đề tài bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp này

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011 - 2015)

Đề tài
BẮT NGƯỜI TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VÀ VIỆC
HOÀN THIỆN NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG BIỆN
PHÁP NÀY

Giảng viên hướng dẫn:
Ths. Trần Hồng Ca
Bộ môn: Luật tư pháp

Sinh viên thực hiện:
Phạm Thị Huyền Trâm
MSSV: 5115946
Lớp: Luật tư pháp 2- K37

Cần Thơ, tháng 11/2014


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
…..o0o…..
........................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày tháng năm 2014


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
..…o0o…..
........................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày tháng năm 2014

Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này

PHẦN MỞ ĐẦU
MỤC LỤC
Lý do chọn đề tài ........................................................................................................ 1
Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................. 2
Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 3
Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 3
Bố cục đề tài .............................................................................................................. 3

PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN BẮT NGƯỜI
1.1 Những quy định chung về biện pháp ngăn chặn ........................................... 6
1.1.1 Sơ lược hình thành các quy định về biện pháp ngăn chặn ......................... 6
1.1.2 Khái niệm chung về biện pháp ngăn chặn.................................................. 7
1.2 Khái quát chung về biện pháp ngăn chặn bắt người...................................... 9
1.2.1 Khái niệm về biện pháp ngăn chặn bắt người ............................................ 9
1.2.2 Đặc điểm về biện pháp ngăn chặn bắt người trong tố tụng hình sự.......... 13
1.2.3 Nguyên tắc áp dụng biện pháp bắt người trong tố tụng hình sự ............... 14
1.3 Vai trò và ý nghĩa của biện pháp bắt người trong tố tụng hình sự.............. 16
1.3.1 Vai trò của biện pháp bắt người trong tố tụng hình sự ............................ 16
1.3.2 Ý nghĩa của biện pháp bắt người trong tố tụng hình sự ........................... 17

CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ CÁC TRƯỜNG
HỢP BẮT NGƯỜI

2.1 Các trường hợp bắt người trong tố tụng hình sự ......................................... 19
2.1.1 Bắt bị can, bị cáo để tạm giam .................................................................. 19
2.1.1.1 Khái niệm về biện pháp bắt bị can, bị cáo để tạm giam ....................... 19
2.1.1.2 Đối tượng,điều kiện áp dụng biện pháp bắt bị can, bị cáo để tạm giam 19
2.1.1.3 Thẩm quyền ra lệnh bắt bị can ,bị cáo để tạm giam ............................. 20
2.1.1.4 Trình tự, thủ tục tiến hành bắt bị can, bị cáo để tạm giam ................... 22
2.1.2 Bắt người trong trường hợp khẩn cấp ..................................................... 23
2.1.2.1 Khái niệm về việc bắt người trong trường hợp bắt người khẩn cấp ..... 23
2.1.2.2 Đối tượng về việc bắt người trong trường hợp khẩn cấp ..................... 24
2.1.2.3 Những trường hợp áp dụng biện pháp bắt người khẩn cấp .................. 25
2.1.2.4 Thẩm quyền ra lệnh bắt người trong trường hợp khẩn cấp .................. 27
2.1.2.5 Trình tự,thủ tục tiến hành bắt người khẩn cấp ..................................... 28
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
2.1.3 Bắt người phạm tội quả tang hoặc đang bị truy nã .................................. 29
2.1.3.1 Khái niệm bắt người trong trường hợp phạm tội quả tang hoặc đang
bị truy nã ............................................................................................................... 29
2.1.3.2 Đối tượng áp dụng trong trường hợp phạm tội quả tang hoặc đang
bị truy nã .............................................................................................................. 29
2.1.3.3 Những trường hợp áp dụng bắt người phạm tôi quả tang hoặc bị truy
nã .......................................................................................................................... 29
2.1.3.4 Thẩm quyền áp dụng bắt người phạm tội quả tang hoặc bị truy nã...... 31
2.1.3.5 Trình tự, thủ tục tiến hành bắt người phạm tội quả tang hoặc bị truy
nã ......................................................................................................................... 31
2.2 Bắt người trong một số trường hợp đặc biệt ................................................ 32

2.2.1 Bắt Đại biểu Quốc hội và Đại biểu Hội đồng nhân dân ........................... 32
2.2.1.1 Khái niệm về Đại biểu quốc hội và Hội đồng nhân dân ...................... 32
2.2.1.2 Trường hợp áp dụng bắt đại biểu quốc hội và hội đồng nhân dân ....... 32
2.2.1.3. Trình tự, thủ tục tiến hành bắt đại biểu quốc hội và hội đồng nhân dân34
2.2.2 Bắt người chưa thành niên phạm tội ........................................................ 35
2.2.2.1 Khái niệm về người chưa thành niên phạm tội..................................... 35
2.2.2.2 Trường hợp áp dụng bắt người chưa thành niên phạm tội………………36
2.2.2.3 Trình tự, thủ tục bắt người chưa thành niên phạm tội………………….…37
2.2.3 Bắt người nước ngoài phạm tội ................................................................ 38
2.2.3.1 Khái niệm về người nước ngoài phạm tội ........................................... 38
2.2.3.2 Trường hợp bắt người nước ngoài phạm tội ....................................... 39
2.2.3.3 Trình tự, thủ tục bắt người nước ngoài phạm tội ................................ 40
2.3 Những việc cần làm sau khi bắt người hoặc nhận người bị bắt................... 43
2.4 Quyền và nghĩa vụ của người bị bắt ............................................................. 46
2.4.1 Quyền người bị bắt ................................................................................... 46
2.4.2 Nghĩa vụ của người bị bắt người ............................................................... 47

CHƯƠNG 3
THỰC TRẠNG VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN BIỆN PHÁP BẮT NGƯỜI
TRONG BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
3.1 Thực tiễn áp dụng bắt người trong tố tụng hình sự ..................................... 48
3.2 Vướng mắt, bất cập của việc bắt người trong tố tụng hình sự .................... 51
3.3 Một số kiến nghị để hoàn thiện pháp luật về việc bắt người trong tố tụng
hình sự ................................................................................................................. 56
3.3.1 Hoàn thiện một số quy định của bộ luật tố tụng hình sự ......................... 56
3.3.2. Hoàn thiện về mặt thực tiễn áp dụng biện pháp bắt người...................... 60
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm

Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này

PHẦN KẾT LUẬN
Kết luận ................................................................................................................. 63

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong hệ thống các biện pháp cưỡng chế tố tụng hình sự, các biện pháp ngăn
chặn chiếm vị trí đặc biệt quan trọng, vì nó giúp cơ quan tiến hành tố tụng có điều kiện
thuận lợi để giải quyết vụ án hình sự. Xuất phát từ những đặc trưng của quan hệ xã hội
là đối tượng điều chỉnh của luật tố tụng hình sự. Đó là những quan hệ luôn có một bên
là quyền lực cơ quan nhà nước có trách nhiệm và quyền hạn giải quyết các vụ án hình
sự, mặt khác tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, nguy hiểm cho lợi ích chung
của cộng đồng, do vậy trong tố tụng hình sự các cơ quan có thẩm quyền có quyền áp
dụng các biện pháp cưỡng chế tác động tới đối tượng. Đặc biệt, hiện nay cải cách tư
pháp đang được đảng, nhà nước ta quan tâm coi là nhân tố quan trọng thúc đẩy quá
trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa việt nam, góp phần tích cực
thực hiện mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Để tạo

điều kiện thuận lợi cho việc đấu tranh phòng, chống tội phạm, pháp luật tố tụng hình
sự quy định cho cơ quan tố tụng được áp dụng nhiều biện pháp cưỡng chế khác nhau
trong đó có biện pháp ngăn chặn. Những biện pháp ngăn chặn khi được áp dụng sẻ ảnh
hưởng trực tiếp đến các quyền cơ bản của công dân được ghi nhận trong hiến pháp và
văn bản luật khác. Đặc biệt nó được quy định tại chương VI Bộ luật tố tụng hình sự
năm 2003 và nó mang những đặc tính riêng:
Thứ nhất, bắt người luôn là một vấn đề nhạy cảm trong đời sống, chính trị, xã
hội, bắt người đúng hay không đúng quy định của pháp luật, bắt oan sai có thể ảnh
hưởng trực tiếp đến các quyền cơ bản của công dân, liên quan đến đời sống, đường lối
chính sách Đảng, Nhà nước. Việc bắt một số đối tượng đặc biệt về chính trị-xã hội, ở
trong nước hay ngoài nước các đối tượng là người nước ngoài phạm tội còn ảnh hưởng
đến chính sách đối nội và quan hệ đối ngoại của nhà nước ta. Vì vậy việc bắt người
đúng pháp luật sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của cuộc đấu tranh phòng chống tội
phạm,ngăn ngừa kịp thời những hành vi phạm tội cũng như hành vi trốn tránh pháp
luật, gây khó khăn cho việc giải quyết vụ án, đảm bảo cho việc điều tra, truy tố, xét
xử, thi hành án được thuận lợi. Ngược lại, việc bắt người không đúng pháp luật sẽ gây
ra thiệt hại nhiều như xâm phạm tự do thân thể của công dân, làm giảm uy tín của nhà
nước và các cơ quan bảo vệ pháp luật, gây hoang mang cho người dân.
Thứ hai, đây là biện pháp để cơ quan tiến hành tố tụng và người có thẩm quyền
có thể tác động một cách hợp pháp đến một số quyền cơ bản của công dân và bảo hộ
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
nhằm ngăn chặn tội phạm, ngăn ngừa tội phạm trốn tránh pháp luật hoặc có hành vi
gây khó khăn trong tố tụng hình sự cũng còn là một phương tiện góp phần đảm bảo
thực hiện các quyền tự do dân chủ công dân, hạn chế và ngăn ngừa sự xâm phạm một

cách tùy tiện trái pháp luật.
Thứ ba, biện pháp ngăn chặn bắt người là một trong những biện pháp ngăn chặn
có ý nghĩa quan trọng để ngăn chặn tội phạm, xử lý người phạm tội và giải quyết
nhanh chóng, có hiệu quả vụ án hình sự. Nó còn là một phương tiện ngăn chặn kịp thời
và hiệu quả các hành vi phạm tội. Góp phần giảm bớt hậu quả của tội phạm và có thể
hạn chế và ngăn chặn hậu quả do tội phạm gây ra. Bảo vệ kịp thời những đối tượng mà
tội phạm tác động đến.
Thứ tư, biện pháp ngăn chặn bắt người có những hạn chế nhất định cũng là vấn
đề đáng quan tâm: tình trạng bắt giữ sau không xử lý được, phải trả tự do hoặc đình
chỉ điều tra còn nhiều, số lượng án tạm đình chỉ với lý do bị can trốn, chưa bắt được
còn phổ biến, đặc biệt tinh thần tham gia của quần chúng trong công tác ngăn chặn tội
phạm còn yếu… biện pháp bắt người còn tồn tại những khó khăn vướng mắc nhất định
cùng với nhận thức của những người áp dụng biện pháp này và cũng còn tồn tại những
trường hợp áp dụng không phù hợp với quy định của pháp luật ảnh hưởng đến quyền
và lợi ích hợp pháp của người dân.
Những tồn tại này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó những bất
cập từ các quy định của pháp luật, hạn chế trong công tác tổ chức, chỉ đạo điều hành,
năng lực của cán bộ, Điều tra viên, Kiểm sát viên là những nguyên nhân chính. Để
nâng cao chất lượng bắt người, phục vụ việc giải quyết vụ án nhanh chóng, thuận lợi,
tiếp tục hoàn thiện pháp luật kết hợp với các giải pháp về tổ chức, đào tạo, nâng cao
năng lực, tuyên truyền pháp luật, xây dựng mối quan hệ phối hợp hiệu quả giữa các cơ
quan luôn có ý nghĩa quan trọng đối với chất lượng hoạt động của các cơ quan tiến
hành tố tụng. Thấy được tầm quan trọng đó mà người viết muốn nghiên cứu các quy
định của pháp luật về biện pháp ngăn chặn bắt người trong tố tụng hình sự và hướng
hoàn thiện biện pháp này như thế nào là việc làm cần thiết cho cải cách tư pháp hiện
nay.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Dựa trên các quy định của pháp luật về các biện pháp ngăn chặn trong bộ luật tố
tụng hình sự người viết nghiên cứu về biện pháp ngăn chặn bắt người, từ đó xây dựng
nên những khái niệm, những quy định hợp lí. Nghiên cứu thực tiễn áp dụng quy định

của pháp luật về biện pháp ngăn chăn bắt người để thấy được những tồn tại, vướng
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
mắc của luật. Từ đó giúp cho chúng ta có cái nhìn khái quát hơn về thẩm quyền, trình
tự, thủ tục bắt người trong tố tụng hình sự để có thể đảm bảo quyền tự do thân thể của
công dân. Đồng thời, người viết còn đưa ra những nhận xét, kiến nghị hướng hoàn
thiện pháp luật về biện pháp ngăn chăn bắt người.
3. Phạm vi nghiên cứu
Thực hiện đề tài : “Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao
hiệu quả áp dụng biện pháp này” trong quá trình nghiên cứu bên cạnh việc người viết
tập trung phân tích các quy định của Hiến pháp 2013 cũng như pháp luật về các trường
hợp bắt người trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, các văn bản luật liên quan.
Nghiên cứu việc áp dụng các quy định này vào thực tiễn còn gặp những bất cập nào, từ
đó đề ra phương hướng giải quyết để nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp này.
4. Phương pháp nghiên cứu
Người viết dựa trên những kiến thức đã học vận dụng tổng hợp, thu thập tài liệu
có liên quan để làm rõ vấn đề. Trong quá trình thực hiện đề tài “Bắt người trong tố
tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp này”.Người viết
đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp phân tích, phương
pháp tổng hợp, phương pháp liệt kê. Ngoài ra người viết còn tổng hợp các nguồn từ
sách, báo và từ các trang thông tin điện tử, tạp chí nhằm phục vụ cho quá trình nghiên
cứu đề tài.
5. Bố cục đề tài
Đề tài “Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp
dụng biện pháp này” được kết cấu gồm 3 chương:

Chương 1: Khái quát chung về biện pháp ngăn chặn bắt người
Ở chương 1 thì người viết hình thành nên những cơ sở lý luận về mặt pháp lý
hình thành nên các biện pháp ngăn chặn bắt người. Đưa ra những khái quát lịch sử
hình thành nên các biện pháp ngăn chặn trong đó có biện pháp bắt người. Ngoài ra
cũng đưa ra những khái niệm chung nhất về biện pháp ngăn chặn từ đó làm tỏ và đưa
ra những khái niệm chung nhất về biện pháp ngăn chặn bắt người. Ở chương này
người viết cũng đề cập cụ thể những đặc điểm chung nhất nổi bật của biện pháp ngăn
chặn bắt người này. Cũng đưa ra các nguyên tắc khi áp dụng biện pháp bắt người để có
thể áp dụng một cách hiệu quả đúng theo quy định pháp luật. Bên cạnh đó, người viết
cũng làm sáng tỏ những vai trò cũng như ý nghĩa của biện pháp ngăn chặn bắt người

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
này về các mặt pháp lý cũng như trong thực tiễn xã hội. Cũng như góp phần thấy
được tầm quan trọng khi áp dụng các biện pháp bắt người này.
Chương 2 Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về các trường hợp bắt
người
Bên cạnh những lý luận về sự ra đời các biện pháp ngăn chặn trong đó có biện
pháp ngăn chặn bắt người. Ở chương 2 thì người viết tập trung đưa ra cụ thể từng
trường hợp bắt người cụ thể như bắt bị can, bị cáo để tạm giam; bắt người trong trường
họp khẩn cấp; bắt người phạm tội quả tang hoặc đang bị truy nã; bắt người trong một
số trường họp đặc biệt. Người viết tập trung làm sáng tỏ các khái niệm của từng
trường hợp bắt người cụ thể, các đối tượng có thể bị áp dụng biện pháp ngăn chặn bắt
người khi phạm tội. Những trường hợp áp dụng bắt người khi người phạm tội thực
hiện hành vi phạm tội đối từng trường hợp cụ thể. Bên cạnh đó, người viết cũng trình

bày những thẩm quyền cũng như trình tự, thủ tục khi áp dụng các biện pháp bắt người
này đối với mỗi loại trường hợp phạm tội được quy định cụ thể trong Bộ luật tố tụng
hình sự. Ngoài ra, đối với từng trường hợp bắt này thì ở chương này thì cũng đưa ra
các việc cần làm sau khi tiến hành bắt người cũng như tiến hành giao nhận người đối
từng trường hợp bắt cụ thể. Để có thể làm sáng tỏ rõ ràng hơn thủ tục sau khi bắt
người và cũng như thấy được quyền và nghĩa vụ của người bị bắt sau khi bị áp dụng
biện pháp bắt người. Đưa ra những vấn đề đó để khai khác triệt để, để có thể áp dụng
những quy định pháp luật một cách tốt nhất khi áp dụng các trường hợp bắt người trên.
Chương 3 Thực trạng và hướng hoàn thiện biện pháp bắt người trong tố
tụng hình sự
Trong chương 3 thì người viết tìm hiểu việc áp dụng trong thực tiễn của biện
pháp ngăn chặn bắt người. Qúa trình áp dụng những quy định của pháp luật trong thực
tiễn như thế nào đối với từng trường hợp bắt người cụ thể. Qua đó cũng đánh giá
những trình tự, thủ tục khi áp dụng đối với từng địa phương, từng cấp xét xử, từng cơ
quan điều tra để thấy được biện pháp bắt người được áp dụng có đúng quy định pháp
luật hay không. Cũng như để xem xét được những tình trạng bắt người sai trái như thế
nào để có những biện pháp khắc phục. Ngoài ra người viết cũng trình bày những
vướng mắc, bấp cập khi áp dụng biện pháp bắt người này trong thực tiễn. Những khó
khăn, sai sót khi áp dụng những quy định pháp luật vào thực tiễn khi pháp luật đã quy
định rõ ràng nhưng người áp dụng lại có cách hiểu khác dẫn đến có cách áp dụng
không đúng gây ảnh hưởng lớn đến người được áp dụng. Luật điều chỉnh vấn đề về
biện pháp bắt người thì cũng còn có một số thiếu sót khi áp dụng vào thực tế, không
đáp ứng hết mọi trường hợp xảy ra trên thực tế. Chính vì những bất cập đó mà người
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này

viết cũng đưa ra những giải pháp để góp phần điều chỉnh những thiếu sót của những
quy định pháp luật khi áp dụng ở chương 3 này. Để có thể đáp ứng được những yêu
cầu hợp lí khi áp dụng biện pháp bắt người trong thực tiễn.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này

CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN BẮT NGƯỜI
1.1. Những quy định chung về biện pháp ngăn chặn
1.1.1. Sơ lược hình thành các quy định về biện pháp ngăn chặn
Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, các cơ quan tiến hành tố tụng được áp
dụng nhiều biện pháp, trong đó có biện pháp ngăn chặn. Các biện pháp ngăn chặn là
một trong những chế định pháp lí quan trọng được quy định tại Chương VI của bộ luật
tố tụng hình sự năm 1988. Việc nhận thức thống nhất, đồng thời quy định và áp dụng
đúng đắn các biện pháp ngăn chặn là đảm bảo cần thiết cho việc thực hiện tốt các
nhiệm vụ của tố tụng hình sự để phát hiện nhanh chóng và xử lý công minh, kịp thời
mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Trong lịch
sử pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam, mặc dù chưa có quy phạm định nghĩa về khái
niệm biện pháp ngăn chặn, nhưng các biện pháp ngăn chặn đã được quy định trong các
văn bản pháp luật tố tụng hình sự nước ta sau cách mạng tháng tám. Trong Sắc Lệnh
số 13/SL ngày 14/1/1946 về tổ chức Tòa án và ngạch Thẩm phán, Sắc Lệnh số 131
ngày 20/7/1946 về bộ máy tư pháp, công an, Sắc Lệnh số 85/SL ngày 7/11/1950 về cải
cách tư pháp và luật tố tụng, đều có quy định về thẩm quyền bắt người; đặc biệt sắc
lệnh số 85/SL còn quy định cụ thể “ tư pháp Công an có nhiệm vụ bắt người phạm

pháp và giao cho các tòa án xét xử”. Luật số 103-SL/l.005 ngày 20/5/1957 về bảo đảm
quyền tự do thân thể và quyền bất khả xâm phạm đối với nhà ở, thư tín, đồ vật nhân
dân, Sắc Lệnh số 02-SL ngày 18/6/1957 của chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hòa
quy định những trường hợp phạm tội quả tang và trường hợp khẩn cấp và Sắc Lệnh số
02-SL ngày 15/3/1976 của chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt
Nam đã quy định các biện pháp ngăn chặn:bắt bình thường, bắt khẩn cấp, bắt người
phạm tội quả tang, tạm giữ, tạm giam. Tuy nhiên, trong các văn bản pháp luật này
không có định nghĩa về biện pháp ngăn chặn mà dùng những thuật ngữ biện pháp
cưỡng chế để chỉ nội dung các biện pháp ngăn chặn trong luật tố tụng hình sự hiện
hành. Trong bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 hiện hành bộ luật tố tụng hình sự đầu
tiên của nước ta, các biện pháp ngăn chặn đã được quy định thành một hệ thống hoàn
chỉnh. Những biện pháp này được áp dụng với mục đích ngăn chặn không cho tội
phạm xảy ra gây thiệt hại cho xã hội, không để người phạm tội gây khó khăn cho công
tác điều tra, xử lý… Với ý nghĩa và tầm quan trọng của việc bắt người như vậy nên
thời gian trước đây, nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp luật tố tụng hình sự
quy định chi tiết về việc bắt người như :Luật số 103-SL/L005 ngày 20/5/1957;Sắc luật
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
002-SLt ngày 18/6/1957 ; Sắc luật 02/SL ngày 15/3/1976, bộ luật tố tụng hình sự 1988
Bộ luật tố tụng hình sự đầu tiên của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Các
quy định về bắt người trong các văn bản ngày càng hoàn thiện, từ những quy định đầu
tiên mang tính nguyên tắc, khái quát các văn bản sau này đã có sự phân chia thành các
trường hợp bắt người với các quy định về căn cứ áp dụng và thẩm quyền ra lệnh bắt
người cũng như thủ tục bắt người ngày càng cụ thể, chặt chẽ.
Thực hiện các quy định của các văn bản trên, việc bắt người đã phát huy vai trò

to lớn trong cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm. Tuy nhiên việc vận dụng các quy
định trên trong một thời gian dài mà có ít sự thay đổi đã không tránh khỏi nhiều hạn
chế do sự phát triển không ngừng của đất nước và những diễn biến phức tạp của xã hội
và tình hình tội phạm. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn của cuộc đấu tranh chống, phòng
ngừa tội phạm, cũng như yêu cầu tăng cường của việc pháp chế xã hội chủ nghĩa và
việc bảo đảm các quyền cơ bản của công dân, kế thừa có chọn lọc về các quy định bắt
người trong các văn bản pháp luật trước đây đặc biệt kế thừa Bộ luật tố tụng hình sự
1988, Bộ luật tố tụng hình sự 2003 ra đời quy định tương đối hoàn thiện các quy định
về biện pháp bắt người. Quyết định bắt người liên quan trực tiếp quyền tự do thân thể
một quyền cơ bản của công dân được quy định trong Hiến pháp. Vì vậy, việc quy định
cũng như áp dụng biện pháp bắt người phải trên cơ sở của hiến pháp về điều này.
Cũng từ đó quy định các quy định về biện pháp ngăn chặn bắt người được áp dụng
ngày càng phổ biến hơn.
1.1.2. Khái niệm chung về biện pháp ngăn chặn
Ta có thể hiểu biện pháp ngăn chặn là “những biện pháp cưỡng chế trong tố tụng
hình sự được áp dụng đối với bị can, bị cáo hoặc đối với những người chưa bị khởi tố
(trong trường hợp khẩn cấp hoặc phạm tội quả tang), nhằm ngăn ngừa họ tiếp tục
phạm tội, trốn tránh pháp luật hoặc có hành động gây cản trở cho việc điều tra, truy tố,
xét xử và thi hành án”. 1
“Biện pháp ngăn chặn là biện pháp cưỡng chế tố tụng hình sự do Cơ quan điều
tra, Viện kiểm sát, Tòa án trong phạm vi thẩm quyền của mình hoặc người có thẩm
quyền, áp dụng đối với bị can, bị cáo, người bị kết án hoặc đối với người chưa bị khởi
tố (trong trường hợp khẩn cấp hoặc đối với phạm tội quả tang) theo những trình tự, thủ
tục do pháp luật tố tụng hình sự quy định, nhằm ngăn chặn tội phạm, bảo đảm cho việc
tiến hành hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án”.2
1

Trường Đại học Hà Nội, Giáo trình Luật tố tụng hình sự, Nhà xuất bản Công an nhân dân – 2005 tr.166
TS, Trần Quang Tiệp: Về tự do cá nhân và biện pháp cưỡng chế tố tụng hình sự, Nhà xuất bản chính trị Quốc
Gia, Hà Nội- 2011

2

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
Bản chất pháp lí của biện pháp ngăn chặn là sự tạm thời hạn chế sự tự do của
người bị áp dụng theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự, mặc dù mức độ hạn chế
tự do của mỗi biện pháp ngăn chặn là khác nhau. Các biện pháp ngăn chặn khác với
các biện pháp cưỡng chế ở mục đích áp dụng chung. Trong khi đó các biện pháp
cưỡng chế về tố tụng khác như khám xét, xem xét dấu vết trên thân thể có mục đích
đảm bảo thu thập chứng cứ, các biện pháp kê biên tài sản… . Các biện pháp ngăn chặn
không có tính chất trừng phạt, bởi lẻ đối với người bị áp dụng chưa có bản án kết tội
của Tòa án có hiệu lực pháp luật, chúng chỉ mang tính chất bảo đảm cho hoạt động
điều tra, truy tố, xét xử được thuận lợi. Cơ sở pháp lí để cơ quan tiến hành tố tụng hoặc
người có thẩm quyền áp dụng biện pháp ngăn chặn là những tài liệu, chứng cứ về việc
bị can, bị cáo tiếp tục thực hiện phạm tội sẽ gây khó khăn cho việc điều tra, truy tố, xét
xử. Bên cạnh đó những chứng cứ, tài liệu này phải thỏa mãn những căn cứ do bộ luật
quy định. Những biện pháp ngăn chặn là một trong những nhóm của biện pháp cưỡng
chế. Những biện pháp ngăn chặn mang tính cưỡng chế nghiêm khắc để kịp thời ngăn
chặn hành vi phạm tội, ngăn ngừa bị can, bị cáo tiếp tục phạm tội hoặc gây khó khăn
cho việc điều tra, truy tố, xét xử cũng như để bảo dảm thi hành án. Những biện pháp
ngăn chặn đụng chạm trực tiếp đến quyền cơ bản của công dân được ghi nhận trong
Hiến pháp.
Trong hoạt động điều tra, truy tố và xét xử vụ án hình sự, những biện pháp cưỡng
chế như bắt người tạm giam, tạm giữ, cấm đi khỏi cư trú, bảo lỉnh, đặt tiền hoặc tài sản
có giá trị để bảo đảm là những biện pháp ngăn chặn, do cơ quan điều tra, Viện kiểm

sát, Tòa án áp dụng đối với bị can, bị cáo và trong một số trường hợp được pháp luật
quy định, có thể áp dụng đối với cả người chưa bị khởi tố (như người bị bắt trong
trường hợp phạm tội quả tang và trong trường hợp khẩn cấp), nhằm ngăn chặn những
hành vi nguy hiểm cho xã hội của họ, ngăn ngừa họ tiếp tục phạm tội, trốn tránh pháp
luật hoặc có hành động gây cản trở cho việc điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Bản
chất của biện pháp ngăn chặn là hạn chế tự do, thân thể, tự do đi lại, quyền về tài
sản…trong một thời gian nhất định, vì vậy ảnh hưởng đến các quyền cơ bản của công
dân, đặc biệt là quyền tự do thân thể được quy định trong Hiến pháp. Vì vậy, khi áp
dụng, các cơ quan tiến hành tố tụng cần phải cân nhắc thận trọng, tránh áp dụng tràn
lan, gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Ngoài ra, ta có thể thấy
được biện pháp ngăn chặn được hiểu cụ thể qua khái niệm: Theo như điều 79 bộ luật
tố tụng hình sự định nghĩa “Để kịp thời ngăn chặn tội phạm hoặc khi có căn cứ chứng
tỏ bị can, bị cáo sẽ gây khó khăn cho việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc sẽ tiếp tục
phạm tội, cũng như khi cần đảm bảo thi hành án, cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa
án trong phạm vi thẩm quyền tố tụng của mình hoặc người có thẩm quyền theo quy
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
định của bộ luật này có thể áp dụng một trong những biện pháp ngăn chặn sau đây :
bắt, tạm giam, tạm giữ, cấm đi khỏi cư trú, bảo lỉnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để
bảo đảm”.3
Biện pháp ngăn chặn là một chế định pháp lí quan trọng của luật tố tụng hình sự.
Trước đây, những biện pháp này được quy định trong luật 103-SL/005 ngày
20/5/1957, Sắc luật 002- SLt ngày 18/6/1957 và Sắc luật 02- SL ngày 15/3/1976 bao
gồm việc bắt, giam, tha, khám xét và được gọi là những biện pháp cưỡng chế. Những
biện pháp cưỡng chế trong tố tụng hình sự có nội dung rộng bao gồm ba nhóm hành vi

tố tụng: Nhóm 1 gồm những biện pháp ngăn chặn như bắt, tạm giữ, tạm giam, cấm đi
khỏi nơi cư trú, bảo lĩnh và đặt tiền hoặc tài sản bảo đảm; nhóm 2 gồm những biện
pháp bảo đảm cho việc thu thập chứng cứ như khám xét, xem xét dấu vết trên than thể;
nhóm 3 gồm những biện pháp bảo đảm cho việc điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án
như kê biên tài sản, áp giải bị can, những biện pháp đối với người vi phạm trật tự
phiên tòa. Việc áp dụng biện pháp ngăn chặn phải trên tinh thần kiên quyết đấu tranh
chống tội phạm đồng thời phải thận trọng và phải thực hiện đúng các thủ tục do Bộ
luật quy định. Việc áp dụng biện pháp ngăn chặn nào phải căn cứ vào mức độ nghiêm
trọng của tội phạm, mức độ nguy hiểm của người phạm tội đó, đồng thời cũng phải
chú ý về nhân thân, tuổi tác, sức khỏe, hoàn cảnh gia đình của người có hành vi phạm
tội.
1.2 Khái quát chung về biện pháp ngăn chặn bắt người
1.2.1 Khái niệm về biện pháp ngăn chặn bắt người
Có rất nhiều quan điểm về bắt người trong đó thì có một số quan điểm giúp cho
ta hiểu rõ hơn về khái niệm bắt người như:
Thứ nhất, “Bắt người không phải là biện pháp trừng phạt của pháp luật đối với
người phạm tội mà là biện pháp ngăn chặn của tố tụng hình sự được áp dụng để tước
bỏ điều kiện gây ra tội phạm, chặn đứng hành vi phạm tội và hành vi trốn tránh pháp
luật của người phạm tội, bảo đảm sự hoạt động đúng đắn của cơ quan tiến hành tố
tụng”. 4
Các quy định của bộ luật tố tụng hình sự về việc bắt người là một bộ phận rất
quan trọng trong hệ thống thủ tục tố tụng hình sự. Những hoạt động này trực tiếp đụng
chạm đến những quyền cơ bản của công dân được ghi nhận trong hiến pháp 2013 của

3

Xem điều 79 Của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 tr. 63
Tiến sĩ Trần Quang Tiệp: Về bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo trong tố
tụng hình sự, Nhà xuất bản chính trị Quốc Gia, Hà Nội -2009

4

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam như quyền bất khả xâm phạm về thân
thể…Vì vậy những hoạt động này phải tiến hành hết sức thận trọng. Để việc bắt đúng
đối tượng, trước hết phải có những quy định cụ thể, đầy đủ và chặt chẽ, làm cơ sở cho
những hoạt động trong thực tiễn để tránh vận dụng một cách tùy tiện như bắt không
đúng đối tượng hoặc không đúng thủ tục. Tại Khoản 1, 2 điều 20 Hiến pháp 2013 các
nguyên tắc chỉ đạo đã được quy định chặt chẽ :
“ Mọi người có quyền bắt khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về
sức khỏe, danh dự và nhân phẩm;không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay
bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự,
nhân phẩm.
Không ai bị bắt, nếu không có quyết định của Tòa án nhân dân, quyết định hoặc
phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, trừ trường hợp phạm tội quả tang. Việc bắt,
giam và giữ người do luật định”.5
Và ngay cả ở điều 6 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định : “Không ai bị
bắt, nếu không có quyết định của tòa án, quyết định phê chuẩn của Viện kiểm sát, trừ
trường hợp phạm tội quả tang. Việc bắt và giam giữ người phải theo quy định của bộ
luật này. Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình”.6
Như vậy, tất cả các hoạt động bắt người đều được Hiến pháp và bộ luật tố tụng
hình sự quy định khá cụ thể và đầy đủ. Những kết quả đạt được bước đầu trong công
cuộc đấu tranh chống và phòng ngừa tội phạm về công tác bắt người góp phần không
nhỏ vào việc tôn trọng và bảo đảm các quyền của công dân được Hiền pháp ghi nhận.

Thứ hai, “Bắt người là biện pháp ngăn chặn, tạm thời hạn chế quyền bất khả xâm
phạm thân thể một trong những quyền tự do cá nhân rất quan trọng của con người,
được Hiến pháp quy định và bảo đảm thực hiện, do đó trình tự, thủ tục áp dụng biện
pháp này được luật tố tụng hình sự Việt Nam quy định rất chặt chẽ”.7
Trong lịch sử luật tố tụng hình sự Việt Nam, sắc lệnh số 40-SL ngày 29-3-1946
về bảo vệ tự do cá nhân là văn bản pháp luật tố tụng hình sự đầu tiên của nhà nước ta
quy định về biện pháp bắt người. Điều thứ 1 Sắc lệnh quy định “Chỉ trừ khi nào có sự
phạm pháp quả tang về khinh tội hay trọng tội còn bao giờ bắt người cũng cần có pháp
lệnh thẩm phán viên. Lệnh đó phải ra viết giấy và bao giờ cũng phải do nhân viên của
5

Xem điều 20 của Hiến pháp 2013
Xem điều 6 của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003
7
Tiến sĩ Trần Quang Tiệp: Về bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo trong tố
tụng hình sự, Nhà xuất bản chính trị Quốc Gia, Hà Nội -2009 tr. 88
6

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
các cơ quan chính thức đem thi hành. Ở nơi nào chưa đặt Thẩm phán viên thì chỉ có
những cơ quan do luật pháp đã ấn định để thay cho thẩm phán viên, thì mới có quyền
ra lệnh bắt người. Luật số 103/Sl/.005 ngày 20-5-1957 về bảo đảm quyền tự do than
thể và quyền bắt khả xâm phạm đối với nhà ở, đồ vật, thư tín của nhân dân đã đề cập
bắt người tại chương II- bắt người phạm pháp. Điều 3 luật này quy định : “Ngoài

những trường hợp phạm pháp quả tang và trường hợp khẩn cấp, bắt người phạm đến
pháp luật nhà nước phải có lệnh viết của cơ quan tư pháp từ cấp tỉnh hoặc thành phố
trở lên nếu là thường dân phạm pháp, hoặc của tòa án binh nếu là quân nhân phạm
pháp, hay là thường dân phạm pháp có liên quan đến quân đội nhân dân”. Sắc luật số
2/02-SLT ngày 18-6-1957 quy định những trường hợp phạm pháp quả tang hoặc phạm
tội khẩn cấp; Sắc luật số 02-SL/76 ngày 15-3-1976 của Hội đồng chính phủ cách mạng
lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam đề cập trình tự, thủ tục bắt người, nhưng chưa
có quy phạm định nghĩa về biện pháp ngăn chăn này.
Biện pháp ngăn chặn bắt người thì có rất nhiều cách hiểu khác nhau, chẳng hạn:
Bắt theo nghĩa rộng : Bắt không phải là biện pháp trừng phạt của phát luật đối với
người phạm tội mà là biện pháp ngăn chặn của hoạt động tố tụng hình sự. Bắt đúng
người, bắt kịp thời có tác dụng ngăn chặn mọi âm mưu và thủ đoạn chống đối của
người phạm tội, không cho họ tiếp tục phạm tội và che giấu, trốn tránh hoặc gây khó
khăn cho việc xác định sự thật của vụ án.
Bắt người theo nghĩa hẹp: Đối với cá nhân người bị bắt là sự hạn chế một số
quyền tự do cá nhân, là điểm khởi đầu của sự trừng phạt của pháp luật nếu người đó là
người thực hiện hành vi phạm tội, bởi vì khi thi hành án, thời gian tạm giữ, tạm giam
được khấu trừ vào thời gian thi hành án.
Thứ ba, “Bắt người là giữ người phạm pháp lại, không cho tiếp tục tự do hoạt
động, chặn đứng hành vi phạm tội để phòng người đó lẩn trốn,tự sát, tiêu hủy chứng
cứ hoặc gây trở ngại cho việc điều tra. Bắt người là một trong những biện pháp cưỡng
chế cần thiết của Nhà nước để trấn áp, ngăn chặn những hành động phạm tội…”.8
“Quan điểm thứ nhất cho rằng, bắt người không phải biện pháp ngăn chặn độc
lập, mà chỉ là hành vi tố tụng, bởi lẻ “muốn tạm giữ, tạm giam một người nào đó, cơ
quan tiến hành tố tụng phải bắt họ và vì vậy bắt không thể coi là một biện pháp ngăn
chặn.

8

Nguyễn Mai Bộ: Những biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự, Nhà xuất bản Chính trị Quốc Gia, Hà Nội1997

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
Quan điểm thứ hai cho rằng, bắt người là biện pháp ngăn chặn độc lập. Chúng ta
có thể đồng tình với quan điểm trên, bởi lẻ với việc bắt người trong trường hợp khẩn
cấp hoặc bắt người phạm tội quả tang, không phải trường hợp nào cũng đều áp dụng
biện pháp tạm giữ. Bắt bị can, bị cáo để tạm giam và tạm giam là hai biện pháp ngăn
chặn được áp dụng kế tiếp nhau, sau khi bắt thì tạm giam ngay; mặt khác lệnh bắt bị
can, bị cáo để tạm giam không thể thay thế được lệnh tạm giam”.9
Trong đó thì tác giả thấy được cách hiểu mà ta có thể hiểu một cách cụ thể là khái
niệm: “Bắt người là biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự, do người có thẩm
quyền áp dụng, tạm thời hạn chế tự do thân thể đối với bị can, bị cáo hoặc người chưa
bị khởi tố (trong trường hợp phạm tội quả tang hoặc trường hợp phạm tội khẩn cấp)
theo những trình tự, thủ tục mà pháp luật tố tụng hình sự quy định, nhằm ngăn chặn tội
phạm, người thực hiện tội phạm chốn tránh pháp luật, bảo đảm cho việc tiến hành điều
tra, truy tố, xét xử, thi hành án”.10
Ta có thể thấy được thực chất của việc bắt người trong tố tụng hình sự là người
có thẩm quyền trực tiếp cưỡng chế một người khi có căn cứ của pháp luật, buộc họ
phải về ngay trụ sở cơ quan có thẩm quyền theo thủ tục luật định để phục vụ cho việc
giả quyết vụ án hình sự. Đồng thời hạn chế hạn chế các quyền tự do thân thể tiến hành
áp dụng bắt họ để ngăn cản hành vi phạm tội và đảm bảo cho trình tự thủ tục tố tụng
được tiến hành nhanh chóng và hiệu quả. Nhằm mục đích đấu tranh có hiệu quả với tội
phạm, tăng cường pháp chế Xã hội chủ nghĩa, thực hiện mọi công dân đều có quyền
bình đẳng trước pháp luật cũng như đảm bảo các quyền tự do dân chủ của công dân,
Bộ luật tố tụng hình sự quy định các trường hợp bắt người bao gồm: Bắt bị can, bị cáo

để tạm giam; bắt người trong trường hợp khẩn cấp; bắt người trong trường hợp phạm
tội quả tang hoặc đang bị truy nã; bắt người trong một số trường hợp đặc biệt. Mỗi
trường hợp bắt thì nó có đối tượng, điều kiện áp dụng khác nhau để có cách áp dụng
khác nhau phù hợp với từng loại tội phạm.
Bởi vậy, bắt người là những hoạt động tố tụng mang tính chất cưỡng chế, nhằm
phục vụ cho công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự được nhanh
chóng, chính xác và đúng pháp luật. Do đó, các cơ quan tiến hành tố tụng như cơ quan
điều tra, Viện kiêm sát hoặc Tòa án có quyền quyết định việc áp dụng những biện
pháp nói trên. Quyết định bắt người đụng chạm trực tiếp đến quyền bất khả xâm phạm
9

Nguyễn Mai Bộ: Những biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự, Nhà xuất bản Chính trị Quốc Gia, Hà Nội1997, Nguyễn Ngọc Chí: Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nhà xuất bản Đại học Quốc Gia, Hà Nội2001
10
TS Trần Quang Tiệp: Về tự do cá nhân và biện pháp cưỡng chế tố tụng hình sự, Nhà xuất bản chính trị Quốc
Gia, Hà Nội-2011

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
về thân thể của công dân. Vì vậy, cần phải hết sức thận trọng khi quyết định bắt người.
Việc bắt người đúng pháp luật sẽ góp phần nâng cao hiệu quả cho cuộc đấu tranh
chống tội phạm, ngăn chặn kịp thời những hành vi phạm tội cũng như hành vi trốn
tránh pháp luật.
1.2.2. Đặc điểm về biện pháp ngăn chặn bắt người trong tố tụng hình sự
Thứ nhất, bắt người là một biện pháp ngăn chặn những hành vi phạm tội cụ thể,
rõ ràng phải nhiều công đoạn, trải qua quá trình điều tra, xác minh được quy định cụ

thể trong bộ luật tố tụng hình sự. Chính vì vậy, việc quy định các biện pháp ngăn chặn
bắt người trong bộ luật tố tụng hình sự còn bảo đảm sự dân chủ, tôn trọng các quyền
cơ bản của công dân được quy định trong Hiến pháp như quyền bất khả xâm phạm
thân thể, thể hiện tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa. Việc quy định và áp dụng
đúng đắn các biện pháp này chính là sự đảm bảo chắc chắn cho việc thực hiện tốt
nhiệm vụ của tố tụng hình sự là phát hiện nhanh chóng, xử lí kịp thời, chính xác kẻ
phạm tội, không để lọt kẻ phạm tội, không làm oan người vô tội, ngăn chặn không cho
người phạm tội tiếp tục phạm tội hoặc phạm tội mới đồng thời đảm bảo quyền lợi ích
hợp pháp của công dân. Nắm vững nội dung, phạm vi, quyền hạn, thủ tục của biện
pháp này sẽ giúp cho cơ quan bảo vệ pháp luật áp dụng đúng luật, không vi phạm các
quyền công dân, góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm. Bên
cạnh đó, nó còn cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoàn thiện chế định biện pháp
ngăn chặn bắt người và phục vụ cho các cơ quan chức năng trong việc hướng dẫn áp
dụng các quy định về biện pháp này một cách thống nhất.
Thứ hai, bắt người mang tính cưỡng chế nghiêm khắc được quy định và áp dụng
dựa trên những căn cứ pháp lý của pháp luật. Trong nhóm các biện pháp cưỡng chế về
tố tụng hình sự, các biện pháp ngăn chặn bắt người có vị trí, vai trò hết sức quan trọng,
chúng đảm bảo cho việc đấu tranh phòng, chống tội phạm có hiệu quả, bảo đảm hoạt
động của các cơ quan tiến hành tố tụng được thuận lợi, thể hiện sự chuyên chính của
Nhà nước xã hội chủ nghĩa trong việc đấu tranh chống tội phạm. Việc quy định các
biện pháp ngăn chặn bắt người trong tố tụng hình sự còn góp phần tích cực vào việc
thực hiện nhiệm vụ bảo vệ sự an toàn, vững mạnh của chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ
tài sản, tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của công dân. Bên cạnh đó, việc áp
dụng tùy tiện các biện pháp ngăn chặn nhất là bắt oan người vô tội đều bị coi là những
hành vi vi phạm pháp luật. Những hành vi vi phạm này không chỉ xâm hại hoạt động
đúng đắn của các cơ quan tiến hành tố tụng, xâm hại quyền bất khả xâm phạm thân thể
và sinh mạng chính trị của công dân mà còn làm giảm uy tín của Nhà nước, giảm sút
lòng tin của nhân dân đối với các cơ quan thi hành pháp luật.
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
Thứ ba, so với các biện pháp ngăn chặn khác thì biện pháp ngăn chặn bắt người
có một đặc tính nó biện pháp cưỡng chế hạn chế đi quyền tự do cá nhân, tự do về thân
thể của người phạm tội. Hạn chế quyền bất khả xâm phạm về thân thể của con người
không những thế mà nó còn ảnh hưởng rất lớn đến đời sống cá nhân của người phạm
tội. Cho nên nếu áp dụng biện pháp này phải hết sức cẩn trọng phải có căn cứ pháp lý
rõ ràng những nguồn tin cơ sở pháp luật đúng đắn. Trình tự áp dụng phải đúng theo
quy định của pháp luật. Nếu áp dụng không đúng cách có thể để xảy ra những hậu quả
đáng tiếc, xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm cá nhân của một con người. Xảy ra tình
trạng bắt người trái pháp luật ảnh hưởng đến quyền tự do của mỗi người. Ảnh hưởng
đến lòng tin của người dân đối với những quy định của pháp luật được ban hành.
Từ đó, ta có thể thấy khi áp dụng biện pháp ngăn chặn bắt người các chủ thể tiến
hành tố tụng cần chú ý song song với việc bảo vệ lợi ích của Nhà nước và xã hội cũng
cần chú trọng bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của người bị áp
dụng biện pháp ngan chặn. Bảo đảm thực hiện dân chủ, tôn trọng và bảo đảm các
quyền tự do của công dân không để bất kì người nào bị hạn chế các quyền công dân, bị
bắt một cách trái pháp luật. Việc bắt người phải tuân thủ triệt để những pháp luật của
tố tụng hình sự về đối tượng áp dụng, trình tự thủ tục trường hợp nào có lệnh bắt,
trường hợp nào không có lệnh bắt, trường hợp nào tiến hành vào bắt ban đêm, trường
hợp nào thì được phép tiến hành, rồi thẩm quyền ra lệnh bắt.
1.2.3. Nguyên tắc áp dụng biện pháp bắt người trong tố tụng hình sự
Để bảo đảm quyền bắt khả xâm phạm về thân thể của người bị bắt cần có những
nguyên tắc áp dụng cụ thể:
Thứ nhất, thừa nhận, tuân thủ và bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể
của con người nói chung, của người bị bắt nói riêng. Khi tiến hành bắt, trong trường
hợp, lực lượng bắt cần phải đảm bảo và tôn trọng danh dự, nhân phẩm, tính mạng, sức

khỏe, tài sản của người bị bắt;tính mang, tài sản của nơi nhân dân tiến hành bắt. Mọi
người có quyền bất khả xâm phạm về than thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe,
danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kì hình
thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, danh dự hay nhân phẩm. Ai cũng có quyền
tự do thân thể, không ai có thể bị bắt hay giam cầm, bị tước đoạt tự do thân thể ngoại
trừ trường hợp và theo những thủ tục luật định. Do đó, bất kì người nào xâm phạm đến
quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân thong qua hành vi bắt người trái
pháp luật tùy theo tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội đều phải xử lý. Chính vì
thế cần phải đảm bảo tuân thủ theo nguyên tắc này khi bắt người.
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
Thứ hai, khi áp dụng phải tuân theo những quy định nghiêm chỉnh tuân theo pháp
luật để đảm bảo pháp chế, biện pháp bắt được quy định chặt chẽ trong bộ luật tố tụng
hình sự là cơ sở cho hoạt động bắt trên thực tiễn, tránh vận dụng biện pháp bắt một
cách tùy tiện, dẫn đến bắt oan sai người vô tội, bắt không đúng thủ tục, bắt trái thẩm
quyền. Do tính hệ trọng của việc bắt, khi áp dụng biện pháp này cơ quan điều tra phải
có đủ căn cứ theo quy định của pháp luật cho từng trường hợp bắt cụ thể (các điều 79,
80, 81, 82 của bộ luật tố tụng hình sự), cũng như các quy định về thẩm quyền ra lệnh
bắt, trình tự, thủ tục tiến hành bắt (từ các điều 80 đến điều 85, bộ luật tố tụng hình sự).
Thứ ba, nghiêm cấm hành vi bắt người trái pháp luật. Pháp luật quy định hệ
thống các biện pháp bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của con người.
Việc tạm thời hạn chế quyền tự do thân thể của người bị bắt chỉ tiến hành khi có căn
cứ, điều kiện áp dụng được pháp luật quy định cụ thể. Yêu cầu đòi hỏi thực tế với lực
lượng bắt khi đứng trước quyết định bắt một đối tượng là cần phải tổng hợp, nghiên
cứu, kiểm tra, đánh giá xem đã có đủ tài liệu chứng minh hành vi phạm tội của đối

tượng hay chưa, bên canh đó còn phải căn cứ vào yêu cầu của hoạt động điều tra. Cho
nên khi bắt cần phải theo trình tự, thủ tục rõ ràng để đảm bảo tính nghiêm minh, chính
xác của pháp luật. Trường hợp bắt đối tượng là Đại biểu Quốc hội và Đại biểu Hội
đồng nhân dân thì việc tuân theo các điều 79 đến điều 85 của bộ luật tố tụng hình sự,
lực lượng tiến hành cần phải tuân theo các quy định khác có liên quan đến việc bắt,
giam, truy tố…các đối tượng này được quy định tại Hiến pháp, Luật tổ chức Quốc hội,
Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân. Bên cạnh đó, cũng cần hết sức
lưu ý ảnh hưởng của việc bắt tới chủ trương, chính sách đối ngoại của Đảng.
Thứ tư, cơ quan tiến hành tố tụng : cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án là
những cơ quan tham gia áp dụng các biện pháp ngăn chặn. Cho nên việc bắt người
phải được thực hiện theo trình tự, thủ tục tố tụng hình sự, chịu sự giám sát chặt chẽ của
Tòa án, Viện kiểm sát. Tuy nhiên, để kịp thời ngăn chặn tội phạm, bảo vệ lợi ích nhà
nước và nhân dân, Bộ luật quy định là đối với người phạm tội quả tang hoặc đang bị
truy nã thì bất kì người công dân nào cũng có quyền bắt và giải ngay đến cơ quan công
an, Viện kiểm sát hoặc Ủy ban nhân dân gần nhất. Trong trường hợp khẩn cấp, ngoài
các cán bộ có thẩm quyền của cơ quan điều tra, Bộ luật còn quy định cho người chỉ
huy của đơn vị quân đội độc lập cấp trung đoàn và tương đương, người chỉ huy biên
phòng ở hải đảo và biên giới được quyền bắt người trong trường hợp khẩn cấp.
Thứ năm, phải tuyệt đối đảm bảo yêu cầu về nghiệp vụ, bí mật bất ngờ là yếu tố
quan trọng bảo đảm cho việc bắt người được tiến hành một cách hiệu quả nhất, không
thể tiến hành bắt người đạt hiệu quả khi mà lệnh bắt chưa được thi hành thì đối tượng
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
bắt đã biết, bỏ trốn, gây cản trở cho cuộc bắt hoặc tiêu hủy chứng cứ. Yếu tố bắt người
được biểu hiện trong kế hoạch bắt như: bí mật về thời gian, địa điểm sẽ tiến hành bắt

đối tượng, bí mật về sự chuẩn bị bắt… và biểu hiện ở việc áp dụng các biện pháp
nghiệp vụ như : thu thập thông tin về nơi đối tượng có thể ẩn náu, thu thập xác minh
về các mối liên hệ của đối tượng, sử dụng lực lượng trinh sát theo dõi chặt chẽ tình
hình biến đổi của đối tượng…. Bí mật là yếu tố bắt ngờ, cần thiết cho thành công của
cuộc bắt, làm sao để cho đối tượng bắt chỉ biết là chúng bị bắt khi lực lượng bắt tiến
hành bắt, triển khai lệnh bắt.
1.3. Vai trò và ý nghĩa của biện pháp bắt người trong tố tụng hình sự
1.3.1. Vai trò của biện pháp bắt người trong tố tụng hình sự
Có thể thấy rõ một thực tế là, việc bắt người phạm tội có một vai trò vô cùng
quan trọng trong hoạt động điều tra cũng như việc đấu tranh và phòng chống tội phạm.
Thứ nhất, biện pháp ngăn chặn bắt người bảo đảm cho việc đấu tranh chống và
phòng ngừa tội phạm có hiệu quả, bảo đảm hoạt động của các cơ quan tiến hành tố
tụng được thuận lợi; thể hiện sự chuyên chính của Nhà nước xã hội chủ nghĩa trong
việc đấu tranh chống tội phạm. Góp phần giảm bớt đi số lượng tội phạm cũng như
ngăn chặn hành vi phạm tội kịp thời không để cho nó xảy ra hậu quả nghiêm trọng.
Thứ hai, quy định áp dụng biện pháp ngăn chặn bắt người bảo đảm sự dân chủ,
tôn trọng các quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp quy định như quyền bất khả
xâm phạm về thân thể, quyền tự do; thể hiện tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa.
Điều 50 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khẳng định : “Ở nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền về con người chính trị, dân sự, kinh
tế, văn hóa , xã hội được tôn trọng thể hiện ở các quyền công dân và được quy định
trong Hiến pháp và luật”. Tôn trọng và bảo vệ các quyền cơ bản của công dân trong
những vai trò hết sức quan trọng khi áp dụng biện pháp bắt người. Khi áp dụng biện
pháp bắt người bảo vệ được nhanh chóng những chủ thể bị xâm phạm, đảm bảo được
quyền của công dân.
Thứ ba, khi áp dụng biện pháp bắt người nhanh chóng kịp thời sẽ đảm bảo cho
người dân ít bị tổn hại, không gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng đáng tiếc. Từ đó làm
cho người dân tin tưởng vào pháp luật cũng như tin tưởng vào đường lối chủ trương,
chính sách của Nhà nước. Người dân sẽ chủ động và tích cực hơn trong công tác tham
gia vào pháp luật. Tuân thủ và sẽ thực hiện nghiêm chỉnh hơn các quy định pháp luật

ban hành.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
1.3.2. Ý nghĩa của biện pháp bắt người trong tố tụng hình sự
Nhằm kịp thời ngăn chặn tội phạm; việc kịp thời ngăn chặn tội phạm, không để
tội phạm xảy ra hoặc hoàn thành hay không để người phạm tội có điều kiện kết thúc
hành vi phạm tội của mình là việc làm cấp bách và rất cần thiết. Vì thế biện pháp ngăn
chặn bắt người mang ý nghĩa to lớn về nhiều khía cạnh cụ thể.
Thứ nhất, đối với quá trình giải quyết vụ án:
Một là, ngăn chặn bị can, bị cáo sẽ gây khó khăn cho công tác điều tra, truy tố,
xét xử; sự có mặt của bị can, bị cáo trong quá trình tố tụng là rất cần thiết. Nếu họ trốn
tránh hoặc hành vi xóa dấu vết, tiêu hủy vật chứng, chứng cứ… sẽ làm cho vụ án gặp
nhiều khó khăn. Vì vậy, việc bắt người sẽ đảm bảo thuận lợi, khách quan cho quá trình
thu thập chứng cứ cho vụ án, loại trừ những khó khăn mà họ có thể xảy ra.
Hai là, Ngăn chặn để bị can, bị cáo không thể tiếp tục phạm tôi; để tránh áp dụng
biện pháp bắt người tràn lan, không cần thiết, Bộ luật tố tụng hình sự quy định không
phải bất kì bị can, bị cáo nào cũng có thể bắt để tạm giam.
Ba là, Ngăn cản hành vi gây khó khăn, cản trở cho việc thi hành án; Thi hành án
là giai đoạn cuối cùng của tố tụng hình sự. Việc tạo điều kiện để đảm bảo cho việc thi
hành án đạt hiệu quả không chỉ cần thiết khi kết thúc hoạt động xét xử tại phiên tòa mà
được thực hiện ngay từ thời điểm vụ án chưa xét xử và còn có thể thực hiện bằng biện
pháp ngăn chặn bắt người. Đồng thời thông qua điều 79 của bộ luật tố tụng hình sự
năm 2003 ta thấy được rõ mục đích của biện pháp ngăn chặn bắt người đó là: Ngăn
chặn không cho tội phạm tiếp tục xảy ra gây thiệt hại cho xã hội, không để người

phạm tội tiếp tục thực hiện tội phạm hoặc cản trở điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án
trốn tránh sự trừng phạt của pháp luật. Tạo điều kiện thuận lợi để các cơ quan tiến
hành tố tụng giải quyết vụ án như không để người phạm tội có thể xóa bỏ dấu vết
phạm tội, tiêu hủy chứng cứ, làm giả chứng cứ : thông cung giữa những người phạm
tội hoặc với người làm chứng, bảo đảm sự có mặt của bị can, bị cáo, bị án khi có yêu
cầu của cơ quan tiến hành tố tụng.
Thứ hai, về mặt cơ quan tố tụng thì biện pháp ngăn chặn bắt người mang lại rất
nhiều ý nghĩa:
Một là, biện pháp ngăn chặn bắt người là phương tiện giúp việc ngăn chặn tội
phạm được kịp thời và hiệu quả. Việc này có ý nghĩa rất lớn trong việc giảm bớt hậu
quả của tội phạm, kịp thời ngăn chặn tội phạm không những bảo vệ được đối tượng tác
động của tội phạm mà còn ngăn chặn và hạn chế hậu quả do tội phạm gây ra.
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này
Hai là, biện pháp ngăn chặn bắt người đảm bảo cho cơ quan tiến hành tố tụng
được thuận lợi, góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng chống tội phạm.
Trong nhiều vụ án do tính chất phức tạp, người phạm tội cố tình trốn tránh, gây khó
khăn cho việc điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. Việc bắt các đối tượng này là
phương tiện hữu hiệu góp phần quan trọng hạn chế tình trạng đó.
Ba là, việc quy định một cách cụ thể, rành mạch các trường hợp bắt người về đối
tượng, về thẩm quyền, căn cứ và thủ tục bắt còn có ý nghĩa là cơ sở pháp lý để xử lý
những hành vi vi phạm phap luật khi áp dụng biện pháp bắt người.
Thứ ba, về mặt xã hội thì nó mang lại không ích ý nghĩa như:
Một là, đảm bảo cho việc thực hiện dân chủ trong pháp luật, thể hiện sự tôn trọng
bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp công dân được Hiến pháp, pháp luật quy định.

Điều này thể hiện ở chỗ áp dụng hay không áp dụng biện pháp bắt người không xuất
phát từ ý chí chủ quan của cơ quan Nhà nước mà xuất phát từ pháp luật và sự đòi hỏi
của phát luật.
Hai là, biện pháp ngăn chặn bắt người thể hiện sự chuyên chính của nhà nước xã
hội chủ nghĩa trong việc đấu tranh, phòng chống tội phạm. Thể hiện đường lối, chính
trị của nhà nước trong việc xử lý hành vi phạm tội. Việc quy định biện pháp bắt người
thể hiện thái độ kiên quyết, triệt để của nhà nước trong việc đấu tranh phòng ngừa tội
phạm.
Ba là, việc quy định các biện pháp ngăn chặn bắt người trong Bộ luật tố tụng hình
sự còn góp phần tích cực vào việc thực hiện nhiệm vụ bảo vệ sự an toàn, vững mạnh
của xã hội chủ nghĩa, bảo vệ tài sản, tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của
công dân. Bên cạnh đó, việc quy định biện pháp ngăn chặn bắt người còn đảm bảo sự
dân chủ, tôn trọng các quyền cơ bản của công dân cũng như quyền bất khả xâm phạm
thân thể, thể hiện tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa. Việc quy định đúng dắn các
biện pháp này chính là sự đảm bảo chắc chắn cho việc thực hiện tốt nhiệm vụ của tố
tụng hình sự là phát hiện kịp thời, xử lí nhanh chóng, không làm oan người vô tội,
đồng thời đảm bảo lợi ích hợp pháp của công dân. Bên cạnh đó nó còn có ý nghĩa cung
cấp luận cứ khoa học cho việc hoàn thiện chế định các biện ngăn chặn và phục vụ cho
các cơ quan chức năng trong việc hướng dẫn áp dụng các quy định về các biện pháp
này một cách thống nhất. Chính vì vậy, việc nghiên cứu các biện pháp ngăn chặn còn
có ý nghĩa đặc biệt trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội
chủ nghĩa hiện nay.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm


Bắt người trong tố tụng hình sự và việc hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng
biện pháp này

CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ CÁC
TRƯỜNG HỢP BẮT NGƯỜI
2.1. Các trường hợp bắt người trong tố tụng hình sự
2.1.1. Bắt bị can, bị cáo để tạm giam
2.1.1.1. Khái niệm về bắt bị can, bị cáo để tạm giam
“Bắt bị can, bị cáo để tạm giam là biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự, do
người có thẩm quyền của cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án áp dụng, tạm thời
hạn chế tự do thân thể đối với người đã bị khởi tố về hình sự hoặc bị Tòa án quyết
định đưa ra xét xử nhằm bảo đảm cho việc tiến hành hoạt động điều tra, truy tố, xét
xử, thi hành án. bắt”.11
Hay Bắt bị can, bị cáo để tạm giam là bắt người đã bị khởi tố về hình sự hoặc
người đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử để tạm giam phục vụ cho việc điều tra,
truy tố, xét xử và thi hành án. Như vậy người có thể bị bắt để tạm giam phải là bị can,
bị cáo, nghĩa là người đã có quyết định khởi tố về hình sự hoặc là người bị Tòa án
quyết định đưa ra xét xử. Chỉ quyết định bắt bị can, bị cáo trong những trường hợp quy
định ở điều 80.
2.1.1.2. Đối tượng và điều kiện áp dụng biện pháp bắt bị can, bị cáo để tạm
giam
Đối tượng của việc bắt người chỉ có thể là bị can (người đã bị khởi tố về hình sự)
hoặc bị cáo (người đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử). Người chưa bị khởi tố với
tư cách là bị can hoặc người không bị Tòa án quyết định quyết định đưa ra xét xử thì
không bị bắt để tạm giam. Tuy vậy không phải tất cả bị can, bị cáo đều bị bắt để tạm
giam mà chỉ bắt để tạm giam những bị can, bị cáo phạm tội nghiêm trọng hoặc đặc
biệt nghiêm trọng; hoặc bị can, bị cáo phạm tội ít nghiêm trọng hoặc tội nghiêm trọng
mà Bộ luật hình sự quy định hình phạt tù trên hai năm và có căn cứ để cho rằng người
đó có thể trốn tránh hoặc cản trở việc điều tra, xét xử,… hoặc có thể tiếp tục phạm tội.
Những bị can, bị cáo không thuộc các trường hợp kể trên hoặc bị can, bị cáo là phụ nữ
có thai hoặc đang thời kỳ nuôi con dưới 36 tháng tuổi, là người già yếu, người bị bệnh

nặng, có nơi cư trú rõ ràng thì không cần bắt để tạm giam mà có thể áp dụng các biện

11

TS Trần Quang Tiệp: Về tự do cá nhân và biện pháp cưỡng chế tố tụng hình sự, Nhà xuất bản chính trị Quốc
Gia, Hà Nội-2011

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Phạm Thị Huyền Trâm