Tải bản đầy đủ (.doc) (12 trang)

skknTích hợp giáo dục môi trường trong dạy học địa lí ở trường THCS phong hiền

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (140.06 KB, 12 trang )

Tích hợp giáo dục môi trường trong dạy học Địa lí ở trường THCS
Phong Hiền .
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM, GIẢI PHÁP CÔNG TÁC
Đề nghị công nhận danh hiệu “ Chiến sỹ thi đua cơ sở ” năm học 2012 2013
Tên đề tài : Tích hợp giáo dục môi trường trong dạy học Địa lí
ở trường THCS Phong Hiền .
I.Mục đích, yêu cầu của sáng kiến kinh nghiệm:
- Mục đích lồng ghép kiến thức môi trường và giáo dục môi trường
thông qua các bài dạy địa lí ở lớp 8 nhằm giúp các em :
+ Thu nhận được những thông tin, những kiến thức cơ bản về môi
trường và hiểu sự phụ thuộc lẫn nhau giữa hoạt động của con người và môi
trường, về mối quan hệ giữa con người và môi trường...
+ Phát triển những kĩ năng bảo vệ và giữ gìn môi trường, kĩ năng dự
đoán, phòng tránh và giải quyết những vấn đề môi trường nẩy sinh.
+ Tham gia tích cực vào những hoạt động khôi phục, bảo vệ và gìn giữ
môi trường.
+ Có ý thức về tầm quan trọng của môi trường trong sạch đối với sức
khoẻ con người. với chất lượng cuộc sống của chúng ta, phát triển thái độ
tích cực đối với môi trường....
- Phân tích được những vấn đề môi trường chứa đựng trong nội dung bài
học, liên hệ được với tình hình môi trường của nước ta, của từng địa phương
nơi các em học tập. Từ đó giáo dục cho các em ý thức , trách nhiệm và hành
vi bảo vệ môi trường.
1. Những yêu cầu đối với giáo viên khi thực hiện đề tài:
- Tích hợp giáo dục môi trường trong môn Địa lí là vấn đề rất quan trọng,
nhưng không phải bài nào của tích hợp được. Do đó để có một giờ dạy tốt,
giáo viên phải chuẩn bị chu đáo và lựa chọn những đơn vị kiến thức phù
hợp cần chuyển tải cho học sinh để làm sao phải vừa khắc sâu kiến thức vừa
có tác dụng giáo dục đạo đức cho học sinh. Vì môi trường hiện nay đang có
nguy cơ bị ô nhiễm nghiêm trọng, nhưng vẫn còn nhiều người chưa thực sự
quan tâm, hay có người chỉ vì lợi ích riêng mà quên đi trách nhiệm cuộc


sống chung của bao người. Vì vậy đòi hỏi chúng ta phải trang bị cho các em
những kiến thức về môi trường.
- Giới thiệu cho học sinh một số kinh nghiệm cơ bản về cách thu thập, xử
lí thông tin, phân tích tranh ảnh, số liệu .
- Trong quá trình giảng dạy sử dụng các phương pháp đặc trưng phù hợp,
tăng cường bổ sung những kiến thức thực tế để kích thích hứng thú học tập


của học sinh, đồng thời thông qua việc chấm bài giáo viên sẽ phát hiện được
mức độ nhận thức và sự tiến triển của học sinh nhằm điều chỉnh cách dạy và
cách học sao cho phù hợp đạt hiệu quả cao nhất.
- Biểu dương kịp thời những học sinh tích cực học bài, làm bài tập ở nhà,
biết tìm tòi, sáng tạo làm động lực cho quá trình học tập và nghiên cứu của
học sinh ở nhà.
2. Những yêu cầu đối với học sinh khi thực hiện đề tài:
- Ở lớp nghe giảng, học tập tích cực, tìm tòi, sáng tạo... .
- Học bài và làm bài tập trước khi đến lớp.
- Thu thập thông tin ,tranh ảnh liên quan đến bài học,môn học,biết liên hệ
với thực tế ở địa phương... ghi vào sổ tay hoặc ở cuối vở học...
II. Những giải pháp chính của sáng kiến kinh nghiệm
1.Thực trạng:
Năm học này Tôi được nhà trường phân công dạy môn địa lí 8, trong
quá trình dạy học Tôi nhận thấy vấn đề giáo dục môi trường cho học sinh là
rất cần thiết .
- Hiện nay có nhiều học sinh chưa có ý thức về môi trường, bảo vệ môi
trường đặc biệt vẫn ăn quà vặt trong trường, thả rác lung tung, vấn đề vệ
sinh phòng học, trang hoàn lớp học chưa thực sự xanh - sạch - đẹp, sự chăm
sóc các bồn hoa, cây cảnh theo phân công của trường chưa tốt lắm ....
- Trong các giờ học trên lớp, để làm được nhiệm vụ giáo dục môi trường
thông qua tiết học bài học, chúng ta có thể thực hiện nhiều phương pháp,

tuỳ thuộc vào đặc trưng của mỗi tiết, mỗi bài, mỗi phần mà có thể lựa chọn
phương pháp phù hợp, đem lại hiệu quả giáo dục cao nhất. Trong phạm vi
chuyên đề này chỉ giới thiệu một số phương pháp cơ bản với tính chất gợi ý,
còn trong quá trình giảng dạy tuỳ theo đối tượng học sinh có thể sử dụng
nhiều hình thức và phương pháp khác miễn sao đạt được mục đích mình đề
ra .
2.Các giải pháp chính:
A. Hướng dẫn học sinh thu thập thông tin, xử lí thông tin liên quan
đến môn học, bài học.
*Vào đầu năm học giáo viên giới thiệu :
- Nội dung chương trình năm học.
- Hướng dẫn học sinh nghiên cứu sách giáo khoa trước thông qua phần
mục lục.
- Nắm được một số thông tin liên quan đến chương trình học môn địa lí
8, các bài học để tự thu thập những vấn đề liên quan đến bộ môn thông qua
sách, báo, đài , tivi, Internet ...và học sinh có thể ghi chép, in ra giấy, sưu
tập tranh ảnh , mẫu vật , các câu ca dao, tục ngữ nói về các hiện tượng của


thời tiết ,khí hậu...tìm hiểu và giải thích nguyên nhân, hậu quả của các hiện
tượng địa lí xãy ra ở địa phương, xung quanh cuộc sống của chúng ta ...
-Khi đã thu thập được thông tin các em cần phải kiểm tra cẩn thận nhất
là số liệu, phải có mốc thời gian cụ thể ví dụ : dân số, kinh tế ,chọn lọc và
phân nhóm đối tượng .
*Hướng dẫn học sinh soạn bài mới ở nhà :
- Trước hết các em phải đọc kĩ nội dung bài mới và chú ý: Tên bài và
các đề mục lớn
- Xác định nội dung chính của từng mục ,đánh dấu những nội dung cần
phải làm rõ .
- Nghiên cứu và xử lí bản số liệu , tranh ảnh trong sách giáo khoa .

- Tìm cách trả lời các câu hỏi giữa bài và cuối sách giáo khoa.
- Thu thập những thông tin liên qua đến bài học ...
B.Sử dụng một số phương pháp dạy học nhằm tích hợp giáo dục môi
trường trong dạy học địa lí 8
1. Phương pháp đàm thoại gợi mở:
Đối với việc liên hệ kiến thức giữa bài học chính với kiến thức môi
trường thì phương pháp đàm thoại gợi mở được sử dụng rộng rãi và phổ biến
nhất. Để mang lại hiệu quả thì hệ thống câu hỏi ở mức độ phát huy sự tìm tòi
và sáng tạo của học sinh, câu hỏi cần gắn kiến thức môn học đã biết với kiến
thức môi trường mà có thể học sinh chưa biết, nên đòi hỏi học sinh phải tìm
tòi, suy nghĩ, vận dụng nhiều thao tác tư duy mới tìm ra câu trả lời.
Ví dụ 1: Bài 32: Các mùa khí hậu và thời tiết ở nước ta
Khi dạy, giáo viên có thể đặt ra các câu hỏi để học sinh có thể liên hệ với
thực tế môi trường như:
1- Khí hậu nước ta đã mang lại cho địa phương em những thuận lợi và
khó khăn gì ?
2- Làm thế nào để phát huy những thuận lợi và khắc phục những khó
khăn đó ?
Ví dụ 2: Bài 33: Đặc điểm sông ngòi Việt Nam
Khi dạy phân tích đặc điểm chung sông ngòi nước ta, giáo viên cũng có
thể đặt một số câu hỏi để giáo dục môi trường như:
1- Đặc điểm của sông ngòi nước ta có những thuận lợi và khó khăn gì đối
với sản xuất và đời sống ?
2- Để khắc phục những khó khăn do sông ngòi đem lại thì cần có những
biện pháp nào ?
Hoặc :
Khi dạy phần khai thác kinh tế và bảo vệ sự trong sạch của các dòng sông,
giáo viên đặt một số câu hỏi như sau:



1.Hãy cho biết những nguyên nhân nào làm cho nước sông bị ô nhiễm?
Liên hệ thưc trạng sông ở địa phương em ở địa phương em.
2.Để nước sông không bị ô nhiễm chúng ta phải làm gì?
Nhìn chung các câu hỏi đặt ra đều nhằm mục đích giáo dục môi trường
cho học sinh , đồng thời thông qua đó cũng nhằm phát triển tư duy cho học
sinh, bởi vì trong quá trình đàm thoại thường tập trung vào hai yêu cầu: bắt
học sinh so sánh hai sự vật, hiện tượng địa lí đã biết; dựa vào cái đã biết để
tìm ra cái đang cần biết, để thực hiện được hai yêu cầu này học sinh phải
vận dụng các kiến thức đã học, để tìm ra kiến thức mới và để liên hệ với
thực tế ở địa phương mình, nếu hệ thống câu hỏi tốt thì tác dụng của phương
pháp đàm thoại không nhỏ: vừa thực hiện được mục đích giáo dục môi
trường , vừa phát triển tư duy học sinh,vừa giúp học sinh vận dụng được
kiến thức vào thực tế của địa phương mình.
2. Phương pháp trực quan:
-Là phương pháp mà GV sử dụng các phương tiện trực quan như: bản
đồ, biểu đồ, sơ đồ, tranh ảnh, băng hình….để dạy học và giáo dục môi
trường.Phương tiện trực quan bao giờ cũng có hai chức năng: nguồn tri thức
và đồ dùng minh hoạ. Hiệu quả của phương pháp này phụ thuộc vào mục
đích và chức năng sử dụng của giáo viên trong quá trình dạy học. Để liên hệ
kiến thức bài học chính với kiến thức môi trường thì việc sử dụng phương
tiện trực quan cũng mang lại hiệu quả cao. Có hai cách sử dụng phương tiện
trực quan để liên hệ và giáo dục môi trường :
- GV hướng dẫn HS khai thác kiến thức về môi trường và giáo dục môi
trường từ phương tiện trực quan thông qua hệ thống câu hỏi gợi mở.
- GV dùng phương tiện trực quan để minh hoạ và chứng minh cho một
hiện tượng, một hậu quả về môi trường cần phải giáo dục.
Ví dụ Bài 38 : Bảo vệ tài nguyên sinh vật Việt Nam
Sau khi HS nhận thức được vai trò của rừng, và biết được hiện trạng
rừng nước ta đang bị giảm sút nhanh chóng,giáo viên có thể sử dụng hình
ảnh hay một sơ đồ vẽ: “chuỗi các mối quan hệ nhân quả” của việc mất

rừng, kèm theo một số câu hỏi gợi mở để khai thác kiến thức như sau:
1.Quan sát tranh và những hiểu biết em hãy cho biết những nguyên nhân nào
làm cho diện tích rừng của nước ta giảm sút nhanh chóng?




2- Khi mất rừng sẽ dẫn đến những hậu quả gì?


3- Chúng ta phải làm gì để bảo vệ rừng? Là học sinh đang ngồi trên ghế nhà
trường em có suy nghĩ gì để góp phần nhỏ bé của mình vào bảo vệ môi
trường?
Hoăc giáo viên dùng sơ đồ,sử dụng câu hỏi gợi mở để phân tích, tổng hợp
và rút ra được những kiến thức chính ở trong sơ đồ
Ngoài ra GV có thể sử dụng tranh ảnh , băng hình, đĩa CD làm phương
tiện trực quan, để minh hoạ cho HS những hiện tượng tàn phá MT, ô nhiễm
MT như đốt phá rừng, nước thải, chất thải công nghiệp ở các thành phố…,
hoặc những hậu quả do tàn phá MT gây ra như lũ lụt, hạn hán , bệnh tật… và
cả những hành động BVMT như các khu rừng cấm, các công viên thiên
nhiên, các công nghệ xử lí chất thải…Tất cả những hình ảnh trực quan đó
đều gây một ấn tượng sâu sắc đối với HS, nó sẽ giúp các em nhận thức dễ
dàng hơn vấn đề và đặc biệt nó tạo nên độ tin cậy cao trong giáo dục.
3. Phương pháp mô tả, hoặc trích dẫn tài liệu:
Ở nhiều bài, do đặc trưng của nội dung và thời gian, giáo viên vẫn có thể
sử dụng phương pháp mô tả hoặc trích dẫn một đoạn thơ, đoạn văn, một bài
viết về vấn đề môi trường để giúp học sinh khai thác những khía cạnh về
môi trường có liên quan đến bài học.
Ví dụ 1: Khi dạy đến những bài về tự nhiên, giáo viên có thể liên hệ đến
những hiện tượng “ bất thường” của tự nhiên mà có liên quan đến con người

bằng cách như mô tả một trận lũ, lụt điển hình ở miền Trung, một trận lụt
lịch sử ở thủ đô Hà Nội, hiện tượng đất lở, đá trượt điển hình xảy ra ở Tây
Bắc nước ta hoặc ở một số nơi trên thế giới, hoặc khi dạy về những vấn đề
kinh tế giáo viên cũng có thể liên hệ đến vấn đề môi trường thông qua việc
mô tả cảnh tượng ô nhiễm môi trường (do dầu khí )ở Vũng Tàu và ở một số
nơi trên thế giới…
Ví dụ 2: Thông thường trong một tiết học, thời gian dành cho việc liên hệ
đến những vấn đề môi trường rất ít, trong một số trường hợp giáo viên cũng
có thể sử dụng những tin tức, những bài viết trong các sách báo, trên các
phương tiện thông tin như Internet, radio, tivi để đọc hoặc thông báo ngắn
gọn để học sinh nghe, chẳng hạn như: thông báo về những vụ cháy rừng
lớn,nước sông Thị Vải đổi màu ,có mùi hôi thối do ảnh hưởng nước thải
công nghiệp chưa qua sử lí , đọc tin về những vụ nhiễm chất độc lớn do chất
thải công nghiệp, hoặc do ăn phải nông sản có hàm lượng thuốc trừ sâu cao,
… sau đó giáo viên nên yêu cầu hiểu tìm hiểu về nguyên nhân của những
hiện tượng đó.
4.Phương pháp cho bài tập vận dụng và bài tập nghiên cứu:


Trong chương trình địa lí có nhiều bài tập thực hành, để giáo dục môi
trường giao viên có thể cho học sinh các bài tập vận dụng và bài tập nghiên
cứu. Các bài tập này tốt nhất là nên gắn liền với môi trường ở địa phương,
nơi học sinh đang sinh sống và học tập thì hiệu quả giáo dục sẽ cao hơn.
Ví dụ:
- Cho các bài tập tìm hiểu về MT tự nhiên ở địa phương như: Tìm hiểu về
các danh lam, thắng cảnh, tìm hiểu về các tài nguyên thiên nhiên, tìm hiểu
về mùa mưa, về chế độ nước sông… của địa phương, đặc biệt GV nên
hướng dẫn HS chú ý nhất vấn đề ảnh hưởng của các yếu tố, vấn đề khai thác
và sử dụng, các biện pháp hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực.
- Cho các bài tập nghiên cứu về tình hình MT của địa phương: vấn đề ô

nhiễm MT, vấn đề cải tạo MT ở địa phương, đăc biệt GV nên hướng dẫn HS
tìm hiểu nguyên nhân của vấn đề ô nhiễm, và có thể đề xuất những biện
pháp khắc phục…
Muốn thực hiện tốt một bài tập nghiên cứu, GV cần phải chú ý đến các
vấn đề sau:
+ Bài tập đưa ra phải rõ ràng, tránh nhầm lẫn,...
+ Mục đích, yêu cầu của nghiên cứu phải rõ ràng, dễ hiểu.
+ Qúa trình nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu cơ bản phải dựa trên
những nguyên tắc và nguyên lí chung, nhưng đồng thời phải dành chỗ sáng
tạo cho HS. Đặc biệt là phải rút ra được những kết luận và bài học điển hình.
Để tiến hành và nghiên cứu,học sinh phải quan sát tình hình môi trường
địa phương, thu thập các tài liệu có liên quan, tiến hành khảo sát trên thực
địa…thông qua hoạt động này học sinh rèn luyện được một số kĩ năng địa lí
cơ bản, phát triển được năng lực tư duy và năng lực thực hành và đặc biệt
giúp các em hiểu rõ về tình hình môi trường địa phương làm cơ sở tốt để sau
này các em trở thành những người lao động có ích cho quê hương.
Tất cả những phương pháp được trình bày ở trên, thường không tách rời
nhau và không độc lập trong mỗi bài, mỗi tiết mà luôn luôn có sự kết hợp
chặt chẽ và nhuần nhuyễn, các thao tác thuần thục của giáo viên sẽ làm cho
bài dạy có chất lượng cao không chỉ trong nhiệm vụ giáo dục môi trường
mà cả nhiệm vụ môn học.
*Kết quả: Tôi đã tiến hành khảo sát(bằng bài kiểm tra trắc nghiệm) các
vấn đề về môi trường đối với học sinh lớp 8/6 kết quả cụ thể như sau:
Câu 1: Em có những hiểu biết gì về các vấn đề môi trường ở nước ta?
(Đang bị ô nhiễm nghiêm trọng). 100% học sinh trả lời đúng.
Câu 2: Môi trường nào đang bị ô nhiễm nghiêm trọng nhất? ( Nước và
không khí).Dựa vào đâu mà em biết? ( Thông qua các thông tin đại chúng
và bài giảng của các thầy cô ).



100% học sinh trả lời đúng. - Môi trường tại địa phương em như thế
nào? (Rừng bị triệt hạ, môi trường cũng đang có biểu hiện bị ô
nhiễm). Em có biết nguyên nhân nào đã tác động xấu đến các loại môi
trường tại địa phương trong khi ở địa phương em vẫn thuộc quần cư nông
thôn? ( Nguyên nhân chủ yếu là do người dân thiếu ý thức: đã đốt rừng để
làm rẫy, lấy đất trồng cây công nghiệp ; phá rừng để lấy gỗ củi đốt than;
các hộ gia đình còn vứt rác nơi công cộng; đánh bắt cá không đúng kĩ
thuật; các khu công nghiệp phân bố nơi dân cư đông ).100% học sinh trả
lời đúng.
Câu 3:Trường em có được xem là ngôi trường “xanh, sạch, đẹp” không ?
Tại sao?
+ 30% trả lời: không vì: Nhiều lớp vẫn chưa làm tốt công tác chăm
sóc cây xanh, các bạn còn vứt rác vào bồn cây, chưa tưới nước thường
xuyên, nhiều lớp còn vệ sinh lớp chưa sạch, chưa đổ rác đúng nơi quy định.
Nhiều bạn học sinh còn ăn quà vặt và vứt rác ra sân trường, nhiều bạn còn
vẽ bậy lên tường lên mặt bàn, chưa có ý thức giữ gìn vệ sinh cá nhân...
+ 70% trả lời: có vì: Nhà trường rất quan tâm đến việc giữ gìn vệ sinh
trường lớp và chăm sóc cây xanh trong sân trường. Ví dụ đã tổ chức cho lớp
trực kiểm tra vệ sinh của các lớp, phân công các lớp chăm sóc bồn hoa , cây
cảnh trong sân trường, nhà trường và giáo viên chủ nhiệm thường xuyên
nhắt nhở các em biết giữ gìn vệ sinh các nhân và vệ sinh trường lớp cho nên
nhìn chung trường em xứng đáng là một ngôi trường “xanh, sạch, đẹp”.
Câu 4: Em có suy nghĩ như thế nào khi nhà trường phát động phong trào
trồng cây xanh bóng mát và kí cam kết giữ gìn môi trường “ Xanh, sạch,
đẹp”?
Kết quả 100% học sinh thống nhất cao và hứa sẽ tham gia tích
cực.
Câu 5: Em hãy nêu những việc làm của các bạn học sinh nhằm góp phần
vào công tác bảo vệ môi trường tại nơi các em sinh sống và học tập - Các em
đã tham gia tích cực các buổi lao động công ích như: Lao động vệ sinh sân

trường ,khu vực nghĩa trang liệt sĩ ở đài tưởng niệm xã Phong Hiền, không
vứt rát bừa bãi ở trường ,trên đường từ nhà đến trường , ...
*Như vậy sau khi thực hiện những phương pháp tích hợp giáo dục môi
trường trong môn học tôi nhận thấy:
- Bài giảng hay, có sức thuyết phục hơn.
- Bài soạn đảm bảo được ba yêu cầu cần đạt: Kiến thức, Kĩ năng, Thái
độ.
- Nâng cao ý thức học tập cho học sinh ( Chủ động tìm tòi, sáng tạo
hơn).


- Có trách nhiệm trong công tác giữ gìn vệ sinh và môi trường tại trường
học và địa phương các em đang sinh sống.
- Học sinh thấy thích thú hơn khi học bộ môn và ham muốn thể hiện hiểu
biết của mình về những vấn đề giáo viên đưa ra ngoài nội dung SGK.
-Các em dành thời gian để tìm tòi tham khảo kiến thức thực tiễn thông
qua các thông tin đại chúng khác nhiều hơn.
IV.Dự đoán kết quả và ảnh hưởng có sức lan tỏa trong phạm vi:
-Với kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy, kết hợp với sự tìm tòi nghiên cứu
và sự góp ý của đồng nghiệp Tôi tin chắc rằng đề tài này sẽ được lan tỏa
trong toàn trường.
-Nếu áp dụng chuyên đề vào trong giảng dạy , GV hướng dẫn nhiệt tình
HS sẽ có kết quả học tập tốt và yêu thích môn học hơn.từng bước hình thành
cho các em một lối sống lành mạnh, biết yêu quý thiên nhiên và sống thân
thiện với thiên nhiên, yêu trường, yêu lớp. Từ đó các em mới có trách nhiệm
bảo vệ thiên nhiên và môi trường, giữ gìn vệ sinh nơi các em đang sinh sống
và học tập. Cũng giống như các bộ môn khác, môn Địa lí là một trong những
bộ môn có nhiều khả năng để tích hợp giáo dục môi trường vào bài giảng
nhất.
V. Kết luận

Trên đây là những kinh nghiệm mà Tôi đã tìm tòi và đúc rút ra được qua
quá trình dạy học. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện đề tài, chắc chắn
không tránh khỏi sự thiếu sót, có thể sau khi tham khảo đề tài của cá nhân
tôi, các bạn đồng nghiệp chưa thấy được sức thuyết phục cao và tầm quan
trọng của đề tài, nhưng tôi tin rằng các đồng nghiệp sẽ nhận thấy mục đích
của các vấn đề được thể hiện trong đề tài mà bản thân tôi muốn gửi đến các
đồng nghiệp, để ngày một nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học
sinh, đồng thời góp phần nho nhỏ để bảo vệ bầu không khí trong lành. Rất
mong nhận được sự góp ý chân thành từ các đồng nghiệp để đề tài của Tôi
được hoàn thiện , tạo ra một chuyên đề sâu hơn và được áp dụng rộng rãi.
Rất chân thành cám ơn, mong được sự đón nhận bổ sung góp ý của các bạn
đồng nghiệp.

NGƯỜI VIẾT SÁNG KIẾN

Hà Thị Thúy
Linh




×