tình hình vi phạm pháp luật của thanh, thiếu niên Việt Nam hiện nay

MỞ ĐẦU
Hiện nay, nhân loại đang đứng trước những vấn đề phức tạp cần phải giải quyết
như: xung đột sắc tộc, tôn giáo, vấn đề vũ khí hạt nhân, vấn đề hiểm họa thiên tai do sự
tàn phá môi trường, nạn suy thoái đạo đức, vấn đề bùng nổ dân số và những vấn đề khác
trong lĩnh vực kinh tế - xã hội…. Một trong số những vấn đề nổi cộm và đang được tất
cả các nhà nước trên thế giới quan tâm, lo lắng đó chính là tình hình vi phạm pháp luật
của thanh, thiếu niên. Trong bài tập này, em xin làm rõ về tình hình vi phạm pháp luật
của thanh, thiếu niên Việt Nam hiện nay – nguyên nhân và giải pháp để làm sáng tỏ hơn
vấn đề này.

NỘI DUNG
1. Thực trạng tình hình vi phạm pháp luật của thanh, thiếu niên Việt Nam:
Ở nước ta, công tác đấu tranh phòng chống vi phạm pháp luật và phạm tội của
thanh, thiếu niên thuộc về trách nhiệm của Đảng, Nhà nước, các cơ quan, tổ chức và
toàn thể nhân dân. Trong những năm vừa qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ
trương, chính sách và pháp luật nhằm bảo đảm sự phát triển toàn diện của thanh, thiếu
niên. Chính phủ, các Bộ, ban, ngành và chính quyền các cấp đã đề ra nhiều chương
trình, kế hoạch cũng như áp dụng nhiều biện pháp để tăng cường bảo vệ an ninh, trật tự
an toàn xã hội, đấu tranh phòng và chống vi phạm pháp luật nói chung trong đó có vi
phạm pháp luật của thanh, thiếu niên Việt Nam nói riêng. Tuy nhiên, tình hình thanh,
thiếu niên vi phạm pháp luật và phạm tội ở nước ta hiện nay vẫn có xu hướng gia tăng
và diễn biến phức tạp. Đặc biệt có một bộ phận thanh thiếu niên đã tham gia vào các
băng nhóm tội phạm có tổ chức, phạm tội có sử dụng bạo lực với tính chất côn đồ hung
hãn; thực hiện các hành vi giết người, cướp của, chống người thi hành công vụ, bảo kê,
đâm thuê, chém mướn gây ra hậu quả hết sức nghiêm trọng.
Cụ thể, theo báo cáo tình hình, kết quả giải quyết những vụ việc liên quan đến
thanh thiếu niên vi phạm pháp luật của Công an Tỉnh Hà Giang cho biết, 6 tháng đầu
năm 2012, tình trạng thanh thiếu niên vi phạm pháp luật trên địa bàn nhìn chung không
phức tạp, chủ yếu tập trung ở các hành vi: Trộm cắp tài sản, cố ý gây thương tích, gây
rối trật tự công cộng. Những đối tượng vi phạm hầu hết là do bột phát, không hình thành
các băng, ổ nhóm mang tính chất chuyên nghiệp, gây án nghiêm trọng. Tuy nhiên, qua

theo dõi cho thấy, các hành vi vi phạm pháp luật do thanh thiếu niên gây ra trong thời
gian qua có chiều hướng gia tăng, tập trung ở những thanh thiếu niên, học sinh hư, bỏ học
1


đi lang thang, tụ tập chơi bời, thiếu sự quản lý của gia đình và nhà trường. Cá biệt có một
số gia đình có con em vi phạm do sợ bị ảnh hưởng đến uy tín thanh danh của gia đình,
đã không đưa con em mình ra khai báo, quản lý giáo dục.
Về kết quả phát hiện, xử lý, trong 6 tháng đầu năm 2012, lực lượng Công an tỉnh
Hà Giang đã phát hiện và xử lý 07 vụ = 10 đối tượng do thanh, thiếu niên gây ra (Giảm
03 vụ = 05 đối tượng so với cùng kỳ năm 2011). Trong đó, đã khởi tố 01 vụ = 01 bị can
về hành vi giết người, đang điều tra 01 vụ = 02 bị can về hành vi cố ý gây thương tích;
Xử lý hành chính 05 vụ = 07 đối tượng, với các hành vi (Trộm cắp tài sản 02 vụ = 03
đối tượng, gây rối trật tự công cộng 02 vụ = 03 đối tượng, tàng trữ, đốt pháo nổ trái
phép 01 vụ = 01 đối tượng), xử phạt 2.000.000đ. Lập hồ sơ đưa 02 đối tượng đi Trường
giáo dưỡng.
Về độ tuổi, theo thống kê của Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội thì
tình hình tội phạm do thanh, thiếu niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thực hiện có chiều
hướng gia tăng và chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 60%; từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi
chiếm khoảng 32% và dưới 14 tuổi chiếm khoảng 8% trong tổng số các vụ phạm tội do
người chưa thành niên và trẻ em thực hiện.
Về cơ cấu tội phạm, theo thống kê mới nhất của Viện kiểm sát nhân dân tối cao và
Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, thì hành vi vi phạm pháp luật hình sự
của thanh thiếu niên tập trung nhiều nhất vào các nhóm tội xâm phạm sở hữu; xâm phạm
tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm và danh dự con người, một số tội xâm phạm an toàn
công cộng, trật tự công cộng. Trong đó tội danh trộm cắp tài sản chiếm 38%, cố ý gây
thương tích chiếm 11%, đặc biệt là giết người chiếm 1,4% trong tổng số tội phạm do
người chưa thành niên thực hiện.
Về địa bàn hoạt động, các vụ vi phạm pháp luật và phạm tội thanh, thiếu thực hiện
không chỉ xảy ra ở các thành phố, thị xã mà còn xảy ra ở các vùng nông thôn, kể cả

vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, đánh giá một cách tổng thể trên phạm vi toàn quốc thì tại
các thành phố lớn, nơi kinh tế phát triển mạnh thu hút nhiều lực lượng lao động, nhiều
thành phần xã hội sinh sống, thì tỷ lệ người chưa thành niên vi phạm pháp luật và phạm
tội chiếm tỷ lệ cao hơn và có chiều hướng tăng nhanh hơn.
Từ thực trạng nêu trên, chúng ta có thể thấy trong những năm gần đây, số vụ và số
lượng thanh, thiếu niên vi phạm pháp luật và phạm tội có chiều hướng ngày càng gia
tăng. Tính chất, mức độ vi phạm pháp luật, đặc biệt là tội phạm hình sự do thanh thiếu
niên thực hiện ngày càng nghiêm trọng như: hình thành các băng nhóm tội phạm có tổ

2


chức, có cơ cấu chặt chẽ. Thực hiện các hành vi phạm tội: giết người (con giết cha mẹ,
cháu giết ông bà); cướp tài sản có sử dụng vũ khí nóng; hiếp dâm; mua bán, sử dụng trái
phép các chất ma túy. Sự gia tăng về số lượng, mức độ vi phạm pháp luật của người
chưa thành niên có sự khác nhau giữa các địa phương, theo đó tỷ lệ tăng nhiều nhất chủ
yếu tập trung ở các thành phố lớn.
2. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật của thanh, thiếu niên Việt
Nam hiện nay:
Có rất nhiều nguyên nhân nhân gây nên tình trạng phạm tội vị thành niên nhưng
có thể thấy nổi bật là ba nhóm nguyên nhân chính sau:
2.1 Từ phía gia đình (đặc biệt là Hoàn cảnh gia đình)
Hoàn cảnh gia đình là một trong những nguyên nhân cơ bản nhất dẫn đến việc
thanh thiếu niên phạm tội. Cha mẹ thiếu trách nhiệm trong việc giáo dục con cái hoặc
quá nuông chiều con cái hoặc quá kỳ vọng vào con cái đều là nguyên nhân dẫn đến tình
trạng tội phạm của trẻ. Trong số các trẻ vị thành niên phạm pháp ở Việt nam thì có đến
hơn 70% trẻ không được quan tâm chăm sóc đầy đủ từ gia đình.
Như vậy có thể thấy rằng, gia đình nguyên nhân đầu tiên và chủ yếu tác động trực
tiếp đến hành động và suy nghĩ của thanh, thiếu niên, bởi môi trường sống trong gia
đình có tác động đầu tiên và ảnh hưởng sâu sắc tới quá trình phát triển nhân cách của

thanh, thiếu niên. Vai trò của gia đình trong việc quản lý, giáo dục thanh, thiếu niên đặc biệt là vai trò của cha mẹ - là hết sức quan trọng. Quản lý và giáo dục của gia đình là
một quá trình liên tục và lâu dài từ khi đứa trẻ sinh ra cho đến khi trưởng thành. Gia
đình nào tạo dựng được môi trường giáo dục tốt, có nề nếp kỷ cương thì mặc dù điều
kiện kinh tế có khó khăn nhưng vẫn có cuộc sống hạnh phúc, con cái có lối sống trong
sáng, lành mạnh. Ngược lại, môi trường giáo dục trong gia đình không tốt sẽ là nguyên
nhân dẫn con cái đến con đường vi phạm pháp luật. Những thiếu sót, sai lầm từ phía gia
đình có thể là do:
Một là, lựa chọn phương pháp quản lý, giáo dục không đúng, như: thỏa mãn và
đáp ứng đầy đủ yêu cầu vật chất của con cái khi các yêu cầu này là không chính đáng,
không phù hợp với lứa tuổi hoặc điều kiện kinh tế của gia đình. Sự nuông chiều thái quá,
không bắt làm lụng, coi nhẹ hoặc bỏ qua lỗi lầm, nghĩa vụ của con cái, từ đó tạo ra thói
quen, tâm lý đòi hỏi, hưởng thụ sống ích kỷ, ỷ lại. Ngược lại, có gia đình do bố mẹ thiếu
hiểu biết nên khi thấy con có lỗi đã không tìm cách khuyên răn mà lại dạy con bằng cách

3


đánh đập, hành hạ. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến vi phạm pháp
luật của thanh, thiếu niên.
Hai là, gia đình thiếu trách nhiệm, không quan tâm trong việc quản lý và giáo dục
con cái, ỷ lại cho nhà trường và xã hội như: bố mẹ lo làm ăn buôn bán, do phải đi công
tác xa thường xuyên, bố mẹ ốm đau bệnh tật không quản lý chặt chẽ việc học tập, sinh
hoạt của con cái. Có trường hợp con cái bỏ học hàng tháng, đi chơi qua đêm, nghiện hút
và có hành vi vi phạm pháp luật mà bố mẹ không hề hay biết, chỉ đến khi nhận được
thông báo của cơ quan công an hoặc hàng xóm, bạn bè mách bảo thì mọi việc đã muộn.
Ba là, một số gia đình có hoàn cảnh đặc biệt như bố mẹ ly hôn; bố mẹ đang chấp
hành án phạt tù, bố hoặc mẹ đã chết, sống với gì ghẻ hoặc bố dượng, mồ côi cả bố mẹ
các em phải ở với ông bà, anh chị em ruột, sống một mình, sống lang thang. Những trẻ
em rơi vào hoàn cảnh này thường bị tổn thương về tâm lý do tự ti, mặc cảm, thiếu thốn
tình cảm, thiếu điều kiện học tập vui chơi, thiếu quản lý, giáo dục dẫn đến mất phương

hướng khi hành động dễ bị lôi kéo vào những hành vi tiêu cực, phạm tội.
2.2 Từ phía nhà trường:
Hiện nay, hầu hết các trường học đều tổ chức cho học sinh tham gia ký cam kết
không vi phạm pháp luật, nhưng thực tế đây cũng chỉ có tính hình thức. Trong khi đó,
các chương trình giáo dục pháp luật lại chưa được chú trọng, chưa có nhiều giải pháp
quản lý, giáo dục và giúp đỡ các học sinh chưa ngoan. Thông thường, khi phát hiện học
sinh vi phạm kỷ luật thì hình thức xử lý là đuổi học, mà hình thức này khi áp dụng lại vô
tình tạo ra khoảng trống thiếu vắng sự quản lý, giáo dục nên dễ đưa học sinh vào con
đường vi phạm pháp luật. Ngoài ra, sự phối hợp trao đổi thông tin, liên lạc giữa gia đình
và nhà trường thiếu chặt chẽ nên nhiều học sinh tự ý bỏ học đi lang thang hoặc tìm niềm
vui qua các trò chơi điện tử, phim ảnh bạo lực, khiêu dâm mà nhà trường và gia đình
không hay biết. Đây là điều kiện để các đối tượng xấu ngoài xã hội lợi dụng để lôi kéo
thanh, thiếu niêntư vào con đường vi phạm pháp luật.
2.3 Từ phía xã hội: Sự thay đổi quá nhanh của xã hội cùng với sự phát triển
các tệ nạn xã hội
Sự thay đổi quá nhanh của xã hội khiến thanh, thiếu niên không kịp thích ứng,
tâm lý của họ trong giai đoạn này lại thiếu ổn định, xốc nổi nên dẫn đến thái độ sống
không đúng đắn và những hành vi xấu, trong khi đó người lớn dần ít quan tâm hơn đến

4


đời sống con cái mà chạy theo sự chuyển biến của xã hội. Nếu không kịp uốn nắn, đó
chính là căn nguyên tội phạm. Thêm vào đó, do những tác động của mặt trái nền kinh tế
thị trường cùng với những thiếu sót trong việc quản lý văn hóa - xã hội của các cơ quan
nhà nước, các tổ chức xã hội, vì vậy chúng ta chưa đánh giá hết tính chất phức tạp,
nghiêm trọng của tình hình vi phạm và tội phạm thanh, thiếu niên để đề ra những chủ
trương, biện pháp phòng ngừa ngăn chặn và đấu tranh phù hợp.
Hệ thống pháp luật về thanh, thiếu niên thiếu đồng bộ, việc thi hành chưa nghiêm.
Sự phối hợp hoạt động của các cơ quan bảo vệ pháp luật còn thiếu chặt chẽ, các ngành,

các cấp chính quyền chưa coi trọng đúng mức và chưa thực hiện hết trách nhiệm của
mình trong công tác phòng, chống vi phạm pháp luật của người chưa thành niên, coi đó
là trách nhiệm chủ yếu của gia đình và nhà trường.
Một thực tế không thể phủ nhận là việc bùng nổ công nghệ thông tin. Nhiều học
sinh, sinh viên bỏ học, bị các quán net lôi cuốn vào các trò chơi trên mạng. Bên cạnh đó
các trò chơi thiếu lành mạnh như bạo lực đẫm máu, kích động mạnh lại được phô trương
tràn lan, phù hợp với tâm lý thích nổi loạn của thanh, thiếu niên. Đó chính là nguyên
nhân lập thành những nhóm cướp nhí để cùng nhau đi cướp giật tài sản.
Mặt khác, vai trò của các đoàn thể xã hội, đặc biệt là Đoàn Thanh niên trong công
tác giáo dục và phòng ngừa vi phạm pháp luật của người chưa thành niên còn mờ nhạt.
Thông thường những người vi phạm pháp luật thuộc đối tượng ở tổ chức nào thì ủy ban
nhân dân xã, phường, thị trấn giao cho tổ chức đó giáo dục, giúp đỡ và bảo vệ quyền lợi
của họ, nhưng thực tế thì rất ít trẻ em vi phạm pháp luật được giao cho Đoàn Thanh niên
quản lý, giáo dục, nếu có thì cũng chưa được các cơ sở đoàn quan tâm đúng mức. Sự mờ
nhạt của các tổ chức đoàn cùng với việc thiếu quan tâm của gia đình dẫn đến nhiều
thanh niên sau khi trở về từ trường giáo dưỡng lại tiếp tục đi vào con đường tái phạm.
2.4. Từ chính bản thân thanh, thiếu niên:
Thanh, thiếu niên còn trẻ tuổi nên có tâm lý thiếu ổn định, xốc nổi, thích độc lập
và thích khẳng định mình. Điều này dẫn đến thái độ sống không đúng đắn và những
hành vi xấu của họ. Vì vậy nếu chúng ta không kịp uốn nắn, đó là nguyên nhân dẫn đến
tới tội phạm. Rất ít các công trình nghiên cứu về lứa tuổi vị thành niên của Việt Nam để
ý tới nghiên cứu đánh giá những hành vi kém thích nghi, hành vi rối nhiễu và sự thiếu
hụt các kỹ năng ứng phó giải quyết vấn đề ở tuổi vị thành niên. Những đứa trẻ thất bại
trong việc xử lý những xung đột với cha mẹ, với thầy cô, với bạn bè trong lớp, trong

5


trường (nhất là bạn khác giới) có thể bỏ nhà đi lang thang, có thể bỏ lớp, bỏ trường gia
nhập vào các nhóm bạn xấu… rồi trở thành tội phạm.

3. Biện pháp phòng chống:
3.1 Về mặt khách quan:
Nhà nước ta cần Xây dựng và thực hiện cơ chế phát huy sức mạnh tổng hợp của
toàn bộ hệ thống chính trị, nâng cao trách nhiệm vai trò chủ động của các ngành, đoàn
thể, tổ chức xã hội và các tầng lớp nhân dân tham gia phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh
các loại tội phạm, tệ nạn xã hội nói chung và các hành vi vi phạm pháp luật của thanh,
thiếu niên nói riêng; Đổi mới và thực hiện nghiêm chỉnh cơ chế phối hợp giữa các cơ
quan bảo vệ pháp luật; nâng cao trách nhiệm, phát huy chức năng của các cơ sở Đảng,
các cơ quan nhà nước, các đơn vị vũ trang, các tổ chức chính trị - xã hội. Xây dựng, bổ
sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức tuyên truyền giáo dục ý thức chấp hành
pháp luật để phục vụ kịp thời, có hiệu quả cho công cuộc đấu tranh phòng, chống tội
phạm trước mắt và lâu dài. Tiếp tục nâng cao chất lượng công tác quản lý giáo dục, cải
tạo người chưa thành niên bằng nhiều hình thức, giúp họ cải tạo tiến bộ, hoàn lương, tái
hòa nhập gia đình và cộng đồng xã hội. v.v…
3.2 Về mặt chủ quan
Thứ nhất, tăng cường vai trò của gia đình với ý nghĩa là rào cản của hiện tượng vi
phạm pháp luật của thanh, thiếu niên: Công tác giáo dục được thể hiện cụ thể như việc
lựa chọn phương pháp giáo dục đúng, tăng cường trách nhiệm trong quản lý và giáo dục
con cái, kiểm tra các hoạt động hằng ngày của các em để kịp thời uốn nắn, sửa chữa các
lệch lạc trong suy nghĩ và hành động, không để các em bị lợi dụng, lôi kéo vào con
đường tiêu cực là việc làm hết sức cần thiết. Nâng cao tri thức về phòng, chống vi phạm,
tội phạm, tệ nạn xã hội để hiểu được vi phạm tội phạm và tệ nạn xã hội; nguyên nhân
chủ quan và khách quan dẫn đến việc gây ra các hành vi này; cách nhận biết người phạm
tội, vi phạm pháp luật, mắc nghiện ma túy; tội phạm và tệ nạn xã hội gây ra tác hại gì
cho bản thân, gia đình, xã hội; có thể cai nghiện ma túy được không; cai nghiện bằng
cách nào để định hướng và có biện pháp quản lý, giáo dục thanh, thiếu niên. Xây dựng
gia đình thực sự là tổ ấm cho các em lớn khôn và trưởng thành, không vi phạm pháp
luật, không phạm tội và mắc tệ nạn xã hội; đảm bảo được đời sống kinh tế gia đình để
trẻ em có được những điều kiện sống tối thiểu như ăn ở, mặc, sinh hoạt, học hành.

6


Thứ hai, tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình, giữa nhà trường và
các cơ quan chức năng khác trong việc quản lý, giáo dục các em và phòng chống vi
phạm pháp luật của học sinh, sinh viên. Cụ thể là, các cơ sở đào tạo có trách nhiệm quản
lý giáo dục học sinh, sinh viên trong các trường học, đưa nội dung giáo dục, pháp luật và
các quy định bảo vệ an ninh, trật tự vào chương trình giáo dục chính khóa ở các cấp học;
phối hợp tốt với gia đình trong việc quản lý, giáo dục học sinh, sinh viên, bảo vệ an
ninh, trật tự trong khu vực nhà trường.
Thứ ba, tăng cường công tác quản lý, tuyên truyền và phát huy hiệu lực, hiệu quả
của các cơ quan nhà nước trên các lĩnh vực sau đây:
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật; ý thức tôn trọng
pháp luật, trách nhiệm công dân trong phòng, chống vi phạm tội phạm; phản ảnh kịp
thời những hiện tượng tiêu cực, giúp các cơ quan chuyên trách phát hiện kịp thời những
hành vi vi phạm, phạm tội, thường xuyên kiểm tra và kiên quyết khắc phục những hiện
tượng không lành mạnh trong các hoạt động văn hóa, báo chí, văn nghệ;
Cần nâng cao hiệu quả các biện pháp quản lý nhà nước về an ninh trật tự, củng cố
các lực lượng nghiệp vụ trực tiếp phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm, nhất là các
lực lượng ở cơ sở, bảo vệ dân phố, dân phòng, bảo vệ chuyên trách, bán chuyên trách
của các cơ quan, xí nghiệp; Triển khai tốt việc dạy nghề cho các đối tượng ở các trại
giam, đưa chương trình việc làm vào các trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục, cơ sở chữa
bệnh hỗ trợ giải quyết việc làm cho các đối tượng vừa ra khỏi các trường giáo dưỡng
hoặc trại giam nhanh chóng tái hòa nhập với cộng đồng.

KẾT LUẬN
Tựu chung lại, qua thực trạng vi phạm pháp luật của thanh, thiếu niên Việt Nam
hiện nay, chúng ta có thể kết luận vai trò của gia đình trong việc quản lý, giáo dục thanh,
thiếu niên – đặc biệt là vai trò của cha mẹ – là hết sức quan trọng. Chỉ có môi trường
giáo dục tốt, có nền nếp kỷ cương thì mặc dù điều kiện kinh tế có khó khăn, nhưng vẫn

có cuộc sống hạnh phúc, con cái có lối sống trong sáng, lành mạnh. Ngược lại, môi
trường giáo dục trong gia đình không tốt sẽ là nguyên nhân dẫn con cái đến con đường
vi phạm pháp luật. Từ thực tế trên, cần có sự phối hợp giáo dục, quản lý chặt chẽ giữa
gia đình, nhà trường và các cơ quan đoàn thể đối với thanh thiếu niên. Mặt khác, việc xử
lý các hành vi vi phạm pháp luật cũng rất cần nghiêm khắc, kịp thời để vừa có tính răn
đe, vừa có ý nghĩa phòng ngừa chung.

7