Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn trong các trường THCS huyện tiên yên tỉnh quảng ninh

Số hóa bởi trung tâm học liệu



ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

VĂN THỊ THU HẰNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHĨA BỘ MƠN TRONG CÁC TRƢỜNG THCS
HUYỆN TIÊN N - TỈNH QUẢNG NINH
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Minh Huế

THÁI NGUYÊN - 2013


Số hóa bởi trung tâm học liệu



LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu riêng của tôi. Các số liệu, kết
quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ cơng trình
nào khác.
Thái Ngun, tháng 8 năm 2013

Tác giả luận văn

Văn Thị Thu Hằng

i


Số hóa bởi trung tâm học liệu



LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và trân trọng nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc đến:
- Phòng Sau Đại học - Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên.
- Các thầy, cô giáo đã tham gia giảng dạy, quản lý và giúp đỡ lớp học trong
suốt quá trình học tập, nghiên cứu.
- Nhà giáo, TS. Trần Thị Minh Huế - Người hướng dẫn khoa học đã tận tình
giúp đỡ, chỉ bảo ân cần, hướng dẫn tác giả hoàn thành việc nghiên cứu luận văn này.

- Lãnh đạo, cán bộ, nhận viên và học sinh trường THCS Thị trấn, THCS
Đông Ngũ, THCS Tiên Lãng, THCS Hải Lạng đã tạo mọi điều kiện thuận lợi
giúp đỡ tác giả trong việc cung cấp số liệu và tư vấn khoa học trong quá trình
nghiên cứu luận văn.
- Các bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã quan tâm, chia sẻ, động viên, khích lệ
và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Mặc dù tác giả đã hết sức cố gắng trong học tập đặc biệt trong quá trình thực
hiện luận văn, song chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót.
Tác giả kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của các Q thầy cơ giáo và
các bạn đồng nghiệp.

Trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013
Tác giả luận văn

Văn Thị Thu Hằng

ii


Số hóa bởi trung tâm học liệu



MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.............................................................................................................. ii
MỤC LỤC .................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ...........................................................................................v
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ........................................................................................ vi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...........................................................................3
3.1. Khách thể nghiên cứu .............................................................................................3
3.2. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................................3
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài ...........................................................................3
4.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu............................................................................3
4.2. Giới hạn về khách thể khảo sát ...............................................................................3
5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................3

6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................4
7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................4
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận .................................................................4
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn ..............................................................4
7.3. Phương pháp bổ trợ.................................................................................................5
8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................................5
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHĨA
BỘ MƠN CỦA NGƢỜI HIỆU TRƢỞNG Ở TRƢỜNG THCS ............................6
1.1 Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................6
1.1.1. Trên thế giới.........................................................................................................6
1.1.2. Trong nước...........................................................................................................8
1.2. Những khái nịêm công cụ của đề tài ....................................................................10
1.2.1. Hoạt động ngoại khóa ........................................................................................10

iii


Số hóa bởi trung tâm học liệu



1.2.2 Quản lý ................................................................................................................12
1.2.3. Quản lý giáo dục ................................................................................................14
1.2.4. Quản lí hoạt động dạy học .................................................................................15
1.2.5. Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ..............................................................15
1.2.6. Biện pháp quản lí hoạt động ngoại khóa bộ mơn của người hiệu trưởng..........16
1.3. Hoạt động ngoại khóa bộ môn ở trường THCS ....................................................17
1.3.1. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân .............................................17
1.3.2. Ý nghĩa của tổ chức hoạt động ngoại khố bộ mơn trong thực hiện mục tiêu
giáo dục ở trường THCS ..............................................................................................18

1.3.3. Mục tiêu của hoạt động ngoại khóa bộ mơn ......................................................22
1.3.3.1. Mục tiêu kiến thức .........................................................................................22
1.3.3.2. Mục tiêu kĩ năng .............................................................................................22
1.3.3.3. Mục tiêu thái độ ..............................................................................................22
1.3.4. Nội dung ............................................................................................................23
1.3.5. Phương pháp, phương tiện .................................................................................24
1.3.6. Quy trình ............................................................................................................24
1.3.7. Hình thức ...........................................................................................................25
1.3.8. Vai trị của tổ bộ môn và giáo viên trong tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học
sinh ở trường THCS .....................................................................................................27
1.3.9. Những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ mơn
cho học sinh ở trường THCS .......................................................................................29
1.3.9.1. Những yếu tố chủ quan ...................................................................................29
1.3.9.2. Những yếu tố khách quan ...............................................................................31
1.4. Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của người Hiệu trưởng ...........................32
1.4.1. Vị trí, vai trị, chức năng, nhiệm vụ của người Hiệu trưởng trong quản lí hoạt
động ngoại khóa bộ mơn ở trường THCS ...................................................................32
1.4.2. Nội dung quản lí của người Hiệu trưởng ...........................................................33
1.4.2.1. Quản lý mục tiêu .............................................................................................33
1.4.2.2. Quản lý nội dung chương trình hoạt động ngoại khố ...................................34
1.4.2.3. Quản lý phương pháp và hình thức, quy trình tổ chức hoạt động ngoại khố .......35

iv


Số hóa bởi trung tâm học liệu



1.4.2.4. Quản lý xây dựng và sử dụng các nguồn lực phục vụ hoạt động ngoại khoá .......37

1.4.2.5. Quản lý chất lượng các hoạt động ngoại khố................................................38
1.4.2.6. Phương pháp quản lí .......................................................................................42
Kết luận chương 1 ........................................................................................................45
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHỐ BỘ
MƠN CỦA HIỆU TRƢỞNG Ở TRƢỜNG THCS HUYỆN TIÊN YÊN, TỈNH
QUẢNG NINH ...........................................................................................................46
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ..........................................................................46
2.1.1. Một số vấn đề về tình hình phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục huyện Tiên Yên,
tỉnh Quảng Ninh...........................................................................................................46
2.1.2. Mục tiêu khảo sát ...............................................................................................47
2.1.3. Nội dung khảo sát ..............................................................................................47
2.1.4. Khách thể khảo sát .............................................................................................47
2.1.5. Phương pháp khảo sát và cách xử lý số liệu ......................................................48
2.2. Thực trạng nhận thức về hoạt động ngoại khóa bộ mơn và quản lý hoạt động
ngoại khóa bộ mơn của hiệu trưởng trường THCS .....................................................48
2.2.1. Nhận thức về ý nghĩa của tổ chức hoạt động ngoại khóa trong thực hiện mục
tiêu dạy học và mục tiêu giáo dục ...............................................................................48
2.2.2. Nhận thức về các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh..........49
2.2.3. Nhận thức về tầm quan trọng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động
ngoại khóa cho học sinh...............................................................................................50
2.3. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở một số trường THCS huyện
Tiên n, tỉnh Quảng Ninh .........................................................................................51
2.3.1. Thực trạng mức độ tổ chức hoạt động ngoại khóa ............................................51
2.3.2. Thực trạng nội dung hoạt động ngoại khóa .......................................................53
2.3.3. Thực trạng hình thức tổ chức các hoạt động ngoại khóa ...................................54
2.3.4. Thực trạng về sử dụng các phương pháp trong tổ chức các hoạt động ngoại
khóa bộ mơn.................................................................................................................55
2.3.5. Thực trạng thực hiện quy trình tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ mơn.............56

v

Số hóa bởi trung tâm học liệu



2.4. Thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của hiệu trưởng một số trường
THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................58
2.4.1. Thực trạng nội dung quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn của hiệu trưởng
trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ........................................................58
2.4.2. Thực trạng phương pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của hiệu trưởng
một số trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ............................................59
2.5. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường THCS
huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ...............................................................................61
2.6. Đánh giá chung về khảo sát thực trạng .................................................................62
2.6.1. Ưu điểm .............................................................................................................62
2.6.2. Hạn chế ..............................................................................................................63
2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng ..............................................................................64
Kết luận chương 2 ........................................................................................................65
CHƢƠNG 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHỐ BỘ
MƠN VÀ KẾT QUẢ KHẢO NGHIỆM, THỰC NGHIỆM VIỆC SỬ DỤNG CÁC
BIỆN PHÁP ................................................................ Error! Bookmark not defined.
3.1. Các nguyên tắc đề xuất các biện pháp ..................................................................66
3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu của q trình dạy học và q trình giáo dục ................66
3.1.2. Đảm bảo tính hiệu quả của việc huy động các nguồn lực trong dạy học ..........66
3.1.3. Đảm bảo tính phối hợp ......................................................................................67
3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa và tính phát triển ............................................................68
3.1.5. Đảm bảo phát huy tính tự nguyện, tự giác của giáo viên và học sinh trong tổ
chức, tham gia hoạt động .............................................................................................68
3.1.6. Đảm bảo tính thống nhất, hiệu quả ....................................................................68

3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường THCS huyện Tiên
Yên ...............................................................................................................................69
3.2.1. Nâng cao nhận thức về hoạt động ngoại khóa bộ mơn cho giáo viên và học sinh ...69
3.2.2. Nâng cao năng lực lập kế hoạch, quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn cho
hiệu trưởng, các tổ trưởng chuyên môn .......................................................................71
3.2.3. Tăng cường rèn luyện kỹ năng cho giáo viên về tổ chức hoạt động ngoại khóa
bộ mơn .........................................................................................................................75

vi


Số hóa bởi trung tâm học liệu



3.2.4. Xây dựng các điều kiện để tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa bộ mơn (Cơ sở vật
chất, tài chính, thời gian...) ..........................................................................................80
3.2.5. Tổ chức đa dạng và kết hợp nhiều hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa khác
nhau ở các bộ môn.........................................................................................................83
3.2.6. Tăng cường trao đổi kinh nghiệm giữa các trường ...........................................85
3.2.7. Đổi mới công tác thi đua, nhân rộng điển hình tiên tiến về cơng tác tổ chức hoạt
động ngoại khóa bộ mơn trong các tổ chun mơn, trong nhà trường ........................87
3.2.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................88
3.3. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .....................................89
3.3.1. Đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp.....................................................89
3.3.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp .......................................................90
Kết luận chương 3 ........................................................................................................91
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................92
1. Kết luận ....................................................................................................................92
2. Khuyến nghị .............................................................................................................93

2.1 Đối với UBND huyện Tiên Yên ............................................................................93
2.2. Đối với Sở GD&ĐT Quảng Ninh, Phòng GD&ĐT Tiên Yên .............................94
2.3. Đối với lãnh đạo trường THCS huyện Tiên Yên nói riêng, các trường THCS nói chung 94
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................95
PHỤ LỤC

vii


Số hóa bởi trung tâm học liệu



DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BGH

: Ban Giám hiệu

BCH TW

: Ban chấp hành Trung ương

CĐ

: Cao đẳng

CSVC

: Cơ sở vật chất

GS.TS

: Giáo sư. Tiến sĩ

GD & ĐT

: Giáo dục và Đào tạo

HS

: Học sinh

PGS.TS

: Phó giáo sư. Tiến sĩ

QLGD

: Quản lý giáo dục

QL

: Quản lý

SL

: Số lượng

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

TS

: Tiến sĩ

UBND

: Uỷ ban nhân dân

iv


Số hóa bởi trung tâm học liệu



DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thực trạng nhận thức về ý nghĩa của tổ chức hoạt động ngoại khóa trong
thực hiện mục tiêu dạy học và mục tiêu giáo dục........................................................48
Bảng 2.2. Nhận thức về hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa ...............................49
của trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh .................................................49

Bảng 2.3. Nhận thức về tầm quan trọng của các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức
hoạt động ngoại khóa bộ môn của trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ..... 50
Bảng 2.4. Thực trạng về mức độ tiến hành các hoạt động ngoại khoá của trường
THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................51
Bảng 2.5. Số lần tổ chức tổ ngoại khố bộ mơn năm học 2012-2013 của một số
trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ........................................................52
Bảng 2.6. Thực trạng nội dung hoạt động ngoại khóa của trường THCS huyện Tiên
Yên, tỉnh Quảng Ninh ..................................................................................................53
Bảng 2.7. Thực trạng về hình thức tổ chức các hoạt động ngoại khóa của trường
THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................55
Bảng 2.8. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học trong hoạt động ngoại khóa bộ mơn ..... 56
Bảng 2.9. Thực trạng về thực hiện quy trình tổ chức hoạt động ngoại khóa cho HS
trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ........................................................57
Bảng 2.10. Thực trạng về nội dung quản lý hoạt động ngoại khố bộ mơn của hiệu
trưởng trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ............................................58
Bảng 2.11. Thực trạng về phương pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của
hiệu trưởng trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh ....................................60
Bảng 2.12. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường
THCS huyện Tiên n, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................61
Bảng 3.1. Nhóm các biện pháp đề xuất .......................................................................89

v


Số hóa bởi trung tâm học liệu



DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Cấu trúc của một hệ thống quản lý .............................................................13

vi


Số hóa bởi trung tâm học liệu



MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục ngày nay được coi là nền móng của sự phát triển khoa học kỹ thuật
và đem lại thịnh vượng cho nền kinh tế quốc dân. Vì lẽ đó, có thể nói giáo dục đồng
nghĩa với sự phát triển và có thể khẳng định rằng khơng có giáo dục thì khơng có bất
cứ sự phát triển nào đối với con người, đối với kinh tế, văn hoá và xã hội.
Hoạt động ngoại khóa là một trong những mảng hoạt động giáo dục quan
trọng ở nhà trường phổ thơng. Hoạt động này có ý nghĩa hỗ trợ cho giáo dục nội
khóa, góp phần phát triển và hồn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng
sáng tạo của học sinh. Nội dung của giáo dục ngoại khóa rất phong phú và đa dạng
thể hiện qua các hoạt động học tập, hoạt động xã hội, văn nghệ, thể dục thể thao,
tham quan, lao động, nghiên cứu khoa học v.v… nhờ đó các kiến thức tiếp thu được ở
trên lớp có cơ hội được áp dụng, mở rộng thêm trên thực tế, đồng thời có tác dụng
nâng cao hứng thú học tập nội khóa.
Hoạt động ngoại khố các mơn học là một trong những hình thức hoạt động
ngồi giờ học chính khố trên lớp có tác dụng góp phần nâng cao chất lương học tập
và giáo dục cho học sinh. Hoạt động ngoại khố bao gồm các hình thức tổ chức như
câu lạc bộ khoa học, dạ hội khoa học hay nghệ thuật, tổ ngoại khố... Đây là những
hình thức tổ chức hoạt động dựa trên sự hứng thú và tự nguyện của học sinh, tạo sân
chơi để học sinh được trổ tài, được giao lưu và được bộc lộ mình. Hoạt động này
khơng chỉ giúp cho học sinh phát triển nhanh về tư duy mà còn tạo cho học sinh khả
năng ứng xử tốt, vận dụng kiến thức tổng hợp linh hoạt, biết cách củng cố, mở rộng

và nâng cao kiến thức, làm cho học sinh hứng thú, u thích mơn học hơn. Mặt khác,
hoạt động ngoại khóa bộ mơn cịn huy động được mọi học sinh cùng tham gia, là điều
kiện thuận lợi cho việc hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kĩ năng giao tiếp - những
kĩ năng rất cần thiết cho mỗi cá nhân trong cuộc sống và công việc hàng ngày. Hơn
thế nữa, hoạt động ngoại khố bộ mơn cũng góp phần đắc lực vào việc cung cấp sự
hiểu biết và hình thành hứng thú nghề nghiệp cho học sinh. Thông qua các hoạt động
ngoại khoá, học sinh được củng cố, mở rộng các kiến thức đã học, tìm kiếm các kiến
thức mới, phát triển hứng thú nhận thức các mơn học, do đó kiến thức, kĩ năng của
các em vững chắc hơn, sâu hơn và rộng hơn.
Trong điều kiện tri thức bùng nổ, kiến thức của các mơn học q nhiều, có
nhiều mơn học mới xuất hiện, chương trình mới và sách giáo khoa mới bắt buộc học

1


Số hóa bởi trung tâm học liệu



sinh phải tiếp thu một cách toàn diện một khối lượng đồ sộ về kiến thức - kỹ năng thái độ. Các giờ học với số lượng thời gian hạn chế không thể thoả mãn nhu cầu của
học sinh và yêu cầu của chương trình, sách giáo khoa mới. Vì vậy, việc tổ chức hoạt
động ngoại khố đang trở nên cần kíp hơn bao giờ hết.
Để hoạt động ngoại khố thực sự hữu ích và thành cơng, ngồi vai trị của học
sinh và giáo viên, thì các biện pháp quản lí và tổ chức hoạt động ngoại khố bộ mơn
là chìa khố quyết định sự thành công này. Đặt mục tiêu, lên kế hoạch hoạt động, tổ
chức các hình thức ngoại khố bộ mơn phù hợp, chỉ đạo của người hiệu trưởng và
công tác giám sát, đánh giá kết quả là những công việc cần thiết khi thực hiện các
hoạt động ngoại khoá bộ mơn. Tuy nhiên, hoạt động ngoại khố bộ mơn trong các
nhà trường THCS còn nhiều hạn chế. Các hoạt động này mới chỉ dừng lại ở những
mơn có thế mạnh (Ngữ văn, Sinh học, Địa lí…), hình thức tổ chức cũng chưa phong

phú, chưa tạo được hứng thú thật sự cho học sinh, giáo viên chỉ chú trọng cung cấp
và nhồi nhét kiến thức, làm cho học sinh và phụ huynh cảm thấy nặng nề, kết quả học
tập của học sinh khơng cao nên nhiều gia đình, để đảm bảo cho con thi đỗ vào các
trường THPT buộc các em phải đi học thêm.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do các nhà quản lí và giáo viên chưa
được cung cấp đầy đủ lí luận về tổ chức và quản lí hoạt động ngoại khố mơn học.
Giáo viên, cán bộ quản lí nhà trường chưa ý thức được đầy đủ về vai trị và tác dụng
của các hình thức hoạt động ngoại khoá. Hiểu biết của người giáo viên về hoạt động
ngoại khố cịn phiến diện, năng lực tổ chức hoạt động ngoại khố cịn hạn chế, các
nhà quản lý chưa có được những biện pháp đồng bộ cần thiết để thúc đẩy các hoạt
động ngoại khố bộ mơn. Các điều kiện để tổ chức hoạt động ngoại khoá còn hạn
chế: thiếu địa điểm, thiếu phương tiện, đặc biệt là các tài liệu tham khảo...
Vấn đề tổ chức hoạt động ngoại khóa và quản lí hoạt động ngoại khóa ở các
trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh chưa được quan tâm đúng mức để
nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện. Việc nghiên cứu thực trạng cơng tác tổ chức
và quản lí hoạt động ngoại khóa ở các trường THCS huyện Tiên Yên để đưa ra các
giải pháp đồng bộ, phù hợp với thực tế của giáo dục địa phương nhằm tăng cường vai
trò của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lí, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện học sinh là vấn đề hết sức cần thiết.
Xuất phát từ các lí do trên, tơi chọn vấn đề “Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ
môn trong các trường THCS huyện Tiên Yên - Tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài
nghiên cứu của luận văn này.

2


Số hóa bởi trung tâm học liệu

2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của người
hiệu trưởng, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu dạy học, mục tiêu giáo dục toàn
diện học sinh ở các trường THCS huyện Tiên Yên - Tỉnh Quảng Ninh.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở các trường THCS huyện Tiên n,
tỉnh Quảng Ninh.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Một số biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của người hiệu trưởng ở
các trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh.
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài
4.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Một số biện pháp quản lí hoạt động ngoại khóa của hiệu trưởng ở các trường
THCS huyện Tiên Yên đối với các môn học: Sinh, Văn, Lịch sử, Địa lý, Toán, Vật
lý, Hoá, Tiếng Anh.
4.2. Giới hạn về khách thể khảo sát
Đề tài khảo sát công tác quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của Hiệu
trưởng tại 4 trường: THCS Thị trấn, THCS Đông Ngũ, THCS Tiên Lãng, THCS
Hải Lạng huyện Tiên Yên từ 8/2012 đến 8/2013.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn phù
hợp với mục tiêu dạy học, mục tiêu giáo dục của cấp học và đặc điểm trình độ nhận
thức của học sinh, phù hợp với những điều kiện hiện có của nhà trường và điều kiện
giáo dục huyện Tiên Yên để ứng dụng trong quản lý hoạt động ngoại khóa sẽ nâng
cao chất lượng tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ mơn, góp phần thực hiện hiệu quả
mục tiêu dạy học, mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh ở các trường THCS huyện
Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh hiện nay.

3

Số hóa bởi trung tâm học liệu



6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Xác định cơ sở lý luận về quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của
người hiệu trưởng ở trường THCS.
6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động ngoại khố bộ mơn của
hiệu trưởng ở các trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh và nguyên nhân
của thực trạng.
6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý của người hiệu trưởng nhằm nâng cao
chất lượng tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ mơn trong các trường THCS huyện Tiên
Yên, tỉnh Quảng Ninh.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Thu thập và nghiên cứu các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các cơng
trình nghiên cứu khoa học về QLGD, QL hoạt động ngoại khóa bộ mơn; phân tích,
tổng hợp các nội dung để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát: Phương pháp này sử dụng để thu thập dữ kiệu từ thực
tiễn hoạt động ngoại khóa bộ mơn và thực tiễn quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi:
+ Bảng hỏi giáo viên trực tiếp tham gia tổ chức các hoạt động ngoại khóa bộ
mơn về những cơng việc, những biện pháp quản lí và làm việc với học sinh.
+ Bảng hỏi hiệu trưởng, phó hiệu trưởng về cơng tác quản lí hoạt động ngoại
khóa bộ mơn và những biện pháp quản lý có hiệu quả đối với hoạt động ngoại khóa
bộ mơn.
- Phương pháp phỏng vấn

+ Phỏng vấn GV để làm rõ thực trạng quản lý tổ chức hoạt động ngoại khóa
của hiệu trưởng.
- Phương pháp chuyên gia: Xin tư vấn thêm từ các chuyên gia có kinh nghiệm
về tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ mơn và CBQL có kinh nghiệm QL hoạt động
ngoại khóa bộ mơn.

4


Số hóa bởi trung tâm học liệu



- Nghiên cứu sản phẩm: Phân tích những sáng kiến về quản lí hoạt động ngoại
khóa bộ mơn và kế hoạch tổ chức hoạt động ngoại khóa của một số giáo viên ở các
trường THCS huyện Tiên Yên.
7.3. Phương pháp bổ trợ
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu và phân tích, đánh
giá kết quả nghiên cứu thực trạng; sử dụng phương pháp kiểm định giả thuyết để
đánh giá tính khoa học, khả thi của kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Phần 1. Phần mở đầu
Phần 2. Kết quả nghiên cứu, bao gồm 3 chương
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn của
ngƣời hiệu trƣởng ở trƣờng THCS
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của hiệu
trƣởng ở một số trƣờng THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh
Chƣơng 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn của
hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh
Phần 3. Kết luận và khuyến nghị

Ngồi ra, luận văn cịn có phần Danh mục tài liệu tham khảo và phần Phụ lục.

5


Số hóa bởi trung tâm học liệu



CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHĨA
BỘ MƠN CỦA NGƢỜI HIỆU TRƢỞNG Ở TRƢỜNG THCS
1.1 Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá là một phần quan trọng
trong chương trình giáo dục ở hầu hết các nước trên thế giới. Hoạt động này được chú
trọng nghiên cứu và thực hiện như là một công cụ hữu ích để giúp học sinh học tập có
kết quả tốt làm tiền đề phát triển toàn diện nhân cách.
Tại nước Anh, hơn 6 triệu học sinh hàng năm được tham gia vào các hoạt
động ngoại khoá và hoạt động ngồi giờ lên lớp, hàng tuần có hàng nghìn em được đi
tham quan hay tham gia vào các câu lạc bộ học tập. Theo các nhà giáo dục Anh, các
hoạt động này giúp học sinh gắn kiến thức với cuộc sống. Chính phủ Anh cho rằng,
cần xem các hoạt động này là một phần quan trọng của công tác giáo dục thế hệ trẻ.
Để nâng cao chất lượng và tăng cường số lượng các hoạt động này, chính phủ Anh đã
đưa ra các qui định về trách nhiệm của giáo viên và nhà trường, tăng cường các
nguồn lực và các điều kiện cho việc tổ chức các hoạt động ngoại khố và các hoạt
động ngồi giờ lên lớp khác. Bà Ruth Kelly, Bộ trưởng Bộ Giáo dục Anh nhận xét:
các hoạt động ngoài giờ lên lớp, nhất là các hoạt động ngoại khố đã làm giàu chương
trình học, tạo dựng niềm tin và củng cố kĩ năng cho học sinh. Qui định mới của Bộ
Giáo dục Anh năm 2005 về tổ chức và quản lí các hoạt động ngồi giờ lên lớp nêu rõ:

• Cần cam kết rằng tất cả mọi trẻ em phải có cơ hội tham gia một cách có chất
lượng các hoạt động ngồi giờ lên lớp, học tập các kinh nghiệm sống;
• Khuyến khích các trường học liên kết với nhau trong việc tổ chức các hoạt
động này;
• Khuyến khích cha mẹ học sinh tham gia;
• Đưa ra các hỗ trợ và các lời khuyên;
• Cung cấp thơng tin và các hướng dẫn thực hành;
• Đặt mục tiêu ưu tiên cho việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp[4].

6


Số hóa bởi trung tâm học liệu



Các nhà giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh tầm quan trọng của hoạt động ngoại
khoá trong thực hiện mục tiêu giáo dục. Trong quá trình học tập tại trường THCS,
học sinh Nhật Bản dành khá nhiều thời gian cho các hoạt động này vì hầu hết các
trường học ở Nhật Bản thuộc loại hình bán trú. Tuy nhiên, các hoạt động này tập
trung chủ yếu vào việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống cho học sinh như
dạy các nghi thức giao tiếp theo tập tục của người Nhật, dạy cách pha trà, nấu nướng,
các nghề truyền thống... Ngoại khố các mơn học chủ yếu tổ chức qua các cuộc thi,
các trò chơi ở trường và trên ti vi. Chương trình cải cách giáo dục của Nhật Bản giảm
bớt thời lượng các giờ học tại lớp để tăng cường nhiều hơn các hoạt động ngoại khóa
cho học sinh.
Các hình thức hoạt động ngoại khố của các trường học phổ thơng ở các nước
chủ yếu tập trung vào tổ chức các trò chơi trí tuệ, dạ hội, câu lạc bộ nhạc, kịch, thể
thao, hội hoạ.. Nhà giáo dục học người Tiệp Khắc - Jan Amos Cômenski [8] đã áp
dụng phương pháp dạy học mới, đặc biệt là việc mở rộng các hình thức học tập ngoài

lớp, nhằm khơi dậy và phát huy những khả năng tiềm ẩn, rèn luyện cá tính cho học
sinh. Ông đã chứng minh cho quan điểm giáo dục mới đầy tính thuyết phục đó là để
hình thành nhân cách cho học sinh, giáo viên cần đưa cho họ vào nhiều loại hình hình thức học tập khác nhau trong đó có hoạt động ngoại khóa theo mơn học.
Nhà sư phạm người Nga T.V Smiecnôv cũng tổng kết lại rằng: “Muốn giáo
dục học sinh thành người có kiến thức văn hố, trong các bài nội khố về văn học, tơi
đã giới thiệu cho các em về các mặt khác nhau của nghệ thuật, đào sâu những kiến
thức đó trong hoạt động ngoại khố bộ mơn”. Ơng cho rằng “Ngoại khố để thu hút
học sinh, làm cho họ hứng thú và đi đến kết luận rằng cơng tác ngoại khố cần được
suy nghĩ kỹ và tiến hành ở tất cả các lớp trong hệ thống giáo dục mà khơng được
mang tính chất thất thường”.
Nhà sư phạm A.T Copchiev xem hoạt động ngoại khố bộ mơn là để nâng cao
đạo đức và năng khiếu mọi mặt của học sinh. Nhấn mạnh ý nghĩa của dạ hội chuyen
đề trong dạy học, tác giả viết “Công việc chuẩn bị dạ hội chuyên đề đã làm cho thầy
trò gần gũi nhau. Thầy nắm vững được yêu cầu xu hướng của học sinh, xác định thái
độ đạo đức cho mỗi em”.

7


Số hóa bởi trung tâm học liệu



Từ thực tiễn trải nghiệm, nhà sư phạm A.T Copchiev kết luận: “Công việc
ngoại khố nếu được tiến hành có hệ thống khơng những nâng cao trình độ chung về
sự tiến bộ của học sinh mà cịn cả về trình độ ngơn ngữ, kiến thức của các em”.[18]
Cai Rôp - Nhà giáo dục học người Nga đã viết: “Khi đặt kế hoạch công tác
giáo dục chung cho cả năm học mới, người hiệu trưởng phải xét cả kết quả hoạt động
ngoài giờ lên lớp năm học trước và nhằm mục đích nâng cao thành tích của học sinh,
củng cố kỷ luật và nâng cao chất lượng giảng dạy của nhà trường, mà định nhiệm vụ

hoạt động ngồi giờ lên lớp, hoạt động ngoại khố cho năm học sắp tới. Trong kế
hoạch công tác của nhà trường có dành một mục riêng cho hoạt động ngồi giờ lên
lớp và hoạt động ngoại khóa. Mục đích đó gồm mấy yếu tố sau: Xây dựng điều kiện
cơ sở vật chất cho hoạt động ngoài giờ lên lớp năm tới, các hoạt động ngoài giờ lên
lớp của nhà trường và của lớp, phân phối lực lượng và định kỳ hạn cho kế hoạch. Về
kế hoạch tỷ mỉ, cụ thể về cách tổ chức các hoạt động quần chúng đặc biệt, hoặc các
ngày nghỉ… thì người phụ trách tổ chức và người chỉ đạo sẽ quyết định riêng và bổ
sung cho kế hoạch toàn năm. Những người phụ trách tổ chức và người chỉ đạo ấy
chính là những người được uỷ nhiệm thi hành những điều khoản bổ sung kia”[18].
Như vậy, các cơng trình nghiên cứu này đã làm nổi rõ tầm quan trọng của các
hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khoá và chỉ ra một số biện pháp cần
thiết cho người hiệu trưởng phải làm gì để tổ chức và quản lí tốt các hoạt động này
nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
1.1.2. Trong nước
Trong nước, từ những năm 60, khi xây dựng chương trình giáo dục, Bộ Giáo
dục đã xác định rõ trong cuốn “Giải thích chương trình quốc văn - 1961 - 1962 “
Muốn thực hiện giáo dục và giáo dưỡng trong các môn học đạt kết quả đầy đủ ở nhà
trường cần tổ chức hoạt động ngoại khố. Hồn cảnh kháng chiến trước đây chưa cho
phép chúng ta thực hiện đầy đủ cơng tác này nên trong chương trình cũng chưa ghi
phần ngoại khố. Hồ bình được lập lại, vấn đề này được nêu ra và được các địa
phương thực hiện song chưa đồng đều và hệ thống. Trong chương trình mới, cơng tác
ngoại khố trở thành một phần quan trọng, khăng khít với nội khố. Cơng tác ngoại
khố khơng hề mâu thuẫn với nội dung giáo dục chính khố, giáo dưỡng của nhà
trường XHCN mà trái lại bổ sung và nâng cao chất lượng của nội khoá lên một bước.

8


Số hóa bởi trung tâm học liệu

Tác giả Phạm Lăng khi tìm hiểu hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường trung
học Chu Văn An - Hà Nội đã xác định nhiều hình thức hoạt động có thể tổ chức cho
học sinh và nhấn mạnh: Nếu tổ chức hoạt động này một cách khoa học sẽ làm cho kết
quả và chất lượng các môn học được nâng lên [9] .
Tác giả Nguyễn Văn Thiềm trong bài “Mấy biện pháp giáo dục học sinh ngoài
giờ lên lớp theo địa bàn dân cư” cho rằng chất lượng giáo dục học sinh ở nhà trường
giảm sút có nguyên nhân từ việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngồi giờ lên lớp bị
bng lỏng.
Các tác giả Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt trong cuốn Giáo dục học [7] cũng
nhấn mạnh vai trò và tác dụng của hình thức họat động ngọai khố, coi đây là một
trong những hình thức dạy học có khả năng tạo hứng thú cho học sinh, giúp các em
mở rộng, nâng cao, khắc sâu kiến thức được tốt hơn.
Trường phổ thông Quốc tế Wellspring HaNoi () tổ
chức các hoạt động ngoại khóa giúp các em học sinh phát triển tốt các kỹ năng như:
Kỹ năng giao tiếp
Kỹ năng làm việc theo nhóm
Kỹ năng lãnh đạo
Kỹ năng tổ chức
Kỹ năng trình bày
Tăng cường khả năng liên hệ kiến thức với thực tế
Giúp các em củng cố kiến thức nhiều mơn học
Tăng tính tự tin, tự chịu trách nhiệm của bản thân.
Chương trình hoạt động ngoại khóa tại Wellspring hướng vào các mục tiêu cụ
thể như: Tất cả học sinh đều được tham gia vào các hoạt động phong phú ngồi
chương trình học chính khóa; củng cố và mở rộng những kiến thức học sinh đã tiếp
thu được thông qua các môn học ở trên lớp; biết vận dụng kiến thức đã học vào thực
tế cuộc sống, trang bị và bổ sung kiến thức mới; giúp các học sinh có thêm sự khăng
khít, tình đồn kết giữa các thành viên; kinh nghiệm sống tập thể trong gia đình, nhà

trường và ngồi xã hội; góp phần phát triển thái độ tích cực, tự tin trong học tập và
rèn luyện hàng ngày, có ý thức tham gia hoạt động tập thể và hoàn thành nhiệm vụ

9


Số hóa bởi trung tâm học liệu



được giao. Hoạt động ngoại khóa là lúc học sinh có thể học mà khơng bị gị bó theo
những quy định chặt chẽ của tiết học, các em được phép tự do sáng tạo, thử sức, được
là chính bản thân mình. Hoạt động ngoại khóa có vai trị hỗ trợ cho hoạt động giáo
dục thể chất và giáo dục kỹ năng sống.
Hoạt động ngoại khóa dành cho học sinh tại trường Wellspring bao gồm: Các
hoạt động vui chơi ngoài trời và trong nhà trong các giờ nghỉ đảm bảo để học sinh
luôn cảm thấy vui vẻ, hào hứng như sport dance, aerobic, musical chair...; các câu lạc
bộ sau giờ học: Bóng rổ, bơi lội, bóng đá nam/nữ, cầu lơng, aerobic, họa, nấu ăn,
Khiêu vũ/múa, đóng kịch, đàn guitar, đàn violin, đàn piano, hát đồng ca, nhà khoa
học, tham quan dã ngoại: Tham quan Viện bảo tàng, vườn thực vật, cảnh đẹp của đất
nước… giúp bổ sung kiến thức và mở rộng tầm hiểu biết của các em học sinh
Nhìn chung các tác giả trên thế giới và trong nước đều đề cao vai trò và tác
dụng của hoạt động ngoại khố bộ mơn trong q trình giáo dục học sinh, xem hoạt
động ngoại khố bộ mơn là một trong những hình thức tổ chức dạy học quan trọng,
khơng thể thiếu trong q trình dạy học và giáo dục học sinh.
Tuy nhiên, bên cạnh việc khẳng định tính cần thiết của việc tổ chức hoạt động
ngoại khố bộ mơn, những cơng trình nghiên cứu này chưa chỉ ra một cách cụ thể sự
cần thiết tổ chức và quản lý hiệu quả hoạt động ngoại khoá bộ mơn, các biện pháp
quản lý hoạt động ngoại khố bộ mơn trong nhà trường THCS. Các cơng trình nghiên
cứu chưa chỉ ra cách thức cho nhà quản lý khi tổ chức hướng dẫn thực hiện các tổ

nhóm chun mơn đưa hoạt động ngoại khố bộ mơn vào trong kế hoạch năm học…
Điều này khiến cho khơng ít trường THCS vẫn cảm thấy hoạt động ngoại khố bộ
mơn cịn là việc làm có tính hình thức, ép buộc… Vì thế, việc xây dựng và hoàn thiện
lý luận về quản lý hoạt động ngoại khố bộ mơn là rất cần thiết giúp nhà quản lý có
cơ sở điều hành cơng tác chun mơn của nhà trường nói chung, hoạt động ngoại
khố bộ mơn nói riêng đạt kết quả tốt hơn.
1.2. Những khái nịêm công cụ của đề tài
1.2.1. Hoạt động ngoại khóa
Khái niệm hoạt động ngoại khố đến nay chưa được lý giải cặn kẽ, thấu đáo và
nhất quán. Ngoại khoá bộ mơn là hình thức học tập hay vui chơi? là chính khố hay

10


Số hóa bởi trung tâm học liệu



ngồi chính khố? Dạy thêm, bồi dưỡng học sinh giỏi, giúp đỡ học sinh kém có phải
là ngoại khố hay khơng? Trong điều kiện dạy học hiện nay, do yêu cầu về sự cập
nhật thông tin, tri thức khoa học những khái niệm của lý luận dạy học như: lớp học,
giờ học, bài học đã có sự thay đổi. Ranh giới giữa trong lớp học và ngoài lớp học;
trong giờ học và ngoài giờ học cũng sẽ khác đi. … cần phải đổi mới và khẳng định lại
nhận thức về khái niệm ngoại khoá, vai trị và tác dụng của nó cho cả người dạy,
người học và nhà quản lý.
Theo các tác giả Phan Trọng Luận, Trương Dĩnh, Nguyễn Thanh Hùng, Trần
Thế Duật: “Ngoại khố khơng nên hiểu là cơng việc ngồi giờ học, ngồi chương
trình, thực hiện tùy tiện được sao hay vậy. Ngoại khố chỉ có nghĩa là khơng đặt sự
giảng dạy của giáo viên bộ môn lên hàng đầu mà xem trọng hoạt động tự giác vận
dụng sáng tạo của học sinh. Đó cũng là việc học đích thực, do học sinh tự nguyện, tự

chọn, tự làm ra mà học”.
Theo chúng tơi, hoạt động ngoại khố bộ mơn là một hình thức dạy học được
tổ chức có mục đích, kế hoạch ngồi giờ lên lớp chính khố. Trong đó, dưới sự tổ
chức, điều khiển, hướng dẫn của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực, chủ động tự tổ
chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức và trải nghiệm của bản thân để bổ sung,
củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức, kỹ năng, thái độ đã được học trong chương
trình chính khố của từng mơn, góp phần phát triển tồn diện nhân cách.
Với cách hiểu như trên, ngoại khố bộ mơn được xem là một hình thức tổ chức
dạy học quan trọng, là một trong những con đường để thực hiện đổi mới phương pháp
dạy học theo định hướng “phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học
sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự
học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức đó vào thực tiễn, tác động đến tình cảm,
đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.[10]
Cùng với hoạt động dạy học trên lớp theo chương trình chính khố, hoạt động
ngoại khố bộ mơn là một bộ phận cấu thành quan trọng của hoạt động dạy học nói
chung trong nhà trường để thực hiện có chất lượng chương trình dạy học và chương
trình giáo dục.

11


Số hóa bởi trung tâm học liệu



1.2.2 Quản lý
Quản lí là một loại hình lao động của con người trong cộng đồng nhằm thực
hiện các mục tiêu mà tổ chức và xã hội đặt ra. Trong xã hội loài người, quản lí là một
hoạt động bao trùm mọi mặt đời sống xã hội. Quản lí là nhân tố khơng thể thiếu được
trong sự phát triển của xã hội. Loài người đã trải qua nhiều thời kì phát triển với

nhiều hình thái xã hội khác nhau nên cũng trải ra nhiều hình thức quản lí khác nhau.
Các triết gia, các nhà chính trị từ thời cổ đại đến nay đều rất coi trọng vai trị của
quản lí trong sự ổn định và phát triển của xã hội. Nó là một phạm trù tồn tại khách
quan và là một tất yếu lịch sử.
Nhấn mạnh vai trò của quản lý, theo C.Mac: “Mọi lao động xã hội trực tiếp
hay lao động chung nào tiến hành trên quy mơ tương đối lớn thì ít nhiều cũng đều cần
đến một sự chỉ chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức
năng chung phát sinh từ vận động của toàn bộ cơ thể khác với sự vận động của khí
quan độc lập của nó. Một người đọc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, cịn một dàn
nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”.[24]
Trong q trình tồn tại và phát triển của quản lý, đặc biệt trong quá trình xây
dựng lý luận về quản lý, khái niệm quản lý được nhiều nhà lý luận nghiên cứu. Tác
giả Nguyễn Quốc Chi và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: “Hoạt động quản lý là tác
động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể
quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt
được mục đích của tổ chức.[8]
Quản lý có thể hiểu theo cách lý giải: Quản lý = Quản + lý
Quản: là việc coi sóc, giữ gìn duy trì hệ ở trạng thái “ổn định”
Lý: là việc sửa sang, sắp xếp, đổi mới hệ vào thể “phát triển”
Nếu là người đứng đầu tổ chức chỉ lo việc “Quản” tức là chỉ lo việc coi sóc,
giữ gìn thì tổ chức dễ trì trệ, nếu người đứng đầu chỉ quan tâm đến việc “Lý” tức là
chỉ lo việc sắp xếp đổi mới mà không đặt trên nền tảng của sự ổn định thì sự phát
triển của tổ chức khơng bền vững. Trong “Quản” phải có “Lý”, trong “Lý” phải có
“Quản” để động thái của hệ ở thể cân bằng hoạt động: hệ vận động phù hợp, thích
ứng và có hiệu quả trong mối tương tác giữa các nhân tố bên trong (nội lực) và các
nhân tố bên ngoài (ngoại lực)[2]

12

Số hóa bởi trung tâm học liệu



Các tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt cho rằng: “Quản lý là một q trình
định hướng, q trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những mục
tiêu nhất định”[4]
- Trong quản lý, bao giờ cũng có chủ thể quản lý và đối tượng quản lý quan hệ
với nhau bằng những tác động quản lý. Những tác động quản lý chính là những quyết
định quản lý, là những nội dung chủ thể quản lý yêu cầu đối với đối tượng quản lý.
Các Mác so sánh một cách hình ảnh: Nhạc trưởng đối với hệ thống nhạc cơng, trong
đó nhạc trưởng là một chủ thể quản lý, nhạc công là một chủ thể bị quản lý (các nhạc
công chị sự tác động của nhạc trưởng) để đưa đến một sản phẩm “kép”, một “siêu sản
phẩm”. Đó là cả chủ thể quản lý và đối tượng quản lý đề phát triển (hoạt động tạo ra
chủ thể và sự phát triển của con người)
- Quản lý là một thuộc tính bất biến của một quá trình lao động xã hội. Lao động
quản lý là điều kiện quan trọng cho xã hội loài người tồn tại, vận hành và phát triển.
- Quản lý là một hệ thống xã hội trên nhiều phương diện. Điều đó cũng xác lập
rằng quản lý phải có một cấu trúc và vận hành trong một môi trường xác định.
Có thể mơ tả cấu trúc của một hệ thống quản lý qua sơ đồ 1.1:
Sơ đồ 1.1. Cấu trúc của một hệ thống quản lý

Môi trường quản lý

Mục tiêu quản lý

Chủ thể quản lý

Khách thể quản lý

Hiện nay, quản lý được định nghĩa rõ hơn: Quản lý là quá trình đạt đến mục
tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng của các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ
chức, chỉ đạo và kiểm tra.

13


Số hóa bởi trung tâm học liệu



1.2.3. Quản lý giáo dục
Giáo dục là quá trình xã hội được tổ chức có mục đích, kế hoạch nhằm hình thành
nhân cách cho con người đáp ứng yêu cầu của lịch sử trong từng giai đoạn nhất định.
Quản lý hoạt động giáo dục được thực hiện trong hệ thống giáo dục mang
tính phân tầng, phân cấp từ Bộ GD&ĐT đến Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT và
nhà trường phổ thông.
Từ cách tiếp khái niệm quản lý, khái niệm hoạt động giáo dục; mục tiêu của
công tác quản lý, khái niệm quản lý giáo dục có thể hiểu là q trình tác động có hệ
thống, có kế hoạch, có ý thức và có mục đích của các chủ thể quản lý ở các cấp khác
nhau đến tất cả các khâu của hệ thống giáo dục (từ Bộ Giáo dục đến Trường phổ
thơng), nhằm mục đích bảo đảm việc giáo dục, hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ
trên cơ sở nhận thức và vận dụng những quy luật chung của xã hội cũng như các quy
luật của quá trình giáo dục, của sự phát triển thể lực và tâm lý trẻ em. [4]
Theo tác giả Phạm Minh Hạc, khái niệm quản lý giáo dục cũng là khái niệm
quản lý trường học: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng
trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý
giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với
thế hệ trẻ và với từng học sinh”; “Việc quản lý nhà trường phổ thông là quản lý hoạt
động dạy - học tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác

để dần tiến tới mục tiêu giáo dục”.
Vậy, q

chung (quản lý trường học nói riêng) là hệ thống

tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho
đối tượng quản lý thuộc hệ thống giáo dục vận hành theo đường lối và nguyên lý
giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa,
đưa hệ thống giáo dục đến mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất.
Tóm lại, quản lý giáo dục (ở trường học) là một chuỗi tác động hợp lý của chủ
thể quản lý đến tập thể giáo viên và học sinh, đến những lực lượng giáo dục trong và
ngoài nhà trường nhằm huy động họ cùng cộng tác, phối hợp, tham gia vào mọi hoạt
động giáo dục. Đó là hoạt động có tính mục đích, được tổ chức một cách khoa học
của hiệu trưởng nhằm tổ chức, chỉ đạo các hoạt động giáo dục và đào tạo trong nhà
trường hướng tới những mục tiêu đã định.

14