Mở rộng hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển việt nam chi nhánh bắc ninh

CH

NG 1: C

S LÝ LU N V M R NG HO T
NG THANH TOÁN
QU C T C A NGÂN HÀNG TH
NG M I
1.1. T NG QUAN V HO T
NG THANH TOÁN QU C T C A NGÂN
HÀNG TH
NG M I
1.1.1.Khái ni m và ý ngh a c a thanh toán qu c t
Hi n nay, quan h kinh t qu c t ngày càng phát tri n do kh i l ng mua bán,
đ u t qu c t và chuy n ti n qu c t ngày càng gia t ng. Ho t đ ng thanh toán qu c t
(TTQT) các ngân hàng trong khu v c và trên th gi i đ c chú tr ng phát tri n là
m t xu h ng t t y u, phù h p v i xu h ng h i nh p kinh t th gi i.. Ho t đ ng
TTQT đã th c s bùng n , làm thay đ i cách ti p c n kinh t c a các qu c gia trên th
gi i và đã tr thành d ch v kinh doanh đ i ngo i quan tr ng nh t c a Ngân hàng
th ng m i (NHTM).
Có r t nhi u đ nh ngh a v thanh toán qu c t . M t s khái ni m đ c s d ng
ph bi n hi n nay g m:
Theo cách hi u thông th ng nh t, “thanh toán qu c t ” có ngh a là “m t trong
s các nghi p v c a ngân hàng trong vi c thanh toán giá tr c a các lô hàng gi a bên
mua và bên bán hàng thu c l nh v c ngo i th ng
Theo giáo trình Thanh toán qu c t và Tài tr ngo i th ng c a GS. TS.
Nguy n V n Ti n: “Thanh toán qu c t là vi c th c hi n các ngh a v chi tr và quy n
h ng l i v ti n t phát sinh trên c s các ho t đ ng kinh t và phi kinh t gi a các
t ch c, cá nhân n c này v i t ch c, cá nhân n c khác hay gi a m t qu c gia v i
t ch c kinh t , thông qua quan h gi a các ngân hàng c a các n c liên quan”. [2,
Tr.294]

Theo giáo trình Thanh toán qu c t c a GS. inh Xuân Trình: “Vi c trao đ i
các ho t đ ng kinh t và th ng m i gi a các qu c gia làm phát sinh các kho n thu và
chi b ng ti n c a n c này đ i v i m t n c khác trong t ng giao d ch ho c trong
t ng đ nh k chi tr do hai n c quy đ nh. Trong m i quan h chi tr này, các qu c gia
ph i cùng nhau quy đ nh nh ng y u t c u thành c ch thanh toán gi a các qu c gia
nh quy đ nh v ch th tham gia thanh toán, l a ch n ti n t , các công c và các
ph ng th c đòi và ho c chi tr ti n t . T ng h p các y u t c u thành c ch đó t o
thành thanh toán qu c t gi a các qu c gia”.[3,tr.11]
M i khái ni m đ u có nh ng nét riêng, nh ng chung quy l i, chúng ta có th
hi u: thanh toán qu c t th c ch t là vi c th c hi n các ngh a v chi tr ti n t qu c t
thông qua h th ng ngân hàng các n c liên quan đ c phát sinh t các ho t đ ng
1


kinh t và phi kinh t gi a các ch th , doanh nghi p, t ch c kinh t - xã h i đ n t
các qu c gia khác nhau.
D i giác đ kinh t , các quan h kinh t đ c phân chia thành hai lo i là quan
h m u d ch và quan h phi m u d ch. Do đó, TTQT c ng bao g m thanh toán m u
d ch và thanh toán phi m u d ch.
Thanh toán phi m u d ch là quan h thanh toán phát sinh không liên quan đ n
hàng hóa c ng nh cung ng lao v , không mang tính ch t th ng m i. ó là nh ng
chi phí c a các c quan ngo i giao, ngo i th ng n c s t i, các chi phí v v n
chuy n và đi l i c a các quan khách, các t ch c Nhà n c.
Thanh toán m u d ch là thanh toán m u d ch phát sinh trên c s trao đ i hàng
hóa và các d ch v th ng m i theo giá c qu c t . Thông th ng trong nghi p v
thanh toán m u d ch ph i có ch ng t hàng hóa kèm theo. Các bên mua bán b ràng
bu c v i nhau b i h p đ ng th ng m i ho c m t hình th c cam k t khác (th , đi n
giao d ch). M i h p đ ng ch ra m t m i quan h nh t đ nh, n i dung h p đ ng ph i
quy đ nh đi u ki n thanh t n c th .
Vi c phân chia thanh toán qu c t thành thanh toán m u d ch và thanh toán phi

m u d ch có ý ngh a quan tr ng, vì m i lo i s có nh ng yêu c u c th khác nhau và
chi phí khác nhau m i ph ng th c TTQT. Ngân hàng s c n c vào đó là thanh toán
m u d ch hay phi m u d ch đ áp d ng nh ng quy trình riêng.
c đi m c a ho t đ ng thanh toán qu c t
Thanh toán qu c t có b n ch t là thanh toán các ngh a v ti n t gi a các ch
th các qu c gia khác nhau. TTQT có các đ c đi m chính nh sau:
Thanh toán qu c t di n ra trên ph m vi toàn c u, ph c v các giao d ch th ng
m i, đ u t , h p tác qu c t thông qua m ng l i ngân hàng th gi i. TTQT liên quan
đ n vi c trao đ i ti n c a qu c gia này l y ti n c a qu c gia khác nên khi ký k t các
h p đ ng, các bên ph i th a thu n đ ng ti n c a n c nào là ti n t tính toán và thanh
toán, đ ng th i ph i tính toán th n tr ng đ phòng ng a r i ro.
i v i các ngân hàng th ng m i, TTQT là m t d ch v sinh l i nh ng c ng
ti m n nhi u r i ro. R i ro phát sinh trong quá trình th c hi n thanh toán qu c t liên
quan đ n các giao d ch qu c t , phát sinh t quan h các ch th tham gia ho c do
nh ng nhân t khách quan khác nh thiên tai, chi n tranh, chính tr , bi n đ ng t giá
h i đoái,…
Trong TTQT, ti n m t h u nh không đ c s d ng tr c ti p mà đ c thanh
toán thông qua h th ng d i hình th c các ph ng ti n thanh toán nh th chuy n
1.1.2.

2

Thang Long University Library


ti n, đi n chuy n ti n, h i phi u, k phi u và séc ghi b ng ngo i t . Do v y thanh toán
qu c t v b n ch t chính là các nghi p v ngân hàng qu c t . Chúng đ c hình thành
và phát tri n trên c s các h p đ ng ngo i th ng và các trao đ i ti n t qu c t .
Thanh toán qu c t đ c th c hi n d a trên n n t ng pháp lu t và t p quán
th ng m i qu c t , đ ng th i TTQT c ng b chi ph i b i lu t pháp c a các qu c gia,

b i các chính sách kinh t , chính sách ngo i th ng và chính sách ngo i h i c a các
qu c gia tham gia trong thanh toán.
1.1.3. Các v n b n pháp lý đi u ch nh trong thanh toán qu c t
H th ng pháp lu t đi u ch nh ho t đ ng TTQT là y u t đ u tiên c u thành môi
tr ng pháp lý c a ho t đ ng TTQT. i u này có ngh a là ho t đ ng TTQT c ng ch u
s đi u ch nh c a pháp lu t. Nói cách khác, khi tham gia vào ho t đ ng TTQT, các bên
tham gia ph i th c hi n đúng quy đ nh c a pháp lu t, ví d nh quy đ nh v vai trò và
ch c n ng c a Nhà n c trong vi c xây d ng chính sách v t giá, v ki m tra, giám
sát ho t đ ng TTQT; quy đ nh v đi u ki n đ doanh nghi p đ c m tài kho n thanh
toán b ng ngo i t t i ngân hàng, đi u ki n đ doanh nghi p đ c mua ngo i t đ chi
tr ti n cho khách hàng n c ngoài, đi u ki n đ ngân hàng đ c cung c p d ch v
TTQT và chuy n ti n ra n c ngoài…Khác v i h th ng pháp lu t đi u ch nh ho t
đ ng thanh toán trong n c, h th ng pháp lu t đi u ch nh ho t đ ng TTQT ph c t p
h n vì h th ng này không ch bao g m lu t c a m t n c mà bao g m lu t c a ít nh t
là hai n c (n c xu t kh u và n c nh p kh u), Lu t qu c t (các hi p đ nh v thanh
toán qu c t có liên quan…) và các T p quán qu c t hình thành và đ c th a nh n
r ng rãi trong th c ti n c a ho t đ ng TTQT. Vì v y, các bên tham gia vào quá trình
TTQT c n ph i có s hi u bi t th u đáo v quy trình nghi p v , thông l , t p quán n i
doanh nghi p ho t đ ng c ng nh qu c t .
 Các ngu n lu t và công c qu c t đ c s d ng
Công c Liên H p Qu c v h p đ ng mua bán hàng hóa qu c t (Công c
Viên 1980) có tên vi t t t ti ng Anh là CISG – Convention on Contracts for the
Internetional Sale of Goods. CISG là m t hi p c quy đ nh m t lu t mua bán hàng
hóa qu c t th ng nh t đ c phát tri n b i y ban Liên Hi p Qu c v Lu t Th ng
m i qu c t (UNCITRAL), và đã đ c ký k t t i Viên vào n m 1980. Công c này có
hi u l c nh m t hi p c đa ph ng vào ngày 1 tháng 1 n m 1988. Tính đ n tháng 9
n m 2014, đã có 83 qu c gia phê chu n, chi m m t t l đáng k trong ho t đ ng
th ng m i th gi i, làm cho công c này tr thành m t trong nh ng pháp lu t qu c
t th ng nh t thành công nh t.
3

Công c Geneva 1930 là lu t th ng nh t v h i phi u. Tên ti ng anh vi t t t là
ULB 1930 – Uniform Law of Bills of exchange- Geneve Convention 1930. Các n c
châu Âu đ u tham gia ULB 1930 ngo i tr Anh. Nhi u n c khác m c dù không tham
gia ULB 1930 nh ng v n xây d ng Lu t h i phi u c a h t ng thích v i ULB 1930.
Lu t h i phi u c a Anh 1882có tên vi t t t ti ng Anh là BEA – Bills of
Exchange Act of 1882. BEA đ c áp d ng cho n c Anh và các n c thu c đ a Anh,
Công
c Liên H p Qu c v h i phi u và k phi u (International Bill of
Exchange & International Promisory note – United Nation convention 1980)
Công c Geneva 1931 và Séc qu c t (Geneva Convention for Check 1931)
Các lu t và công c qu c t v v n t i và b o hi m
Các hi p đ nh song ph ng và đa ph ng…
 Các ngu n lu t qu c gia đ c s d ng
Các ngu n lu t này bao g m: B lu t dân s , Lu t th ng m i, Lu t ngo i h i,
Lu t các công c chuy n nh ng, Lu t thanh toán qu c t ,…
 Các thông l và t p quán qu c t
Các thông l và t p quán qu c t đ c s d ng bao g m:
Quy t c và th c hành thông nh t v tín d ng ch ng t - The Uniform
Customer& Practice for Documentary Credit – UCP do International Chamber of
Commerce – ICC phát hành. n ph m UCP 600 ngày 1/7/2007.
T p quán ngân hàng tiêu chu n qu c t - The International Standard Banking
Practice – ISBP 681 2007.
Quy t c th ng nh t v nh thu – Uniform Rules for bank-to-bank Reimburement
under documentary credit, URR-ICC Pub No. 525 1995/URR-ICC Pub No. 575
01/10/2008.
Các đi u ki n th ng m i qu c t (International Commercial Term –
INCOTERMS).
N u có mâu thu n gi a các ngu n Lu t thì trình t u tiên v tính pháp lý gi m

d n c a h th ng v n b n pháp lý đi u ch nh ho t đ ng thanh toán qu c t nh sau:
Các ngu n lu t và công c qu c t , các ngu n lu t qu c gia, thông l và t p quán
qu c t .
1.1.4. Các công c thanh toán qu c t ch y u
Thanh toán qu c t di n ra gi a các qu c gia v i nhau nên công c thanh toán
qu c t c ng có nh ng đ c tr ng riêng. Các công c thanh toán qu c t ch yêu bao
g m:
4

Thang Long University Library


1.1.4.1. H i phi u (Bill of Exchange/ Draft)
nh ngh a
Theo Công c Liên h p qu c v h i phi u: “H i phi u qu c t là m t h i
phi u qui đ nh ít nh t hai trong s các đ a đi m sau và ch ra r ng b t kì hai đ a đi m
nào đ c qui đ nh nh v y n m các n c khác nhau:
a. Ð a đi m h i phi u đ c kí phát;
b. Ð a đi m ghi bên c nh ch kí c a ng i kí phát;
c. a đi m ghi bên c nh tên c a ng i tr ti n;
d. Ð a đi m ghi bên c nh tên c a ng i h ng l i;
e. Ð a đi m tr ti n.
V i đi u ki n là ho c đ a đi m n i h i phi u đ c kí phát ho c đ a đi m tr ti n
đ c ghi trên h i phi u thu c m t Qu c gia thành viên.
Theo Lu t H i phi u c a Anh: H i phi u là m t m nh l nh vô đi u kiênj c a
m t ng i ký phát cho m t ng i khác, yêu c u ng i này khi nhìn th y h i phi u ho c
đ n m t ngày c th nh t đ nh, ho c đ n m t ngày có th xác đ nh trong t ng lai ph i
tr m t s ti n nh t đ nh cho m t ng i nào đó ho c theo l nh c a ng i này tr cho
m t ng i khác ho c tr cho ng i c m phi u.
Theo Lu t Công c chuy n nh ng c a Vi t Nam n m 2005 ( i u 4): “H i

phi u đòi n là gi y t có giá do ng i ký phát l p, yêu c u ng i b ký phát thanh
toán không có đi u ki n m t s ti n xác đ nh khi có yêu c u ho c vào m t th i đi m
nh t đ nh trong t ng lai cho ng i th h ng”.[8, Tr.23]
Nh v y, đ nh ngh a h i phi u c a Vi t Nam đã k th a đ nh ngh a c a Liên
h p qu c, và có nh ng đi u ch nh đ d hi u và phù h p v i n c ta.
Các bên tham gia
Ng i ký phát h i phi u hay ng i phát hành (Drawer) th ng là ng i bán, đ i
di n t ch c xu t kh u, cung ng d ch v .
Ng i b ký phát hay ng i tr ti n h i phi u (Drawee) có th là ng i mua,
ngân hàng m L/C, ngân hàng thanh toán,…
Ng i ch p nh n (Acceptor) là ng i b ký phát sau khi ký ch p nh n h i phi u,
th ng là ngân hàng.
Ng i th h ng (Beneficiary) là ng i ký phát h i phi u, ti p theo là ng i do
ng i ký phát h i phi u ch đ nh trên h i phi u.Theo lu t qu n ch ngo i h i n c ta
ng i th h ng là các ngân hàng kinh doanh đ i ngo i đ c ngân hàng Nhà n c c p
gi y phép.
5


Ng i chuy n nh ng hay ng i ký h u (Endorser/Assigner) là ng i chuy n
quy n chuy n nh ng h i phi u cho ng i khác b ng cách trao tay ho c ký h u. B
ràng bu c trách nhi m v i nh ng ng i ký h u phía sau và ng i c m phi u. Ng i
chuy n nh ng đ u tiên chính là ng i ký phát h i phi u.
Ng i b o lãnh (Avaliseur) là b t k ng i nào ký tên vào h i phi u, tr ng i
ký phát và ng i b ký phát, th ng là ngân hàng có tín nhi m cao.
c đi m c a h i phi u
H i phi u có tính tr u t ng: H i phi u đ c l p d a trên c s ho t đ ng
th ng m i gi a ng i mua và ng i bán, nh ng h i phi u tr thành ngh a v tr ti n
đ c l p. Trên h i phi u không c n ph i ghi các n i dung quan h kinh t .
Tính b t bu c tr ti n c a h i phi u là vi c tr ti n c a ng i b ký phát là vô

đi u ki n, tr khi h i phi u ký phát sai lu t. Ng i ký phát là ng i ch u trách nhi m
cu i cùng trong vi c thanh toán cho ng i th h ng (n u đã chuy n nh ng mà ng i
b ký phát t ch i thanh toán/ch p nh n).
Tính l u thông c a h i phi u do h i phi u có các đ c tính tr u t ng, tính b t
bu c tr ti n. Có th dùng đ thanh toán ti n mua hàng/tr n , chuy n nh ng, c m c ,
th ch p vay v n, chi t kh u và tái chi t kh u.
1.1.4.2. K phi u (Promissory Note)
nh ngh a
Theo Lu t Công c chuy n nh

ng c a Vi t Nam n m 2005: “K phi u là m t

cam k t tr ti n h vô đi u ki n do ng i l p phi u phát ra, h a tr m t s ti n nh t
đ nh cho ng i th h ng quy đ nh trên k phi u ho c theo l nh c a ng i này đ tr
cho m t ng i khác ho c tr cho ng i c m phi u.” [8, Tr.24]
c đi m
K phi u th ng đ c ngân hàng b o lãnh thanh toán và ch l p m t b n do
chính ng i n phát ra đ chuy n cho ng i h ng l i. Do đó, k phi u ít đ c s
d ng h n h i phi u. K h n tr ti n đ c quy đ nh rõ trên k phi u. M t k phi u có
th do m t hay nhi u ng i ký phát đ cam k t thanh toán cho m t hay nhi u ng i
h ng l i.
1.1.4.3. Séc (Check / Cheque)
nh ngh a
Theo công c Geneva 1931, “Séc là m t t m nh l nh vô đi u ki n do m t
ng i (ch tài kho n ti n g i) ký phát, ra l nh cho ngân hàng trích t tài kho n c a

6

Thang Long University Library

mình m t s ti n nh t đ nh đ tr cho ng i đ c ch đ nh trên séc, ho c tr theo l nh
c a ng i này ho c tr cho ng i c m séc”.
Theo Lu t các công c chuy n nh ng c a Vi t Nam: Séc là gi y t có giá do
ng i ký phát l p, ra l nh cho ng i b ký phát là ngân hàng ho c t ch c cung ng
d ch v thanh toán đ c phép c a Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam trích m t s ti n
nh t đ nh t tài kho n c a mình đ thanh toán cho ng i th h ng.
Séc ra đ i t ch c n ng làm ph ng ti n thanh toán c a ti n t và đ c s d ng
r ng rãi trong các n c có h th ng Ngân hàng phát tri n cao. Hi n nay séc là ph ng
ti n chi tr đ c dùng h u nh ph bi n trong giao d ch thanh toán n i đ a c a t t c
các n c. Séc c ng đ c s d ng r ng rãi trong TTQT và các chi tr phi m u d ch
khác.
Các bên tham gia
Ng i phát hành séc hay ng i ký phát (Drawer): là ng i có tài kho n phát
hành séc ngân hàng (là ng i ch tài kho n ti n g i t i ngân hàng). Th ng thì ng i
ký phát séc là ng i mua hàng, phát hành séc đ tr n .
Ngân hàng thanh toán hay ng i tr ti n (Drawee): là ng i trích tr ti n t séc
t tài kho n c a ng i phát hành séc đ tr cho ng i khác.
Ng i th h ng (Beneficiary):là ng i nh n ti n t t séc do ng i ký phát ch
đ nh đích danh hay thông qua th t c chuy n nh ng.
c đi m và phân lo i
Séc đích danh (Nominal cheque) là lo i séc ghi rõ tên ng

ih

ng l i trên t

séc.
Séc vô danh (Bearer cheque) là lo i séc không ghi rõ tên ng i th h ng, ch
ghi câu “tr cho ng i c m séc” (Pay to the bearer). i v i lo i séc này có th chuy n

qua tay nhi u ng i, ai là ng i c m séc, ng i đó có th mang séc đ n ngân hàng l nh
ti n.
Séc theo l nh (Order cheque) là lo i séc đ c dùng ph bi n trong thanh toán
qu c t và là lo i séc ghi tr theo l nh c a ng i h ng l i trên t séc. Trên séc có ghi
câu “tr theo l nh c a ông (bà)…”. Lo i séc này có th chuy n nh ng cho ng i khác
b ng th t c ký h u gi ng nh h i phi u. Trong th i h n hi u l c, séc theo l nh có th
chuy n nh ng cho nhi u ng i liên ti p b ng cách ký h u.
Séc g ch chéo (Crossed check) là lo i séc mà trên m t tr c có 2 g ch chéo
song song v i nhau. M c đích c a g ch chéo là đ không rút đ c ti n m t, dùng đ
chuy n kho n qua ngân hàng.
7


Séc du l ch (Traveller’s cheque) là lo i séc do ngân hàng phát hành và đ c tr
ti n t i b t c chi nhánh hay đ i lý c a ngân hàng đó trong hay ngoài n c. Ngân
hàng phát hành séc đ ng th i là ng i tr ti n. Ng i h ng l i séc du l ch là ng i có
ti n g i vào ngân hàng phát hành séc.
Séc xác nh n (certified cheque) còn g i là séc b o chi, là lo i séc đ c ngân
hàng đ ng ra xác nh n vi c tr ti n. M c đích c a vi c xác nh n là nh m đ m b o kh
n ng chi tr c a t séc và ng n ch n tình tr ng phát hành séc quá s d trên tài kho n.
1.1.4.4. Th ngân hàng
nh ngh a
Quy t đ nh s 96/2014/N -CP v vi c ban hành, s d ng và thanh toán th
ngân hàng đã đ a ra đ nh ngh a: “Th ngân hàng là ph ng ti n do t ch c phát hành
th phát hành đ th c hi n giao d ch th theo các đi u ki n và đi u kho n đ c các
bên tho thu n.”
T ch c phát hành th th ng bao g m nhi u đ n v nh là các trung gian tài
chính, các trung tâm thanh toán bù tr , các t p đoàn th ng m i, du l ch,…Tuy nhiên,
Ngân hàng là t ch c phát hành th ch y u trong n n kinh t qu c dân, cho nên, ng i
ta th ng g i lo i th này là th Ngân hàng.

Các bên tham gia: g m có ch th , ngân hàng phát hành th , t ch c ch p nh n
th , ngân hàng thanh toán, đ n v ch p nh n th .
Phân lo i
- Th n i đ a là th đ c t ch c phát hành th t i Vi t Nam phát hành đ giao
d ch trong ph m vi lãnh th Vi t Nam. Th n i đ a có th đ c s d ng đ giao d ch t i
n c ngoài thông qua k t n i c a t ch c chuy n m ch th t i Vi t Nam v i t ch c
chuy n m ch th t i n c ngoài
n c ngoài phát hành và giao
- Th qu c t là th đ c t ch c phát hành th
d ch trong lãnh th Vi t Nam ho c t ch c phát hành th t i Vi t Nam liên k t v i t
ch c th qu c t phát hành đ giao d ch trong và ngoài lãnh th Vi t Nam.
- Th ghi n (debit card) là th cho phép ch th th c hi n giao d ch th trong
ph m vi s ti n và h n m c th u chi (n u có) trên tài kho n thanh toán c a ch th
đ c m t i t ch c phát hành th .
- Th tín d ng (credit card) là th cho phép ch th th c hi n giao d ch th trong
ph m vi h n m c tín d ng đã đ c c p theo tho thu n v i t ch c phát hành th .

8

Thang Long University Library


- Th tr tr c (prepaid card) là th cho phép ch th th c hi n giao d ch th
trong ph m vi giá tr ti n đ c n p vào th t ng ng v i s ti n đã tr tr c cho t
ch c phát hành th .
Th tr tr c bao g m: Th tr tr c đ nh danh (đã xác đ nh các thông tin đ nh
danh ch th ) và th tr tr c vô danh (ch a xác đ nh các thông tin đ nh danh ch th ).
1.1.5. Các ph ng th c thanh toán qu c t ch y u
M i ph ng th c thanh toán đ u mang l i u và nh c đi m riêng, mang đ n
nh ng quy n l i c ng nh r i ro cho c nhà nh p kh u và xu t kh u. Vì v y, các bên

liên quan ph i có s th a thu n tr c đ quy t đ nh ph ng th c thanh toán h p lý đ
h n ch đ c r i ro.
1.1.5.1. Ph ng th c chuy n ti n
nh ngh a
PGS. TS Tr n Hoàng Ngân và TS Nguy n Minh Ki u trong sách Thanh toán
qu c t đã đ a ra đ nh ngh a: Ph ng th c chuy n ti n là ph ng th c trong đó khách
hàng (ng i chuy n ti n) yêu c u Ngân hàng c a mình chuy n m t s ti n nh t đ nh
cho m t ng i khác (ng i h ng l i) m t đ a đi m nh t đ nh b ng ph ng ti n
chuy n ti n cho khách hàng theo yêu c u. [3, Tr.29]
Trong ph ng th c này, ng i chuy n ti n và ng i nh n ti n thanh toán tr c
ti p v i nhau, ngân hàng ch đóng vai trung gian thanh toán theo y nhi m và h ng
phí d ch v , vì th ít ch u r i ro; tr khi ngân hàng c p tín d ng cho ng i có h p đ ng
thanh toán. Thanh toán b ng ph ng th c này ch y u áp d ng trong tr ng h p hai
bên mua bán có uy tín và tin t ng l n nhau.
Ph ng ti n chuy n ti n: Có hai ph ng ti n chuy n ti n là
Chuy n ti n b ng th (Mail Transfer – M/T): là hình th c chuy n ti n mà l nh
thanh toán c a ngân hàng chuy n ti n đ c chuy n b ng th cho ngân hàng tr ti n.
Hình th c chuy n ti n này có m c phí r nh ng m t nhi u th i gian. Th ng
bên nhà nh p kh u s ph i tr phí cho ngân hàng.
Chuy n ti n b ng đi n (telegraphic Transfer – T/T): là hình th c chuy n ti n mà
trong đó l nh thanh toán c a ngân hàng chuy n ti n đ c th hi n trong n i dung m t
b c đi n tín g i cho ngân hàng tr ti n. Ph ng ti n này chi phí cao nh ng t c đ x
lý nhanh, có l i cho nhà xu t kh u.
Có hai d ng đi n là Telex và SWIFT (Society for Worldwide Interbank
Financial Tecomminucation). Bây gi ng i ta ch y u chuy n ti n thông qua m ng

9


SWIFT do u đi m là chuy n thông tin thanh toán v i giá thành th p, an toàn, không

s d ng ch ng t và thông tin đ c truy n tr c ti p t ngân hàng đ n ngân hàng
Các bên tham gia
Ng i yêu c u chuy n ti n (Remitter) là ng i yêu c u ngân hàng thay mình
th c hi n chuy n ti n ra n c ngoài. H th ng là ng i nh p kh u, ng i mua, ng i
m c n , nhà đ u t …
Ng i th h ng (Beneficicary) là ng i nh n đ c s ti n chuy n t i thông qua
ngân hàng. H th ng là ng i xu t kh u, ng i bán, ch n , ng i nh n v n đ u t …
Ngân hàng chuy n ti n (Remitting bank) là ngân hàng ph c v ng i chuy n ti n.
Ngân hàng tr ti n (Paying bank) là ngân hàng tr c ti p tr ti n cho ng i th
h ng.
Vi c xác đ nh các bên tham gia giúp xác đ nh v trí, vai trò c a h trong quy
trình, còn đ i v i Ngân hàng, giúp Ngân hàng th c hi n nghi p v m t cách d dàng
h n.
Quy trình th c hi n nghi p v trong ph ng th c nàynh sau:
Trong th c t , chuy n ti n có th th c hi n theo m t trong hai hình th c: chuy n
ti n tr sau và chuy n ti n tr tr c.
Chuy n ti n tr sau là hình th c chuy n ti n tr cho ng i th h ng sau khi
nh n hàng.
Chuy n ti n tr tr c là hình th c chuy n ti n t ng t nh chuy n ti n tr sau
ch khác ch ng i chuy n ti n l p l nh chuy n ti n tr c và, do đó ng i th h ng
nh n ti n tr c khi giao hàng.
S đ 1.1. Quy trình nghi p v c a ph

ng th c chuy n ti n
Ngân hàng
đ i lý

Ngân hàng
chuy n ti n
(4)

(3)

(2)

(5)
(1)

Ng

Ng

i nh p kh u

Quy trình th c hi n thanh toán b ng ph
t nh sau:

i xu t kh u

(Ngu n: [2, tr.290])
ng th c chuy n ti n g m các b c th

10

Thang Long University Library


B c 1: Nhà xu t kh u th c hi n vi c giao hàng, đ ng th i chuy n giao b
ch ng t nh : hoá đ n, b o hi m đ n… cho nhà nh p kh u.
B c 2: Sau khi ki m tra b ch ng t (ho c hàng hoá), n u quy t đ nh tr ti n
thì nhà nh p kh u vi t l nh chuy n ti n (b ng M/T hay T/T) cùng v i u nhi m chi

(n u có tài kho n) g i ngân hàng ph c v mình.
B c 3: Sau khi ki m tra ch ng t và các đi u ki n chuy n ti n, n u th y h p l
và đ kh n ng thanh toán, ngân hàng th c hi n trích tài kho n đ chuy n ti n và g i
gi y báo n cho nhà nh p kh u.
B c 4: Ngân hàng chuy n ti n ra l nh (b ng M/T hay T/T theo yêu c u c a
ng i chuy n ti n) cho ngân hàng đ i lý (ngân hàng tr ti n) đ chuy n cho ng i
h ng th .
B c 5: Ngân hàng tr ti n ghi Có vào tài kho n c a ng i h ng th , đ ng
th i g i gi y báo Có cho ng i h ng l i.
1.1.5.2. Ph ng th c nh thu
Ph ng th c thanh toán qu c t cu i cùng là ph

ng th c nh thu.

nh ngh a
Trong giáo trình Thanh toán qu c t , tác gi có đ a ra khái ni m v ph ng
th c nh thu nh sau: Nh thu là ph ng th c thanh toán trong đó ng i bán sau khi
đã hoàn thành ngh a v giao hàng ho c cung ng d ch v cho khách hàng s u thác
cho ngân hàng c a mình thu h s ti n t ng i mua trên c s ch ng t l p ra. [3, Tr.
31]
Các bên tham gia:
Ngân hàng nh thu (Principal) là ng i yêu c u ngân hàng nh thu, thông
th ng là ng i xu t kh u, ng i bán, ch n , ng i nh n v n đ u t ….
Ngân hàng chuy n ch ng t (Remitting Bank) là ngân hàng nh n y thác c a ng i
xu t kh u.
Ngân hàng nh thu (Collecting / Presenting Bank) là ngân hàng đ i lý c a ngân
hàng chuy n ch ng t và n c ng i nh p kh u.
Ng i tr ti n (Drawee) là ng i nh p kh u, ng i mua, ng i m c n , nhà đ u
t ,…
Phân lo i: Theo lo i hình ng i ta có th chia thành nh thu tr n và nh thu

kèm ch ng t .
Nh thu tr n (Clean Collection) là ph ng th c thanh toán trong đó ng i có
các kho n ti n ph i thu t các công c thanh toán nh ng không th t mình thu đ c.
11


nên ph i u thác cho ngân hàng thu h ti n trên công c thanh toán đó không kèm v i
đi u ki n chuy n giao ch ng t . Nh thu tr n là nh thu các ch ng t tài chính mà
không kèm theo ch ng t th ng m i.
Các công c thanh toán thông th ng c a ph ng th c thanh toán nh thu tr n
là h i phi u th ng m i, k phi u th ng m i, séc, hóa đ n thu ti n.
Ph ng th c nh thu phi u tr n ch áp d ng trong các tr ng h p ng i bán và
ng i mua tin c y l n nhau ho c là có quan h liên doanh v i nhau gi a công ty m ,
công ty con ho c chi nhánh c a nhau. Ho c trong tr ng h p thanh toán v các d ch v
có liên quan t i xu t kh u hàng hoá.
Trong ph ng th c này, r i ro ch y u thu c v ng i bán vì vi c thanh toán
ph n l n d a trên ch ng t tài chính. Ng i bán có th g p r i ro nh ng i mua
không ch u thanh toán ho c thanh toán không đ y đ , ch m tr … Ng i mua c ng có
th g p r i ro n u h i phi u đ n s m h n ch ng t , ng i mua s ph i thanh toán ti n
trong khi không bi t đ c ng i bán có làm đúng h p đ ng hay không.
Ph ng th c nh thu phi u tr n có chi phí th p nh ng r i ro l n nên ít đ c s
d ng.
Nh thu kèm ch ng t (Documentary Collection) là ph ng th c thanh toán
trong đó ng i không th t mình thu đ c các kho n ti n ph i thu ghi trên các công
c thanh toán c a mình. Do đó, ng i này s y thác cho ngân hàng thu h ti n trên
công c thanh toán đó v i đi u ki n s chuy n giao ch ng t n u ng i b ký phát
thanh toán, ho c ch p nh n thanh toán ho c th c hi n các đi u ki n khác đã quy đ nh.
Nh thu kèm ch ng t là nh thu ch ng t th ng m i kèm ho c không kèm theo
ch ng t tài chính.
Ph ng th c nh thu kèm ch ng t có m c đ r i ro ít h n so v i ph ng th c

nh thu phi u tr n. Tr ng h p này ng i bán có th kh ng ch quy n đ nh đo t hàng
hóa đ i v i ng i mua. Nh ng ng i bán ch a th kh ng ch đ c vi c tr ti n c a
ng i mua b i ngân hàng tham gia vào quá trình nh thu nh ng l i không có cam k t
hay đ m b o v vi c thanh toán c ng nh th c hi n c a ng i mua và ng i bán.
Trong ngo i th ng, nh thu ch y u s d ng khi các bên có m i quan h lâu dài và
b n v ng.
Các hình th c nh thu kèm ch ng t g m 3 lo i:
- D/A (Documents against Acceptance) là ch ng t đ i ch p nh n.
- D/P (Documents against Payment) là ch ng t đ i thanh toán.

12

Thang Long University Library


- D/OT – D/TC (Documents aginst other Terms and Conditions) là ch ng t đ i
l y các đi u ki n, đi u kho n khác.
Quy trình th c hi n
S đ 1.2. Quy trình nghi p v c a ph
Ngân hàng nh thu
(1)

(4)

(4)

ng ph c nh thu tr n
Ngân hàng thu h
(4)

(3)

(7)
(3)

(8)

(6)

(5)

(1)
Ng

i y thác

Ng

i tr ti n

(2)
(Ngu n: [2, Tr.305])
Quy trình th c hi n nghi p v nh thu tr n ph i tr i qua các b c sau:
B c 1: Ký k t h p đ ng mua bán, trong đó đi u kho n thanh toán quy đ nh áp
d ng ph ng th c “ Nh thu phi u tr n”.
B c 2: Ng i y thác g i hàng hóa và b ch ng t th ng m i tr c ti p cho
ng i tr ti n.
B c 3: Nhà xu t kh u g i đ n yêu c u nh thu cùng ch ng t tài chính cho
ngân hàng nh thu đ thu ti n t nhà nh p kh u.
B c 4: Ngân hàng nh thu l p và g i l nh nh thu cùng ch ng t tài chính t i

ngân hàng thu h đ thu ti n t nhà nh p kh u.
B c 5: Ngân hàng thu h thông báo l nh nh thu đ nhà nh p kh u tr ti n
ngay ho c ký ch p nh n h i phi u ho c ch p nh n các đi u ki n và các đi u kho n
khác.
B c 6: Nhà nh p kh u tr ti n ngay, ho c ch p nh n tr ti n.
B c 7: Ngân hàng thu h chuy n ti n nh thu ho c h i phi u k h n đã ch p
nh n cho ngân hàng nh thu.
B c 8: Ngân hàng nh thu chuy n ti n nh thu, ho c h i phi u k h n đã ch p
nh n cho nhà xu t kh u.

13


S đ 1.3. Quy trình nghi p v c a ph
Ngân hàng nh thu
(1)

(4)

(4)

ng ph c nh thu kèm ch ng t
Ngân hàng thu h
(4)

(3)

(8)
(3)

(9)

(6)

(7)

(5)

(1)
Ng

i y thác

Ng

i tr ti n

(2)
(Ngu n: [2, Tr.308])
Quy trình th c hi n nghi p v nh thu kèm ch ng t ph i tr i qua các b c sau:
B c 1: Ký k t h p đ ng mua bán, trong đó đi u kho n thanh toán quy đ nh áp
d ng ph ng th c “ Nh thu phi u kèm ch ng t ”.
B c 2: Nhà xu t kh u g i hàng hóa cho nhà nh p kh u.
B c 3: Nhà xu t kh u l p đ n yêu c u nh thu g i cùng ch ng t (bao g m
ch ng t th ng m i cùng ch ng t tài chính, n u có) t i ngân hàng nh thu.
B c 4: Ngân hàng nh thu l p l nh nh thu và g i cùng b ch ng t cho nhà
nh p kh u.
B c 5: Ngân hàng thu h thông báo l nh nh thu và xu t trình b ch ng t cho
nhà nh p kh u.
B c 6: Nhà nh p kh u ch p hành l nh nh thu b ng cách thanh toán ngay ho c

ch p nh n h i phi u ho c ký phát hành k phi u ho c gi y nh n n .
B c 7: Ngân hàng thu h trao b ch ng t th ng m i cho nhà nh p kh u.
B c 8: Ngân hàng thu h chuy n ti n nh thu, ho c h i phi u ch p nh n, ho c
k phi u hay gi y nh n n cho ngân hàng nh thu.
1.1.5.3. Ph ng th c thanh toán b ng th tín d ng (Letter of Credit – L/C)
M t ph ng th c TTQT đ c s d ng khá ph bi n n a là thanh toán b ng th
tín d ng.
nh ngh a
Có nhi u đ nh ngh a v tín d ng ch ng t , nh ng đ nh ngh a đ
rãi nh t là c a UCP600.

14

Thang Long University Library

c s d ng r ng


Theo đi u 2 - UCP600: “Tín d ng ch ng t là m t s tho thu n b t k , cho dù
đ c mô t ho c g i tên nh th nào, th hi n m t cam k t ch c ch n và không hu
ngang c a ngân hàng phát hành v vi c thanh toán khi xu t trình phù h p”.[6, Tr.12]
Ph ng th c tín d ng ch ng t có th hi u là m t th a thu n c a ngân hàng
phát hành th tín d ng và khách hàng, cam k t ch c ch n thanh toán m t s ti n nh t
đ nh cho m t ng i khác ho c ch p nh n h i phi u do ng i này ký phát khi ng i này
xu t trình cho ngân hàng b ch ng t thanh toán phù h p theo quy đ nh c a th tín
d ng.
Các bên tham gia vào quá trình thanh toán theo ph ng th c tín d ng ch ng t
g m 4 bên:
Ng i yêu c u m L/C (Applicant) là ng i mua, ng i nh p kh u ho c là
ng i mua u thác cho m t ng i khác.

Ng i h ng l i (Beneficiary) là ng i bán, ng i xu t kh u.
Ngân hàng phát hành (Issuing Bank) là ngân hàng m L/C, là ngân hàng ph c
v ng i mua.
Ngân hàng thông báo (Advising Bank) là ngân hàng đ i lý, chi nhánh c a ngân
hàng phát hành n c ng i h ng l i.
Ngoài ra, trong th c t v n d ng ph ng th c tín d ng ch ng t , tu theo t ng
đi u ki n c th còn có s tham gia c a m t s ngân hàng khác nh : Ngân hàng xác
nh n (Congiring Bank), Ngân hàng ch đ nh (Nominated Bank), Ngân hàng hoàn tr
(Reimbursing Bank)...
- Ngân hàng đ c ch đ nh ( Nominated Bank): là ngân hàng mà đó L/C có giá
tr thanh toán ho c chi t kh u ho c ch p nh n thanh toán.
- Ngân hàng xác nh n ( Confirming Bank): là ngân hàng cam k t thanh toán cho
nhà xu t kh u thay cho ngân hàng phát hành L/C, áp d ng khi ng i th h ng không
tin t ng kh n ng thanh toán c a ngân hàng phát hành L/C.
-Ngân hàng hoàn tr ( Reimbursing Bank): là ngân hàng đ c ngân hàng phát
hành y nhi m th c hi n thanh toán L/C cho ngân hàng đ c ch đinh thanh toán ho c
chi t kh u, áp d ng khi ngân hàng phát hành và ngân hàng đ c ch đ nh thanh toán
không có quan h tài kho n.
Phân lo i: Trong th c t có m t s lo i th tín d ng ch y u sau:
Th tín d ng có th hu ngang (Revocable L/C) là th tín d ng mà sau khi đ c
m thì ng i nh p kh u có th yêu c u ngân hàng s a đ i, b sung ho c hu b b t c
lúc nào mà không c n có s đ ng ý c a ng i h ng l i L/C.
15


Th tín d ng không th hu ngang (Irrevocable L/C) là lo i th tín d ng mà sau
khi đ c m thì ng i yêu c u m L/C s không đ c t ý s a đ i, b sung hay hu
b nh ng n i dung c a nó n u không đ c s đ ng ý c a ng i th h ng L/C.
Th tín d ng không th hu ngang có xác nh n (Confirmed Irrevocable L/C) là
L/C không th hu b , theo yêu c u c a Ngân hàng phát hành, m t ngân hàng khác xác

nh n tr ti n cho L/C này.
Th tín d ng không th hu ngang có th chuy n nh ng (Transferable L/C) là
L/C không hu ngang, theo đó ng i h ng l i th nh t chuy n nh ng m t ph n hay
toàn b ngh a v th c hi n L/C c ng nh quy n đòi ti n mà mình có đ c cho nh ng
ng i h ng l i th hai, m i ng i h ng l i th hai nh n cho mình m t ph n c a
th ng v .
Th tín d ng giáp l ng (Back to back L/C): Sau khi nh n đ c l/C do ng i
nh p kh u m cho mình h ng, nhà xu t kh u c n c vào n i dung L/C này và dùng
chính L/C này đ th ch p m m t L/C khác cho ng i khác h ng v i n i dung g n
gi ng nh L/C ban đ u.
Th tín d ng đ i ng (Reciprocal L/C) là L/C ch b t đ u có hi u l c khi L/C
kia đ i ng v i nó đ c m .
Th tín d ng tu n hoàn (Revolving L/C) là L/C không th hu ngang mà sau khi
đã s d ng h t giá tr ho c đã h t th i h n hi u l c thì nó l i (t đ ng) có giá tr nh c
và v n ti p t c đ c s d ng m t cách tu n hoàn trong m t th i h n nh t đ nh cho đ n
khi t ng giá tr h p đ ng đ c th c hi n.
Th tín d ng đi u kho n đ (Red Clause L/C) là L/C mà ngân hàng phát hành
cho phép ngân hàng thông báo ng tr c cho ng i th h ng đ mua hàng hoá,
nguyên li u ph c v s n xu t hàng hoá theo L/C đã m .
Th tín d ng d phòng (Standby L/C):
b o v quy n l i c a nhà nh p kh u
trong tr ng h p nhà xu t kh u đã nh n đ c L/C, ti n đ t c c và ti n ng tr c,
nh ng không có kh n ng giao hàng, ho c không hoàn thành ngh a v giao hàng nh
đã quy đ nh trong L/C, đòi h i ngân hàng ph c v nhà xu t kh u phát hành m t L/C
trong đó cam k t v i ng i nh p kh u là s hoàn tr l i s ti n đã đ t c c, ti n ng
tr c và chi phí m L/C cho nhà nh p kh u.
Cách phân lo i này giúp ng i yêu c u m L/C có nhi u s l a ch n, phù h p
v i m c đích và đi u ki n c a mình.

16

Thang Long University Library


Quy trình nghi p v
S đ 1.4. Quy trình nghi p v c a ph ng th c thanh toán tín d ng ch ng t
t i Ngân hàng thanh toán
(3)
Ngân hàng

Ngân hàng

(6’)

Phát hành

Thông báo
(7)
(6)

(9)

Ng

i nh p kh u

(4)

(7’)

(2)
(1)

Ng

i xu t kh u

(5)
(Ngu n: [2, Tr.356])
Tr c h t, ng i xu t kh u và ng i nh p kh u ph i ký k t h p đ ng ngo i
th ng. Trong đó, l a ch n đi u kho n thanh toán tín d ng ch ng t . Trình t thanh
toán s di n ra nh sau:
B c 1: Hai bên mua bán ký k t h p đ ng ngo i th ng v i đi u kho n thanh
toán theo ph ng th c L/C.
B c 2: C n c các đi u kho n và đi u ki n c a h p đ ng ngo i th ng, nhà
nh p kh u làm đ n g i đ n ngân hàng ph c v mình, yêu c u ngân hàng phát hành m t
L/C cho nhà xu t kh u h ng.
B c 3: C n c vào đ n m L/C, n u đ ng ý, Ngân hàng phát hành l p L/C và
thông qua ngân hàng đ i lý ho c chi nhánh c a mình n c nhà xu t kh u đ thông
báo L/C cho nhà xu t kh u .
B c 4: Khi nh n đ c L/C, Ngân hàng thông báo ki m tra, n u L/C là th t thì
thông báo L/C cho nhà xu t kh u, n u không th t thì tr l i cho Ngân hàng phát hành.
B c 5: Nhà xu t kh u ki m tra L/C, n u phù h p v i h p đ ng đã ký thì ti n
hành giao hàng, n u không phù h p thì đ ngh s a đ i, b sung L/C cho phù h p v i
h p đ ng ngo i th ng.
17


B c 6 và 6’: Sau khi giao hàng, nhà xu t kh u l p b ch ng t theo yêu c u
c a L/C và xu t trình cho Ngân hàng phát hành đ đ c thanh toán.

B c 7: Ngân hàng phát hành sau khi ki m tra ch ng t , n u th y xu t trình
phù h p thì ti n hành thanh toán; n u th y không phù h p thì t ch i thanh toán và g i
tr l i nguyên v n b ch ng t cho nhà xu t kh u.
B c 8: Nhà nh p kh u hoàn tr ti n cho Ngân hàng phát hành
B c 9: Ngân hàng phát hành trao b ch ng t cho nhà nh p kh u.
S đ 1.5. Quy trình nghi p v c a ph ng th c thanh toán tín d ng ch ng t
t i Ngân hàng phát hành

B

c 1: ng

i nh p kh u làm đ n xin m th tín d ng g i đ n ngân hàng c a

mình yêu c u m m t th tín d ng cho ng
B

c 2: C n c vào đ n xin m

i xu t kh u h

ng.

th tín d ng, ngân hàng m th tín d ng s l p

m t th tín d ng và thông qua ngân hàng đ i lý c a mình

n

thông báo vi c m th tín d ng và chuy n th tín d ng đ n ng

B
ng

c 3: Khi nh n đ

c ng

i xu t kh u

i xu t kh u.

c thông báo này, ngân hàng thông báo s thông báo cho

i xu t kh u toàn b n i dung thông báo v vi c m th tín d ng đó, khi nh n đ

b n g c th tín d ng thì chuy n ngay cho ng
B

c 4: Ng

c

i xu t kh u.

i xu t kh u n u ch p nh n th tín d ng thì ti n hành giao hàng,

n u không đ ngh ngân hàng m L/C s a đ i, b sung th tín d ng cho phù h p v i
h p đ ng.
B

c 5: Sau khi giao hàng, ng

i xu t kh u l p b ch ng t theo yêu c u c a

th tín d ng xu t trình thông qua ngân hàng thông báo cho ngân hàng m th tín d ng
xin thanh toán.

18

Thang Long University Library


B c 6: Ngân hàng m th tín d ng ki m tra b ch ng t , n u th y phù h p
v i th tín d ng thì ti n hành tr ti n cho ng i xu t kh u. N u th y không phù h p,
ngân hàng t ch i thanh toán và g i tr l i toàn b ch ng t cho ng i xu t kh u.
B c 7: Ngân hàng m th tín d ng đòi ti n ng i nh p kh u và chuy n b
ch ng t cho ng i nh p kh u sau khi nh n đ c ti n ho c ch p nh n thanh toán.
B c 8: Ng i nh p kh u ki m tra ch ng t , n u th y ph ù h p v i th tín d ng
thì hoàn tr ti n l i cho ngân hàng m th tín d ng, n u không thì có quy n t ch i tr
ti n.
1.1.6. R i ro trong ho t đ ng thanh toán qu c t
Trong quá trình ho t đ ng, TTQT không ch đ n thu n mang l i nh ng l i ích
kinh t mà còn phát sinh nh ng nguy c có th gây ra r i ro. R i ro trong ho t đ ng
TTQT c a NHTM là v n đ x y ra ngoài ý mu n trong quá trình ti n hành ho t đ ng
TTQT và nh h ng x u đ n ho t đ ng kinh doanh c a NHTM. Trong quá trình ti n
hành ho t đ ng TTQT, r i ro x y ra khi quy n l i c a m t bên tham gia b vi ph m.
R i ro phát sinh t b t k bên tham gia nào đ u gây t n th t tr c ti p cho cho doanh
nghi p, cho NHTM, cho đ t n c.
Các lo i r i ro trong ho t đ ng thanh toán qu c t bao g m:
Th nh t là r i ro h i đoái. ây là nh ng r i ro liên quan đ n t giá h i đoái. T

giá là đ n v đo l ng giá tr đ ng ti n này v i giá tr đ ng ti n khác. Trong ho t đ ng
TTQT th ng s d ng đ ng ti n ngo i t m nh đ đo l ng giá tr c a hàng hóa. R i
ro h i đoái x y ra khi có s bi n đ ng t giá h i đoái gi a đ ng ti n tính toán và đ ng
ti n thanh toán.
Th hai là r i ro v tác nghi p. ây là nh ng r i ro trong quá trình th c hi n
nghi p v . Trong ho t đ ng TTQT theo ph ng th c tín d ng ch ng t , r i ro ph n l n
t trình đ c a cán b nhân viên. Ngoài ra, r i ro tác nghi p còn xu t phát t chính các
bên tham gia gây nên; r i ro này đ c th hi n trong vi c l p h s ch ng t không
hoàn h o, không đáp ng đ các đi u kho n và các đi u ki n c a L/C ho c không hành
đ ng đúng theo UCP 600 và các thông l , t p quán qu c t khác.
Th ba là r i ro tín d ng. ây là r i ro x y ra khi ngân hàng không thu h i đ c
các kho n tín d ng đã c p cho các bên tham gia khi đ n h n. c bi t đ i v i ph ng
th c tín d ng ch ng t , r i ro tín d ng đ n t các ho t đ ng: m L/C theo yêu c u nhà
nh p kh u, cho nhà nh p kh u vay đ thanh toán L/C, chi t kh u b ch ng t xu t
kh u theo L/C,…

19


Th t là r i ro thanh kho n. ây là nh ng thi t h i ngân hàng ph i gánh ch u
khi không có đ ti n đ đáp ng yêu c u c a khách hàng.
i v i nh ng qu c gia mà
đ ng ti n y u s ph i s tr m t l ng l n ngo i t m nh. ôi khi ngân hàng không d
tr đ l ng ngo i t l n đ đáp ng nhu c u nhà nh p kh u gây ra s ch m tr làm
gi m uy tín c a ngân hàng.
Nh v y, TTQT không ch mang l i l i ích mà còn t n t i r t nhi u r i ro. Các
ngân hàng trong quá trình cung c p d ch v thanh toán qu c t c n quan tâm đúng m c
đ n các bi n pháp phòng ng a r i ro, h n ch thi t h i m c th p nh t.
1.2. M R NG HO T
NG THANH TOÁN QU C T T I NGÂN HÀNG

TH
NG M I
1.2.1. S c n thi t ph i m r ng ho t đ ng thanh toán qu c t trong kinh doanh c a
ngân hàng th ng m i
M r ng ho t đ ng TTQT th c ch t chính là m r ng th ph n TTQT và s l ng
c ng nh ch t l ng s n ph m d ch v TTQT mà ngân hàng cung ng.
S c n thi t ph i m r ng ho t đ ng TTQT xu t phát t vai trò quan tr ng c a
TTQT đ i v i ngân hàng và đ i v i n n kinh t
1.2.1.1.

i v i ngân hàng
i v i ho t đ ng c a ngân hàng, vi c hoàn thi n và m r ng ho t đ ng TTQT
có v trí quan tr ng. TTQT là ho t đ ng không th thi u trong ho t đ ng kinh doanh
đ i ngo i c a NHTM.
Tr c h t, TTQT giúp ngân hàng thu hút thêm đ c khách hàng có nhu c u
giao d ch qu c t , m r ng quan h qu c t . Trên c s đó, ngân hàng phát tri n thêm
quy mô, t ng thêm ngu n thu nh p, t ng kh n ng c nh tranh trong n n c ch th
tr ng m .
Th hai, thông qua m r ng TTQT, ngân hàng có th đ y m nh ho t đ ng tài
tr xu t nh p kh u c ng nh t ng đ c ngu n v n huy đ ng t m th i do qu n lý đ c
ngu n v n nhàn r i c a các t ch c, cá nhân có quan h TTQT qua ngân hàng.
Th ba, TTQT giúp ngân hàng thu đ c m t ngu n ngo i t l n t đó ngân
hàng có th phát tri n nghi p v kinh doanh ngo i h i, b o lãnh và nghi p v ngân
hàng qu c t khác.
Th t , ho t đ ng TTQT giúp ngân hàng t ng tính thanh kho n thông qua l ng
ti n ký qu .M c ký qu ph thu c vào đ tin c y, an toàn c a t ng khách hàng c th .
Song xét v t ng th thì các kho n ký qu này phát sinh m t cách th ng xuyên và n
đ nh. Vì v y trong th i gian ch đ i thanh toán, ngân hàng có th s d ng các kho n
20

Thang Long University Library


này đ h tr thanh kho n khi c n thi t, th m chí có th s d ng đ kinh doanh,đ u t
ng n h n đ sinh l i.
Cu i cùng, m r ng ho t đ ng TTQT t o ra môi tr ng ng d ng công ngh
ngân hàng. B t c h th ng công ngh ngân hàng c a qu c gia nào đ u c n ph i có đ
các tiêu chí thanh toán nhanh chóng, k p th i, an toàn và chính xác. Vì v y các công
ngh ng d ng trong công ngh ngân hàng s ph i c p nh t, đ i m i công ngh tiên
ti n h n đ phù h p v i nh ng tiêu chí trên.
1.2.1.2. i v i khách hàng
Vai trò trung gian thanh toán trong ho t đ ng TTQT c a các NHTM giúp quá
trình thanh toán theo yêu c u c a khách hàng đ c ti n hành nhanh chóng, chính xác,
an toàn, ti n l i và ti t ki m t i đa chi phí. Do đó, ho t đ ng TTQT đ i v i khách hàng
là vô cùng quan tr ng. Trong quá trình th c hi n thanh toán, n u khách hàng không có
đ kh n ng tài chính c n đ n s tài tr c a ngân hàng thì ngân hàng s chi t kh u b
ch ng t . Qua vi c th c hi n thanh toán, ngân hàng còn có th giám sát đ c tình hình
kinh doanh c a doanh nghi p đ có nh ng t v n cho khách hàng và đi u ch nh chi n
l c khách hàng.
1.2.1.3. i v i n n kinh t
Trong xu h ng toàn c u hóa hi n nay, các qu c gia đã và đang t ng c ng m
r ng th tr ng, h p tác và h i nh p. Ho t đ ng TTQT là c u n i gi a ng i nh p kh u
và ng i xu t kh u góp ph n t ng c ng ho t đ ng xu t nh p kh u và đ u t qu c t .
Khi ho t đ ng TTQT phát tri n, các ngân hàng liên k t v i nhau t o nên m ng l i
TTQT sâu r ng. i u này t o đi u ki n thu n l i cho ho t đ ng luân chuy n v n và l i
nhu n gi a các qu c gia, t đó thúc đ y ho t đ ng đ u t qu c t .
Ngoài vi c t ng c ng xu t nh p kh u và đ u t qu c t thì ho t đ ng TTQT
còn t o đi u ki n cho các ngành th ng m i d ch v qu c t phát tri n, thu hút ki u h i
và thúc đ y th tr ng tài chính h i nh p qu c t .V ph ng di n qu n lý c a Nhà
n c, TTQT giúp t p trung và qu n lý ngu n ngo i t trong n c và s d ng ngo i t

m t cách hi u qu , t o đi u ki n th c hi n t t c ch qu n lý ngo i h i c a nhà n c,
qu n lý hi u qu các ho t đ ng xu t nh p kh u theo chính sách ngo i th ng đã đ ra.
Nh v y ho t đ ng TTQT c a các NHTM trong th ng m i qu c tê nói riêng và
kinh t đ i ngo i nói chung có m t v trí h t s c quan tr ng, vi c m r ng TTQT là yêu
c u c p thi t và có ý ngh a to l n.

21


1.2.2. Các ch tiêu đánh giá s m r ng c a ho t đ ng thanh toán qu c t
đánh giá hi u qu ho t đ ng TTQT c a NHTM m t cách đ y đ và chính
xác, ta không ch xem xét tính hi u qu
góc đ riêng Ngân hàng mà ph i xem xét c
v góc đ kinh t và xã h i.
 Doanh s th c hi n ho t đ ng TTQT
Doanh s TTQT là t ng giá tr các kho n thanh toán qu c t .
Doanh s TTQT = Doanh s thanh toán nh p kh u + Doanh s thanh toán
xu t kh u
Trong đó:
Doanh s thanh toán xu t kh u là doanh s báo có hàng xu t kh u t nghi p v
TTQT.
Doanh s thanh toán nh p kh u là giá tr thanh toán theo nghi p v TTQT t i
ngân hàng.
Ch tiêu doanh s TTQT cho th y kh n ng ho t đ ng TTQT c a ngân hàng.
Doanh s thanh toán cao ch ng t các nghi p v nhi u và giá tr món thanh toán cao,
do đó th y khách hàng tin t ng ngân hàng và ngân hàng thu hút đ c nhi u khách
hàng.
 Doanh thu th c hi n ho t đ ng TTQT
Doanh thu t ho t đ ng TTQT là s ti n th c t ngân hàng thu đ c t ho t
đ ng TTQT, b ng t ng phí thu đ c. Doanh thu t ho t đ ng TTQT càng cao t ng

ng v i s l ng khách hàng đ n v i ngân hàng càng nhi u, ngân hàng càng kh ng
đ nh đ c v th c a mình.
 S món TTQT qua ngân hàng
M t trong nh ng m c tiêu c a ngân hàng là có đ c doanh s thanh toán qu c
t ngày càng cao.Vì v y, ngân hàng c n t ng đ c s món thanh toán qu c t qua ngân
hàng và giá tr món thanh toán cao. S món thanh toán qua ngân hàng t ng ph n ánh
khách hàng ngày càng tin t ng vào ngân hàng, và tìm đ n v i ngân hàng nhi u h n.
 S l ng khách hàng s d ng d ch v thanh toán qu c t
kinh doanh ho t đ ng TTQT có hi u qu thì các NHTM ph i t ng doanh thu,
th ph n cho ngân hàng mình. Làm đ c đi u đó thì ngân hàng c n ph i t ng s l ng
khách hàng đ n giao d ch. Trong ho t đ ng TTQT, s l ng khách hàng s d ng d ch
v càng l n càng kh ng đ nh đ c ch t l ng d ch v , s uy tín c a NHTM. Do đó, gia
t ng s l ng khách hàng TTQT là s c n thi t đ m r ng ho t đ ng TTQT c a
NHTM.
22

Thang Long University Library


 S l ng s n ph m tài tr xu t kh u và nh p kh u
Cho vay tài tr xu t nh p kh u c a NHTM là hình th c cho vay nh m tài tr
cho ho t đ ng ngo i th ng, k h n g n li n v i th i gian th c hi n h p đ ng kinh t ,
đ i t ng tài tr là các doanh nghi p xu t nh p kh u tr c ti p ho c y thác. Tiêu chí
này đ c đánh giá thông qua s l ng s n ph m và doanh s tài tr xu t kh u, nh p
kh u.
 Doanh s cho vay nh p kh u, cho vay xu t kh u
Doanh s cho vay tài tr xu t nh p kh u c a m t ngân hàng chính là t ng giá tr
c a t t c nh ng kho n cho vay v i m c đích tài tr xu t nh p kh u c a ngân hàng đó
trong m t k kinh doanh. ây là m t ch tiêu đ nh l ng, và thông th ng, ch tiêu này
càng l n càng t t. Doanh s cho vay th hi n đ c quy mô và uy tín c a ngân hàng.

Ch tiêu này càng l n càng th hi n quy mô v n c a ngân hàng l n, và thêm n a còn
th đ c uy tín c a ngân hàng đó. B i vì, m t ngân hàng có uy tín cao, ch t l ng d ch
v t t thì m i thu hút đ c nhi u khách hàng v i nhi u h p đ ng l n, do đó doanh s
cho vay m i cao.
Doanh s cho vay xu t kh u là giá tr thanh toán cho vay hàng xu t kh u. Doanh
s cho vay xu t kh u cao thì s góp ph n tái t o ngo i t đ ph c v ho t đ ng nh p
kh u c a ngân hàng. Khi đó, kh n ng thanh kho n c a ngân hàng cao giúp nâng cao
uy tín c a ngân hàng trên tr ng qu c t .
Doanh s cho vay nh p kh u là giá tr thanh toán cho vay hàng nh p kh u.
Doanh s cho vay nh p kh u cao thì r i ro đ i v i NHTM s t ng.
 R i ro t ho t đ ng cho vay xu t nh p kh u
V i s gia t ng c a ho t đ ng xu t nh p kh u (XNK) thì vai trò c a ngân hàng
trong vi c h tr cho các doanh nghi p trong ho t đ ng XNK ngày càng l n, và c ng
do v y nh ng r i ro v i các ngân hàng c ng ngày càng l n h n. Nh ng r i ro tín d ng
tài tr XNK là r t đa d ng và khó qu n lý vì trong quan h XNK th ng luôn có m t
phía đ i tác n c ngoài, và nh v y, các doanh nghi p kinh doanh XNK trong n c
c ng nh ngân hàng tài tr r t khó n m b t đ c t t c các thông tin c n thi t v đ i
tác m t cách chính xác. Do đó, kh n ng x y ra r i ro đã x y ra thì t n th t không th
tránh kh i đ i v i doanh nghi p c ng nh ngân hàng. M c dù, v nguyên t c trong h p
đ ng tín d ng gi a ngân hàng và đ n v đ c tài tr luôn có nh ng đi u kho n quy
đ nh rõ ràng quy n h n c a ngân hàng c ng nh trách nhi m c a doanh nghi p, các
đi u kho n này nh m đ m b o kh n ng tr n c a doanh nghi p và s d ng v n đúng

23


m c đích, có hi u qu . ng th i đ n v đ c tài tr c ng luôn ph i có tài s n th ch p
đ m b o kho n vay. Tuy nhiên, nh ng tài s n th ch p này l i chính là lô hàng đó.
Th m chí ngay c khi h p đ ng XNK hàng hoá c a doanh nghi p là hoàn h o
và doanh nghi p th c hi n h p đ ng m t cách suôn s thì r i ro v n có th x y ra do s

vi ph m các đi u kho n trong h p đ ng tín d ng, ngay c khi các đ n v đ c tài tr
hoàn toàn và có kh n ng th c hi n t t các cam k t đó.
Ch tiêu này đ c đánh giá c th qua:
+S n x u
+ S n quá h n
+ S n m t tr n
+ S khách hàng có n quá h n t ho t đ ng XNK
 Doanh thu các s n ph m b sung
Doanh thu t ho t đ ng mua bán ngo i t là giá tr chênh l ch t giá mà ngân
hàng nh n đ c gi a t giá mua và t giá bán.
Doanh thu phí b o lãnh thanh toán là m c phí tr c ti p thu đ c t ho t đ ng
b o lãnh thanh toán.
Doanh thu các s n ph m b sung trên đ u góp ph n t ng thêm doanh thu cho
NHTM.
 T tr ng doanh thu th c hi n TTQT trong t ng doanh thu
T l này ph n ánh m c đ đóng góp c a các ho t đ ng TTQT vào t ng doanh
thu c a ngân hàng. Ho t đ ng TTQT đóng vai trò vô cùng quan tr ng trong vi c t ng
l i nhu n, phát tri n ngân hàng, vì v y vi c đánh giá t l doanh thu th c hi n TTQT
trong t ng doanh thu cho bi t kh n ng đem l i thu nh p cho ngân hàng t ho t đ ng
TTQT so v i các d ch v khác c a ngân hàng.
T tr ng doanh thu th c hi n TTQT trong t ng doanh thu = Doanh thu th c
hi n TTQT / T ng doanh thu
 M ng l i ngân hàng đ i lý
M ng l i ngân hàng đ i lý th hi n s s n sàng trong cung c p d ch v thanh
toán qu c t cho khách hàng.
M t ngân hàng có h th ng ngân hàng đ i lý r ng l n và có s phân b h p lý
trên đ a bàn hoàn đ ng thì s có đi u ki n t t h n đ m r ng ho t đ ng thanh toán
qu c t . Các khách hàng có ho t đ ng TTQT ngày càng có xu h ng m r ng đ i tác
làm n ra ngoài th tr ng truy n th ng vì v y s có nhi u th ng v v i các đ i tác

24

Thang Long University Library


m i các n c trên th gi i. Vi c xúc ti n thi t l p thêm các ngân hàng đ i lý trên th
gi i giúp ngân hàng đáp ng đ c m i nhu c u c a khách hàng.
 S v khi u n i
Sô v khi u n i ph n ánh ch t l ng c a ho t đ ng TTQT t i chi nhánh. N u
m t chi nhánh làm n m p m , qua trình TTQT không rõ ràng, gây ra nhi u b t l i, có
khi là thi t h i v t ch t, thì s v khi u n i càng nhi u.
Ng c l i, n u chi nhánh Ngân hàng có quy trình rõ ràng; m i ho t đ ng TTQT
d u tuân theo quy trình m t cách nghiêm ng t thì sô v khi u n i s ít ho c không có
khi u n i t phía khách hàng.
NG
N S M R NG C A HO T
NG
1.3. CÁC NHÂN T
NH H
THANH TOÁN QU C T
1.3.1.Các nhân t khách quan
Trong ho t đ ng th ng m i, y u t khách quan có tác đ ng r t nhi u vào ho t
đ ng kinh doanh. Môi tr ng khách quan luôn ch a đ ng nhi u c h i c ng nh thách
th c cho các NHTM. Do đó, đ m r ng ho t đ ng TTQT thì các NHTM c n ph i xem
xét k môi tr ng kinh doanh đ tránh đ c ph n nào r i ro c ng nh n m b t đ c c
h i.
Môi tr ng chính tr
Ch đ chính sách, lu t pháp c a nhà n c là nh ng y u t mà các doanh
nghi p xu t nh p kh u bu c ph i n m rõ và tuân th m t cách vô đi u ki n. Tình hình
chính tr trong n c và qu c t có nh h ng đ n ho t đ ng xu t nh p kh u c ng nh

ho t đ ng TTQT c a NHTM.
B t n chính tr c a m t n c, tr c h t gây khó kh n cho ho t đ ng kinh t c a
n c đó. Các ho t đ ng th ng m i qu c t c ng s b nh h ng theo, trong đó có
ho t đ ng XNK. Kéo theo đó, ho t đ ng c a Ngân hàng v i các ngân hàng khác trên
th gi i c ng g p nhi u b t l i, v a do ho t đ ng xu t nh p kh u kém; v a do đ i tác
ng i r i ro không dám đ u t vào.
Trong m t h p đ ng mà m t trong hai đ i tác có xung đ t v chính tr s gây
c n tr đ n ti n trình th c hi n ho t đ ng TTQT. Ng c l i, n u tình hình chính tr
trong n c c ng nh trên th gi i n đ nh s t o đi u ki n thu n l i cho ho t đ ng kinh
t đ i ngo i.
Vi c m r ng và phát tri n ho t đ ng kinh t đ i ngo i có ý ngh a to l n đ c
bi t đ i v i ho t đ ng TTQT. Kinh t đ i ngo i đ c bi t là ngo i th ng phát tri n làm
phát sinh nhi u nhu c u th c hi n các ngh a v ti n t v i các qu c gia khác. ây là
25