Phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng đào tạo theo tín chỉ tại thư viện trường đại học kinh tế kỹ thuật công nghiệp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------

THÂN VĂN DIỄN

PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THƠNG TIN
ĐÁP ỨNG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI THƢ VIỆN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN

HÀ NỘI - 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------

THÂN VĂN DIỄN

PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THƠNG TIN
ĐÁP ỨNG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI THƢ VIỆN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành: Khoa học Thông tin - Thƣ viện
Mã số:

60 32 02 03

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Viết Nghĩa

HÀ NỘI - 2014

II


Góp ý của Hội đồng Bảo vệ luận văn

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..…….

Chủ tịch Hội đồng

III


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng luận văn “ Phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng đào
tạo theo tín chỉ tại Thư viện trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Cơng nghiệp” là
cơng trình tổng hợp và nghiên cứu của riêng tôi, được thực hiện nghiêm túc dưới sự
hướng dẫn của TS. Nguyễn Viết Nghĩa. Các tư liệu, số liệu và kết quả nghiên cứu
nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Nếu có điều gì sai sót tơi
xin tự chịu trách nhiệm.

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2014

Tác giả luận văn

IV


LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành nhất tới tất cả các cấp lãnh đạo, các
Thầy, Cô giáo của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã giúp đỡ tơi
trong q trình học tập và làm luận văn.
Tôi xin chân thành cám ơn sâu sắc tới Thầy giáo Tiến sĩ Nguyễn Viết Nghĩa
đã tận tình giúp đỡ hướng dẫn tơi trong suốt q trình làm luận văn.
Xin chân thành cám ơn tới tất cả các cấp lãnh đạo, các Thầy Cô giáo, các cán
bộ, các đồng nghiệp của Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp đã tạo mọi
điều kiện giúp đỡ tơi hồn thành nhiệm vụ học tập của mình.
Do thời gian nghiên cứu không nhiều, phạm vi nghiên cứu rộng và trình độ
chun mơn cịn hạn chế, nên luận văn chắc khơng tránh khỏi những thiếu sót. Tác
giả rất mong được nhận những ý kiến đóng góp của Hội đồng, của các Thầy Cô
giáo, của các đồng nghiệp, của bạn bè để tác giả tiếp tục hoàn thiện và phấn đấu
trong q trình cơng tác của mình.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày.......tháng.....năm 2014
Tác giả luận văn

V

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................................IV
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................................... V
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................... X
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ....................................................XI
MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1
1.

Lý do chọn đề tài ........................................................................................................... 1

2.

Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................................ 4

3.

Đối tượng nghiên cứu.................................................................................................... 7

4.

Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................................... 7

5.

Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 8

6.

Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................. 8

7.

Giả thuyết khoa học....................................................................................................... 8

8.

Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu ...................................................................................... 9

9.

Bố cục luận văn ............................................................................................................. 9

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC
THÔNG TIN ĐÁP ỨNG NHU CẦU ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI TRƢỜNG
ĐẠI HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP .................................................... 10
1.1.

Một số khái niệm cơ bản về phát triển nguồn lực thông tin .............................. 10

1.1.1. Khái niệm nguồn lực thông tin .................................................................................. 10
1.1.2. Khái niệm phát triển nguồn lực thông tin ................................................................. 12
1.1.3. Tiêu chí đánh giá nguồn lực thơng tin........................................................................ 12
1.2.

Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác phát triển nguồn lực thông tin................. 16

1.2.1. Các yếu tố khách quan ................................................................................................ 16
1.2.2. Các yếu tố nội tại của cơ quan thông tin .................................................................... 19

1.3.

Trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Cơng nghiệp với u cầu đào tạo theo tín
chỉ ................................................................................................................................. 22

1.3.1. Lịch sử ra đời và phát triển ......................................................................................... 22
1.3.2. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ............................................................................... 22
1.3.3. Chức năng nhiệm vụ của Trường ............................................................................... 25

VI


1.3.4. Đặc điểm của phương thức đào tạo theo tín chỉ ........................................................ 25
1.3.5. Yêu cầu của nhà trường trước phương thức đào tạo theo tín chỉ ............................. 26
1.4.

Thƣ viện Trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp trƣớc yêu cầu đào
tạo theo tín chỉ ............................................................................................................ 27

1.4.1. Chức năng và nhiệm vụ của thư viện Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công
nghiệp. .......................................................................................................................... 27
1.4.2. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ............................................................................... 28
1.4.3. Cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin .......................................................... 29
1.4.4. Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin khi đào tạo theo tín chỉ ............................. 30
1.5.

Vai trị của nguồn lực thơng tin trong đào tạo theo tín chỉ tại Trƣờng............ 39

1.5.1. Vai trị của nguồn lực thơng tin đối với giảng viên, cán bộ nghiên cứu khi đào tạo
theo tín chỉ .................................................................................................................... 40

1.5.2. Vai trị của nguồn lực thơng tin đối với học sinh, sinh viên khi đào tạo theo tín chỉ . 41
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THƠNG
TIN ĐÁP ỨNG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP ............................................................................................ 43
2.1.

Nguồn lực thông tin của Thƣ viện trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công
nghiệp .......................................................................................................................... 43

2.1.1. Nguồn lực thông tin xét theo loại hình tài liệu........................................................... 43
2.1.2. Nguồn lực thông tin xét theo môn loại khoa học ...................................................... 49
2.1.3. Nguồn lực thông tin xét thời gian xuất bản của tài liệu ............................................ 50
2.1.4. Nguồn lực thông tin xét theo ngôn ngữ xuất bản của tài liệu .......................51
2.2.

Công tác phát triển nguồn lực thông tin tại Thƣ viện trƣờng Đại học Kinh tế
Kỹ thuật Cơng nghiệp............................................................................................... 52

2.2.1. Chính sách bổ sung tài liệu/Diện bổ sung tài liệu ..................................................... 53
2.2.2. Phương thức bổ sung tài liệu ...................................................................................... 54
2.2.3. Kinh phí bổ sung tài liệu ............................................................................................. 57
2.2.4. Quy trình bổ sung tài liệu ............................................................................................ 59
2.2.5. Công tác bảo quản và thanh lý tài liệu ....................................................................... 60
2.2.6. Hoạt động chia sẻ nguồn lực thông tin....................................................................... 62

VII


2.3.

Các yếu tố tác động đến công tác phát triển nguồn lực thông tin tại thƣ viện
trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp.................................................... 63

2.3.1. Nhận thức của cán bộ lãnh đạo................................................................................... 63
2.3.2. Trình độ của cán bộ thư viện ...................................................................................... 64
2.3.3. Nhu cầu tin của người dùng tin .................................................................................. 65
2.3.4. Kinh phí phát triển nguồn lực thơng tin ..................................................................... 65
2.3.5. Hợp tác chia sẻ thông tin ............................................................................................. 66
2.3.6. Cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ thông tin .............................................................. 67
2.3.7. Vấn đề bản quyền ........................................................................................................ 68
2.4.

Đánh giá mức độ đáp ứng nhu cầu tin khi đào tạo theo tín chỉ......................... 68

2.4.1. Đánh giá từ phía cán bộ, giảng viên ........................................................................... 68
2.4.2. Đánh giá từ phía sinh viên .......................................................................................... 70
2.5.

Đánh giá công tác phát triển nguồn lực thông tin tại thƣ viện trƣờng Đại học
Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp. ............................................................................... 73

2.5.1. Ưu điểm, hạn chế ...................................................................................................... 73
2.5.2. Thành tựu và bài học kinh nghiệm ............................................................................. 74
CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN ĐÁP ỨNG
ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT
CÔNG NGHIỆP .................................................................................................................... 78
3.1.

Giải pháp về xây dựng cơ chế, chính sách phát triển nguồn lực thơng tin...... 78

3.1.1. Đổi mới cơ chế, chính sách của nhà trường đối với hoạt động của thư viện........... 78
3.1.2. Đổi mới cơ chế, chính sách bổ sung nguồn lực thơng tin cho thư viện ................... 80
3.1.3. Tăng cường kinh phí hoạt động cho thư viện ............................................................ 85
3.2.

Giải pháp nâng cao chất lƣợng nguồn lực thông tin ........................................... 87

3.2.1. Tăng cường nguồn tài liệu nội sinh ............................................................................ 88
3.2.2. Nâng cao chất lượng lựa chọn tài liệu đặt mua ......................................................... 89
3.2.3. Tăng cường nguồn tài liệu qua đường trao đổi, tặng, biếu ....................................... 91
3.2.4. Đẩy mạnh cơng tác số hóa tài liệu .............................................................................. 91
3.3.

Các giải pháp hỗ trợ phát triển nguồn lực thông tin tại thƣ viện để đáp ứng
yêu cầu đào tạo tín chỉ .............................................................................................. 94

VIII


3.3.1. Nâng cao trình độ của cán bộ thư viện ....................................................................... 94
3.3.2. Nâng cao trình độ của người dùng tin ........................................................................ 95
3.3.3. Đẩy mạnh phối hợp phát triển nguồn lực thông tin................................................... 96
3.3.4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác phát triển nguồn lực
thông tin ...................................................................................................................... 98
KẾT LUẬN........................................................................................................................... 102
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 103
PHỤ LỤC 1........................................................................................................................... 108
PHỤ LỤC 2........................................................................................................................... 111

IX

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Tên đầy đủ

CB

Cán bộ

CN

Công nghệ

CNKT

Công nghệ kỹ thuật

CSDL

Cơ sở dữ liệu

ĐHKTKTCN

Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDĐH

Giáo dục Đại học

GV

Giảng viên

HSSV

Học sinh sinh viên

KH&CN

Khoa học và Công nghệ

KHKT

Khoa học kỹ thuật

NCT

Nhu cầu tin

NDT

Người dùng tin

NLTT

Nguồn lực thơng tin

PGS

Phó giáo sư

SV

Sinh viên

TC

Tín chỉ

TS

Tiến sĩ

TT

Thơng tin

TT-TV

Thơng tin - Thư viện

X

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
Bảng 1.1: Bảng cơ cấu nhân sự phân chia theo độ tuổi ............................................28
Bảng 1.2: Cơ cấu nhân sự theo trình độ tại Thư viện ..............................................29
Bảng 1.3: Tổng số phiếu phát ra và thu về theo các nhóm đối tượng .......................31
Bảng 1.4: Bảng cơ cấu sinh viên trường ĐHKTKTCN (năm 2014) ........................33
Bảng 1.5: Bảng thông tin về thời gian sử dụng đọc tài liệu mỗi ngày của NDT ......34
Bảng 1.6: Bảng thống kê nhu cầu tin của NDT theo chuyên ngành đào tạo ............36
Bảng 1.7: Bảng thống kê nhu cầu tin theo dạng tài liệu ...........................................37
Bảng 1.8: Bảng thống kê nhu cầu tin theo ngôn ngữ xuất bản tài liệu .....................38
Bảng 2.1: Bảng tổng hợp loại hình tài liệu xuất bản tại thư viện .............................43
Bảng 2.2: Bảng thống kê cơ cấu tài liệu truyền thống theo môn loại khoa học .......49
Bảng 2.3: Thống kê cơ cấu tài liệu truyền thống theo năm xuất bản ........................51
Bảng 2.4: Thống kê tài liệu theo ngôn ngữ xuất bản tại Thư viện ............................51
Bảng 2.5: Thống kê tài liệu lưu chiểu tại Thư viện Trường .....................................56
Bảng 2.6: Thống kê kinh phí bổ sung tài liệu của thư viện ......................................57
Bảng 2.7: Bảng thống kê đánh giá mức độ nhu cầu tin của CB,GV.........................70
Bảng 2.8: Bảng thống kê đánh giá mức độ nhu cầu tin của HS,SV ........................72
Sơ đồ 1.1: Cơ cấu tổ chức trường ĐHKTKTCN ......................................................23
Hình 1.1: Thành phần người dùng tin tại Thư viện trường ĐHKTKTCN................31
Hình 1.2: Nhu cầu tin theo hình thức phục vụ …………………….……………………..39
Hình 2.1: Nguồn kinh phí bổ sung cho Thư viện......................................................58
Hình 2.2: Tỷ lệ nguồn tài liệu, tư liệu sinh viên tìm kiếm và khai thác ....................59

XI


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong nền kinh tế tri thức, khoa học và cơng nghệ (KH&CN) đóng vai trị

vơ cùng quan trong, KH&CN là lực lượng sản xuất trực tiếp tạo ra của cải vật chất.
Nền kinh tế tri thức đang hình thành và phát triển, lồi người đang bước vào nền
văn minh trí tuệ, xã hội phát triển khơng phải từ sự mở rộng và hồn thiện cái hiện
có mà chủ yếu là thay thế cái cũ đã lỗi thời lạc hậu bằng những cái mới chất lượng
hơn, hiệu quả hơn. Trong nền kinh tế mới, mỗi người phải biết tự đào tạo, luôn tiếp
thu tri thức mới để có năng lực sáng tạo, thường xuyên đổi mới cách suy nghĩ, cách
làm thì mới có thể thích nghi và làm chủ được kinh tế tri thức.Trong thời đại ngày
nay, quốc gia nào khơng có đủ nguồn nhân lực tài năng tham gia vào nền kinh tế
năng động này thì sẽ bị bỏ lại phía sau; vì vậy, trên phạm vi toàn thế giới đang diễn
ra một cuộc cải cách giáo dục sâu rộng để thích ứng với sự phát triển của xã hội
thông tin. Trong công cuộc cải cách đó, vị trí, vai trị của giáo dục thay đổi một
cách cơ bản. Mơ hình giáo dục cũng đang thay đổi, chuyển từ mơ hình giáo dục
truyền thống, coi đào tạo và làm việc là hai giai đoạn tách biệt nhau sang mơ hình
đào tạo, học tập suốt đời; trong mơ hình giáo dục mới này, giáo dục đại học
(GDĐH) là hạt nhân cơ bản để xây dựng nền kinh tế tri thức.
Việc đổi mới giáo dục đại học ở trên thế giới đã diễn ra từ rất sớm, theo nhà
nghiên cứu Gerhad thì vào cuối thế kỷ 19 các trường phổ thông và đại học ở Mỹ áp
dụng việc dạy học theo tín chỉ (TC) với triết lý tôn trọng người học, xem người học
là trung tâm của quá trình đào tạo. Vượt qua biên giới nước Mỹ, phương thức đào
tạo tín chỉ được áp dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới như: Canada, Úc, Anh, Italia
và Singapore…
Đối với nước ta, sự bùng nổ GDĐH trong thời gian qua đã dẫn đến những
bất cập như hạn chế về nguồn nhân lực có trình độ cao tham gia vào quá trình đào
tạo, chất lượng đầu vào, đầu ra của sinh viên chưa được như mong muốn, nội dung
chương trình chưa được cải tiến cho phù hợp với phương thức đào tạo mới. Những
hạn chế trên đã dẫn đến hệ quả là chất lượng nguồn nhân lực được đào tạo ra chưa
đáp ứng được nhu cầu của xã hội, đây là vấn đề cấp thiết cần phải đổi mới.

1

Quyết định số 73/2005/QĐ-TTg ngày 6/4/2005 của Thủ tướng Chính phủ về
Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 37/2004/QH khoá
XI kỳ họp thứ 6 của Quốc hội về giáo dục đã nêu rõ: “Điều chỉnh, bổ sung, hồn
thiện cơ chế, chính sách quy chế đào tạo, tuyển sinh theo hướng mở rộng áp dụng
học chế tín chỉ trong đào tạo đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp”.
Nghị quyết số 14/2005/NQ - CP ngày 2/11/2005 của Thủ tướng Chính phủ về
đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020 cũng chỉ
rõ: “Xây dựng và thực hiện lộ trình chuyển sang chế độ đào tạo theo hệ thống tín chỉ,
tạo điều kiện thuận lợi để người học tích lũy kiến thức, chuyển đổi ngành nghề, liên
thông chuyển tiếp tới các cấp học tiếp theo ở trong nước và nước ngồi”.
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, ngày 15/8/2007, Bộ Giáo dục và Đào tạo
đã ban hành “Quy chế đào tạo đại học và cao đẳng hệ chính quy theo hệ thống tín
chỉ”, chỉ đạo sát sao việc xây dựng mục tiêu đào tạo theo hệ thống tín chỉ trong các
trường đại học, cao đẳng.
Để thực hiện chủ trương này có hiệu quả, trước tiên các trường đại học cần chủ
động đổi mới chương trình đào tạo, chuyển từ mơ hình đào tạo theo niên chế sang mơ
hình đào tạo theo tín chỉ. Trong mơ hình đào tạo theo học chế tín chỉ, giáo viên chỉ là
người hướng dẫn, vì thế, địi hỏi sinh viên phải có tính tự giác cao trong việc tự học, tự
nghiên cứu; sinh viên phải biết cách chủ động khai thác và sử dụng hiệu quả nguồn tài
liệu được lưu giữ trong các thư viện để tham gia chủ động vào quá trinh học tập trên
lớp, tham gia thảo luận, làm bài tập theo nhóm. Có như vậy, khi ra trường, sinh viên
mới có đủ tri thức, có kỹ năng làm việc và có bản lĩnh, trở thành người trí thức - nguồn
lực quan trọng nhất và là tài nguyên quý giá nhất của mọi quốc gia.
Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp (ĐHKTKTCN) được thành
lập theo quyết định số 1206/QĐ-TTg, ngày 11/9/2007 của Thủ tướng Chính phủ,
trên cơ sở nâng cấp Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp I, được thành
lập từ năm 1956. Hiện nay, trường được xác định là trường trọng điểm của Bộ Công
thương với việc đào tạo đa cấp, đa ngành. Trường có quy mô đào tạo khoảng
20.000 học sinh, sinh viên, bao gồm 9 ngành đào tạo trình độ đại học, 11 ngành đào

tạo trình độ cao đẳng và các ngành nghề đào tạo khác như đào tạo liên thông, tại
chức … Quy mô đào tao rộng lớn như vậy, đã đặt ra cho nhà trường rất nhiều thách
thức và nhiệm vụ cần phải giải quyết, trong đó vấn đề quản lý hoạt động đào tạo

2


theo tín chỉ là một trong những vấn đề trọng tâm. Vì vậy, ngày 30/7/2008, Hiệu
trưởng nhà trường đã ra Quyết định số 255/QĐ-ĐHKTKTCN, về việc ban hành
“Quy chế đào tạo đại học hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ”.
Việc đổi mới phương thức dạy và học đã khẳng định tầm quan trọng và làm
thay đổi sâu sắc vị thế của thư viện trong nhà trường. Thư viện đã trở thành giảng
đường thứ hai mà hầu hết sinh viên có nhu cầu sử dụng trong q trình học tập của
mình. Phương pháp dạy và học mới địi hỏi sinh viên phải tham khảo nhiều nguồn
tài liệu hơn, cần nhiều thông tin hơn, tần suất sử dụng tài liệu lớn hơn. Phương pháp
đào tạo mới cũng đòi hỏi thư viện phải đưa ra nhiều giải pháp khả thi trong việc
cung cấp tài liệu cho người học một cách tốt nhất, nhanh nhất, hiệu quả nhất và
chính xác nhất. Ngồi những tài liệu in truyền thống, thư viện còn phải cung cấp các
nguồn dữ liệu điện tử nội sinh, các tài liệu điện tử nước ngoài, ..., nhằm đáp ứng
nhu cầu tin (NCT) ngày càng cao của bạn đọc.
Hiện nay, Thư viện trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật - Công nghiệp có trên
50.000 bản sách in và khoảng 5.000 đầu sách và các tài liệu điện từ là các bài giảng,
giáo trình, khóa luận tốt nghiệp. Vốn tài liệu này đã đáp ứng được một phần nhu cầu
của cán bộ, giảng viên và sinh viên nhà trường. Tuy nhiên, khi nhà trường chuyển từ
phương thức đào tạo truyền thống sang đạo theo tín chỉ thì nhu cầu thơng tin tài liệu
của cả người dạy và người học đều có những thay đổi đáng kể. Để đáp đáp ứng tốt nhất
nhu cầu thơng tin khi chuyển sang đào tạo theo tín chỉ thì cơng tác phát triển nguồn lực
thơng tin tại thư viện trường ĐHKTKTCN cần phải được chú trọng quan tâm hơn nữa.
Nguồn tin của thư viện không chỉ cần được gia tăng về số lượng, đa dạng hóa về loại
hình mà cịn phải nâng cao chất lượng, phù hợp với nhu cầu của người dùng tin. Đây là

những đòi hỏi, thách thức rất lớn đối với Nhà trường mà trực tiếp là với đơn vị chuyên
môn là Thư viện trường ĐHKTKTCN trong hồn cảnh kinh phí eo hẹp, các nguồn lực
có hạn mà nhu cầu thơng tin thì ngày càng cao và đa dạng.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Phát triển nguồn lực thông
tin đáp ứng đào tạo theo tín chỉ tại Thư viện Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp” làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp của mình với mong muốn góp một
phần cơng sức nhỏ bé của mình để đổi mới hoạt động xây dựng nguồn lực thông tin
của Thư viện, giúp Thư viện hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ của mình khi nhà trường
chuyển sang đào tạo theo tín chỉ .

3


2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Vấn đề phát triển nguồn lực thơng tin đã có rất nhiều tác giả trong và ngoài
nước quan tâm nghiên cứu. Dưới đây là một số cơng trình nghiên cứu tiêu biểu:
Trước hết cần phải nhắc tới một cơng trình rất quan trọng, đó là chuyên khảo
“Fundamentals of Collection Development and Management” của tác giả Peggy
Johnson xuất bản năm 2009. Trong cơng trình này tác giả Peggy Johson đã đề cập
khá toàn diện các khía cạnh liên quan đến việc phát triển bộ sưu tập của thư viện, từ
việc xây dựng kế hoạch, đảm bảo các điều kiện kỹ thuật, nhân lực, kinh phí để thực
hiện kế hoạch.
Cơng trình “Managing information resources in libraries: Collection
management in theory and practice” của hai tác giả Peter Clayton và G. E. Gorman
xuất bản năm 2001 cũng đã nêu lên các khía cạnh lý luận cũng như thực tiễn quản
trị nguồn thông tin trong các thư viện Oxtraylia và New Zeland.
Các tác giả Maggie Fieldhouse và Audrey Marshall trong cơng trình
“Collection Development in the digital age”, xuất bản năm 2011 đã nêu lên các vấn
đề cốt lõi xây dựng các bộ sưu tập thư viện dưới tác động của công nghệ thông tin
trong thời đại số.
Ở trong nước, về mặt lý luận phát triển nguồn lực thông tin, trước hết cần

nhắc đến cơng trình “Phát triển vốn tài liệu trong thư viện và cơ quan thông tin”,
xuất bản năm 2007 của các tác giả Phạm Văn Rính và Nguyễn Viết Nghĩa, cơng
trình này đã đề cập một cách khá toàn diện cơ sở lý luận chung về phát triển vốn tài
liệu trong thư viện và cơ quan thông tin. Cơng trình “Thơng tin - từ lý luận tới thực
tiễn” năm 2005 của tác giả Nguyễn Hữu Hùng tại phần 2: Tổ chức và quản lý thông
tin, gồm 23 bài viết trình bày các quan điểm của tác giả về những vấn đề về chiến
lược, chính sách, quản lý nhà nước và chương trình phát triển thơng tin KHCN và
kinh tế - xã hội. Ngồi ra cịn phải kể đến các bài viết “Một số vấn đề xung
quanh việc thu thập khác thác tài liệu xám” và “Phương pháp luận xây dựng
chính sách phát triển nguồn tin” tác giả Nguyễn Viết Nghĩa đăng trên Tạp chí thơng
tin và tư liệu (số 4, 2001 và số 1), các bài viết này đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng
cũng như công tác thu thập các tài liệu không công bố và phương pháp luận để xây
dựng chính sách phát triển nguồn tin cho các cơ quan thông tin - thư viện.

4


Vấn đề phát triển nguồn lực thông tin cũng được đề cập đến trong nhiều luận
văn thạc sỹ chuyên ngành Thông tin - Thư viện đã bảo vệ thành công tại trường Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc Gia Hà Nội; Đại học Văn hóa
Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Văn hóa Hà Nội,… Trong đó có thể kể tới một số
luận văn tiêu biểu sau:
Về vấn đề tăng cường nguồn lực thông tin đã có luận văn của các tác giả
Nguyễn Thị Tùng với đề tài “Tăng cường nguồn lực thông tin của Trung tâm Thông
tin - Thư viện trường Đại học Văn hóa Hà Nội trong giai đoạn đổi mới giáo dục đào
tạo” bảo vệ năm 2003; luận văn“Tăng cường nguồn lực thông tin tại Trung tâm
Thông tin Thư viện trường Đại học Sư phạm Hà Nội” của tác giả Nguyễn Thị
Thuận bảo vệ năm 2006,… Các tác giả trên đã đề cấp và khẳng định vai trò của
tăng cường nguồn lực thơng tin, chính sách tăng cường nguồn lực thơng tin và các
giải pháp tăng cường nguồn lực thông tin tại các cơ quan thông tin - thư viện.

Luận văn của tác giả Bùi Thị Sen với đề tài “Nghiên cứu phát triển nguồn
lực thông tin tại Trung tâm Thông tin - Thư viện trường Đại học Kinh tế quốc dân
Hà Nội” bảo vệ năm 2008, đề cập tới nghiên cứu chính sách phát triển nguồn lực
thơng tin - thư viện. Luận văn của tác giả Nghiêm Thị Như Ngọc với đề tài:“Phát
triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin - Tư liệu thuộc Viện Khoa học và
Công nghệ Việt Nam phục vụ sự nghiệp đổi mới đất nước” bảo vệ năm 2010; luận
văn “Phát triển nguồn lực thông tin tại thư viện trường Đại học Hoa Lư, tỉnh Ninh
Bình” của tác giả Lê Thị Tuyết Nhung, bảo vệ năm 2011 và tác giả Trần Thị Anh
Đào bảo vệ đề tài “Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin- Thư viện
trường Đại học Công nghiệp Hà Nội” năm 2013, tác giả Đinh Thị Nhàn bảo về đề
tài “Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện trường Đại học
Đồng Nai” năm 2013. Các luận văn nêu trên đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề
xung quanh việc phát triển nguồn lực thông tin ở từng đơn vị cụ thể.
Về phát triển nguồn lực thơng tin phục vụ đào tạo tín chỉ cũng đã có một số
luận văn sau: Tác giả Nguyễn Tiến Đức bảo vệ luận văn với đề tài “Phát triển
nguồn lực thông tin phục vụ công tác đào tạo tín chỉ tại Trung tâm Thơng tin - Thư
viện trường Đại học Lao động - Xã hội” năm 2010; luận văn “Xây dựng và phát
triển nguồn học liệu phục vụ đào tạo theo phươg thức tín chỉ tại Trung tâm Thông

5


tin - Thư viện trường cao đẳng Văn hóa - Nghệ thuật Thanh Hoá” của tác giả Trịnh
Tất Đạt bảo vệ năm 2011”; gần đây, năm 2013, tác giả Trần Thị Thanh Thủy bảo vệ
luận văn với đề tài “Phát triển nguồn lực thông tin tại thư viện tại Thư viện trường
Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu đào tạo tín
chỉ” . Các luận văn trên đã đề cập đến vấn đề phát triển nguồn lực thơng tin phục vụ
đào tạo tín chỉ ở các cơ quan thông tin - thư viện cũng như đưa ra các giải pháp phát
triển của NLTT trong giai đoạn mới hiện nay của đất nước.
Có thể nói, hầu hết các cơng trình nghiên cứu ở trên đều có những phân tích,

đánh giá và đưa ra các giải pháp để phát triển NLTT trên các khía cạnh khác nhau, ở
nhiều cơ quan, đơn vị khác nhau. Tuy nhiên, mỗi cơ quan có những điều kiện khác
nhau trong việc tổ chức, quản lý thực hiện công tác phát triển nguồn lực thơng tin.
Ngồi ra, một số các cơng trình nghiên cứu khoa học được đăng trên các tạp
chí, kỷ yếu khoa học, hội thảo khoa học đề cập đến công tác phát triển nguồn lực
thông tin. Dưới đây là một số cơng trình nghiên cứu tiêu biểu:
“Nguồn nội sinh của các trường đại học thực trạng và giải pháp phát triển”
của tác giả Trần Mạnh Tuấn công bố năm 2005, Tạp chí thơng tin và tư liệu (số 3),
tr.10-11.
“Một số vấn đề thiết lập hình thức mượn, chia sẻ tài liệu, thông tin giữa các
thư viện Việt Nam” của tác giả Lê Văn Viết công bố năm 2006, Kỷ yếu hội thảo thư
viện Việt Nam: Hội nhập và phát triển đề cập tới việc thiết lập các hình thức mượn,
chia sẻ tài liệu, thông tin giữa các thư viện Việt Nam trong giai đoạn hội nhập và
phát triển đất nước.
Hội thảo khoa học: “Xây dựng và phát triển nguồn học liệu phục vụ đào tạo
và nghiên cứu khoa học” do Hội liên hiệp Thư viện các trường đại học khu vực
phía Bắc phối hợp với Trung tâm Thơng tin - Thư viện Đại học Quốc gia tổ chức
năm 2007;
“Phát triển nguồn học liệu tại các tổ chức nghiên cứu, đào tạo hiện nay” của
tác giả Nguyễn Huy Chương, Trần Mạnh Tuấn cơng bố năm 2008, Tạp chí thơng
tin và tư liệu (số 4), tr.10-13.

6


“Thư viện Đại học với công tác phát triển học liệu phục vụ đào tạo theo tín
chỉ” của tác giả Nguyễn Văn Hành cơng bố năm 2008, Tạp chí thơng tin và tư liệu
(số 1), tr.30-34...
PGS.TS.Trần Thị Quý “Chia sẻ nguồn lực thông tin - Yếu tố quan trọng để
các cơ quan TT-TV đại học phát triển bền vững” công bố tại Hội thảo khoa học do

Trung tâm TT-TV Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức năm 2009;
“Phát triển nguồn tài liệu số - cơ sở quan trọng để xây dựng thư viện điện tử
trong các trường đại học” tại Hội thảo xây dựng mục lục trực tuyến và thư viện điện
tử” do Đại học Sài gòn tổ chức 8/2013;
Qua việc khảo sát, phân tích, đánh giá, các tác giả đã khẳng định vị trí quan
trọng của chính sách phát triển NLTT, xây dựng nguồn lực thông tin, từ đó, đề xuất
một số giải pháp xây dựng chính sách tạo nguồn thông tin và chia sẻ nguồn thông tin.
Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp (ĐHKTKTCN) là một trường
đa ̣i ho ̣c mới đươ ̣c thành lâ ̣p trên cơ sở nâng cấp Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật
Công nghiệp I, được thành lập từ năm 1956, cơ sở vâ ̣t chấ t , trang thiế t bi ̣còn nghèo
nàn, nguồn lực thông tin của thư viện còn thiếu về số lượng, yếu về chất lượng. Do
đó, đứng trước nhu cầu đổi mới về phương pháp dạy và học đòi hỏi Thư viện nhà
trường phải có những giải pháp phát triển nguồn lực thơng tin đáp ứng nhu cầu đào
tạo của Trường. Có thể khẳng định, cho đến nay chưa có một cơng trình khoa học
nào nghiên cứu về vấn đề phát triển nguồn lực thông tin tại Thư viện trường
ĐHKTKTCN. Đề tài này hướng tới việc tiếp cận bao quát các vấn đề về phát triển
nguồn lực thông tin tại thư viện trường ĐHKTKTCN góp phần vào việc đổi mới
phương pháp dạy và học theo phương thức đào tạo theo tín chỉ của Nhà trường.
3. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là công tác phát triển nguồn lực thông tin
phục vụ đào tạo theo tín chỉ.
4. Phạm vi nghiên cứu
- Không gian: Tại Thư viện Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật - Công nghiệp.
- Thời gian: Từ năm 2007 đến nay (từ khi nhà trường chuyển sang đào tạo
theo tín chỉ).

7


5. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở khảo sát thực trạng công tác phát triển NLTT và các yếu tố tác
động đến công tác phát triển nguồn lực thông tin, đề tài đưa ra các giải pháp nhằm
hồn thiện cơng tác phát triển NLTT để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin của người
dùng tin (NDT) khi Trường ĐHKTKTCN chuyển sang đào tạo theo hệ thống tín chỉ.
5.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu nêu trên, luận văn sẽ giải quyết các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về công tác phát triển NLTT;
- Nghiên cứu đặc điểm đào tạo theo tín chỉ
- Nghiên cứu đặc điểm nhu cầu tin của người dùng tin khi chuyển sang đào
tạo theo tín chỉ tại trường ĐHKTKTCN;
- Khảo sát và phân tích thực trạng cơng tác phát triển nguồn lực thơng tin tại
thư viện trường ĐHKTKTCN;
- Đánh giá các yếu tố tác động đến công tác phát triển NLTT
- Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng yêu
cầu đào tạo theo tín chỉ của trường ĐHKTKTCN.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp luận
Luận văn dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử,
các quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong lĩnh vực thông tin và
thư viện.
6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
Đề tài được tiến hành dựa trên các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau:
+ Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu;
+ Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn người dùng tin, chuyên
gia thông tin;
+ Phương pháp quan sát;
+ Phương pháp thống kê, so sánh, đánh giá.
7. Giả thuyết khoa học
Phát triển nguồn lực thông tin để đáp ứng nhu cầu tin tại Thư viện trường Đại

học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp đã mang lại một số thành quả nhất định, tuy nhiên

8


hoạt động này vẫn còn nhiều hạn chế như chưa chú trọng đến mảng tài liệu điện tử,
các giáo trình, giáo án điện tử cịn rất ít, việc tiếp cận đến nguồn thơng tin này cịn rất
khó khăn, các tài liệu của Thư viện chủ yếu là những tài liệu cũ và lạc hậu, mảng tài
liệu mới chưa nhiều,.. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới việc thỏa mãn nhu cầu tin
của người dùng tin nhất là khi nhà trường chuyển sang đào tạo theo tín chỉ.
Nếu các giải pháp về công tác phát triển nguồn lực thông tin được thực hiện
tốt sẽ đáp ứng được tốt hơn nhu cầu tin của người dùng tin tại thư viện, đồng thời
góp phần vào đổi mới phương pháp dạy và học đáp ứng yêu cầu đào tạo theo tín chỉ
của trường.
8. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu
8.1. Ý nghĩa về mặt lý luận:
Đề tài góp phần làm sáng tỏ lý luận về công tác phát triển nguồn lực thông
tin trong các trường thư viện đại học khi đào tạo theo tín chỉ.
8.2. Ý nghĩa thực tiễn
Trên cơ sở phân tích thực trạng về công tác phát triển nguồn lực thông tin, đề
tài đưa ra các giải pháp giúp cho Ban lãnh đạo thư viện đưa ra được quyết định góp
phần hồn thiện công tác phát triển nguồn lực thông tin, đáp ứng nhu cầu đào tạo
theo tín chỉ tại trường ĐHKTKTCN.
9. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và kiến nghị, phần tài liệu tham khảo,
phần phụ lục, luận văn gồm 03 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng
nhu cầu đào tạo theo tín chỉ tại trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp.
Chương 2: Thực trạng công tác phát triển nguồn lực thông tin tại trường Đại
học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp.

Chương 3: Các giải pháp phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng nhu cầu đào
tạo theo tín chỉ tại trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp.

9


CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN
NGUỒN LỰC THÔNG TIN ĐÁP ỨNG NHU CẦU ĐÀO TẠO THEO TÍN
CHỈ TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP
1.1. Một số khái niệm cơ bản về phát triển nguồn lực thông tin
1.1.1. Khái niệm nguồn lực thông tin
Nguồn lực thông tin là thành phần trung tâm của mọi hệ thống thông tin và là
nguyên liệu cho mọi q trình hoạt động trong hệ thống thơng tin, thư viện. Nội
hàm của khái niệm “nguồn lực thông tin” được hiểu theo nhiều cách khác nhau, tùy
theo cách tiếp cận của từng người.
Khái niệm “nguồn lực thông tin” (NLTT) được dịch từ thuật ngữ tiếng Anh
“Information resource”. Theo từ điển tiếng Việt, “nguồn” là nơi bắt đầu, nơi phát
sinh ra hoặc là nơi có thể cung cấp một cái gì đó. Theo cách hiểu như vậy, một số
người cho rằng “nguồn lực thông tin” là “sức mạnh thông tin” của một tổ chức, bao
hàm cả nguồn lực thông tin của tổ chức và khả năng với tới các nguồn tin khác
nhau. Theo nghĩa này thì tất cả các nguồn thơng tin được sở hữu bởi tổ chức hoặc
người dùng tin của tổ chức đó có thể với tới được thì đều có thể gọi là nguồn lực
thơng tin của tổ chức đó.
Một quan điểm khác đồng nhất nguồn lực thơng tin với vốn tài liệu khi cho
rằng “nguồn lực thông tin” là tập hợp tài liệu có hệ thống dưới nhiều định dạng
khác nhau, bao gồm các xuất bản phẩm, các bản thảo, bản chép tay và các loại hình
tài liệu khác (băng, đĩa từ, đĩa CD, VCD, CSDL v.v.) đã được lựa chọn, xử lý, tổ
chức, bảo quản và được đưa ra sử dụng. Như vậy theo quan điểm này, nguồn lực
thông tin là vốn tài liệu phù hợp với nhu cầu tin của nhóm người dùng tin nhất định,
được tổ chức và kiểm sốt để có thể truy cập và chia sẻ dễ dàng. Theo TS. Lê Văn

Viết "Nguồn lực thông tin là tổ hợp các tài liệu phản ánh những kết quả nghiên
cứu khoa học trong hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người. Theo đó, sự
hình thành, ngun tắc xây dựng, chức năng của vốn tài liệu và của nguồn lực
thơng tin nhìn chung là đồng nhất v.v. Do đó, coi vốn tài liệu của các cơ quan
Thơng tin - Thư viện chính là nguồn lực thông tin cũng là điều dễ hiểu”.
PGS. TS. Trần Thị Q cho rằng “Nguồn lực thơng tin chính là các dạng vật
chất khác nhau lưu giữ các thông tin/tri thức của con người được tổ chức, sắp xếp
10


lại có cấu trúc, có ý nghĩa, có nội dung mà con người có thể khai thác được chúng
theo nhiều cách tiếp cận khác nhau. Nguồn lực thông tin này do một tổ chức, cá
nhân nào đó kiểm sốt chúng nhằm phục vụ cho lợi ích của con người”.
Ngồi ra, trong Nghị định số 159/2004/NĐ-CP của Chính phủ ngày
31/8/2004 về hoạt động thông tin khoa học và công nghệ, tại điều 2, chương 1, có
giải thích thuật ngữ "Nguồn tin khoa học và cơng nghệ" bao gồm sách, báo, tạp
chí, cơ sở dữ liệu, tài liệu hội nghị, hội thảo khoa học, báo cáo kết quả thực hiện
các nhiệm vụ khoa học và công nghệ, tài liệu về sở hữu trí tuệ, tài liệu về tiêu
chuẩn, đo lường, chất lượng, luận văn, luận án sau đại học và các nguồn tin khác
được tổ chức, cá nhân thu thập [18], tr. 2]. Như vậy, trong Nghị định này, khái
niệm nguồn tin cũng tương đồng với khái niệm nguồn lực thông tin theo cách hiểu
đã trình bày trên.
Theo PGS.TS. Nguyễn Hữu Hùng: “Nguồn lực thơng tin là một dạng sản
phẩm trí óc, trí tuệ của con người, là phần tiềm lực thơng tin có cấu trúc được kiểm
sốt và có ý nghĩa thực tiễn trong q trình sử dụng” [16], thơng qua đó con người
có thể dễ dàng truy cập khai thác và sử dụng chúng nhằm phục vụ cho các mục tiêu
phát triển xã hội loài người.
Tiến sĩ Nguyễn Viết Nghĩa, trong tập bài giảng “Phát triển và quản trị vốn tài
liệu” dành cho học viên cao học ngành Khoa học thư viện, tại Khoa thông tin- Thư
viện trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, cho rằng “Nguồn lực thơng tin

là tập hợp có tổ chức các loại hình tài liệu dưới mọi dạng khác nhau của một cơ
quan thông tin, thư viện nhằm thỏa mãn nhu cầu của người dùng tin”.
Như vậy, có thể nói, tuy có những cách phát biểu khác nhau nhưng nhìn
chung, các tác giả đều thống nhất ở một điểm là nguồn lực thông tin của một tổ
chức là những nguồn tài liệu dưới các định dạng khác nhau mà tổ chức ấy có thể
cung cấp cho người dùng tin của mình.
Từ các phân tích trên, trong luận văn này, tác giả xem xét và giải quyết vấn
đề phát triển NLTT ở thư viện trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp theo
nghĩa NLTT bao gồm sách, báo, tạp chí, luận án, luận văn, đồ án tốt nghiệp, báo cáo
nghiên cứu khoa học, các CSDL,.., dưới các hình thức tồn tại vật lý khác nhau,
được kiểm soát bởi thư viện nhà trường.

11


1.1.2. Khái niệm phát triển nguồn lực thông tin
Edward Evans trong tác phẩm “Phát triển vốn tài liệu ở thư viện và trung tâm
thông tin” cho rằng “Phát triển nguồn lực thông tin/vốn tài liệu của thư viện hay
trung tâm thơng tin chính là q trình nhận biết các điểm mạnh và điểm yếu của
vốn tài liệu trên cơ sở nhu cầu của người sử dụng và các nguồn tin từ cộng đồng để
cố gắng sửa chữa những điểm yếu đang tồn tại, nếu có”[11]. Theo Từ điển giải
nghĩa thư viện học và tin học của Hiệp hội thư viện Mỹ “Phát triển nguồn lực thông
tin” là sự phát triển bộ sưu tập của thư viện, bao gồm việc xác định và phối hợp
chính sách tuyển chọn, lượng định nhu cầu của người sử dụng, những nghiên cứu về
việc sử dụng sưu tập, việc đánh giá sưu tập, nhận diện các nhu cầu của sưu tập,
tuyển chọn tài liệu, lập kế hoạch về việc chia sẻ tài nguyên, việc bảo quản sưu tập
và việc loại bỏ tài liệu ra khỏi sưu tập.
Như vậy, có thể hiểu phát triển nguồn lực thơng tin chính là q trình làm
cho vốn tài liệu của một tổ chức, cá nhân nào đó đang kiểm soát, phát triển cả về số
lượng và chất lượng theo xu hướng tốt lên, giúp cho người dùng tin có thể tra cứu,

khai thác thỏa mãn nhu cầu thông tin của mình.
1.1.3. Tiêu chí đánh giá nguồn lực thơng tin
Cơng tác phát triển nguồn lực thông tin là một hoạt động sống còn, là động lực
để phát triển của mỗi cơ quan TT-TV. Hằng năm, mỗi thư viện có dành phần lớn
nguồn ngân sách cho hoạt động này. Do đó, việc đánh giá hiệu quả đầu tư cũng như
đánh giá được nguồn lực thơng tin có ảnh hướng to lớn tới sự phát triển của thư viện
nói chung và của cơng tác phát triển nguồn lực thơng tin nói riêng. Để đánh giá nguồn
lực thông tin của thư viện trong trường đại học, luận văn đưa ra các tiêu chí sau:
1.1.3.1. Mức độ bao quát của nguồn lực thông tin đối với các chuyên ngành
đào tạo của nhà trường
Với vai trị là một động lực đóng góp vào việc cải tiến giáo dục, thư viện đại
học có nhiệm vụ tuyển chọn và tiếp nhận các sách báo tài liệu phù hợp của mọi lĩnh
vực của chương trình giáo dục phản ánh tất cả những nguồn kinh nghiệm và sự tiến
bộ của tồn bộ thế giới, góp phần kích thích óc tị mị, sáng tạo, tìm tịi, học hỏi của

12


sinh viên, để hồn thành được vai trị đó thì thư viện phải có một nguồn lực thơng
tin có mức độ bao quát tốt để đáp ứng được nhu cầu tin của người dùng tin.
Thứ nhất, bất kỳ thư viện nào cũng phải có các loại tài liệu lý luận chính trị,
tư tưởng của Đảng, Nhà nước và các chính sách chiến lược của Nhà trường. Bao
gồm các dạng tài liệu như: Khoa học Mác-Lênin, Khoa học về tư tưởng Hồ Chí
Minh, các báo cáo khoa học, ….Đây chính là các tài liệu mang tính chỉ đạo, định
hướng phát triển của đất nước nói chung và của các cơ quan Thơng tin - thư viện
nói riêng.
Thứ hai, mức độ đáp ứng được nhu cầu tin của người dùng tin về các chuyên
ngành mà nhà trường đào tạo, điều này thể hiện ở chỗ nguồn lực thơng tin của thư
viện có đáp ứng được nhu cầu về các chuyên ngành khoa học của người dùng tin
hay không? Đối với các thư viện công cộng, nhu cầu tin là các thông tin đa dạng về

thời sự, chính trị, văn hóa, khoa học,…cịn đối với thư viện trường đại học thì nhu
cầu tin của NDT chính là nhu cầu được xác định bởi cán bộ, giảng viên, sinh viên
khi họ thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn trong giảng dạy, nghiên cứu, học tập
trong các lĩnh vực đào tạo của nhà trường thông qua việc làm khóa luận tốt nghiệp,
nghiên cứu khoa học, xây dựng giáo trình, biên soạn tài liệu tham khảo.
1.1.3.2. Mức độ đầy đủ của nguồn lực thông tin
Đối với mỗi thư viện, nguồn lực thông tin là nguồn lực đặc biệt quan trọng
đối với mọi hoạt động của mình. Nguồn lực thông tin không chỉ mang ý nghĩa về
mặt vật chất mà cịn có giá trị về mặt văn hóa, tinh thần, tri thức, là di sản quý báu
của nhân loại mà đơn vị đã thu thập được. Vì vậy, đối với mỗi cơ quan TT-TV, việc
đảm bảo đầy đủ nguồn lực thơng tin có vai trị to lớn đối với sự phát triển chung của
đất nước, các đơn vị nói chung mà cịn thúc đẩy sự hợp tác, chia sẻ của bạn đọc đối
với các hoạt động của cơ quan TT-TV.
Đối với các thư viện trường đại học, trong phương thức đào tạo theo tín chỉ,
người thầy với vai trò là người chỉ dẫn cho sinh viên. Trong các giờ học chính khóa
trên lớp việc truyền thụ kiến thức theo phương pháp mới là hướng dẫn cho sinh viên
cách học, cách tìm các tài liệu, và giải thích cho sinh viên khi có những vấn đề cịn
vướng mắc đó là cơng việc của giảng viên, ngồi ra các giời thảo luận của sinh viên
thì cán bộ giảng viên cũng cho câu hỏi thảo luận và chỉ các nguồn tài liệu phục vụ

13


cho buổi thảo luận, trong các giời viết các bài tập lớn, các bài tiêu luận, khóa luận
thì nguồn tài liệu quan trọng nhất để các bạn sinh viên hoàn thành các bài tập của
mình chính là nguồn tài liệu có trong thư viện, các bạn có thể tìm nguồn tài liệu trên
internet tuy nhiên hiện nay thì nguồn tài liệu này mặc dù rất phong phú nhưng do
chưa có sự quản lý chặt chẽ do vậy chất lượng nguồn tài liệu này chưa được nhiều
tin cậy, vì vậy các bạn đến thư viện để tìm nguồn tài liệu phục vụ cho việc học của
mình. Với việc đào tạo theo tín chỉ, sinh viên đến thư viện ngày một nhiều hơn, nhu

cầu về nguồn tài liệu cũng phong phú hơn địi hỏi thư viện cần phải có một nguồn
lực thơng tin đủ mạnh, có chất lượng cao đáp ứng nhu cầu tin của người dùng tin.
Các nguồn thơng tin đó bao bồm đầy đủ các loại hình: sách giáo khoa, sách
giáo trình, sách tham khảo, băng hình, đĩa CD ROM bám sát với chương trình đào
tạo của trường. Bên cạnh đó cịn có các nguồn thơng tin được bổ sung từ các báo
cáo khoa học, các bài báo - tạp chí, luận văn, luận án, kỷ yếu hội nghị - hội thảo.
Các nguồn lực thơng tin phải có chất lượng tốt, phong phú về nội dung với đầy đủ
các tài liệu của các nhà khoa học, các nhà xuất bản uy tín trong nước và nước
ngồi, đảm bảo được nguồn thông tin cho sự nghiệp phát triển của xã hội và đất
nước hiện nay.
Bên cạnh nguồn tài liệu truyền thống. cần xây dựng nguồn thông tin điện tử.
Bởi lẽ nguồn thơng tin điện tử có vai trị quan trọng trong việc đảm bảo thông tin
đầy đủ, kịp thời cho sinh viên ở bất kỳ thời điểm nào. Nguồn thông tin điện tử cho
phép người học có thể truy cập từ xa ở bất kỳ không gian nào, bất cứ thời gian nào.
Nguồn lực thông tin tập trung trong một thư viện để đáp ứng được đồng thời
nhu cầu tin của giảng viên cũng như sinh viên trong trường là rất khó khăn, vì vậy
thư viện cần phải áp dụng các biện pháp hữu hiệu trong việc chia sẻ nguồn lực
thông tin trong các thư viện trường đại học. Việc chia sẻ nguồn lực thơng tin có thể
được thực hiện theo nhiều cách khác nhau như: Thiết lập hệ thống mục lục liên hợp
trực tuyến, thực hiện việc cho mượn liên thư viện, trao đổi thông tin, chia sẻ các cơ
sở dữ liệu tồn văn…
Có thể nói, một thư viện có nguồn thơng tin đa dạng và đầy đủ sẽ kích thích
các hoạt động khác của thư viện, tuy nhiên để có kết quả hoạt động tốt hơn địi hỏi
mỗi cán bộ thư viện phải có trình độ chun mơn tốt, có khả năng tin học, ngoại ngữ
sẽ bổ sung được các tài liệu đảm bảo nhu cầu tin của người dùng tin trong thư viện.

14