiếu với dân; yêu thương con người, cần, kiệm, liêm, chính, chí
cơng vơ tư; tinh thần quốc tế trong sáng; có lối sống lành mạnh. Giáo dục
lịng u giai cấp, dân tộc; tinh thần xả thân vì nghĩa lớn, tinh thần đưa đất
nước vượt nghèo nàn, vươn lên phát triển ngang tầm khu vực và quốc tế.

Giáo dục lối sống lành mạnh, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân