Tiết 19 (G.án của Đồng Thị Thanh)

Tiết 19
Tuần: 5
Tập làm văn

TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BIỂU CẢM
I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Hiểu được văn bản biểu cảm nảy sinh là do nhu cầu biểu cảm của con người.
- Biết phân biệt biểu cảm trực tiếp và biểu cảm gián tiếp cũng như phân biệt các
yếu tố trong văn bản biểu cảm.
- Biết cách vận dụng những kiến về văn biểu cảm vào đọc- hiểu văn bản
II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC
1. Kiến thức
- Khái niệm văn biểu cảm
- Vai trò, đặc điểm của văn biểu cảm
- Hai cách biểu cảm trực tiếp và biểu cảm gián tiếp trong văn bản biểu cảm
2. Kỹ năng:
- Nhận biết đặc điểm chung của văn biểu cảm và hai cách biểu cảm trực tiếp và
biểu cảm gián tiếp trong các văn bản biểu cảm cụ thể
- Tạo lập văn bản có sử dụng các yếu tố biểu cảm
3. Tư tưởng:
- HS thấy nhu cầu văn biểu cảm rất lớn của con người
- HS phải tu dưỡng tình cảm đạo đức, cho cao đẹp trong sáng.
III. CHUẨN BỊ
1. GV: Bảng phụ, các ngữ liệu.
2. HS: Học thuộc bài cũ và đọc trước bài “Tìm hiểu chung về văn biểu cảm”.
IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1. Ổn định lớp (1’)
2. Kiểm tra bài cũ . (4’).Mỗi lớp 2 em
? Nêu các bước của qúa trình tạo lập văn bản?
3. Bài mới
a. Giới thiệu bài. (1’)

Trong đời sống ai cũng có tình cảm, tình cảm con người rất tinh vi, phức tạp,
cụ thể, phong phú. Khi có tình cảm dồn nén chất chứa không nói ra được, người ta
dùng thơ văn để biểu hiện tình cảm. Loại thơ văn đó, người ta gọi là văn thơ biểu
cảm.
b. Tiến trình hoạt động
Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Nội dung
I. Nhu cầu biểu cảm và


Hoạt động 1(24’)
Giáo viên cho học sinh
đọc những câu ca dao
trong SGK
? Câu ca dao “thương
thay … nghe” biểu lộ
cảm xúc gì?
? Câu ca dao “Đứng bên
… ban mai” biểu lộ tình
cảm, cảm xúc gì?

? Theo em khi nào thì
người ta có nhu cầu biểu
cảm?

- Học sinh đọc 2 ví dụ
- Thương cảm xót xa cho

cuộc đời cay đắng của
người dân thường.
- Tình cảm yêu quê
hương, một vẻ đẹp rộng
lớn mênh mông thể hiện
cảm xúc hạnh phúc một
người đang cảm thấy mình
như chẽn lúa đòng đòng
được phơi mình tự do
dưới ánh nắng ban mai ấm
áp.
- Khi có những tình cảm
tốt đẹp chất chứa, muốn
biểu hiện cho người khác
cảm nhận được thì người
ta có nhu cầu biểu cảm.
- Viết thư, làm thơ, viết
văn, ca hát, vẽ tranh, thổi
sáo …
- Có bộc lộ cảm xúc của
mình cho người khác.

? Người ta thường biểu
cảm bằng những phương
tiện nào?
? Khi viết thư cho người
thân hay bè bạn em có
biểu lộ cảm xúc không?
Cho học sinh đọc 2 đoạn
văn.

- Học sinh đọc
? Đoạn văn 1 biểu đạt nội
- Trực tiếp biểu hiện nỗi
dung gì?
nhớ và nhắclại kỷ niệm.
? Đoạn văn thứ hai biểu
- Biểu hiện tình cảm gắn
đạt những nội dung gì?
bó với quê hương, đất
? Hai đoạn văn trên có kể nước …
thành một truyện hoàn - Cả hai đoạn không kể
chỉnh không? Nội dung một chuyện gì hoàn chỉnh.
ấy có đặc điểm gì khác Khác văn bản tự sự và
so với nội dung của văn miêu tả vì ở đây tác giả sử
dụng biện pháp miêu tả,
bản tự sự và miêu tả?
liên tưởng – gợi ra những
cảm xúc..

văn biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của
con người.

Khi có những tình cảm tốt
đẹp chất chứa, muốn biểu
hiện cho người khác cảm
nhận được thì người ta có
nhu cầu biểu cảm.

2. Đặc điểm chung của

văn biểu cảm.
- Đ1: Trực tiếp biểu hiện
nỗi nhớ và nhắc lại kỷ
niệm.
- Đ2: Thông qua miêu tả,
liên tưởng → biểu hiện
tình cảm gắn bó với quê
hương đất nước.


? Em có nhận xét gì về
tình cảm, cảm xúc được
thể hiện trong 2 văn bản
trên?
? Vậy những tình cảm
không tốt đẹp xấu xa như
lòng đố kỵ, bụng dạ hẹp
hòi keo kiệt có thể trở
thành nội dung biểu cảm
chính diện được không?
? Tìm những từ ngữ ở
đoạn 1 biểu lộ tình cảm,
cảm xúc của người?

- Đều là những tình cảm ⇒ Tình cảm tốt đẹp, giàu
tốt đẹp, vô tư, mang lý tính nhân văn.
tưởng đẹp, giàu tính nhân
văn.
- Không thể trở thành nội
dung biểu cảm chính diện,

có chăng chỉ là đối tượng
để mỉa mai châm biếm mà
thôi.

? Phương thức biểu đạt
tình cảm ở hai đoạn văn
trên như thế nào?
Giáo viên kết luận

- Có hai cách biểu cảm
+ Biểu cảm, biểu đạt trực
tiếp: như thư, nhật ký,
văn chính luận.
+ Biểu đạt tình cảm, cảm
xúc gián tiếp như tác
phẩm văn học.

? Văn biểu cảm là gì?
? Văn biểu cảm thể hiện
qua những thể loại nào?
? Tình cảm trong văn
biểu cảm thường có tính
chất như thế nào?
? Văn biểu cảm có những
cách biểu hiện nào?
? Hai đoạn văn vừa đọc,
đoạn nào là biểu cảm, vì
sao? Chỉ ra nội dung biểu
cảm?
Giáo viên kết luận.

- Đ1: Các từ ngữ thể hiện
“nỗi nhớ”; “thương nhớ”;
“ơi”; “xiết bao mong
nhớ”.
Một chuỗi hình ảnh và
liên tưởng: miêu tả tiếng
hát đêm khuya trên đài,
rồi im lặng, rồi tiếng hát
trong tâm hồn trong tưởng
tượng.
- Đ1: Biểu đạt trực tiếp
khơi gợi tình cảm qua
những tiếng kêu, lời than.
- Đ2: Biểu đạt gián tiếp
khơi gợi tình cảm qua việc
sử dụng các biện pháp tự
sự, miêu tả.
- Văn bản viết ra nhằm
biểu đạt tình cảm, cảm xúc
…
- Bao gồm các thể loại văn
học như thơ trữ tình, ca
dao, tùy bút …
- Tình cảm đẹp, thấm
nhuần tư tưởng nhân văn.

- Biểu hiện trực tiếp hoặc
gián tiếp.
- Đoạn b là văn biểu cảm.

Vì tác giả thể hiện tình
cảm yêu thích vẻ đẹp của
hoa Hải Đường,
3. Ghi nhớ : SGK


Hoạt động 2(12’)

- Học sinh đọc ghi nhớ

II. Luyện tập

1) BT/1: So sánh 2 đoạn văn :
a) Không phải là văn biểu cảm vì chỉ nêu: đặc điểm, hình dáng, cộng dụng của
cây Hải đường chưa bộc lộ cảm xúc
b) Là văn biểu cảm có đầy đủ đặc điểm của văn biểu cảm
Kể chuyện: Từ cổng vào, lần nào tôi cũng dừng lại ngắm những cây Hải đường
Miêu tả: Màu đỏ thắm, lá to thật khoẻ
Liên tưởng: Bỗng nhớ năm xưa, lần đầu từ miền nam ra Bắc lên thăm đền
Hùng
So sánh: Trông dân dã như cây chè đất đỏ, cánh hoa khum, khum như muốn
giữ lại cái nụ cười má lúm đồng tiền
Suy nghĩ: Hoa Hải đường rạng rỡ nồng nàn, không có vẻ gì yểu điệu
Cảm xúc: Người viết nhận vẻ đẹp rực rỡ của cây Hải đường làm xao xuyến
lòng người
2) BT/2: Hai bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà” và “Tụng giá giá hoàn kinh sư” đều
biểu cảm trực tiếp vì 2 bài đều nêu trực tiếp tình cảm tư tưởng không không thông
qua phương tiện trung gian như miêu tả kể chuyện .
3) BT/3: Xác định nội dung biểu cảm trong một đoạn văn cụ thể: HS làm
4. Củng cố(2’)

Ghi nhớ
5. Dặn dò (1’)
- Xem kỹ lại các ví dụ, học thuộc ghi nhớ.
- Làm các bài tập: 3, 4 trong SGK.
- Sưu tầm các đoạn văn bài văn biểu cảm trên báo chí tìm đối tượng biểu cảm
- Chuẩn bị trước bài: Đặc điểm văn biểu cảm
V. RÚT KINH NGHIỆM