Tác động của việc ứng dụng nông nghiệp công nghệ mới đến thu nhập của nông dân trồng lúa tại thành phố long xuyên tỉnh an giang luận văn thạc sĩ 2015

1

TR

B ăGIÁOăD CăVĨă ĨOăT O
NGă IăH CăKINHăT ăTP.ăH ăCHệăMINH

OĨNăTH ăH

NGăHĨ

TÁCă

NGăC AăVI Că NGăD NGăNÔNGăNGHI P
CÔNGăNGH ăM Iă NăTHUăNH PăC A
NÔNG DÂN TR NGăLỎAăT IăTHĨNHăPH ă
LONG XUYÊN, T NHăANăGIANG

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT

TP.ăH ăChíăMinhă- N m 2015
TP.ăH ăChíăMinhă N mă2015


2

TR

B ăGIÁOăD CăVĨ ĨOăT O
NGă IăH CăKINHăT ăTP.ăH ăCHệăMINH

OĨNăTH ăH

NGăHĨ

TÁCă

NGăC AăVI Că NGăD NGăNÔNGăNGHI P
CÔNGăNGH ăM Iă NăTHUăNH PăC A
NÔNG DÂN TR NGăLỎAăT IăTHĨNHăPH ă
LONG XUYÊN, T NHăANăGIANG

Chuyên ngành: Chính sách công
Mưăs : 60340402

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT
NG

IăH

NGăD NăKHOAăH C:ă

PGS.ăTS.ă INHăPHIăH

TP.ăH ăChíăMinhă- N mă2015


i

L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng tôi và hoàn toàn do

tôi hoàn thành. Các s li u nghiên c u và k t qu th c nghi m nêu trong lu n v n là
trung th c, có ngu n g c rõ ràng và ch a t ng đ

c ai công b trong b t k công

trình nghiên c u nào khác.
TÁC GI LU NăV N

OĨNăTH H

NGăHĨ


ii

TịMăT T
Lu n v n “Tácă đ ngă c aă vi că ngă d ngă nôngănghi pă côngă ngh ă m iă đ nă
thuă nh pă c aă h ă nôngă dơnă tr ngă lúaă t iă thƠnhă ph ă Longă Xuyên,ă t nhă Ană
Giang”ăđ

c th c hi n t tháng 11/2014 đ n tháng 5/2015, v i m c tiêu phân tích

hi u qu c a vi c ng d ng ch

ng trình khuy n nông chuy n giao ti n b k thu t,

công ngh “M t ph i n m gi m” (g i t t là ng d ng nông nghi p công ngh m i,
vi t t t là UDNNCNM) c a h nông dân tr ng lúa, đ ng th i phân tích các nhân t
tác đ ng đ n thu nh p c a h nông dân t i thành ph Long Xuyên, t nh An Giang.
Nghiên c u th c hi n b ng ph

ng pháp đ nh l

ng: ti n hành th ng kê mô t

đ phân tích đ c đi m m u nghiên c u; s d ng các ki m đ nh đ ki m đ nh m i
quan h gi a nông dân có ng d ng nông nghi p công ngh m i và nông dân không
ng d ng nông nghi p công ngh m i v hi u qu k thu t và hi u qu kinh t ; th c
hi n phân tích h i quy tuy n tính đa bi n đ đánh giá các nhân t tác đ ng đ n thu
nh p c a h nông dân. S li u nghiên c u đ

c thu th p thông qua ph ng v n tr c

ti p các h gia đình trên đ a bàn nghiên c u v i m u h p l là 150 m u.
K t qu nghiên c u cho th y, ch

ng trình khuy n nông chuy n giao ti n b

k thu t, công ngh “M t ph i n m gi m” đ t hi u qu v k thu t nh s d ng
gi ng xác nh n nhi u h n, gi m đ

cl

ng gi ng s d ng, gi m l

s d ng, gi m s l n phun thu c BVTV và s l n b m n

c.

ng phân bón

ng th i, cho th y

đ t hi u qu v kinh t nh gi m chi phí s n xu t lúa t đó góp ph n t ng thu nh p
cho h nông dân. Bên c nh đó, qua k t qu h i quy đa bi n cho th y ki n th c nông
nghi p c a h nông dân, vi c ng d ng nông nghi p công ngh m i, vay v n t các
đ nh ch chính th c có tác đ ng đ n v i thu nh p c a h nông dân tr ng lúa, các
bi n có Ủ ngh a v i đ tin c y l n h n 95%. Mô hình h i quy có h s xác đ nh đi u
ch nh R2 là 44,8%, đ
t t

c ki m đ nh là phù h p, không có hi n t

ng quan gi a các ph n d và ph

ng đa c ng tuy n,

ng sai thay đ i nên s d ng đ

c.

Qua k t qu nghiên c u, lu n v n đ a ra m t s gi i pháp nâng cao hi u qu
c a vi c ng d ng nông nghi p công ngh m i và nâng cao thu nh p cho h nông
dân tr ng lúa

thành ph Long Xuyên trong th i gian t i.


iii

M CL C
L i cam đoan ................................................................................................................i
Tóm t t ....................................................................................................................... ii
M c l c...................................................................................................................... iii
Danh m c các ký hi u, ch vi t t t ................................................................................................. vi
Danh m c các b ng .................................................................................................. vii
L i m đ u ..................................................................................................................1
1. Lý do ch n đ tài ..........................................................................................1
2. M c tiêu nghiên c u ....................................................................................2
3. Câu h i nghiên c u: .....................................................................................2
4.
4.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u................................................................3

it

ng nghiên c u ...............................................................................3

4.2. Không gian nghiên c u .............................................................................3
4.3. Th i gian nghiên c u ................................................................................3
5. Ph

ng pháp nghiên c u .............................................................................3

6. ụ ngh a th c ti n c a đ tài .........................................................................4
7. B c c c a lu n v n .....................................................................................4
Ch

ng I C s lý thuy t ...........................................................................................6
1.1. C s lý thuy t v k thu t, công ngh m i trong nông nghi p ...............6
1.1.1. L

c kh o lý thuy t ...............................................................................6

1.1.2. Các nghiên c u th c nghi m .................................................................8
1.2. C s lý thuy t v thu nh p và các nhân t
1.2.1. L

nh h

ng đ n thu nh p ......9

c kh o lý thuy t ...............................................................................9

1.2.2. Kh o l

c các nghiên c u th c nghi m: ...............................................9

1.2.3. Các nhân t tác đ ng đ n thu nh p c a h gia đình ............................10
1.3. Kinh nghi m th c ti n nâng cao thu nh p h gia đình nông thôn ..........13

Ch

1.3.1. Kinh nghi m ngoài n

c ......................................................................13

1.3.2. Kinh nghi m trong n

c ......................................................................14

ng II T ng quan v tình hình kinh t xã h i c a TP. Long Xuyên ..................16


iv

2.1.

c đi m v tình hình kinh t , xã h i thành ph Long Xuyên ...............16

2.2. Tình hình phát tri n nông nghi p
Ch

ng III Ph

thành ph Long Xuyên...................18

ng pháp lu n và mô hình nghiên c u .............................................22

3.1. Quy trình nghiên c u ..............................................................................22
3.2. Ph

ng pháp nghiên c u ........................................................................23

3.3. D li u nghiên c u ..................................................................................31
3.3.1. Ngu n d li u thu th p.........................................................................31
3.3.2. Ph

Ch

ng pháp ch n m u và xác đ nh kích th

c m u ..........................32

ng IV K t qu nghiên c u và th o lu n............................................................33
4.1. Phân tích đ c đi m m u nghiên c u .......................................................33
4.2. Phân tích hi u qu k thu t c a vi c UDNNCNM .................................37
4.2.1. Ki m đ nh m i liên h gi a tham gia t p hu n ch

ng trình “M t ph i

n m gi m” v i ng d ng nông nghi p công ngh m i .............................................37
4.2.2. Ki m đ nh m i liên h gi a ng d ng công ngh m i v i s d ng
gi ng xác nh n ..........................................................................................................38
4.2.3. Ki m đ nh m i liên h gi a ng d ng công ngh m i v i hình th c thu
ho ch .........................................................................................................................40
4.2.4. Ki m đ nh m i liên h gi a ng d ng công ngh m i v i s l
gi ng, phân bón s d ng, s l n phun thu c BVTV, s l n b m n

ng

c ....................41

4.3. Phân tích hi u qu kinh t c a vi c UDNNCNM ...................................45
4.3.1. Phân tích k t qu th ng kê ...................................................................45
4.3.2. Phân tích k t qu ki m đ nh T đ i v i m u đ c l p ............................48
4.4. K t qu h i quy tuy n tính phân tích các y u t

nh h

ng đ n thu nh p

c a h nông dân ........................................................................................................53
4.4.1. Phân tích h i quy..................................................................................53
4.4.2. Th o lu n k t qu h i quy ....................................................................56
K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................................................58
1. K t lu n ......................................................................................................58
2. Ki n ngh ....................................................................................................59


v

3. H n ch và đ ngh h

ng nghiên c u ti p theo ........................................62

Tài li u tham kh o ....................................................................................................... 6
Ph l c ...................................................................................................................... 71


vi

DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

VI T T T

BVTV

B o v th c v t

IPM

Qu n lý d ch h i t ng h p (Integrated Pest Management)

IRRI

Vi n nghiên c u lúa g o qu c t (International Rice Research
Institute)

UDNNCNM

ng d ng nông nghi p công ngh m i


vii

DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1:

nh ngh a các bi n và gi thuy t ............................................................ 28

B ng 4.1. K t qu th ng kê v gi i tính c a ch h ................................................ 33
B ng 4.2: K t qu th ng kê v trình đ h c v n c a ch h .................................... 33
B ng 4.3. K t qu th ng kê đ c đi m tu i c a ch h .............................................. 35
B ng 4.4. K t qu th ng kê đ c đi m kinh nghi m tr ng lúa c a ch h ................ 35
B ng 4.5. K t qu th ng kê đ c đi m s nhân kh u c a h ..................................... 36
B ng 4.6. K t qu th ng kê đ c đi m s lao đ ng chính c a h .............................. 36
B ng 4.7. K t qu th ng kê đ c đi m quy mô đ t c a h ......................................... 37

B ng 4.8. K t qu th ng kê v ki n th c nông nghi p c a ch h ........................... 37
B ng 4.9. K t qu th ng kê gi a bi n UDNNCNM và TGTHUAN ........................ 37
B ng 4.10: K t qu th ng kê gi a bi n UDNNCNM và SDGXN ........................... 38
B ng 4.11: B ng c c u gi ng lúa nông dân s d ng............................................... 39
B ng 4.12: B ng ngu n g c gi ng lúa nông dân s d ng ........................................ 39
B ng 4.13: K t qu th ng kê gi a bi n UDNNCNM và hình th c thu ho ch ......... 40
B ng 4.14: K t qu th ng kê ..................................................................................... 41
B ng 4.15. K t qu th ng kê ..................................................................................... 45
B ng 4.16. K t qu h i quy c a mô hình .................................................................. 53
B ng 4.17: Tóm t t mô hình ..................................................................................... 54
B ng 4.18: Phân tích ph

ng sai (ANOVA) ............................................................ 54

B ng 4.19: K t qu tóm t t mô hình h i quy ph ..................................................... 55
B ng 4.20: V trí quan tr ng c a các y u t .............................................................. 56


viii

DANH M C CÁC HÌNH V ,ă

TH

Hình 2.1: B n đ hành chính thành ph Long Xuyên .............................................. 16
Bi u đ 2.1: Th hi n n ng su t s n xu t lúa ........................................................... 20
Hình 3.1: Quy trình nghiên c u ................................................................................ 22
Hình 3.2: Khung phân tích các y u t

nh h

ng đ n thu nh p ............................... 23


1

L IM

U

1. Lý do ch năđ tài
Nông nghi p là ngành có vai trò quan tr ng trong đ i s ng c a con ng
cung c p l

ng th c, th c ph m cho con ng

i,

i, cung c p nguyên li u cho ngành

công nghi p s n xu t và hàng hoá cho xu t kh u. Ngày nay v i xu th phát tri n c a
th gi i, vi c đ a ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t, n đ nh và phát tri n s n
xu t ngành nông nghi p là v n đ đ

c

ng, nhà n

c đ c bi t quan tâm và ng

i

dân đ ng tình ng h , vi c ng d ng các k thu t, công ngh m i vào nông nghi p
là m t t t y u.
An Giang là t nh mà s n xu t nông nghi p là ngành kinh t m i nh n, nó gi
vai trò n n t ng, t o ra ngu n v n tích l y cho quá trình công nghi p hóa, hi n đ i
hóa g n v i phát tri n kinh t tri th c c a t nh. Thành ph Long Xuyên là trung tâm
kinh t , chính tr , v n hóa, xã h i c a t nh, có di n tích t nhiên 11.534,9ha, trong
đó đ t nông nghi p 7.486,54 ha chi m 64,9% [3]. Th i gian qua, ti m n ng v nông
nghi p c a thành ph v i công ngh khai thác hi n h u đã ch m tr n t ng tr
cùng v i nguy c m t cân b ng sinh thái, y u t thoái hóa ch t l
nông nghi p nh : đ t, n

c, môi tr

ng,

ng tài nguyên

ng ngày càng nghiêm tr ng. Do đó, đòi h i tái

c c u l i ngành nông nghi p theo chi u sâu là yêu c u b c xúc hi n nay, nh m
thúc đ y ngành nông nghi p phát tri n nhanh và b n v ng.
Trong s n xu t lúa, thành ph đã tri n khai m nh m các ch

ng trình khuy n

nông chuy n giao ng d ng k thu t, công ngh m i đ n nông dân, nh m giúp
ng

i nông dân nâng cao ki n th c v nông nghi p, k thu t nông nghi p, qua đó

góp ph n t ng n ng su t, ch t l
nông dân. Ch

ng trình “Ba gi m ba t ng” đ

và ng d ng vào n m 2003.
ch

i

c thành ph Long Xuyên tri n khai

n n m 2009, thành ph tri n khai và ng d ng

ng trình “M t ph i n m gi m”.

thu t và đ
ch

ng h t g o, gi m chi phí, t ng thu nh p cho ng

c k t tinh t nhi u ch

ây là ch

ng trình tích h p nhi u y u t k

ng trình nghiên c u th nghi m tr

ng trình IPM (Qu n lý d ch h i t ng h p), ch

c đó nh

ng trình “Ba gi m ba t ng”,


2

ch n gi ng, ti t ki m n

c, gi m th t thoát sau thu ho ch… c a các nhà khoa h c

nông nghi p trong và ngoài n

c.

V i mong mu n tìm hi u rõ h n hi u qu c a vi c ng d ng ch

ng trình

khuy n nông chuy n giao ng d ng k thu t, công ngh “M t ph i n m gi m” vào
nông nghi p nh t là hi u qu v kinh t nên đ tài “Tácăđ ngăc aăvi că ngăd ngă
nôngănghi păcôngăngh ăm iăđ năthuănh păc aănôngădân tr ngălúaăt iăthƠnhăph ă
LongăXuyên,ăt nhăAnăGiang” đ

c th c hi n nh m đánh giá hi u qu c a vi c ng

d ng nông nghi p công ngh m i và các nhân t

nh h

ng đ n thu nh p c a nông

dân tr ng lúa, t đó có gi i pháp t ng thu nh p cho nông dân tr ng lúa trong th i
gian t i.
2. M c tiêu nghiên c u
Phân tích hi u qu c a vi c ng d ng nông nghi p công ngh m i đ i v i
nông dân tr ng lúa t i thành ph Long Xuyên, t nh An Giang.

ng th i, phân tích

các nhân t tác đ ng đ n thu nh p c a nông dân tr ng lúa. Trên c s đó đ ra các
khuy n ngh nâng cao hi u qu c a vi c ng d ng nông nghi p công ngh m i và
các nhân t tác đ ng đ n thu nh p nh m nâng cao đ i s ng c a h nông dân tr ng
lúa t i thành ph Long Xuyên.
3.ăCơuăh iănghiênăc u:
gi i quy t m c tiêu trên đ tài h

ng đ n các câu h i nghiên c u sau:

- Vi c ng d ng nông nghi p công ngh m i mang l i hi u qu kinh t đ i v i
thu nh p c a nông dân tr ng lúa nh th nào?
- Các nhân t v đ tu i, trình đ , … có tác đ ng đ n thu nh p c a nông dân
tr ng lúa nh th nào?
- Hàm Ủ v m t chính sách công liên quan đ n t ng c

ng ng d ng nông

nghi p công ngh m i?
K t qu nghiên c u s đ

c đúc k t, làm c s cho nh ng g i Ủ v m t chính

sách liên quan đ n vi c ng d ng nông nghi p công ngh m i

thành ph Long

Xuyên, t nh An Giang, đ c bi t là các gi i pháp làm t ng thu nh p cho nông dân
tr ng lúa, góp ph n thúc đ y phát tri n kinh t xã h i c a thành ph .


3

4.ă

iăt

ngăvƠăph măviănghiênăc u

4.1.

iăt

ngănghiênăc u

Tác đ ng c a vi c ng d ng ch

ng trình khuy n nông chuy n giao ti n b k

thu t, công ngh “M t ph i n m gi m” đ i v i thu nh p c a nông dân tr ng lúa trên
đ a bàn thành ph Long Xuyên và các nhân t khác tác đ ng đ n thu nh p c a nông
dân tr ng lúa.
4.2.ăKhôngăgianănghiênăc u
Các h nông dân có UDNNCNM và các h nông dân không UDNNCNM trên
đ a bàn thành ph Long Xuyên v i 03 ph

ng, xã tiêu bi u là: M Hòa, Bình

Khánh và M Khánh.
4.3.ăTh iăgianănghiênăc u
Thu th p d li u th c p: Các báo cáo k t qu , s li u đánh giá th c tr ng thu
nh p c a h nông dân tr ng lúa tr

c khi UDNNCNM và hi u qu c a vi c

UDNNCNM t n m 2009 đ n n m 2014
Thu th p d li u s c p:
-

i u tra ki n th c và hi u qu s n xu t lúa c a nông dân trong v

ông

Xuân 2013 ậ 2014.
- Ph ng v n các cán b chuyên môn k thu t, cán b qu n lỦ Nhà n

c

thu c các c quan trên đ a bàn thành ph nh H i Nông dân, Tr m B o v th c v t,
Phòng Kinh t và các c quan c p t nh nh H i Nông dân T nh, Chi c c B o v
th c v t, S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn.
- Ph ng v n sâu m t s nông dân đã qua l p t p hu n ch

ng trình khuy n

nông chuy n giao ti n b k thu t, công ngh “M t ph i n m gi m” v
2013 ậ 2014 tìm hi u s đánh giá c a h đ i v i hi u qu c a ch
5.ăPh

ông Xuân

ng trình.

ngăphápănghiênăc u
th c hi n m c tiêu nghiên c u đ ra, lu n v n có hai n i dung nghiên c u

chính là tác đ ng c a vi c ng d ng nông nghi p công ngh m i đ n hi u qu s n


4

xu t, thu nh p c a nông dân tr ng lúa và các nhân t tác đ ng đ n thu nh p c a
nông dân tr ng lúa.
Vi c nghiên c u th c hi n ch

ng trình đi u tra, l y m u ng u nhiên v i t ng

s m u là 150, trong đó 80 m u là h nông dân có tham gia và 70 m u là h nông

dân không tham gia các l p t p hu n ch

ng trình khuy n nông “M t ph i n m

gi m” theo danh sách tham gia t p hu n do H i Nông dân ph
đó s phân lo i trong 150 h sau khi t p hu n ch

ng xã qu n lỦ. Sau

ng trình khuy n nông “M t ph i

n m gi m” có ng d ng và không ng d ng k thu t, công ngh vào s n xu t.

t

đó đánh giá s khác bi t v th c hi n các bi n pháp k thu t, hi u qu kinh t gi a
h nông dân UDNNCNM và nông dân không UDNNCNM b ng ki m đ nh Trung
bình m u đ c l p (Independent Sample T-test) và ki m đ nh Chi bình ph
square test).
h

ng (Chi-

ng th i, th c hi n phân tích h i quy đa bi n đ đánh giá m c đ

nh

ng c a các nhân t tác đ ng đ n thu nh p c a h nông dân tr ng lúa và th c

hi n các ki m đ nh đ ki m tra m c đ tin c y c a mô hình h i quy.

D li u đ

c x lỦ b ng ch

ng trình SPSS 18.0.

6.ăụăngh aăth c ti n c aăđ tài
ánh giá tác đ ng c a ch

ng trình khuy n nông chuy n giao ti n b k

thu t, công ngh “M t ph i n m gi m” v hi u qu k thu t, hi u qu kinh t đ i
v i nông dân tr ng lúa.

ng th i, đánh giá các y u t

nh h

ng đ n thu nh p c a

nông dân tr ng lúa t đó g i ý m t s gi i pháp nh m t ng thu nh p cho nông dân
tr ng lúa trong th i gian t i. K t qu nghiên c u c a đ tài có th là c s cho chính
quy n đ a ph

ng, các h nông dân tham kh o đ có nh ng gi i pháp c th và kh

thi nh m nâng cao hi u qu c a vi c UDNNCNM và nâng cao thu nh p c a nông
dân tr ng lúa trên đ a bàn thành ph Long Xuyên.
7. B c c c a lu năv n
K t c u c a lu n v n đ

c trình bày nh sau:

Ph n m đ u: Gi i thi u t ng quan v đ tài nghiên c u: lý do nghiên c u;
m c tiêu nghiên c u; câu h i nghiên c u; đ i t

ng, ph m vi nghiên c u; ph

pháp nghiên c u và Ủ ngh a th c ti n c a đ tài nghiên c u.

ng


5

Ch

ng 1: Trình bày t ng quan lý thuy t v ch

ng trình “M t ph i n m

gi m”; nh ng c s lý thuy t liên quan đ n thu nh p và các nhân t
thu nh p c a nông dân tr ng lúa. Ghi nh n các nghiên c u tr
ngoài n
Ch

c đó

ng đ n
trong và

c v thu nh p.
ng 2: Trình bày t ng quan v đ c đi m t nhiên, kinh t , xã h i và tình

hình phát tri n nông nghi p
Ch

nh h

ng 3: Trình bày ph

thành ph Long Xuyên.
ng pháp nghiên c u, mô hình nghiên c u và ngu n

d li u cho nghiên c u.
Ch

ng 4: Trình bày k t qu nghiên c u, phân tích th ng kê d li u nghiên

c u, phân tích k t qu c a mô hình nghiên c u.
Ph n K t lu n và ki n ngh : T ng k t toàn b k t qu nghiên c u, t đó đ a ra
m t s gi i pháp có tính ch t g i ý nh m nâng cao thu nh p cho nông dân tr ng lúa
trên đ a bàn thành ph Long Xuyên.


6

CH
C ăS

NGăI

LÝ THUY T

1.1. C ăs lý thuy t v k thu t,ăcôngăngh ăm iătrongănôngănghi pă
1.1.1. L

c kh o lý thuy t

1.1.1.1. Các khái ni m
Nông nghi p theo ngh a h p là ngành s n xu t ra c a c i v t ch t mà con
ng

i ph i d a vào quy lu t sinh tr

nh l

ng c a cây tr ng, v t nuôi đ t o ra s n ph m

ng th c, th c ph m… đ th a mãn các nhu c u c a mình. Nông nghi p theo

ngh a r ng còn bao g m c lâm nghi p, ng nghi p.
Công ngh là gi i pháp, quy trình, bí quy t k thu t có kèm theo ho c không
kèm theo công c , ph

ng ti n dùng đ bi n đ i ngu n l c thành s n ph m (Lu t

Khoa h c công ngh , 2013).
Theo

inh Phi H (2008), công ngh là t p h p các ph

k n ng, bí quy t, công c và ph

ng pháp, quy trình,

ng ti n nh m bi n đ i các ngu n l c thành các

s n ph m hay d ch v ph c v cho s n xu t và đ i s ng. Công ngh đ

c coi là s

k t h p gi a ph n c ng và ph n m m. Ph n c ng là máy móc, nhà x

ng, thi t b .

Ph n m m bao g m 3 thành ph n: con ng

i (ki n th c, k n ng, tay ngh , kinh

nghi m), thông tin (bí quy t, quy trình, ph

ng pháp) và t ch c (s p x p, đi u

ph i, qu n lý).
Theo V
ng
đ

ình Th ng (2011), công ngh là t p h p nh ng ki n th c c a con

i, nh ng đã đ

c chuy n hóa thành ph

ng th c và ph

c v t ch t hóa trong công c lao đ ng, đ i t

ng pháp s n xu t, đã

ng lao đ ng, trong quy trình công

ngh ho c k t tinh thành k n ng, k x o hay k t h p các y u t đ u vào sao cho có
hi u qu nh t c a ng

i lao đ ng trong s n xu t nông nghi p. Các ti n b khoa h c

công ngh trong nông nghi p có th phân nhóm nh sau: ti n b k thu t trong vi c
s d ng gi ng, phân bón, thu c b o v th c v t; trong vi c c i t o đ t; s d ng
ngu n n

c trong nông nghi p và v n đ b o v môi tr

ng; trong vi c s d ng các


7

ph

ng ti n c khí; nh ng ti n b liên quan đ n ng

i lao đ ng g m: trình đ v n

hóa, k n ng, k x o, trình đ qu n lỦ…
Nh v y có th nói ng d ng nông nghi p công ngh m i là vi c đ a các công
ngh , k thu t m i, tiên ti n vào s n xu t nông nghi p nh m t o ra các s n ph m
đ t n ng su t và ch t l

ng cao h n.

1.1.1.2. C s hình thành ch
Ch

ng trình “M t ph i n m gi m”

ng trình “Ba gi m ba t ng” có n i dung: Ba gi m là gi m l

gi m phân đ m, gi m thu c tr sâu; Ba t ng là t ng n ng su t, t ng ch t l
l i nhu n. Ch

ng trình “Ba gi m ba t ng” đ

ng gi ng,
ng, t ng

c công nh n là ti n b k thu t đ

t ng hi u qu s n xu t lúa cao s n theo Quy t đ nh s 1579/Q /BNN-KHCN ngày

30/7/2005 c a B nông nghi p và phát tri n nông thôn.
Ch

ng trình “M t ph i n m gi m” là s m r ng c a ch

ng trình “Ba gi m

ba t ng” và ti p t c đ a vào áp d ng các k thu t m i nh ph i dùng gi ng xác
nh n, áp d ng k thu t t
gi m s d ng n

ct

i

t khô xen k (ADW-Alternate Wettingand Drying) đ

i và gi m th t thoát sau thu ho ch ch y u là dùng máy g t

đ p liên h p và ph i, s y đúng k thu t.
Theo Quy t đ nh s 532/Q -TT-CLT ngày 07/11/2012 c a C c Tr ng tr t v
vi c công nh n “ ng d ng bi n pháp k thu t t ng h p “M t ph i n m gi m”
ng b ng Sông C u Long” là ti n b khoa h c k thu t, quy trình áp d ng đ

c

công nh n ch y u là:
V đ t: Chu n b k , trang b ng m t ru ng;
V gi ng: S d ng gi ng xác nh n, l

ng gi ng gieo s t 80-100kg/ha,

gieo s đ ng lo t, t p trung “né r y”;
V phân bón: Bón phân theo nhu c u c a cây lúa, tránh bón th a phân đ m;
Qu n lỦ n

ct

i theo ph

ng pháp

t khô xen k ;

Qu n lý d ch h i lúa: tuân th theo IPM, h n ch phun thu c trong giai đo n
lúa đ nhánh (d

i 40 ngày tu i); s d ng thu c b o v th c v t (BVTV) theo

nguyên t c “ B n đúng” (đúng lúc, đúng thu c, đúng li u, đúng cách);
Thu ho ch lúa đúng đ chín và s d ng máy g t đ p liên h p.


8

Nh v y theo các khái ni m
có th nói ch

ph n 1.1.1.1, trên l nh v c khoa h c công ngh

ng trình “M t ph i n m gi m” đ

c xem là công ngh m i trong

nông nghi p vì g m c ph n c ng nh v t t nông nghi p, công c và ph n m m là
quy trình k thu t đ

c áp d ng nh m t o ra s n ph m và làm t ng hi u qu s n

xu t lúa. Do đó trong ph m vi lu n v n nghiên c u là tác đ ng c a vi c ng d ng
ch

ng trình khuy n nông “M t ph i n m gi m” đ

c tác gi g i t t là ng d ng

nông nghi p công ngh m i (và vi t t t là UDNNCNM).
1.1.2. Các nghiên c u th c nghi m
Theo Nguy n V n Hòa và c ng s (2006), t n m 2001 đ n n m 2005 t i
ng b ng Sông C u Long, s n l

ng và n ng su t lúa t ng ch y u do công tác

ch n t o, phát tri n gi ng m i và s d ng gi ng xác nh n ngày càng t ng.
Theo Ph m V n Kim (2005), kho ng cách tr ng nh h

ng đ n s phát tri n

c a d ch b nh. Vi c tr ng th a giúp thông thoáng, gi m m đ , không làm gi m
nhi t đ bên d

i tán cây, giúp gi m s phát tri n c a d ch b nh và giúp gi m s

lây lan c a d ch b nh. Kho ng cách tr ng ph thu c vào k thu t canh tác và t i An
Giang đã đ t đ

c

m c khuy n cáo t 80-100 kg/ha. Qua đó, n ng su t v n đ m

b o n đ nh và l i nhu n đ t đ

c cao h n do gi m đ

c chi phí t các khâu k

thu t khác.
Theo Nguy n H u Huân (2006), ru ng càng bón nhi u phân đ m thì thi t h i
do sâu b nh gây ra càng n ng. Ru ng lúa bón đ m cao (200 kgN/ha) b r y nâu gây
h i

m t s cao, t l thi t h i do sâu cu n lá, sâu đ c thân và b nh đ o ôn gia t ng.
Theo báo cáo nghi m thu mô hình th nghi m c a Chi c c B o v th c v t

t nh An Giang (n m 2009), qua đi u tra 175 h nông dân cho th y vi c ng d ng
mô hình “M t ph i n m gi m” b

c đ u mang l i hi u qu nh : nông dân trong mô

hình s d ng 85% gi ng xác nh n, nông dân ngoài mô hình s d ng 41,7% gi ng

xác nh n; nông dân trong mô hình gi m đ
l n/v thu c tr sâu, gi m 0,5 l n t

in

c 24,5kg gi ng/ha, 6,9 kgN/ha, 0,6

c so v i nông dân canh tác theo t p quán.

oàn Ng c Ph và c ng s (2010), qua k t qu đi u tra 146 h nông dân cho
th y nông dân tham gia ch

ng trình “M t ph i n m gi m” đ t hi u qu k thu t là:


9

gi m đ

c 40,35kg gi ng/ha, 15,33 kgN/ha, 1 l n phun thu c tr sâu r y, 0,6 l n

phun thu c tr b nh, gi m m t s l n b m t

i so v i nông dân canh tác theo t p

quán. Trong vòng 40 ngày sau khi s 70,5 % nông dân “M t ph i n m gi m” không
phun thu c tr sâu, trong khi ch có 37,3% nông dân canh tác theo t p quán không
phun. Tuy nhiên, n ng su t lúa t

ng đ

ng nhau là 7,4 t n/ha.

Theo Asea và c ng s (2010), nông dân nên s d ng gi ng ch t l
gi ng ch t l

ng t t vì

ng t t có th làm t ng n ng su t t 5-20%.

Theo Feder và Slade (1993) và Van den Ban (1996), t ch c khuy n nông làm
c u n i gi a công ngh m i và ng

i ng d ng nó. Thông qua các ch

hu n luy n, các h c ng tác viên ho c các ph

ng trình

ng ti n thông tin đ i chúng, h

th ng khuy n nông chuy n giao các công ngh m i đ n nông dân. Vì v y, h th ng
khuy n nông có vai trò quy t đ nh đ i v i vi c nâng cao ki n th c nông nghi p cho
nông dân và ng d ng công ngh m i m t cách nhanh chóng cho đa s nông dân.
1.2. C ăs lý thuy t v thu nh p và các nhân t
1.2.1. L

nhăh

ngăđ n thu nh p

c kh o lý thuy t

Theo T ng c c Th ng kê (2010): thu nh p c a h là toàn b chi phí và giá tr
hi n v t quy thành chi phí sau khi đã tr chi phí s n xu t mà h và các thành viên
c a h nh n đ

c trong m t th i gian nh t đ nh, th

ng là m t n m.

Trong nghiên c u này, ngu n thu nh p c a nông dân tr ng lúa là thu nh p t
vi c bán lúa sau khi đã tr đi các chi phí (chi phí gi ng lúa, chi phí thu c b o v
th c v t, chi phí phân bón, chi phí b n n

c, chi phí thu ho ch,…) và chi phí công

lao đ ng (công lao đ ng gia đình và lao đ ng thuê m
1.2.2. Kh o l

n).

c các nghiên c u th c nghi m:

Theo Scoones (1998) cho r ng có hai y u t tác đ ng đ n thu nh p c a h gia
đình: m t là, các kho n ti t ki m và tín d ng; hai là,v n con ng
và l c l

i (g m giáo d c

ng lao đ ng).

Theo Karttunen (2009) cho r ng ngu n l c v n con ng
nh gi i tính, trình đ ki n th c c a ch h có nh h

i và các y u t xã h i

ng đ n thu nh p c a h gia

đình. Theo Phandanouvong (1998), trình đ giáo d c và đ tu i c a ch h

nh


10

h

ng t i thu nh p c a h . Safa (2005) ch ng minh các đ c tr ng nh :

tu i, quy

mô lao đ ng c a h , kinh nghi m s n xu t và ki n th c v l nh v c s n su t nh
h

ng đ n thu nh p c a h .
Theo

trình đ

inh Phi H và Chi Vandy (2010) cho r ng di n tích đ t nông nghi p,

ng d ng công ngh sinh h c, trình đ

đ ki n th c nông nghi p c a ch h

nh h

ng d ng công ngh c gi i, trình
ng thu n chi u đ n thu nh p c a h

nông dân.
Theo

inh Phi H và Hoàng Th Thu Huy n (2010), cho r ng di n tích đ t

nông nghi p, trình đ ki n th c c a ch h , mô hình đa d ng nh h

ng thu n chi u

đ n thu nh p c a h nông dân.
Theo

Quang Giám và Tr n Quang Trung (2013), cho r ng các h nông dân

ch n nuôi heo th t tham gia k t n i th tr

ng

các mô hình khác nhau đ u có m c

thu nh p cao h n so v i các h không tham gia. Và các nhân t nh quy mô s n
xu t, trình đ h c v n, đ a v xã h i và bi n đ ng giá s n ph m trên th tr
h

ng đ n kh n ng tham gia k t n i nông dân ậ th tr
Theo

ng nh

ng c a nông h .

inh Phi H và Nguy n V n Hòa (2014), cho r ng ki n th c nông

nghi p, chi phí s n xu t n m, v n vay ngân hàng và kinh nghi m s n xu t c a ch
h

nh h

ng đ n thu nh p c a h s n xu t n

Theo inh Phi H và Tr

c c t b n.

ng Châu (2014), cho r ng trình đ v n hóa c a ch

h , quy mô h , quy mô di n tích đ t nông nghi p, s ho t đ ng t o thu nh p và kinh
nghi m s n xu t c a ch h

nh h

ng đ n thu nh p c a h .

1.2.3. Các nhân t tác đ ng đ n thu nh p c a h gia đình
Qua khái ni m và các nghiên c u nêu trên, các nhân t tác đ ng đ n thu nh p
c a h gia đình nông thôn bao g m:
th

Ngh nghi p c a ch h : Ng

i lao đ ng làm vi c trong l nh v c nông nghi p

ng có thu nh p th p h n ng

i lao đ ng làm vi c trong l nh v c phi nông

nghi p, do l nh v c này th

ng có nhi u r i ro v thiên tai, d ch b nh hay giá c

không n đ nh. Nguy n H u T nh (2010), trong 330 h m u đi u tra t i huy n Bù
ng c a t nh Bình Ph

c đã k t lu n: t l h nghèo c a nhóm h làm ngh phi


11

nông nghi p là 4,55%, trong khi c a nhóm h làm ngh nông nghi p là 11,19%, cao

g p 2,46 l n. Theo Nguy n Th Y n Mai (2011), t i các xã biên gi i t l nghèo c a
nhóm h làm ngh phi nông nghi p là 32,39%, trong khi t l h nghèo c a nhóm
h làm ngh nông nghi p chi m đ n 54,96%. Qua đó, cho th y thu nh p c a nhóm
h làm ngh nông nghi p th p nhi u so v i nhóm h làm ngh phi nông nghi p.
Kinh nghi m c a ch h : Ch h có s n m làm vi c càng nhi u thì thu nh p
bình quân c a h s càng t ng. Bùi Quang Bình (2008), ng d ng hàm Mincer
nghiên c u v v n con ng

i đ i v i thu nh p c a h s n xu t cà phê

Nguyên. K t qu nghiên c u cho th y kinh nghi m làm vi c có nh h

Tây

ng đ n thu

nh p, n u ch h có s n m kinh nghi m t ng 1 đi m thì thu nh p c a h t ng 0,577
đi m. T i V nh Long, Nguy n Qu c Nghi và c ng s (2011) k t lu n: s n m kinh
nghi m làm vi c c a ch h càng nhi u thì thu nh p bình quân c a h s càng t ng.
Trình đ h c v n c a ch h : Ng

i có trình đ h c v n th p th

hi u bi t và kh n ng ti p thu ki n th c, k thu t nông nghi p đ
xu t đ t ng n ng su t, ch t l

i u này xu t phát t th c t là

i thích nghi d dàng h n v i nh ng thay đ i c a xã h i

và k thu t. Vì v y, trình đ h c v n có nh h

ng đ n kh n ng t ng thu nh p c a

h gia đình. Bùi Quang Bình (2008) và Nguy n
r ng nh ng ng

ng d ng vào s n

ng s n ph m đ t ng thu nh p cho h . Solow (1957)

cho r ng giáo d c làm cho lao đ ng hi u qu h n.
giáo d c cho phép m i ng

ng thi u

c Th ng (2002) c ng k t lu n

i có trình đ h c v n cao h n s có m c thu nh p cao h n.

Gi i tính c a ch h :

khu v c nông thôn v n còn quan đi m “Tr ng nam”

nên ph n l n ch h là nam. L nh v c nông nghi p ch y u là lao đ ng c b p nên
ph n l n nh ng h có ch h là nam th

ng có n ng su t cao h n, nên thu nh p

c ng cao h n. Theo Nguy n Tr ng Hoài (2010),

nhi u thành ki n kh c khe v vai trò c a ng
nh h

các n

c đang phát tri n, n i còn

i ph n thì gi i tính c a ch h có

ng đ n kh n ng nghèo c a h . Nh ng h gia đình có ch h là n gi i có

kh n ng nghèo cao h n nh ng h có ch h là nam gi i, đ c bi t là nh ng vùng
nông thôn nghèo, n i mà ph n ít có c h i ti p c n nh ng vi c làm v i thu nh p
cao mà th

ng xuyên làm vi c n i tr trong nhà, cu c s ng d a vào ngu n thu nh p


12

t nam gi i. Bùi Quang Bình (2008) k t lu n gi i tính c a ch h có nh h

ng t i

thu nh p c a h , n u ch h là nam gi i thì thu nh p c a h s cao h n 0,237 đi m
so v i h có ch h là n gi i.
T l ph thu c: là t l th hi n s ph thu c c a s ng

i không có kh n ng

t o ra thu nh p trong h so v i s lao đ ng chính c a h . Theo Nguy n Tr ng Hoài
(2010), ng

i ph thu c là ng

gia đình. Ng

i không tham gia lao đ ng t o ra thu nh p cho h

i ph thu c càng cao thì gánh n ng cho gia đình càng l n do v y s

làm gi m thu nh p bình quân c a h gia đình. Theo Nguy n Sinh Công (2004) đã
nghiên c u th c nghi m và có k t lu n n u t l ph thu c càng cao thì thu nh p
bình quân đ u ng

i c a h càng th p.

Quy mô di n tích đ t: Trong l nh v c nông nghi p, đ t là t li u s n xu t
chính và có tính quy t đ nh đ t o ra thu nh p cho h gia đình. Do đó, nh ng h
nông dân không có ho c có ít đ t s n xu t thì thu nh p th

ng th p. Nguy n Sinh

Công (2004) và Mwanza (2011) đã ch ng minh thu nh p c a h t l thu n v i di n
tích đ t s n xu t, t c là di n tích đ t càng nhi u thì thu nh p c a h càng cao.
Kh n ng ti p c n ngu n tín d ng chính th c: là kh n ng h nông dân có th
vay v n

các ngân hàng v i lãi su t theo quy đ nh đ đ u t phát tri n kinh t gia

đình. Nguy n Bích

ào (2008) cho r ng tín d ng có vai trò quan tr ng trong phát

tri n kinh t nông thôn. V n là đi u ki n tiên quy t k t h p v i trình đ s n xu t
kinh doanh, ti p thu khoa h c k thu t và nhanh nh y n m b t th tr

ng t đó giúp

nhi u h m nh d n áp d ng các ti n b c a khoa h c k thu t đ t ng n ng su t,
t ng s n l

ng, t ng t tr ng hàng hoá và h giá thành s n ph m. Do v y, đ đ m

b o ngu n v n cho s n xu t, ng

i nông dân ph i vay thêm v n t các đ nh ch

chính th c và không chính th c. Tuy nhiên không ph i h dân nào c ng có kh
n ng ti p c n các ngu n tín d ng d n đ n thi u v n đ u t , h không th mua
nguyên li u ph c v s n xu t nh gi ng cây tr ng, v t nuôi, phân bón, đ u t máy
móc, thi t b nên khó có th áp d ng ti n b k thu t vào s n xu t.
Ki n th c nông nghi p: có th xem là t ng th các ki n th c v k thu t, kinh
t và c ng đ ng mà ng

i nông dân có đ

c và ng d ng vào ho t đ ng s n xu t

13

c a h . Theo Hsieh, S.C. (1963), ki n th c nông nghi p c a nông dân ph thu c
vào m c đ mà h ti p c n v i các ho t đ ng c ng đ ng

vùng nông thôn.

Wharton C.A. (1959) nh n th y v i t t c các ngu n l c đ u vào gi ng nhau, hai
nông dân khác nhau v trình đ k thu t nông nghi p s có k t qu s n xu t khác
nhau.

inh Phi H (2008) cho r ng trình đ ki n th c nông nghi p tác đ ng cùng

chi u đ n thu nh p c a nông dân

Vi t Nam. Ki n th c nông nghi p bao g m ki n

th c chung v nông nghi p và ki n th c k thu t nông nghi p. Ki n th c chung v
nông nghi p có th đ
đ ng c ng đ ng

c xem xét b i m c đ tham gia c a nông dân vào các ho t

nông thôn. Ki n th c k thu t nông nghi p c a nông dân là m t

b ph n quan tr ng và quy t đ nh đ n trình đ ki n th c nông nghi p c a nông dân.
1.3. Kinh nghi m th c ti n nâng cao thu nh p h gia đình nông thôn
1.3.1. Kinh nghi m ngoài n
Theo Tr n Vi t D ng (2015),

c
Thái Lan th c hi n chính sách đ y m nh ng

d ng ti n b khoa h c k thu t và công ngh m i trong nông nghi p đ nâng cao
thu nh p c a h gia đình nông thôn. Do di n tích đ t nông nghi p có h n nên Thái
Lan đ y m nh phát tri n nông nghi p theo h

ng đ y m nh ng d ng ti n b khoa

h c k thu t, nh m c i t o đ t tr ng, lai t o các gi ng cây tr ng m i có kh n ng
thích ng v i nh ng vùng đ t canh tác b c màu, khô h n.

gi và nâng cao đ phì

nhiêu đ t nông nghi p, Thái Lan s d ng các lo i phân bón h u c , phân vi sinh và
thu c tr sâu sinh h c. Thông qua đó, v a giúp s d ng qu đ t hi u qu , gi m
nh p kh u phân bón và nâng cao xu t kh u nông s n h u c s ch.

Thái Lan hi n

nay, m c đ c gi i hóa đã bao ph t ng th a ru ng. Ngay c nh ng khâu sau thu
ho ch c ng đ

c c gi i hóa toàn b . Nh ng bí quy t thành công c a nông dân

Thái Lan chính là s k t h p khéo léo gi a kinh nghi m canh tác truy n th ng v i
vi c áp d ng ti n b khoa h c k thu t và công ngh m i. B i do đi u ki n t nhiên
khác nhau nên nhi u vùng c n ph i có nh ng công ngh và k thu t canh tác đ c
thù. “Nút th t c chai” trong vi c nâng cao ch t l
tri n b n v ng đã đ

ng nông s n theo h

ng phát

c các nhà khoa h c tháo g b ng công ngh sinh h c (công

ngh bi n đ i gien, lai t o gi ng cây tr ng, v t nuôi,...)


14

Theo Ph m

i (2015),

Nh t B n th c hi n chính sách phát huy các ngành

ngh truy n th ng, nâng cao thu nh p cho c dân nông thôn. Nh m phát huy nh ng
ti m n ng và l i th c a t ng thôn, làng, t ng l i th c nh tranh các s n ph m đ c
thù c a m i đ a ph

ng, b o t n các ngành, ngh truy n th ng, nâng cao thu nh p

cho nông dân, d n thu h p kho ng cách gi a nông thôn và đô th , Nh t B n phát
đ ng phong trào “m i làng m t s n ph m”. M i đ a ph

ng, tùy vào đi u ki n và

hoàn c nh c th c a mình, l a ch n nh ng s n ph m đ c đáo, mang đ m nét đ c

tr ng c a đ a ph

ng đ phát tri n. Y u t thành công ch y u c a phong trào là

nh n bi t nh ng ngu n l c ch a đ

c s d ng t i đ a ph

ngu n l c m t cách sáng t o đ cung c p trên th tr

ng tr

c khi v n d ng

ng. Có ba nguyên t c c b n

đ phát tri n phong trào “m i làng m t s n ph m”: Hành đ ng đ a ph
toàn c u; T tin sáng t o; Phát tri n ngu n nhân l c.

i u lỦ thú c a ch

v n đ ng “m i làng m t s n ph m” là không ch “chi n th ng”
mà còn gây ti ng vang

th tr

th tr

ng trình
ng n i đ a

ng qu c t .

1.3.2. Kinh nghi m trong n
Theo H i L ng (2015),

ng, suy ngh

c

t nh Khánh Hòa trong 4 n m tri n khai xây d ng

nông thôn m i, t ngu n v n g n 8,35 t đ ng (v n h tr c a ngân sách Trung
ng và v n đ i ng c a ng

i dân), các đ a ph

ng trong t nh đã h tr các mô

hình phát tri n gi ng cây tr ng, nuôi tr ng th y s n, ch n nuôi gia súc, gia c m; h
tr đ u t máy móc, thi t b ph c v SX cho nông dân; h tr các ngành ngh nông
thôn... Bên c nh ngu n v n h tr t Trung

ng, ngân sách t nh c ng h tr h n

26,74 t đ ng cho 16.152 h dân, 7 h p tác xã, 6 t h p tác và 1 trang tr i th c hi n
phát tri n s n xu t. Cùng v i đó, vi c d n đi n, đ i th a trong s n xu t nông nghi p
đã kh c ph c đ

c tình tr ng ru ng đ t manh mún, s n xu t nh l . Vi c thi t k l i

ru ng đ ng, nâng c p h th ng th y l i đã t o đi u ki n thu n l i cho ng

i dân áp

d ng c gi i hóa vào s n xu t, có đi u ki n t ch c s n xu t nông nghi p hàng hóa.
C ng nh chính sách này xu t phát t l i ích c a nông dân nên đã t o đ
thu n cao trong nhân dân.

c s đ ng


15

K t lu năch
Trong ch

ng 1

ng này lu n v n đã đ c p đ n t ng quan lý thuy t v nông nghi p

công ngh m i, trong ph m vi lu n v n là ch

ng trình khuy n nông chuy n giao

ng d ng k thu t, công ngh m i “M t ph i n m gi m”; làm rõ khái ni m v thu
nh p và các y u t

nh h

ng đ n thu nh p c a h nông dân.

và đánh giá các nghiên c u tr

ng th i, ghi nh n

c đó v hi u qu c a vi c ng d ng ch

ng trình

khuy n nông chuy n giao ng d ng k thu t, công ngh m i “M t ph i n m gi m”;
đánh giá v m i quan h gi a các y u t tác đ ng đ n thu nh p, đ t đó làm c s
cho vi c l a ch n mô hình nghiên c u.