Phân tích ảnh hưởng của việc đa dạng hóa các nguồn thu nhập đến thu nhập của nông hộ ở xã phú tân huyện tân phú đông tỉnh tiền giang luận văn thạc sĩ 2015

B ăGIỄOăD CăVẨă ẨOăT O
TR

NGă

IăH C KINHăT ăTHẨNHăPH ăH ăCHệăMINH
----------oOo----------

NGUY NăTH ăNG CăTHU

PHÂNăTệCHă NHăH

NGăC AăVI Că AăD NGăHịAă

CỄCăNGU NăTHUăNH Pă

NăTHUăNH PăC Aă

NÔNGăH ă ăXÃăPHỎăTÂN,ăHUY NăTÂNăPHỎă ÔNG,ă
T NHăTI NăGIANG

LU NăV N TH CăS KINHăT

TP. H ăChíăMinh,ăn m 2015


B ăGIỄOăD CăVẨă ẨOăT O
TR

NGă

IăH C KINHăT ăTHẨNHăPH ăH ăCHệăMINH
----------oOo----------

NGUY NăTH ăNG CăTHU

PHÂNăTệCHă NHăH

NGăC AăVI Că AăD NGăHịAă

CỄCăNGU NăTHUăNH Pă

NăTHUăNH PăC Aă

NÔNGăH ă ăXÃăPHỎăTÂN,ăHUY NăTÂNăPHỎă ÔNG,ă
T NHăTI NăGIANG

ChuyênăNgƠnh: CHệNHăSỄCHăCÔNG
Mưăs ă:ă6 0 3 4 0 4 0 2

LU NăV NăTH CăS KINHăT

NG

IăH

NGăD NăKHOAăH C:ăTS. NGUY NăH UăD NG

TP. H ăChíăMinh,ăn mă2015

L IăCAMă OAN

Tôiă camă đoană Lu nă v nă nƠyă hoƠnă toƠnă doă tôiă th c hi n. K t qu nêuă trong lu nă v nă lƠă
trung th căvƠăkhôngăsaoăchépăt b t c cơngătrìnhănghiênăc uănƠoăkhác. Cácăđo nătríchă
d năvƠăs li u s d ng trong lu năv năđ uăđ c d n ngu năvƠăcóăđ chínhăxácăcaoătrongă
ph m vi hi u bi t c aătôi.ăLu năv nănƠyăkhôngănh t thi t ph năánhăquanăđi m c aăTr ng
i h c Kinh t ThƠnhăph H ChíăMinh.
Tácăgi lu năv n


M CL C
CH

NGă1: GI I THI U ............................................................................................ 1

1.1ă

T V Nă

.......................................................................................................... 1

1.2 M CăTIểUăNGHIểNăC U ..................................................................................... 2
1.2.1 M cătiêuăchung ...................................................................................................... 2
1.2.2 M cătiêuăc th ...................................................................................................... 2
1.3 GI THUY TăVÀăCÂUăH IăNGHIểNăC U........................................................ 3
1.3.1 Gi thuy t .............................................................................................................3
1.3.2ăCơuăh iănghiênăc u ................................................................................................ 3
1.4 PH MăVIăNGHIểNăC U ....................................................................................... 3
1.4.1 N iădungănghiênăc u ............................................................................................. 3
1.4.2ă aăbƠnăvƠăth iăgianănghiênăc u ............................................................................ 3

1.5ăPH

NGăPHỄPăVÀăS LI U ............................................................................... 3

1.6 K T C U LU NăV N ........................................................................................... 4
CH

NGă2: T NGăQUANăLụăTHUY TăVÀăTH C TI N...................................... 6

2.1ăC ăS LụăLU N .................................................................................................... 6
2.1.1ăCácăkháiăni măvƠăcôngăth căliênăquanăđ n v năđ nghiênăc u ............................. 6
2.1.1.1ăCácăkháiăni m v đaăd ngăhóa ............................................................................ 6
2.1.1.2ă oăl

ngăđaăd ngăhóaăthuănh p.......................................................................... 7

2.1.1.3ăCácăv năđ liênăquanăđ n thu nh p ..................................................................... 8
2.1.1.4ăCácăv năđ liênăquanăđ nănôngăh ...................................................................... 9
2.1.2ă aăd ngăhóaăho tăđ ng s n xu t kinh doanh khu v cănôngănghi p .................... 10
2.1.3ăCácăy u t

nhăh

ngăđ n thu nh p c aănôngăh ................................................ 10

2.1.3.1ăCácăy u t liênăquanăđ n ngu n l cănôngăh ................................................... 11
2.1.3.2 Cácăy u t ti p c n th tr

ng........................................................................... 16

2.2 T NGăQUANăTÀIăLI U ....................................................................................... 17
2.3ăTịMăL

CăCỄCăPH

NGăPHỄPăPHÂNăTệCH .............................................. 24


CH

NGă3: PH

NGăPHỄPăNGHIểNăC U.......................................................... 25

3.1 M U KH OăSỄT .................................................................................................. 25
3.2ăPH

NGăPHỄPăTHUăTH P S LI U ............................................................... 25

3.3 PH

NGăPHỄPăPHÂNăTệCH .............................................................................. 25

3.3.1ăMôăt chi ti t bi n s c aămơăhìnhăOLSătrongăđánhăgiáăcácăy u t nhăh ngăđ n
m căđ đaăd ngăhóaăthuănh p c aănơngăh .................................................................. 26
3.3.2 ng d ngămơăhìnhăh iăquyăOLSătrongănghiênăc u nhăh ng c a m căđ đaăd ng
hóaăđ n thu nh p c aăcácănơngăh ................................................................................ 28
CH NGă 4: NHă H
NG C Aă Aă D NGă HịAă THUă NH Pă ă N THU NH P
C AăNÔNGăH .......................................................................................................... 32

4.1ăCÔNGăTỄCăXịAă ịIăGI MăNGHỆOăVÀăGI I QUY T VI CăLÀMăTRểNă A
BÀN .............................................................................................................................. 32
4.1.1ăCơngătácăxóaăđóiăgi mănghèo,ăgi i quy t vi călƠmăt i huy năăTơnăPhúă ơng .... 32
4.1.2ăCơngătácăxóaăđóiăgi mănghèo,ăgi i quy t vi călƠmăxưăPhúăTơn .......................... 33
4.2 TH C TR NG THU NH PăVÀă AăD NGăHịAăTHUăNH P C AăNÔNGă H
T IăXẩăPHỎăTÂN....................................................................................................... 34
4.2.1 Ngu n l c s n xu t c aănôngăh ......................................................................... 34
4.2.2 Ngu n l căxưăh iăvƠătƠiăs năkhácăc aănôngăh .................................................... 37
4.2.3 Ngu n l cătƠiăchính ............................................................................................. 39
4.3ă C ă C U THU NH Pă VÀă S
Aă D NGă HịAă THUă NH P C Aă NÔNGă H
TRểNă AăBÀNăXẩăPHỎăTÂN ................................................................................. 40
4.3.1ăC ăc u thu nh p c aăcácănôngăh t iăxưăPhúăTơn ................................................ 40
4.3.2 M căđ đaăd ngăhóaăthuănh p c aănơngăh xưăPhúăTơn...................................... 43
4.4ăCỄCăY U T

NHăH

NGă

N M Că

AăD NGăHịAăTHUăNH P .. 46

4.5ăCỄCăY U T
NHăH
NGă N THU NH P C AăNÔNGăH T IăăXẩăPHỎă
TÂN .............................................................................................................................. 49
5.1 K T LU N ............................................................................................................ 52
5.2 M T S GI IăPHỄPăVÀăKI N NGH ................................................................ 53

TÀIăLI U THAM KH O
PH L C


DANH M C B NG
B ng 3.1: Các bi n nh h
B ng 4.1:

c đi m chung v ngu n l c c a nông h . .....................................................34

B ng 4.2: S ng
B ng 4.3:

ng đ n quy t đ nh đa d ng hóa thu nh p và d u k v ng. ...28

i trong đ tu i lao đ ng c a h . .......................................................... 35

tu i c a ch h . ........................................................................................... 35

B ng 4.4: Trình đ h c v n c a nông h . .........................................................................36
B ng 4.5: Di n tích đ t s n xu t c a nông h . .................................................................37
B ng 4.6: Ngu n l c xã h i. .............................................................................................. 37
B ng 4.7: Tình hình ti p c n các ngu n tín d ng c a nông h trên đ a bàn. ...................39
B ng 4.8: Thu nh p và thu nh p bình quân đ u ng

i c a nông h . ............................... 40

B ng 4.9: Các ho t đ ng s n xu t c a nông h trên đ a bàn xã Phú Tân. ......................41
B ng 4.10: M c đ đa d ng hóa thu nh p c a nơng h (SID) n m 2014. .......................45
B ng 4.11: Ch s SID theo s ho t đ ng t o thu nh p c a nông h . .............................. 45

B ng 4.12: K t qu h i quy mơ hình OLS v m c đ đa d ng hóa thu nh p c a h . ......47
B ng 4.13: K t qu phân tích h i quy theo ph

ng pháp OLS. .......................................50


1

CH

NGă1

GI I THI U

1.1ă

T V Nă

Huy năTơnăPhúă ôngă n mătrênăcùălaoăL iă Quanăđ căthƠnhăl p theo Ngh đ nh
09/2008/N -CPăngƠyă21ăthángă01ăn mă2008ăc a Chínhăph trênăc ăs đi u ch nhăđ a
gi iăhƠnhăchínhăhuy năGịăCơngăTơy,ăhuy năGịăCơngă ơng,ăcóă6ăđ năv hƠnhăchínhă
tr c thu c, g măcácăxư:ăPhúă ông,ăPhúăTơn,ăTơnăTh i,ăTơnăPhú,ăTơnăTh nhăvƠăPhúă
Th nh.ă Cùngă v i s n l c chung c aă cácă c p,ă cácă ngƠnh,ă đoƠnă th vƠă bƠă conă nơngă
dơnătrongănh ngăn măqua,ăhuy năTơnăPhúă ơngăđưăcóăđ c nh ngăb c ti năđángăk
v c ă s h t ngă c ngă nh ă đ i s ng c aă ng iă dơn.ă c bi tă trongă phátă tri nă nôngă
nghi pă nh :ă ho tă đ ng khuy nă nông,ă b o v th c v t,ă thúă y,ă th y s nă đ că t ngă
c ng, vi c chuy n giao khoa h c k thu tă đ c th c hi n t tă vƠă bƠă conă nôngă dơnă
nhanh nh y ti păthuăvƠă ng d ng, … gópăph n quan tr ngăvƠoăphátătri n kinh t - xưă
h i c a huy n.ă Bênă c nh s phátă tri n c a huy n trong nh ngă n mă quaă v nă cịnă r t
nhi uăkhóăkh n đangăt n t iăsongăsongăđ c th hi n r tărõănétăquaătìnhăhìnhăkinhăt

c aăcácăh dơnătrongăvùng.ăC th trongăn mă2013ăhuy năcóăđ nă42,2%ăl t h nghèoă
vƠăc nănghèo,ătrongăđóăcóă4.406ăh nghèoăt ngă ngă39,8%ăđưăx p huy n thu c m t
trong nh ngă vùngă cóă t l h nghèoă caoă nh tă n că ch aă t ngă x ng v i ti mă n ngă
phátătri n v năcóăc a huy n.
LƠăm tăxưăgiápăbi n,ănơngănghi pălƠăngƠnhăkinhăt chínhăc a h u h tăng iădơnă
xưăPhúăTơnăv iăhƠngălo tăcácăngƠnhăngh vƠăs n ph m r tăđaăd ng.ăTuyănhiên,ăv i t
l h nghèoătrongăxưălƠă38,2%,ăn u ch d aăvƠoănôngănghi p, ho c ch chúătr ng s n
xu t m t s n ph măthìăch aăđ l căđ ng iădơnăthốtănghèo,ăc ngănh ănơngăcaoăđ i
s ng c a h nghèoă vùngănôngăthôn.ăV nă đ đ căđ tăraă lƠăng iănơngădơnănghèoă
trongă vùngă cóă th lƠmă gìă đ nơngă caoă thuă nh p, nă đ nh cu c s ng?ă aă d ngă hóaă
ngu n thu nh pălƠăcáchăti p c n mƠăh nghèoăđưăngh ăđ n.ă aăd ngăhóaălƠăho tăđ ng
th ng th y trong s n xu t,ăđ c bi tălƠătrongăl nhăv c s n xu tănôngănghi păvìăng i
dơnăph iăđ i m t v i nh ng r i roănh ăthiênătai,ăd ch b nh, bi năđ ng th tr ng,…ăDoă
đó,ăđaăd ngăhóaăs n xu tăđ căxemălƠăc n thi tăđ gi m thi t h iăvƠăt ngăthuănh p cho
ng iădơn,ăđ c bi tălƠăh nghèo.ăM tăkhác,ăkhiănh ng h nghèoăkhơngăcóăđ ngu n
l c cho s n xu tă nôngă nghi pă thìă h c ngă cóă xuă h ngă thamă giaă vƠoă ho tă đ ng phi
nôngănghi păđ t oăthêmăthuănh p. Theo kinh nghi măphátătri nănôngănghi p m t s
qu c gia trong khu v cănh ăPhi-lip-pin,ăTháiăLan,…ăvƠăm t s t nhăthƠnhă
BSCLă
nh ăThƠnhăph C năTh ,ă ngăTháp,ăAnăGiang,…ăthì vi căđaăd ngăhóaăs n xu tănôngă


2

nghi pă đưă đóngă gópă m tă cáchă đángă k trong vi că lƠmă t ngă thuă nh p c aă ng iă dơnă
c ngănh ăgópăph năkhơngănh trongăl nhăv căxóaăđóiăgi mănghèoă vùngănơngăthơn.
Hi nănay,ătrênăth gi iăvƠătrongăc n că đưăcóănhi uănghiênăc u, báoăcáoăv đaă
d ngăhóaăthuănh păvƠăcácă y u t nhăh ngăđ n thu nh p c aăng iădơn.ăTuyănhiênă
v iăđ căđi măkhácănhauăc a m iăđ aăbƠnăcùngăv i nh ng h n ch trongăquáătrìnhăđi u
tra th c t nênăcácăk t qu nghiênăc u v năcịnăgơyănhi uătranhăcưi.ăTh c ti năáp d ng

đaăd ngăhóaăthuănh p c aăng iădơnătrênăđ aăbƠnăxưăPhúăTơnăđưăg p ph i nh ngăkhóă
kh nă r t l n v v n, k thu t…ă nênă lƠmă choă t l h nơngă dơnă cóă s đaă d ngă hóaă
ngu n thu nh pă cịnă th p. D aă trênă th c ti nă nƠyă vƠă v i m că đíchă tìmă hi uă cácă tácă
đ ng c a vi că đaă d ngă hóaă cácă ho tă đ ng t o thu nh pă đ n vi că t ngă thuă nh p c a
nôngăh t iăxư PhúăTơn,ăhuy năTơnăPhúă ôngăc ngănh ăđ xu tăcácăgi iăphápăh pălỦă
choăđ aăph ngăvƠăcóăth ápăd ng r ngărưi,ătácăgi th c hi n đ tƠiă“Phân tích nh
h ng c a vi c đa d ng hóa các ngu n thu nh p đ n thu nh p c a nông h
xã
Phú Tân, huy n Tân Phú ông, t nh Ti n Giang”.

1.2 M CăTIểUăNGHIểNăC U
1.2.1 M cătiêuăchung
Phơnă tíchă nhă h ng t vi că đaă d ngă hóaă cácă ho tă đ ng s n xu tă đ n vi că nơngă
cao thu nh p c a nơng h , t đóăđ xu t m t s gi iăphápănh mănơngăcaoăthuănh p c a
nôngăh
xưăPhúăTơn,ăhuy năTơnăPhúă ông,ăt nh Ti n Giang.
1.2.2 M cătiêuăc th
đ tăđ

c m cătiêuăchungătrên,ăđ tƠiăcóăcácăm cătiêuăc th sau:

1) Mơăt th c tr ng s n xu tăvƠăthuănh p c a cácănôngăh t i xưăPhúăTơn,ăhuy n
TơnăPhúă ơng,ăt nh Ti n Giang.
2) Phơnătích cácăy u t

nhăh

ngăđ n s đaăd ngăhóaăthu nh p c a nơngăh t i xưă

PhúăTơn,ăhuy năTơnăPhúă ơng,ăt nh Ti n Giang.

3)ăPhơnătíchă nhăh

ng c aăđaăd ngăhóaăvƠăcácăy u t khácăđ n thu nh p c aănôngă

h t iăxưăPhúăTơn,ăhuy năTơnăPhúă ông,ăt nh Ti n Giang.
4)

xu t m t s gi iăphápănh m năđ nhăvƠăt ngăthuănh p cho nôngăh

nghiênăc u.

đ aăbƠnă


3

1.3 GI THUY TăVẨăCÂUăH IăNGHIểNăC U
1.3.1 Gi thuy t
Ho tă đ ngă đaă d ngă hóaă cóă th lƠmă t ngă thuă nh p cho nông h

xưă Phúă Tơn,ă

huy năTơnăPhúă ông,ăt nh Ti n Giang.
1.3.2ăCơuăh iănghiênăc u
Hi nă tr ng ho tă đ ngă t oă thuă nh pă vƠă thuă nh pă c aă nôngă h t iă đ aă bƠn
nghiênăc uănh th ănƠo?
Nh ngă y uă t ă nƠoă nhă h

ngă đ nă quy tă đ nhă đaă d ngă hóaă thuă nh pă c aă

nơngăh t iăđ aăbƠn nghiênăc u?
Nh ngăy uăt ănƠoă nhăh

ngăđ năthuănh păc aănôngăh ăt iăđ aăbƠn nghiên

c u?
aăd ngăhóaăthuănh păcó lƠm t ngăthuănh păc aănôngăh ăhayăkhông?

1.4 PH MăVIăNGHIểNăC U
1.4.1 N i dung nghiênăc u
tƠiăch t pătrungăphơnătíchăcácăy u t
nh păvƠă nhăh

nhăh

ngăđ n m căđ đaăd ngăhóaăthuă

ng c aănóăđ n thu nh p c aănơngăh cóăđ

c t s n xu t kinh doanh.

Vìăth nh ng ngu n thu nh păkhácă(nh ăthuănh p t vi căbánătƠiăs n,ăcácăh tr , vv..)
khôngăđ

căxemălƠăngu n thu nh pătrongănghiênăc uănƠy.ă

1.4.2ă aăbƠnăvƠăth iăgianănghiênăc u
Tácă gi th c hi n kh oă sátă nôngă h t iă xưă Phúă Tơn,ă huy nă Tơnă Phúă ông,ă t nh
Ti n Giang.
S li u ph c v choănghiênăc uălƠăs li u thu th pătrongăn mă2014.

1.5 PH

NGăPHỄP PHÂNăTệCH

Nghiênăc uănƠyă s d ng ph

ngăphápăth ngăkêămôăt đ căđi m c aăcácăbi n kh o

sátăv t n s , t l ph nătr m,ăgiáătr trungăbình,ăgiáătr l n nh tăvƠă giáătr nh nh t.


4

H năn a,ănghiênăc u s d ng ch s SIDăđ xácăđ nh m căđaăd ng hóaăthuănh p c a
nơngăh t iăđ aăbƠnănghiênăc u. NgoƠiăra.ăBƠiăvi tăcònăs d ngăph
h i quy đaăbi n theo
h

cl

ng bình ph

ngăpháp phơn tích

ng bé nh t (OLS) đ xácăđ nhăcácăy u t

ngăđ n m căđ đaăd ngăhóaăthuănh p. Nghiênăc uăc ngăs d ngă

đ xácă đ nh nhă h

ng c aă đaă d ngă hóaă vƠă nhă h

căl

nh

ng OLS

ng c aă cácă y u t khácă đ n thu

nh p c aănôngăh t iăxư PhúăTơn,ăhuy năTơnăPhúă ông,ăt nh Ti n Giang.
Cácăph

ngăphápăphơnătíchănƠyăs đ

thơngăquaăs li uăs ăc păđ

c s d ngăđ tr l iăchoăcơuăh i nghiênăc u

c thu th p t các quanăsátătrên 160ănôngăh trênăđ aăbƠnă

xưăPhúăTơn,ăhuy năTơnăPhúă ông,ăt nh Ti n Giang.

1.6 K T C U LU NăV N
Ch

ngă1:ăGi i thi uăđ tƠi.

N iădungănƠyăbaoăg mălỦădoăch năđ tƠi;ătrìnhăbƠyăm cătiêuănghiênăc u;ăcơuăh i

nghiênăc u, ph măviăvƠăđ iăt

ngănghiênăc u;ăđ ng th iătómăl

c v ph

ngăphápăvƠă

s li uănghiênăc u.
Ch

ngă2:ăT ngăquanălỦăthuy tăvƠăth c ti n.

Ch

ngănƠyătrìnhăbƠyăcácăn i dung t ngăquanălỦăthuy tăvƠăcácătƠiăli uăliênăquană

đ nănghiên c uănh ăcácăkháiăni m v đaăd ngăhóaăvƠăcáchăđoăl
nh p c aănơngăh ; t ngăquanăcácănghiênăc uăđưăcó;ăcácăph

ng;ăcácăv năđ v thu

ngăphápăphơnătíchăthƠnhă

ph năchính.
Ch

ngă3:ăPh

Ch

ngănƠyănêuărõăph

ngăphápănghiênăc u.
ngăphápăxơyăd ngăcácăch s ; khungăphơnătích,ămơăt cácă

bi n s ;ăxơyăd ngăcácămơăhình; s li uănghiênăc u;ăph
Ch

ngă4:ăPhơnătíchă nhăh

ngăphápătínhăch s .

ng c aăđaăd ngăhóaăthuănh păđ n thu nh p c a nơngă

h t iăxưăPhúăTơnăhuy năTơnăPhúă ơng.
TrìnhăbƠyăk t qu nghiênăc uămơăt ,ăphơnătíchăđánhăgiáăhi n tr ng thu nh păvƠăđaă
d ngăhóaăthuănh păcùngăcácăy u t
Ch

nhăh

ngă5: K t lu năvƠăki n ngh .

ngăđ nănóăc aăcácănơngăh .


5

T nh ng k t qu phơnătíchă Ch

ngă4,ăCh

c uăchính,ăđ aăraăk t lu năvƠăg iăỦăchínhăsách.ă
nghiênăc uăvƠăđ xu tăh

ngă5ăs tómăl

c k t qu nghiên

ng th iănêuălênănh ng h n ch trong

ngănghiênăc u ti p theo.


6

CH

NGă2

T NGăQUANăLụăTHUY TăVẨăTH C TI N
Ch

ngănƠyătrìnhăbƠyăcácăn i dung t ngăquanălỦăthuy tăvƠăcácătƠiăli uăliênăquană

đ nănghiênăc uănh ăcácăkháiăni m v đaăd ngăhóaăvƠăcáchăđoăl
nh p c aănơngăh ; t ngăquanăcácănghiênăc uăđưăcó;ăcácăph

ng;ăcácăv năđ v thu

ngăphápăphơnătíchăthƠnhă

ph năchính.
2.1ăC ăS

LụăTHUY T

2.1.1ăCácăkháiăni măvƠăcôngăth căliênăquanăđ n v năđ nghiênăc u
2.1.1.1 Các khái ni m v đa d ng hóa
Cóăr t nhi uăđ nhăngh aăkhácănhauăv đaăd ngăhóaăthuănh p,ătrongăbáoăcáoă

c

đi m kinh t nơngăthơnăVi tăNamă(2007)ăcóătríchăđ nh ngh aăv đaăd ngăhóaăthuănh p
c aă2ătácăgi JoshiăvƠăErsadoăcóăcùngăquanăđi mălƠăđ c păđ n s giaăt ngăm t trong
s cácăngu n thu nh p hay s cơnăb ng gi aăcácăngu năkhácănhau.ăM t h giaăđìnhă
v i hai ngu n thu nh p s đaăd ngăh năsoăv i m t h ch v i m t ngu n thu nh p, hay
khi hai h giaăđìnhăđ uăcóăhaiăngu n thu nh pămƠăh cóăm i ngu năđóngăgópă50%ăvƠoă
t ng thu nh p, s đ

căxemălƠăđaăd ngăh năsoăv h giaăđìnhăcóăhaiăngu nămƠă m t

trongăđóăchi mă90%ăcịnăm t ngu n ch 10% c a t ng thu nh p (Joshi, 2002; Ersado,
2003).
Theoă quană đi m c aă Reardonă (1997)ă vƠă Escobală (2001)ă thìă

m tă khíaă c nh

khácă thìă đaă d ngă hóaă c ngă cóă th lƠă đaă d ngă hóaă ngu n thu nh pă cóă ngh aă lƠă trongă

nơngănghi păthìăngoƠiăthuănh p t cơngăvi căđ ngăángăng

iănơngădơnăc ngăcóăthêmă

thu nh p t phiănơngănghi pă(cácăngƠnhăngh ngoƠiănơngănghi p, ti năcơngăvƠăt t o
vi călƠm).ăS đaăd ngăhóaănƠyăcóăth giúpăt ngăthuănh p, trong th iăgianădƠiăs gơyăraă
s chuy nă đ iă c ă c u trong khu v c ho c qu că gia.ă Víă d , s li u th ngă kêă th B
nơngănghi p vƠăPhátătri nănơngăthơnăthìăt tr ng GDP c aăngƠnhănôngănghi p trong
t ng GDP gi m t 24,5%ăn mă2000ăxu ngă20,58%ăn mă2010.
aăd ngăhóaăc ngăcóăth lƠăvi c chuy năđ i t s n xu tăl
c păsangăth

ngăth c t cung t

ngăm iănơngănghi p.ăKhơngănh t thi t ph i cóăc s giaăt ngăv s l

ng

hayăcơnăb ngăcácăngu n thu nh pămƠăc ngăcóăthă lƠăchuy n m t ph n c a s năl

ng


7

nơngăh th c hi năchoăgiáătr ti n m t.ăVíăd , m tănơngădơnăcóăth chuy n t vi c s n
xu t h t, c vƠăcácălo iărauăkhácănhauăsangăchuyênătiêuăth ch m t ho c m tăvƠiălo i
cơyătr ngă(DelgadoăvƠăSiamwalla,ă1997).
NgoƠiăra,ăđaăd ngăhóaăthuănh păc ngăcóăth lƠăs chuy năđ i t s n xu tăcơyă
tr ngăcóăgiáătr th păsangăcơyătr ng, v tăniăvƠăcácăho tăđ ngăphiănơngănghi păcóăgiáă

tr caoăh n.ăGiáătr caoăh năcóăth hi uălƠăgiáătr đ
l

cătínhătrênăcùngă1ăđ năv tr ng

ng ho căc ngăcóăth lƠăgiáătr kinh t t oăraăcaoăh nătrênăm tăđ năv laoăđ ng,ăđ t

đai.ăCóăth th y,ăđaăd ngăhóaăs n xu tăcơyătr ng
đaăd ngăh nălƠăch

cácăho tăđ ngăcóăgiáătr caoăth

cơyătr ngăvƠăcácăngu n thu nh păbìnhăth

ng.ăTuyănhiên,ăđi u

nƠyăkhơngăph iălnălnănh ăv y.ăVíăd , t iăvùngănơngăthơnăhi n nay n uăng
dơnă cóă c s n xu tă lúaă vƠă ch nă nuôiă giaă c m,ă nh ngă ng

ng

iănôngă

iă nôngă dơnă l i quy tă đ nh

chunăch năniăgiaăc m,ăthìăđi uănƠyăs lƠăs đaăd ngăhóaătheoăcáchăchuy n t ho t
đ ngăcóăgiáătr th păthƠnhăm t ho tăđ ngăcóăgiáătr caoăh n,ătuyănhiênăđơyăkhơngăđ

c

xemălƠăđaăd ngăhóaătheoăỦăngh aăc aăđaăho tăđ ng.
Trongă nghiênă c uă nƠyă tácă gi s ti p c n v nă đ đaă d ngă hóaă thuă nh p theo
quanăđi m c aăJoshiăvƠăErsadoăcóăngh aălƠăm t h giaăđìnhăv i hai ngu n thu nh p s
đaăd ngăh năsoăv i m t h ch v i m t ngu n thu nh p, hay khi hai h giaăđìnhăđ uăcóă
hai ngu n thu nh pămƠăh cóăm i ngu năđóngăgópă50%ăvƠoăt ng thu nh p, s đ

c

xemălƠăđaăd ngăh năsoăv h giaăđìnhăcóăhaiăngu nămƠăm tătrongăđóăchi mă90%ăcịnă
m t ngu n ch 10% c a t ng thu nh p.
2.1.1.2 o l

ng đa d ng hóa thu nh p

Cóănhi uăcáchăth căkhácănhauăđ đoăl

ng m căđ đaăd ngăhóaănh :ă

+ H s đaăd ngăhóaă phiănôngănghi p (NAI - Non-agricultural Diversification
Index) th hi n s đaăd ngăhóaăthu nh păthơngăquaăs đaăd ngăhóaăc aăcácăngƠnhăngh
phiănơngănghi p xu t hi nătrongănơngăh . H s nƠyăcƠngăcaoăth hi nătínhăđaăd ng
hóaăcácăho tăđ ngăphiănơngănghi p trong h nơngăthơnăcƠngăcao.
+ Ch s đaăd ngăhóaăcơyătr ng (Crop Diversification Index – CDI)ădùngăđ đoă
l

ng m căđ đaăd ngăhóaăthuănh păthơngăquaăm căđ đaăd ngăhóaăcơyătr ng trong

mơăhìnhăcơyătr ng c a h . N uătoƠnădi nătíchăc a h tr ng 1 lo iăcơy,ăt călƠăchuyênă

8

canhăthìăgiáătr ch s b ng 0. N u di nătíchăc a h đ

căphơnăb đ u cho nhi u lo i

cơyătr ng, t călƠăđaăcanhăthìăch s cóăgiáătr ti n v 1.
+ T n s đaăd ngăhóaăđơyălƠăch s ph năánhăm căđ đaăd ngăhóaăthuănh păthôngă
qua t l t n s xu t hi n c aăcácăngƠnhăngh trongănôngăh so v i t ng s ngƠnhăngh
ph bi n t iăđ aăph

ng.

+ H s Simpson (Simpson Index Diversification – SID) h s đaă d ngă hóaă
SimpsonănƠyălƠăm t bi năphápăđoăl
tháiăh căđ đ nhăl

ngăđ đaăd ngăth

ngăđ

ng m căđ đaăd ng sinh h c c aămôiătr

c s d ng trong sinh
ng s ng, s phongăphúă

c a m iăloƠi.ăTuyănhiên, v năcóăth ápăd ngătrongănghiênăc u kinh t đ đoăl

ng m c

đ đaă d ngă hóaă cácă ho tă đ ng s n xu tă trongă nôngă h , n uă chuyênă mônă hóaă 1ă ho t
đ ngăthìăSIDă=ă0,ăSIDăcƠngăcaoăthìăm căđ đaăd ngăhóaăthuănh păcƠngăcaoăvƠăch s
à

à

n v 1. Ch s nƠyăđ

cătínhătốnănh ăsau:

Trongăđó:ăPiă=ăt tr ng thu nh p c a ho tăđ ng th iătrênăt ng thu nh pă(1≥ăSIDă≥ă
0)
Nh ăv y, trong gi i h n v cáchăti p c n c aănghiênăc u trong v năđ đaăd ngăhóaă
thu nh p,ăđ tƠiăs s d ngăcơngăth c SID - SimpsonăIndexăDiversificationădoăcơngă
th cănƠyăđ

cătínhătốnăd aătrênăt l đóngăgópăthuănh p c a t ngăngƠnhăngh trong

t ng thu nh p, ch s nƠyă cóă cáchă tínhă tốnă phùă h p v iă quană đi m c aă Joshiă vƠă
Ersado v đaăd ngăhóaăthuănh păvìăth cơngăth cănƠyăđ

c s d ngătrongă

căl

ng

m căđ đaăd ngăhóaăthuănh p.
2.1.1.3 Các v n đ liên quan đ n thu nh p
Theoăđ nhăngh aăc a T ng c c th ngăkêăv thu nh p c aănơngăh thìăthuănh p c a

nơngă h lƠă toƠnă b s ti nă vƠă giáă tr quyă thƠnhă ti n c a t t c cácă hi n v tă cóă đ

c

trong s n xu t sau khi tr điă chiă phíă s n xu tă mƠă h vƠă cácă thƠnhă viênă c a h nh n


9

đ

c trong m t th i gian nh tăđ nh,ăth

thángăđ

ngălƠă1ăn m.ăThuănh păbìnhăquơnăđ uăng

i1

cătínhăb ngăcáchăchiaăt ng thu nh pătrongăn măc a h dơnăc ăchoăs nhơnă

kh u c a h vƠăchiaăchoă12ătháng.
Thu nh p c a h bao g m:
- Thu nh p t ti năcông,ăti năl

ng;

- Thu nh p t s n xu tănôngănghi p;
- Thu nh p t s n xu t th y s n;
- Thu nh p t ho tăđ ng kinh doanh d ch v ;

- Thu nh p t ngu năthuăkhácătínhăvƠoăthuănh p;
- Thu nh p t phiănơngănghi păvƠăth y s n.
2.1.1.4 Các v n đ liên quan đ n nơng h
*ăKháiăni m h nơngăthơn
Cóăr t nhi u quan ni m c aăcácănhƠăkhoaăh c v h nôngăthôn:
Trongă giáoă trìnhă Kinhă t nơngă h c aă tácă gi Trai-a-n pă (1992)ă cóă vi t:ă “H
nơngăthơnălƠăđ năv s n xu t r t năđ nh”ăvƠătácăgi cho r ngă“H nôngăthônălƠăđ năv
tuy tăđ iăđ t ngătr

ngăvƠăphátătri nănôngănghi p”.ăLu năđi mătrênăc aăôngăđưăđ

ápăd ng r ngărưiătrongăchínhăsáchănơngănghi p t i nhi uăn
n

c

cătrênăth gi i, k c cácă

căphát tri n.
Tácăgi Nguy năSinhăCúc,ătrongăphơnătíchăđi uătraănơngăthơnăn mă2001,ă“H

nơngă nghi pă lƠă nh ng h cóă toƠnă b ho c 50% s laoă đ ngă th

ngă xuyênă thamă giaă

tr c ti p ho căgiánăti păcácăho tăđ ng tr ng tr t,ăch nănuôi,ăd ch v nôngănghi pă(lƠmă
đ t, th yănông,ăgi ngăcơyătr ng, b o v th c v t)ăvƠăthôngăth

ng ngu n s ngăchínhă

c a h d aăvƠoănơngănghi p”.
Tácăgi Lêă ìnhăTh ngă(1993)ăthìăchoăr ng:ă“H nơngăthơnălƠăt bƠoăkinhăt xưă
h i,ălƠăhìnhăth c kinh t c ăs trongănơngănghi păvƠănôngăthôn”.


10

2.1.2ă a d ngăhóaăho tăđ ng s n xu t kinh doanh khu v cănơngănghi p
TrongăgiáoătrìnhăKinhă t phátătri n c aă tácăgi

inhăPhiăH (2006)ă cóăđ aăraă

mơăhìnhăbaăgiaiăđo năphátăphátătri nănơngănghi p c a Todaro cho r ng qătrìnhăphátă
tri nănơngănghi p tr i qua ba giai đo n t th păđ năcao,ăt
lƠăc ăc u kinh t nơngănghi păphùăh p v iăvaiătrịă nhăh

ngă ng v i m iăgiaiăđo n
ng c aăcácănhơnăt , c th

nh ăsau:
giaiăđo n 1: N n kinh t nôngănghi pălƠăn n kinh t t cung t c p v i đ tăđaiă

-

vƠă laoă đ ngă lƠă nh ng y u t chínhă y uă thamă giaă vƠoă quáă trìnhă s n xu t,ă đ uă t ă v n
khôngăcao.
-

giaiăđo n 2:

+ N n kinh t nôngă nghi p s chuy nă đ iă c ăc uă nôngă nghi pă theoă h

ngă đaă

d ngăhóaăs n xu tănh ălƠ:ăchuy năđ iăc ăc uăcơyătr ng, v tăniătrênăt ngăđ năv di n
tíchăđ tănơngănghi p,ătrênăt ng h đ

căphátătri nătheoăh

thay th cho ch đ đ c canh trong s n xu tătr

ng h n h păvƠăđaăd ng, d

c kia.

+ K đ à c i ti n k thu tăcanhătác,ăápăd ng gi ng m i k t h p v iăphơnăbónă
hóaăh căvƠăt
ti t ki măđ

iă tiêuăn

ngănh ngăđ ng th i

c di nătíchăđ t s n xu t,ăphátătri n nhi u lo i s n ph măhƠngăhóaăphùăh p

v i nhu c u th tr
-

c ch đ ngălƠmăt ngăn ngăsu t, s năl

ngăvƠăgópăph năt ngăthuănh păchoăng

iădơn.

giaiăđo n 3: N n kinh t nôngănghi p s phátătri n s n xu t

quyămôătrang

tr i l n,ăchunămơnăhóa,ăápăd ng t iăđaăcơngăngh m iăvƠoăs n xu t m t s lo i s n
ph măriêngăbi tăcóăl i th c nhătranhăcao.ăDoăđóă y u t v năvƠăcơngăngh tr thƠnhă
cácăy u t quy tăđ nh v iăt ngăs năl

ngănôngănghi p.

Tómăl i,ăTodaroăđưănh n m nh vaiătrịăc aăcácăy u t v năvƠăcơngăngh đ năqă
trìnhăthayăđ iăc ăc u s n xu tănơngănghi păquaăcácăgiaiăđo n t đ căcanhăsangăchună
canhăvƠăchunămơnăhóaă m căcao.ăTuyănhiên,ăh ph i ch p nh n s l a ch n gi a
nơngăcaoăthuănh păvƠăr i ro cao, ho c thu nh p v a v i r i ro th p, t đóăđaăd ngăhóaă
s n xu tălƠăbi năphápăh u hi uăđ gi m r i ro m t khi h ch p nh năthamăgiaăvƠoăth
tr

ng.
2.1.3ăCácăy u t

nhăh

ngăđ n thu nh p c aănôngăh


11

Ngu n thu nh păchínhăc aănơngăh lƠăt s n xu tănơngănghi p.ăDoăđó,ăthu nh p
c aă nơngă h ch u nhă h
chínhăsáchănhƠăn

ng c a r t nhi u y u t t đi u ki n t nhiên,ă th tr

ng,

căđ năcácăy u t thu c ngu n l c c a h nơngădơn.ăTheoăcácănhƠă

nghiênăc uăthìăcóănhi u y u t

nhăh

ngăđ n thu nh pănơngăh nh ăm căđ đaăd ng

hóaăthu nh p, kh n ngăti p c n v iăcácăt ch cătínăd ng, ngu n v n…ăNgoƠiăraăcịnă
cóă cácă y u t thu c v ch h nh ă trìnhă đ h c v n, kinh nghi m…,ă cácă đ că đi m
chung c a h nh ătƠiăs n, s laoăđ ng…
2.1.3.1 Các y u t liên quan đ n ngu n l c nông h
- Ngu năl cătƠiăchínhă(v n)
V nă lƠă y u t đ uă vƠoă r t c n thi t cho s n xu tă nóiă chungă vƠă s n xu tă nơngă
nghi pănóiăriêng.ăV nălƠăm t y u t quan tr ngăcóă nhăh

ngăđ n hi u qu s n xu tăvƠă

thu nh p c aănơngăh .ă ưăcóănhi uănghiênăc uăphơnătíchăv vaiătrịăc a v năđ i v i thu
nh pănôngăh .ăTheoăLêăKh
khôngă th thi uă doă ng

ngăNinhă(2011)ătrongănôngănghi p v nălƠăy u t đ uăvƠoă

i s n xu tă luônă r t c n v nă đ muaă máyă móc,ă v tă t ă nơngă

nghi p, gi ng,ăthuêălaoăđ ng…ănh măđ m b oătínhăth i v vƠăphịngătránhăr i ro qua
đóălƠmăt ngăthuănh p.ăNgoƠiăra,ăv năđ uăt ăchoănơngănghi păcóăth giúpăchoănôngăh
đ uăt ăvƠoăcácăh th ng th y l iăhayăcácăcôngăngh m i nh măđaăd ngăhóaăs n xu tăvƠă
thu nh p, mua s mănguyênăli uăđ uăvƠo,ătrangătr iăchiăphíăti p th , l p kho ng tr ng
thu nh p tr

cămùaăthuăho chăđ khôngăph i ch u s căépăbánăs n ph m ngay sau khi

thu ho ch v iăgiáăth p.
V nădƠnhăchoăs n xu tănơngănghi păcóăth xu tăphátăt nhi u ngu năkhácănhauă
nh :ăv nătíchăl y,ăv năngơnăsách,ăv năđ uăt ăt n

căngoƠi,ăv năvayătínăd ngăchínhă

th căvƠăphiăchínhăth c…ă

i v iănơngăh ngu n v n c a h cóăt tíchăl y,ăv n vay

hay ngu n h tr t nhƠăn

c,ăcácăt ch căxưăh i,ăng

ta hi n nay, thu nh pănơngăh cịnăth pănênăth

iăthơn…ăTrongăb i c nhăn

c

ngăkhơngăđ tíchăl yăchoătáiăđ uăt ,ă

v năđ u t ăt ngơnăsáchăh n ch vìăph i chia s choăcácăkhuăv căkhácăc a n n kinh t ,
v năđ uăt ătr c ti p t n

căngoƠiătrongăl nhăv cănơngănghi păkhơngăđángăk vìăthi u

h p d nă đ i v iă cácă nhƠă đ uă t ă vƠă ngu n v nă bánă chínhă th că hayă phiă chínhă th c
th

ng nh l nênă ítăđ

c s d ng cho s n xu t.ă Doă đó,ă v n vay t cácă t ch că tínă


12

d ngăđóngăvaiătrịăh t s c quan tr ngăđ i v i s n xu t c aăcácănôngăh (LêăKh

ngă

Ninh, 2011).
Nghiênă c u c aă Tr

ngă ôngă L că vƠă Tr nă Báă Duyă (2008)ă c ngă đưă choă th y

thi u v năđ uăt ălƠănguyên nhơnăd năđ năn ngăsu t th p,ăkéoătheoăthuănh p c a h gia

đìnhăth p. Thu nh p th p d năđ n ti t ki m th păvƠăđi uănƠyăl iălƠănguyênănhơnăc a
vi c thi u h t v năđ uăt ăvƠăl i d năđ n thu nh p th p.ă

gi i quy tătìnhătr ng thi u

v n c aă nơngă h c n ph iă có ngu n v n t bênă ngoƠi,ă doă đóă v nă vayă lƠă m t ngu n
quan tr ngăgiúpăh gi i quy t nh ngăkhóăkh năv tƠiăchính.
Tuyă nhiên,ă th c t cho th yă nơngă h g pă khơngă ítă khóă kh nă khiă vayă v nă tínă
d ngă chínhă th c. Theo Nguy nă V nă Ngơnă vƠă Lêă Kh
c ngăgi ngănh ănh ngăn

ngă Ninhă (2008),ă

Vi t Nam

căđangăphátătri năkhác,ăChínhăph đưăthƠnhăl păcácăt ch c

tínăd ngănơngăthơnăchunăbi tăđ cung c păcácăngu nătínăd ng v iălưiăsu t th p cho
cácănôngăh . M cădùăđ

căxácăđ nhălƠăđ iăt

d ngăchínhăth cănh ngănhi uăng

ng cho vay ch y u c aăcácăt ch cătínă

iădơnănơngăthơngă(nh tălƠăng

iănghèo)ăv n b t

ch iăchoăvayănênăti p t c b l thu căvƠoătínăd ngăphiăchínhăth c.ăNgunănhơnăc a
tìnhătr ngănƠyălƠădoăcácăt ch cătínăd ngăkhơngăth đi u ch nhălưiăsu tăđ bùăđ p chi
phíăvƠăr i ro cao khi cho vay
vayăth

nôngăthônădoăng

ng g păcácăb t tr căkhóăl

ng nhăh

i vay thi uătƠiăs n th ch păvƠăng

i

ng x uăđ n kh n ngătr n nh ăm t

mùa,ăd ch b nh,ăgiáăc b păbênh…ăK t qu lƠăcácăt ch cătínăd ng s h n ch cho vay
nơngăthơn,ăt đóăm raăc ăh iăchoătínăd ngăphiăchínhăth căphátătri năvìăng

iădơnă

nơngă thơnă r t c n v n cho s n xu t, c n ti nă đ trang tr iă choă cácă nhuă c uă đ t xu t
trong khi thu nh păkhôngăđ đ đápă ng.
H qu c a vi căcácăt ch cătínăd ngăchínhăth c h n ch cho vay
nhi uăng
cao.ă
tr

nơngăthơnălƠă

iănơngădơnăb l thu căvƠoătínăd ngăphiăchínhăth cănênăph i ch uălưiăsu t r t

c bi t

nơngăthơnănhi u kho năvayăphiăchínhăth c b ng ti năđ

căkhiămùaăthuăho ch b tăđ u ph iăđ

c th c hi n

căhoƠnătr b ng hi n v t sau khi thu ho ch

khi năchoălưiăsu t vay r t cao.
Lưiăsu tăvayămƠăh nôngădơnăph i tr lƠăm t trong nh ngăchiăphíăđ uăvƠoăc a
s n xu t,ădoăđóăgi mălưiăsu t s lƠmăgi măchiăphíăđ uăvƠoăvƠăt oănênăs khuy năkhíchă
c n thi t cho s hìnhăthƠnhăv n s n xu t. Khi khơngăvayăđ

c ngu nătínăd ngăchínhă


13

th c,ăng

iănơngădơnăph i tr lưiăsu tăcaoăh năbìnhăth

phiăchínhăth c.ă i uănƠyăd năđ n vi căng
d nălƠmăchoăng

ng cho nh ngăng

i cho vay

i cho vay ti năđ c quy năbócăl tăvƠăd n

iănơngădơnăb năcùng.

- Ngu năl căđ tăđai
tă đaiă lƠă đi u ki n c n thi t cho t t c cácă ngƠnhă s n xu t,ă nh ngă n i dung
kinh t s khácănhau.ăTrongăcơngănghi p,ăgiaoăthơng…ăđ tăđaiălƠăc ăs lƠmăn nămóngă
đ xơyăd ngănhƠămáy,ăcơngăx

ng,ăđ

ngăsá…ăTrongănơngănghi păđ tăđaiălƠăt ăli u

s n xu tăkhơngăth thay th đ

c,ănóăđóngăvaiătrịăquanătr ng trong h u h tăcácăho t

đ ngănôngănghi p nghi păđ c bi tălƠătr ng tr tăvƠăch nănuôi.
tăđaiălƠătƠiăs n quan tr ng nh t c aănôngăh vƠăkh n ngăti p c n v iăđ tălƠă
m t y u t quy tă đ nhă đ i v i s n xu tă nơngă nghi pă quaă đóă lƠmă nhă h

ngă đ n thu

nh p c aănôngăh . Do ph n l n thu nh p c aănôngăh ph thu căvƠoăs n xu tănôngă
nghi păvƠăs n xu tănôngănghi p

n

c ta ch y u s d ngălaoăđ ngătayăchơnăvƠăđ t t

nhiênănênădi nătíchăđ tănơngănghi păđóngăvaiătrịăquanătr ng đ i v i thu nh pănôngăh
(Hu nhăTr

ngăHuyăvƠăc ng s ,ă2008).ăNơngădơnăcóăth cóăm c thu nh păkhácănhauă

v iăkíchăth

căvƠăch tăl

ngăđ tăkhácănhau.ăNghiênăc u c aăMarshăvƠăc ng s (2007)

c ngăđưăchoăth yăquyămơăđ tăđaiănơngăh cóă nhăh
quơnăđ uăng

ng thu n chi u v i thu nh păbìnhă

i c aănơngăh ,ăcácănơngăh cóădi nătíchăđ t l năth

ngălƠăcácăh khá,ă

giƠu.ăPh n l năcácăh nghèoăcóădi nătíchăđ tăítăh năho căkhơngăcóăru ngăđ tăvƠătìnhă
tr ngănơngăh cóăítăđ t s n xu t ho căkhơngăcóăđ tăđangălanăr ng.
M cădùădi nătíchăđ tăđóngăvaiătrịăquanătr ng trong vi c m r ng s n xu t,ănơngă
cao thu nh pă choă nôngă h .ă Tuyă nhiên,ă doă đ că đi m c aă đ tă đaiă trongă s n xu tă nôngă
nghi pănênănôngăh cóăth nơngăcaoăđ phìănhiêuăc aăđ t,ănơngăcaoăn ngăsu tătrênăm t
đ năv di nătíchăđ t canhătácăđ t ngăm c s năl

s n xu tănh ngăh t ngăc

ngăđ uăt ăv n, s călaoăđ ng, ng d ng khoa h c k thu t

vƠoăs n xu tăđ t ngăn ngăsu t, s năl
nh păcaoăh năchoăh .
- Ngu năl călaoăđ ng

ng.ăDoăđó,ăđ i v i nh ng h cóăítăđ t

ngătrênăm tăđ năv di nătíchăs mang l i thu


14

Ngu n l călaoăđ ngălƠăl căl

ng s n xu t quan tr ng nh t c aăxưăh i.ăLaoăđ ng

lƠă y u t đ c bi tă thamă giaă vƠoă quáă trìnhă s n xu tă khơngă ch v s l

ngă ng

đ ngămƠăcịnăc ch tăl

nhăh

s l
Tr
l

ngăvƠăch tăl

ng ngu nălaoăđ ng.ă ưăcóănhi uănghiênăc u v

i lao
ng c a

ngălaoăđ ngăđ i v i thu nh p c aănôngăh .ăNghiênăc u c a Hu nh

ngăHuyăvƠăc ng s (2008)ăđưăchoăth yătrongăđi u ki n s n xu tăítăc ăgi iăhóa,ăs
ngălaoăđ ngălƠăy u t quan tr ngăgiúpănơngăh t ngăthuănh p. S l

trong h đ

căxácăđ nhălƠănh ngăng

ngălaoăđ ng

iătrongăđ tu iălaoăđ ng (nam t 15ăđ n 60 tu i,

n t 15ăđ n 55 tu i).ăNgoƠiăra,ănôngăh ch y u s d ngălaoăđ ngătrongăgiaăđìnhăđ
ph giúpăs n xu t,ăítăthăm
lao đ ng, tr emăvƠăng
th

năthêmălaoăđ ng.ăDoăđó,ăngoƠiălaoăđ ngătrongăđ tu i

i l n tu iătrongăgiaăđìnhăđ uăcóăth ph giúpăm t s côngăvi c

ngăngƠyăvƠăthuăho ch khi t iămùaăv , s thamăgiaănƠyăc ngăgópăph n t oănênăthuă

nh p cho h .
Tuyănhiênăc ngădoătínhăch tămùaăv trong s n xu tănơngănghi păvƠătrongăđi u
ki nătrìnhăđ c aăng

iălaoăđ ng h n ch ,ăkhóăthamăgiaăcácăho tăđ ngăphiănơngănghi p

nênătìnhătr ngălaoăđ ngănhƠnăr i trong t ng h kháăl n.ăTìnhătr ngănơngăh cịnănhi u
ng

iălaoăđ ng s ng ph thu căc ngăkháăph bi n hi nănay,ăcácănơngăh c ngăđưăcóăỦă

th c t tăh nătrongăvi c t oăđi u ki n h căhƠnhăchoă conăcáiănênăs l

ngăng

i tr c

ti pălaoăđ ngăvƠăt o thu nh păchoănơngăh khơngănhi u.ăVìăv yăđ i v i m t s h tuy
cóănhi uăng

iălaoăđ ngătrongăđ tu iălaoăđ ngănh ngăkhôngăt ngăthêmăđ

c thu nh p

cho h .
Ch tăl

ngălaoăđ ng c a h th hi n

trìnhăđ h c v n, tri th c, k n ng,ăkinhă

nghi m…ăc aăcácăthƠnhăviênătrongăh . Ngu nălaoăđ ng trong s n xu tănôngănghi păcóă
nh ngăđ căđi măriêngă soăv iăcácăngƠnhăs n xu t v t ch tăkhácăđóă lƠălaoăđ ng mang
tínhăth i v caoăvƠăngƠyăcƠngăthuăh p v s l
ngƠnhă phiă nôngă nghi p). Nh ngă laoă đ ng
th

ngă(doălaoăđ ng chuy n d năsangăcácă

l iă trongă l nhăv c s n xu tă nơngă nghi p

ngăcóăđ tu iătrungăbìnhăcao,ătrìnhăđ h c v n th păvƠăt l nƠyăcóăxuăh

ngăt ngă

lên.ă
Theo k t qu nghiênăc u c aăcácănhƠănghiênăc u Yang (2004), Hufman (1977),
h c v nălƠăv năđ m u ch t c a s phátătri n.ăXưăh iăcƠngăhi năđ iăthìătrìnhăđ h c v n
cƠngătr thƠnhăy u t quan tr ng quy tăđ nh kh n ng,ăl i th c a m iăng

iătrongăđ i


15

s ngăxưăh i.H c v n t oăraăc ăh i v vi călƠm,ătácăđ ngăđ n s l a ch n ngh nghi p,
kh ngăđ nh v th xưăh i c a m iăng
ch aăquaăđƠoăt oăth

ng

i. Nh ngălaoăđ ngătrìnhăđ h c v n th p ho c

ng g n v i nh ngăcôngăvi c thu nh p th p,ă khôngă năđ nhăvƠă

c l i.ăNơngădơnăcóătrìnhăđ h c v n cao s cóăl i nhu năcaoăh n,ăb iătrìnhăđ h c

v n cao t oăđi u ki n thu n l iăchoăng

iănôngădơnăápăd ng khoa h c k thu tăvƠoăs n

xu t, s d ng m tăcáchăhi u qu phơnăbónăvƠăcácăđ uăvƠoătrongăs n xu tăkhác.ăBênă
c nhăđóătrìnhăđ h c v năc ngăgiúpăchoăng
thôngă tină giúpă choă ng

iănôngădơnăt ngăc

ng kh n ngăn m b t

iă nơngă dơnă cóă thêmă c ăh iă đ tham gia ho tă đ ngă phiă nơngă

nghi păvƠătìmăvi călƠmă đơăth .
Trìnhă đ h c v n th pă đưă lƠmă choă ng

iă nôngă dơnă b h n ch trong vi c ti p

c năthôngătină, k thu t s n xu t... Th c t cho th y r ng ph n l n nh ng ch h cóă
trìnhăđ h c v năcaoăcóănhi uăc ăh i trong vi c ti p c năcácăti n b khoa h c k thu t
trong s n xu t, l a ch năngƠnhăngh s n xu tăkinhădoanhăcóă uăth h năsoăv i nh ng

ng

iă cóă trìnhă đ h c v n th p.Theoă Marshă vƠă c ng s (2007), m t t l l nă ng

nghèoălƠănôngădơn,ănh ngăng

iănƠyăth

i

ng thi u nh ng k n ng,ăk thu t s n xu t

vƠăkh n ngăti p c n v iăcácăngu n l căphátătri năkhácăc ngăr t th p.ăDoăđó,ăch h
v iătrìnhăđ h c v năcƠngăcao kh n ngăt o thu nh p cho b năthơnăvƠăđóngăgópăvƠoăthuă
nh păgiaăđìnhăcƠngăl n.
NgoƠiăra,ătrongăgiaăđìnhăthìăch h đ
th

cănhìnănh nălƠăng

iăcóăv th cao, h

ngă đóngă vaiă tròă quană tr ng trong vi c t ch c s n xu tă kinhă doanhă vƠă lƠă ng

i

đ aăraănh ng quy tăđ nh quan tr ng trong h giaăđình.ă Vìăth ,ătrìnhăđ h c v n c a
ch h khơngăch tácăđ ngăđ n kh n ngăt o thu nh p,ăchiătiêuăc a b năthơnăh mƠăcịnă
nhăh

ngăđ nătrìnhăđ h c v n, ngh nghi păvƠăc ăh iătìmăki m vi călƠmăc aăconăcáiă

h vƠăm c s ng c a c giaăđình.
Trìnhăđ h c v n c a ch h khơngăch cóăỦăngh aăr t l n trong vi c t oănênăs
n ngăđ ngăvƠăkh n ngăthíchă ng c a h tr

c nh ng bi năđ i c a cu c s ngămƠăcịnă

gópăph n t oănênăv tríăxưăh i c a h .Nh ng ch h cóătrìnhăđ h c v năcaoăth

ng thìă

thƠnhăviênătrongăh c ngăcóătrìnhăđ h c v n,ătrìnhăđ chunămơnăkháăh năvƠăthamă
giaăvƠoănhi uăngƠnhăngh trongăxưăh i t oănênănhi u m i quan h trongăxưăh i t đóă
t oănênăv tríăxưăh i c a h .ăCácăm i quan h nƠyăgiúpăchoănôngăh đ

c h tr kháă


16

nhi uăthơngătin,ăcóănhi uăc ăh i trong vi c ti p c năcácăngu n v nă uăđưi,ăk thu t s n
xu t m i...ăgópăph nănơngăcaoăthuănh p cho h .
NgoƠiăra,ădoătrìnhăđ c a ch h th

ng th păvƠăh ítăđ

căđƠoăt o v chună

mơnălƠmănơngănghi pămƠăs n xu tănôngănghi p l i ph thu c nhi uăvƠoăđi u ki n t

nhiên,ănênăh s n xu t ch y u d a theo kinh nghi m. Kinh nghi m c a ch h đóngă
vaiătrịăquanătr ng trong vi c s n xu t c a h ,ăthôngăth
s tránhăđ

ng h cóănhi u kinh nghi m

c nh ng r i ro v th i ti tăkhíăh u,ăphịngătr sơuăb nh, l a ch n th iăđi m

s n xu tăvƠăthuăho chăphùăh p v i nhu c u th tr

ng...ădoăđóăgópăph năt ngăthuănh p

choănơngăh .ăTheoăMarshăvƠăc ng s (2007)ătrìnhăđ h c v n hay kh n ngăk thu t,
kinh nghi măcóăth t o ra s khácăbi t trong kh n ngăt o thu nh p c a h .
NgoƠiăcácăy u t trên,ăth i gian h sinh s ng t iăđ aăph

ngăc ngălƠăm t y u t

quan tr ng trong vi că nơngă caoă thuă nh p c a h . Nh ng h cóă th i gian s ng
ph

đa

ngălơuăđiăđơiăv i vi c h cóănhi u m i quan h ,ăbƠăcon,ăb năbèă xung quanh s

giúpăđ h r t nhi u trong s n xu tăkinhădoanhăvƠănh ngăkhiăkhóăkh n.ăNh ng h nƠyă
cóăth iăgianălaoăđ ng s n xu tăvƠătíchăl yănhi uăn mă đ aăph

ngănênăc ngăthu n l i

h năv cácăđi u ki n s ng,ăđi u ki n s n xu t.ăNgoƠiăra,ănh ng h cóăth i gian s ng
đ aăph

ngălơuăn măph n l năcóăch h l n tu i.Ng

tr ngă vƠoă nh ngă ng

i Vi tăNamăđ t ni m tin, s kínhă

i l n tu i,ă vƠă cƠngă l n tu i h cƠngă ho tă đ ng s n xu t kinh

doanh nhi uăh nă(Phană ìnhăNgh a,ă2010).ăNh ng h s ngălơuăn măt iăđ aăph

ngăs

cóăv n, tƠiăs n nhi uăh nădoăqătrìnhătíchăl yănhi uăn m,ăvìăv yăcóăđi u ki n thu n
l iăđ s n xu tănơngăcaoăthuănh p.ăTuyănhiên,ănh ngănghiênăc u g năđơyăchoăth yăđ i
v i nh ngă ng

i tr tu i s d dƠngă trongă vi că thamă giaă cácă ho tă đ ngă phiă nôngă

nghi p (Demurgeră vƠă c ng s , 2010) mang l i thu nh pă caoă h nă đ i v i thu nh p
thu nătúy,ănênăđ i v i m t s h mƠăch h hayăcácăthƠnhăviênătrongăh cịnătr tu i
thìăc ngăcóănhi u kh n ngăh cóăngu n thu nh păcaoăh n.
2.1.3.2 Các y u t ti p c n th tr
Th tr

ngă lƠ n iă mƠă ng

ng

i s n xu tă nóiă chungă vƠă ng

iă nơngă dơnă nóiă riêngă

muaăcácălo i v tăt ăđ uăvƠoăvƠăbánăcácăs n ph măcơyătr ng, v tănuôiădoăh s n xu t
đ

c. Th tr

ngăc ngălƠăn iăng

iătiêuădùngămuaăl

ngăth c, th c ph m thi t y uăvƠă

cácălo iăhƠngăhóaăkhácăph c v cho cu c s ngăgiaăđình.

i v i s n ph mănôngănghi p


17

thìăth tr

ngăđ

căxemănh ălƠăm tăb

cătrungăgianăđ chuy n t iăhƠngăhóaăt nhƠăs n

xu tă(nơngădơn)ătr c ti p ho căgiánăti păđ năng

iătiêuădùngăciăcùng.ăDoăđó,ăvi c

s n ph mănôngănghi p c aănôngăh xơmănh păăvƠoăth tr

ngăvƠăbánăđ

c s n ph m

c aămìnhăv iăgiáăc h pălỦăs lƠăđi u ki n quan tr ngăđ nôngăh c i thi năvƠănơngăcaoă
thu nh p.
Trongăđi u ki n Vi t nam hi n nay, do h th ngătiêuăth s n ph măvƠăk t c u
h t ngăkémăphátătri nănênănôngăh bánăs n ph m t phátălƠăch y u.ăCácăđ aăph
n

cătaăcóăchungăđ căđi mălƠăvùngăđơăth th

ngă

ngăcóăk t c u h t ng kinh t - xưăh i

t tăh nă nơngăthơnăvìăth h nơngădơnă nơngăthơnăvƠăvùngăsơuăvùngăxaălnăb thi t
thịi.ă Nh ng h
tr

nơngă thơnă th

ng thi uă thôngă tină v ph

ngă th c s n xu tă vƠă th

ngătiêuăth , kh n ngăti p c n h th ngătínăd ngăchínhăth c th p, k t c u h t ng

nghèoănƠnălƠmăgi măgiáăbánănơngăs n,ănh ngăl iălƠmăt ngăchiăphíăđ uăvƠoătrongăqă
trìnhăs n xu t.ăNgoƠiăraădoătínhăc ng nh c trong ngu năcungănơngăs n (d h ăh ng,
khóăd tr ,ăcóătínhămùaăv )ănênănơngădơnăth

ng ph iăbánăchoăth

ngăláiăv iăgiáăr

trong khi mua l i nh ngă hƠngă hóaă khácă v iă giáă cao.ă L p lu nă trênă choă th y so v i
nh ngă nơngă h

nơngă thơnă thìă nh ng h

nhi uăđi u ki năđ bánăđ

trungă tơmă các th xưă hayă thƠnhă ph cóă

cănơngăs n v iăgiáăcaoăh n,ăchiăphíăv n chuy n th păh n,ă

b o qu nănôngăs n d dƠngăh n...ăt đóăcóăđ

c thu nh păcaoăh n.ăVƠădoăđơăth c ngă

lƠăkhuăv căcóăđơngădơnăc ănênănhuăc uăđ i v i nh ng s n ph mănơng nghi păc ngăcaoă
h n,ăm tăkhácăng

iădơnăđơăth c ngăcóăthuănh păcaoăh nănênăh s năsƠngătr giáăcaoă

cho nh ngănôngăs nănƠy,ăn u s n ph mănƠyă nơngăthơnăthìăch lƠăt s n xu t r i t
tiêuăth .
Chínhăvìăv y,

h u h tăcácăn

c t l đóiănghèoăcaoăth

ng t p trung

nh ng

vùngăxaăxôiăv i nh ngăđi u ki n th i ti t,ăđ tăđaiăkhôngăthu n l i. Trong khi nh ng
vùngăg năthƠnhăph vƠănh ng th tr

ng l năthìăcóăt l đóiănghèoăth pă(

ng Kim

S n,ă2008).
2.2 T NGăQUANăTẨIăLI U
Cácănghiênăc u th c nghi m v thu nh p vƠăđaăd ngăhóaăthuănh p c aănơngăh
đ

c th c hi n r t nhi u

trongăvƠăngoƠiăn

c. M t s nghiênăc uăđi năhìnhănh ăsau:


18

Hu nhă Tr

ngă Huy,ă Lêă T nă Nghiêm,ă Maiă V nă Namă (2008)ă đưă nghiênă c u

“Thuănh păvƠăđaăd ngăhóaăthuănh p c aănôngăh
trênăs li u thu th păđ

ng b ngăsôngăC u Long”ăd a

c t 201 h nôngădơnăt iăcácăt nh An Giang, Ti năGiang,ăSócă

Tr ngăvƠăTp.C năTh .ăNghiênăc u s d ngămơăhìnhăh iăquyăđ xácăđ nhăcácă y u t
nhă h
t

ngă đ n thu nh p c a h nôngă dơnă th c hi nă đaă d ngă hóaă vƠă xácă đ nh m i

ngăquan gi aăchúng.ăTrongăđó,ăthuănh pălƠăbi n ph thu căvƠăcácăy u t gi iăthíchă

g m: t l laoăđ ng c a h ,ătrìnhăđ h c v n c a ch h , di nătíchăđ tănơngănghi p c a
h , ch s đaăd ngăhóaăthuănh p.
K t qu nghiênăc u cho th y thu nh p ch y u c aăcácăthƠnhăviênătrongăh ph
thu căvƠoă ho tăđ ng tr ng tr t, k đ nălƠă thuănh p t ho tă đ ngăkinhădoanhă mƠăch
y uălƠăbnăbánănh nh ăt păhóa,ăqnă n,ăbênăc nhăđóăthuănh p t ti năl

ngăvƠăti n

cơngăc aăcácăthƠnhăviênăđóngăvaiătrịăquanătr ng trong t ng thu nh p c a h , nh tălƠă
nh ng h khơngăcóăđ t s n xu tăthìăthuănh p c a h h u h t xu tăphátăt ho tăđ ng
lƠmăthuêăchoănh ng h khác.
K t qu phơnătíchăs li uăđưăch ng minh r ngăcácăy u t nh ăt l laoăđ ng c a
h ,ă trìnhă đ h c v n c a ch h , di nă tíchă đ tă nơngă nghi p, ch s đaă d ngă hóaă thuă
nh păcóăquanăh ch t ch vƠăt l thu n v i thu nh p c a h nơngădơn.ăDoăđó,ăn u h
cóăkh n ngăt tăh năv laoăđ ng,ăđ tăđai,ătrìnhăđ h c v năthìăh cóănhi uăc ăh iăt ngă
thu nh pătrongăqătrìnhăđaăd ngăhóa.ăBênăc nhăđó,ănghiên c uăc ngănh n th y r ng
cácăy u t

nhăh

ngăđ n thu nh păc ngăchínhălƠăcácăy u t

nhăh

ngăđ n kh n ngă

đaăd ngăhóaăthuănh p c a h nơngădơn,ăc th khi h b h n ch v v n,ălaoăđ ng, k
n ngăs n xu t s d nă đ n h nôngădơnăch tham gia duy nh t m t ho tăđ ng t o thu
nh p.
Tácă gi Maiă V nă Namă (2008)ă đưă cóă nghiênă c uă “C ăs choă phátă tri n doanh
nghi p v aăvƠănh vƠănôngăh
cho th yăxuăh

ng b ngăsôngăC uăLong”.ăK t qu nghiênăc uănƠyă

ngăđaăd ngăhóaăs n xu t c aănơngăh

SócăTr ngăvƠăTi n Giang t

cácăt nh An Giang, C năTh ,ă

ngăđ i th p so v i k t qu t kh oăsátăm c s ngănôngăh

c aă vùngă n mă 2002.ă Thuă nh p c aă nôngă h ph thu c ch y uă vƠoă s n xu tă nơngă
nghi p;ătrongăđóăl nhăv c tr ng tr t chi m 37% trong t ng thu nh p, k tăđ nălƠăth y
s nă 14%ă vƠă ch nă nuôiă 8%.ă NgoƠiă raă nông h cịnă thamă giaă cácă ho tă đ ngă phiă nơngă


19

nghi pănh ălƠmăthuêăh
y ut

nhăh

ng ti năcông,ăt kinh doanh chi măđ nă40%.ăBênăc nhăđóăcácă

ngăđ n thu nh păc ngăchínhălƠăcácăy u t h n ch đ i v i kh n ngăđaă

d ngă hóaă thuă nh p c aă nơngă h nh ă t l laoă đ ng, di nă tíchă đ t s n xu t,ă trìnhă đ ,
v n…
Tácăgi VõăTh M Trangă(2009)ăđưăcóănghiênăc uă“Phơnătíchăcácăy u t
h

ngă đ n thu nh pă vƠă quy tă đ nhă đaă d ngă hóaă thuă nh p c aă nôngă h

Côngă ôngăt nh Ti năGiang”.ăD aătrênăs li u thu th păđ

nh

huy nă Gịă

c t 135 nơngăh t i huy n

GịăCơngă ơng,ăt nh Ti n Giang. K t qu nghiênăc u cho th y:
+ăXuăh
c aănơngăh đ

ngăđaăd ngăhóaăs n xu t c aănơngăh cịnăt

ngăđ i th p. Thu nh p

căhìnhăthƠnhăt cácăho tăđ ng s n xu tănơngănghi p, chi mătrênă60%ă

thu nh p bao g m tr ng tr t,ăch nănuôiăvƠăth y s n;ăphiănôngănghi p chi m 38,96%
g măcácăngh lƠmăthuê,ăkinhădoanhăbuônăbánănh ;ăcácăthuănh păkhácăchi m 1,27%.
+ Thu nh p c a h ph thu c ch y uă vƠoă s n xu tă nơngă nghi p,ă trongă nơngă
nghi pă thìă l nhă v c tr ng tr t chi mă 32%,ă ch nă nuôiă chi m 14,7%, th y s n chi m
12,4%.ăNgoƠiăraănghiênăc uăcịnăchoăbi t thu nh p c aănhómăh đaăd ngăhóaăcaoăh nă
r t nhi u so v iănhómăh ch aăđaăd ng.ăTrongăđóăthuănh p t cácăho tăđ ngăphiănơngă
nghi păđóngăvaiătrịăquanătr ng trong vi căt ngăthuănh p khi m căđ đaăd ngăhóaăcƠngă
cao.
+ Nh ng h cóăthuănh p th păthìăkh n ngăthamăgiaăvƠoăcácăho tăđ ngăphiănơngă
nghi p cao, ph n l n thu nh p c a h cóăđ

călƠăt cácăho tăđ ngălƠmăthuêă(lƠmăh ,

ph c v quán,ălƠmăthuêăkhơuăthuăho ch,ălƠmăc …).ăNguyênănhơnăch y uălƠădoăs h n
ch ngu n l căđ uăvƠoătrongăs n xu tănh ngăl iăd ăth aălaoăđ ngănênăt n d ng th i
gianănơngănhƠnăđ lƠmăth.
+ K t qu phơnă tíchă cịnă đ aă raă m t s s khácă bi t gi aă haiă nhómă h đưă đaă
d ngăhóaăvƠăch aăđaăd ngăhóaăthuănh p:ăcóăs chênhăl ch gi a di nătíchăđ tăcanhătácă
vƠăt l laoăđ ngătrongănơngăh , thu nh p c a h …ăDoăđó,ăkhiămu năt ngăthuănh păthìă
nơngă h ph i tham gia th tr
h

ngă laoă đ ng ho c chuy nă đ iă c ă c u s n xu t theo

ngăđaăd ngăhóaăcơyătr ng v tănuôi.ă