skkn giúp học sinh học tốt văn biểu cảm

Giúp học sinh lớp 7 học tốt văn biểu cảm

I.Đặt vấn đề:Làm được,làm hay một bài tập làm văn đối với học sinh khá,giỏi đã
là một việc khó,mà thực tế trong một lớp học không chỉ toàn học sinh khá giỏi.Như
vậy thì làm sao cho học sinh trụng bình ,yếu cũng có thể làm được một bài tập làm
văn.Đó là một vấn đề khó.Từ thực tế giảng dạy,giáo viên đã suy nghĩ nhiều,cố
gắng tìm ra một cách truyền dạt dễ hiểu nhất nhằm giúp học sinh nắm được lí
thuyết,từ đó học sinh có thể vận dụng một cách phù hợp để làm bài đạt kết quả tốt
nhất.
II.Giải quyết vấn đề:
Trong chương trình tập làm văn lớp 7,giáo viên thấy lí thuyết về văn biểu cảm còn
chung chung,học sinh khó nắm được thể loại nếu không có một sự tác động trực
quan
A.Cách thực hiện chung:
1.Giáo viên giúp học sinh xác định được tầm quan trọng của việc học phân môn
tập làm văn:
-Học sinh phải học thuộc lí thuyết
-Học sinh phải tự giác,tích cực học tập,kiên trì luyện tập theo những bài tập trong
sách giáo khoa và theo sự hướng dẫn của giáo viên bộ môn
-Muốn viết tốt học sinh phải có sự đầu tư,phải nghiền ngẫm,nhập tâm vấn đề sẽ
viết
2.Phải biết kết hợp chặt chẽ giữa phân môn tiếng Việt và Tập làm văn:
-Phải biết chú ý đến câu ,chữ.Mỗi câu chữ đều có giá trị riêng của nó,nó chỉ thật sự
có giá trị khi sử dụng đúng chỗ.
-Chú ý rèn luyện viết các kiểu câu:câu đơn,câu phức,câu ghép,câu có trạng
ngữ,...;rèn luyện việc vận dụng từ ngữ thông qua những bài học từ ngữ.
-Rèn luyện cách viết đoạn văn bởi đoạn văn là bộ phận quan trọng trong một bài
văn.


-Phải đọc nhiều.

Những yêu cầu trên đây là việc học sinh phải làm suốt cả quảng thời gian đi học,có
thế mới có thể viết tốt được.
B.Đối với văn biểu cảm,giáo viên có cách dạy như sau:
1.Sử dụng dụng cụ trực quan để giúp học sinh nắm được lí thuyết và khắc sâu kiến
thức.
a.Tiết 20-Theo sách giáo khoa trang 73,khái niệm văn biểu cảm được ghi như sau:
“Văn biểu cảm là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm,cảm xúc,sự đánh giá của
con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc.”
Để học sinh rút ra được khái niệm trên sách giáo khoa yêu cầu học sinh đọc
những câu ca dao sau và trả lời câu hỏi:
-

Thương thay con cuốc giữa trời
Dầu kêu ra máu có người nào nghe

-Đứng bên ni đồng ,ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát
Đứng bên tê đồng ,ngó bên ni đồng,bát ngát mênh mông
Thân em như chẽn lúa đòng đòng
Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai
Câu hỏi:
Mỗi câu ca dao trên thổ lộ tình cảm cảm xúc gì?Người ta thổ lộ để làm gì?Theo em
thì khi nào con người thấy cần làm văn biểu cảm?Trong thư từ gởi cho người
thân ,bạn bè,em có thường biểu lộ tình cảm không?
Cái hay của sách giáo khoa là đã tích hợp được giữa phân môn văn và tập làm
văn.Nhưng trên thực tế thì lại rất khó để học sinh hiểu vấn đề.Để giải quyết khó
khăn này,giáo viên đã đưa thêm ví dụ dẫn dắt như sau:
Hiện tại lúc này đây(tức là đang trong giờ học này),các em thấy có gì vui ,có gì
buồn không?(học sinh trả lời: không).

Vậy khi xem ti vi,thấy cảnh người chết trong vụ chìm đò ngày 30 Tết ở Quảng
Bình,các em thấy trong lòng mình như thế nào?.
Học sinh trả lời: Buồn,thương xót cho người bị nạn,oán trách chủ đò,...Học sinh
có thể có nhiều cảm xúc khác.
Vậy thì cảm xúc nảy sinh khi có đối tượng gây cho con người cảm xúc(cảm
xúc có thể là buồn ,vui,giận hờn ,thương,ghét,...)
-Để kêu gọi mọi người chung tay, góp sức xoa dịu nỗi đau của các gia đình có
người bị nạn,các nhà báo phải làm gì?(viết những bài báo khơi gợi lòng thương xót
đồng bào bị nạn ).Đây chính là những bài văn biểu cảm.Từ đó giáo viên dẫn học
sinh vào khái niệm như sách giáo khoa.
-Giáo viên đưa thêm tranh minh họa cảnh rừng bị tàn phá để khắc sâu kiến thức
,liên hệ giáo dục bảo vệ môi trường.
b.Tiết 50-CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
Phần I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học,SGK cho học
sinh đọc bài văn “cảm nghĩ về một bài ca dao”
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ
Buồn trông con nhện giăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao tinh đẩu đã ba năm tròn
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ
Và đặt các câu hỏi:
-Bài văn viết về bài ca dao nào?Hãy đọc liền mạch bài ca dao đó


-Tác giả phát biểu cảm nghĩ của mình về bài ca dao bằng cách tưởng tượng ,liên
tưởng,hồi tưởng,suy ngẫm về các hình ảnh,chi tiết của nó.Hãy chỉ ra các yếu tố đó
trong bài văn

+Theo giáo viên đây là một văn bản mẫu quá khó,quá xa lạ đối với học sinh lớp
bảy.Cảnh minh họa (được giới thiệu bằng lời văn ,không có hình vẽ) cũng rất mơ
hồ,ngay cả giáo viên cũng không biết tranh minh họa này,bởi đây là bài viết trong
sách giáo khoa thời nhà văn Nguyên Hồng còn đi học(tức trước năm 1945).Nếu
dạy theo SGK học sinh không thể nắm được khái niệm như ghi nhớ SGK/147”Phát
biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học(bài văn,bài thơ)là trình bày những cảm
xúc ,tưởng tượng ,liên tưởng,suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức tác
phẩm đó)
Để giải quyết khó khăn này khi kiểm tra bài cũ,giáo viên đặt cau hỏi :thế nào là
văn biểu cảm?
-Học sinh trả lời:”Văn biểu cảm là văn bản vết ra nhằm biểu đạt tình cảm,cảm
xúc,sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng
cảm nơi người đọc”
-Giáo viên sử dụng dụng cụ trực quan:Cho học sinh quan sát một lọ hoa(một chùm
hoa ) và hỏi học sinh:



+Các em thấy lọ hoa này thế nào?(học sinh có thể trả lời lọ hoa đẹp,cũng có em
nghịch trả lời lọ hoa xấu)
+Giáo viên hỏi tiếp :Trước khi thầy đưa lọ hoa ra các em thấy có gì đẹp ,có gì xấu
không? Học sinh trả lời :không
-Giáo viên kết luận:Vậy các em thấy rõ ,phải có đối tượng thì mới có cảm xúc.Đối
tượng của ta có thể là lọ hoa,có thể là một bức tranh,một dòng sông,một ngọn
núi…hoặc một tác phẩm văn học.Cụ thể ở đây là bài ca dao.Nói tóm lại thế giới
xung quanh để ta biểu đạt tình cảm,cảm xúc là rất đa dạng.
-Giáo viên hỏi tiếp:Vậy tại sao em thấy lọ hoa này đẹp?(hoặc lọ hoa này xấu)
-Giáo viên cho học sinh phân tích cái đẹp,cái xấu từ màu sắc,hình dáng,
hương thơm của hoa,từ hình dáng của cây của lá.
-Giáo viên hỏi tiếp:Nếu trước đây chưa bao giờ em thấy một lọ hoa nào thì em có

biết được lọ hoa này đẹp(hoặc xấu ) hay không?
-Học sinh trả lời:Không
-Giáo viên kết luận:Vậy muốn biết lọ hoa đẹp(xấu)còn phải biết liên tưởng ,suy
ngẫm về những đối tượng tương tự đã gặp trong quá khứ.

Từ đó ,giáo viên liên hệ đến bài ca dao.Cảm xúc của nhà văn Nguyên Hồng về bài
ca dao dựa trên cơ sở nội dung bài ca dao ,hình ảnh minh họa,những kỉ niệm khi
học bài ca daa này…Tức là phải dựa trên nội dung và hình thức tác phẩm.
2.Cụ thể hoá lí thuyết văn biểu cảm bằng sơ đồ:
Giáo viên giúp học sinh nắm vững lí thuyết bằng cách đưa ra một sơ đồ như sau:
Trực tiếp tiếp xúc
bài học

Nảy sinh cảm xúc

Phân tích đối tượng

Rút

ra

với đối tượng
thân

(đẹp,xấu,hay,dở,

để minh họa cho cảm

cho bản

(bông hoa,dòng sông, à

vui,buồn,tự hào...)àxúc,liên tưởng ,tưởngà


ngọn núi,…,tác

tượng,suy ngẫm về

phẩm văn học

nội dung và hình thức
tác phẩm

Với sơ đồ cụ thể như thế,học sinh sẽ nắm vững cách làm baì và làm bài được tốt
hơn.Thực tế trong quá trình giảng dạy,giáo viên đã đạt được những kết quả nhất
dịnh từ cách giảng dạy như trên
-Giáo viên cho học sinh rút ra dàn ý chung:
+Mở bài:Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc tác phẩm.
+Thân bài:Những cảm xúc ,suy nghĩ do tác phẩm gợi lên.
+Kết bài:Ấn tượng chung về tác phẩm.
III.Kết thúc vấn đề:
Trên đây là một số suy nghĩ của bản thân trong việc day và học văn biểu cảm về
tác phẩm văn học.Để đạt được hiệu quả cao đòi hỏi nhiều yếu tố,với kinh nghiệm
riêng,mong góp được chút ít gì vào việc giúp học sinh học tốt hơn.