skkn lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy lớp 4, 5

SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

MỤC LỤC
Tên nội dung

Trang

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
3. Đối tượng nghiên cứu
4. Phạm vi nghiên cứu
5. Phương pháp nghiên cứu
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
2. Thực trạng
a, Thuận lợi, khó khăn
b, Thành công, hạn chế
c, Mặt mạnh, mặt yếu
d, Các nguyên nhân, các yếu tố tác động
e, Phân tích đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra
3. Giải pháp, biện pháp
a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp.
b. Nội dung, điều kiện và cách thực hiện biện pháp, giải pháp
b.1. Lồng ghép GDBT thông qua các bài học cụ thể
b.2. Lồng ghép GDBT thông qua tiết sinh hoạt tập thể
b..3. Đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin vào việc ....
c. Điều kiện để thực hiện các biện pháp, giải pháp
d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
e. Kết quả khảo nghiệm.
4. Kết quả

III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
2. Kiến nghị
Tài liệu tham khảo

I. PHẦN MỞ ĐẦU
GV: Nguyễn Thị Nhung

1

Trường TH Trần phú

1
2
3
3
3
3
4
4
4
5
6
6
7
7
7
7
11
14

15
15
15
16
16
16
19


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

1. Lý do chọn đề tài
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến giáo dục. Người thường
xuyên theo dõi và có những lời chỉ dạy quý giá cho những người làm công tác
giáo dục. Người đã từng nói “ Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích
trăm năm thì phải trồng người ” đã trở thành khẩu hiệu của tất cả các trường. Đó
cũng chính là nguồn động lực tinh thần to lớn để các thầy giáo, cô giáo nỗ lực
làm tốt nhiệm vụ vẻ vang của mình. Và Người cũng khẳng định “ Trường học
của chúng ta là trường học của chế độ dân chủ, nhân dân nhằm mục đích đào tạo
những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của đất nước”. Đúng
vậy không có giáo dục sẽ không có thể có những người chủ tương lai của nước
nhà. Dù ở thời đại nào, đất nước nào, dân tộc nào muốn phát triển về mọi mặt thì
trước hết phải có giáo dục, không có giáo dục đất nước sẽ không phất triển
được. Nền giáo dục là thước đo đánh giá sự phát triển phồn thịnh của mỗi quốc
gia, mỗi dân tộc đồng thời nó cũng đảm bảo cho sự phát triển về kinh tế, chính
trị xã hội của quốc gia đó và dân tộc đó, trong đó có giáo dục bảo vệ môi trường
cũng như việc nâng cao ý thức giữ gìn bảo vệ môi trường của mỗi người dân.
Bảo vệ môi trường là một trong nhiều mối quan tâm mang tính toàn cầu.
Ở nước ta bảo vệ môi trường đang là vấn đề được quan tâm sâu sắc. Nghị quyết
số 41/NQ-TW ngày 15 tháng 11 năm 2014 của bộ chính trị về tăng cường công

tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nhiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước và Bộ trưởng bộ Giáo dục và đào tạo đã ra chỉ thị về việc tăng cường giáo
dục bảo vệ môi trường, xác định nhiệm vụ trọng tâm từ năm 2010 là giáo dục
môi trường cho bậc tiểu học bằng nhiều hình thức phù hợp để xây dựng mô hình
nhà trường xanh-sạch - đẹp.
Vậy môi trường là gì? Từ trước đến nay có nhiều định nghĩa khác nhau về
môi trường nhưng hiện nay người ta đã thống nhất với nhau rằng “ Môi trường
là các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo, lý học, hoá học, sinh học cùng tồn tại
trong một không gian bao quanh con người. Các yếu tố đó quan hệ mật thiết
tương tác lẫn nhau và tác động lên các cá thể sinh vật hay con người cùng tồn
tại và phát triển. Tổng hoá của các chiều hướng phát triển của từng nhân tố này
GV: Nguyễn Thị Nhung

2

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

quyết định chiều hướng phát triển của các cá thể sinh vật của hệ sinh thái và của
xã hội loài người”. Đất nước ta đang trong thời kỳ phát triển nền kinh tế, hàng
hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà
nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa làm cho đời sống nhân dân ngày càng
được nâng cao, nhưng bên cạnh đó có nhiều người do ý thức kém chỉ chú trọng
sự phát triển kinh tế, nên đã góp phần làm suy giảm chất lượng môi trường quá
giới hạn cho phép, đi ngược lại mục đích sử dụng ảnh hưởng đến sức khoẻ của
con người và sinh vật. Những tác động của thị trường cũng len lỏi vào trường
học, trong học sinh khiến cho đội ngũ giáo viên và các bậc cha mẹ phải hết sức
quan tâm, lo lắng như hiện tượng học sinh chơi bom thối, chưa có ý thức giữ gìn

vệ sinh chung, ăn kẹo sinh gôm trong lớp, vứt xả rác bừa bãi, không có ý thức
trong bảo vệ cây xanh, bảo vệ bàn ghế và cơ sở vật chất của nhà trường... Đó
cũng chính là những trăn trở của người làm giáo dục. Phải làm thế nào? Có biện
pháp gì để giáo dục cho thế hệ trẻ trở thành những người có tài đồng thời và có
đức? Chính vì thế đòi hỏi ngành giáo dục không những truyền thụ tri thức cho
học sinh mà phải còn chú trọng đến việc giáo dục cho thế hệ trẻ trở thành người
hiểu biết, có lòng nhân ái và là những người có ích cho xã hội.
Trong thực tế hiện nay khi giáo dục về môi trường có nhiều thuận lợi hơn
đó là qua thông tin đại chúng, qua tranh ảnh, một số hoạt động ở ngoài thực tế
tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến đời sống của con người nên học sinh một
phần nào cũng am hiểu hơn. Nhưng bên cạnh đó sự nhận thức về môi trường của
một số học sinh còn yếu kém một phần do ý thức của các em, một phần trong
các năm vừa qua chưa có sự chỉ đạo thống nhất đưa giáo dục môi trường vào các
bậc học, và chưa có môn học riêng về môi trường, có chỉ là sự cập nhật, lồng
ghép vào trong các môn như tiếng Việt, Khoa học, Địa lý... Nên mức độ tiếp thu
của học sinh còn hạn chế.
Vì vậy trong giảng dạy ngoài việc truyền thụ kiến thức cơ bản, đồng thời
phải lồng ghép việc giáo dục cho học sinh có ý thức bảo vệ môi trường trong
sạch, lành mạnh không những đem lại lợi ích cho hôm nay mà cho cả mai sau.
Học sinh là những chủ nhân trương lai của đất nước, chúng ta phải làm sao cho
GV: Nguyễn Thị Nhung

3

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

thế hệ học sinh có ý thức và góp sức mình vào công cuộc bảo vệ môi trường.

Trong các năm học qua, để giáo dục học sinh có ý thức tốt trong việc bảo vệ môi
trường tôi luôn lồng ghép vấn đề môi trường vào trong bài dạy và tôi nhận thấy
đã được một số hiệu quả nhất định và tôi tiếp tục áp dụng phương pháp này vào
trong năm học 2011 - 2012 và trong những năm tiếp theo với hy vọng góp phần
nâng cao được ý thức cho học sinh để bảo vệ môi trường theo định hướng phát
triển một tương lai bền vững của đất nước, đó cũng chính là lý do mà tôi chọn
đề tài Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5.
2. Mục tiêu nhiệm vụ của đề tài
Đối với các môn Tiếng việt, Khoa học, Địa lí... Trong trường tiểu học tôi
luôn lồng ghép những kiến thức cơ bản về môi trường như: vai trò của môi
trường, các khái niệm về môi trường, sự ô nhiễm của môi trường nói chung và
sự ô nhiễm của môi trường nước, môi trường không khí, môi trường đất, sinh
vật nói riêng và các nguyên nhân dẫn đến sự ô nhiễm đó. Cho nên trong quá
trình giảng dạy tôi luôn vận dụng các phương pháp hữu hiệu để giúp các em vừa
tiếp thu tri thức vừa hiểu biết những vấn đề về môi trường của quê hương đất
nước, có như vậy thì các em mới tham gia tích cực vào các hoạt động, sử dụng
hợp lí, bảo vệ, cải tạo môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống gia đình, có
tinh thần sẵn sàng tham gia xây dựng, bảo vệ quê hương đất nước và trở thành
người công dân có ích cho xã hội sau này.
3. Đối tượng nghiên cứu
Tôi chọn đối tượng nghiên cứu là học sinh khối lớp 4-5 thông qua giảng
dạy môn Tiếng việt, Khoa học, Địa lí...để giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ
môi trường. Bở vì đây là lứa tuổi thiếu niên các em chăm học, vâng lời thầy cô
giáo nên cần giáo dục cho các em ý thức ngay từ khi các em hiểu về môi trường,
những việc làm cụ thể về môi trường. Từ đó các em có ý thức cao hơn trong mỗi
hành vi, việc làm của mình đối với môi trường.
4. Phạm vi nghiên cứu
Học sinh lớp khối lớp 4- 5 trường Tiểu học Trần Phú từ năm 2012 – 2013
đến nay.
GV: Nguyễn Thị Nhung

4

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

5. Phương pháp nghiên cứu
- Kinh nghiệm giáo dục của bản thân trong quá trình giảng dạy.
- Trao đổi với các bộ phận môi trường.
- Nghiên cứu tài liệu liên quan.
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
Trong chương trình Tiểu học mới, vấn đề giáo dục môi trường đã được đề
cập đến, có môn đã dành hẳn một chương nói về môi trường như môn Khoa học
(SGK trang 127) hoặc có bài đề cập đến môi trường như: Mở rộng vốn từ Bảo
vệ môi trường (Luyện từ và câu SGK trang 115), Luật bảo vệ môi trường
(Chính tả SGK trang 103).
Một số bài có một phần nội dung liên quan đến môi trường nhưng SGK
chưa yêu cầu đi sâu khai thác. Ví dụ chương “Vật chất và năng lượng” (Khoa
học) hay “Sông ngòi”, “Vùng biển nước ta” (Địa lý)
Tuy nhiên kiến thức về môi trường vẫn còn mờ nhạt, giáo dục môi trường
chưa được tách ra như một môn học, một số kiến thức chưa thật sự gần gũi với
đời sống xung quanh của các em như khu bảo tồn thiên nhiên SGK/ 115, khu

bảo tồn đa dạng sinh học SGK/ 126 do đó việc tiếp thu của học sinh còn nhiều
khó khăn.
Gần đây nhất, đầu năm học 2008-2009 Sở Giáo dục Đắk Lắk, Phòng
Giáo dục và Đào tạo Krông Ana đã triển khai lồng ghép giáo dục môi trường

vào môn Tiếng Việt, môn Khoa học, Địa lí... đã được giáo viên tiếp thu và ứng
dụng rộng rãi trong toàn ngành. Điều đó chứng tỏ rằng môi trường và giáo dục
môi trường là vấn đề nóng mang tính sống còn của xã hội.
2. Thực trạng
a) Thuận lợi, khó khăn
* Thuận lợi:
GV: Nguyễn Thị Nhung

5

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

- Về phía giáo viên
Đạt trình độ trên chuẩn, đều được tham gia tập huấn lồng ghép giáo dục
môi trường trong từng khối, lớp, theo từng bài cụ thể. Được cấp phát tài liệu tận
tay để lồng ghép khi soạn bài…Có tay nghề vững vàng, có năng lực sư phạm, có
đầy đủ sách giáo khoa, sách hướng dẫn.
Phần lồng ghép giáo dục môi trường chỉ thực hiện ở một số bài qua từng
phân môn như: tiếng Việt, Khoa học, Địa lí… Nội dung lồng ghép thể hiện ở 3
mức độ: toàn phần, bộ phận và liên hệ.
- Về phía học sinh
Đa số học sinh có ý thức giữ gìn vệ sinh trường, lớp xanh-sạch-đẹp, có
thói quen bỏ rác đúng nơi quy định.
100% HS tích cực tham gia các phong trào do liên đội phát động như:
Một phút làm sạch sân trường, chăm sóc tưới cây và hoa trong vườn trường.
+ Sự quan tâm của các bậc phụ huynh cũng góp phần nâng cao giáo
dục bảo vệ môi trường.

* Khó khăn:
- Ý thức bảo vệ môi trường của một số học sinh chưa cao.
- Một số phụ huynh chưa quan tâm đến con em của mình, các em thường
ăn sáng trước cổng trường nên việc xả rác chưa đúng quy định còn nhiều.
- Việc thu gom rác thải của nhiều hộ gia đình xung quanh khu vực trường
chưa tốt.
b) Thành công và hạn chế
* Thành công:
Bản thân tôi đã xác định đúng mục tiêu của bài học đồng thời đã lồng
ghép giáo dục môi trường vào từng bài cụ thể và đạt được kết quả cao trong
việc dạy và học. Kết quả cho thấy học sinh trường tôi đã tự giác vệ sinh lớp học,
bỏ rác, tiểu tiện đúng nơi quy định.
Bên cạnh sự cố gắng của bản thân, tôi còn nhận được sự ủng hộ của các
bậc phụ huynh. Và đặc biệt là những tiến bộ hàng ngày của học sinh, các em đã
GV: Nguyễn Thị Nhung

6

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

có sự tiến bộ rõ rệt về bảo vệ môi trường trong lớp học, trong nhà trường. Sự
tiến bộ và chăm ngoan của các em đã làm tôi thêm vui, thêm phấn chấn và tự tin
vào thành công của mình.
* Hạn chế:
- Công tác giáo dục môi trường đối với một số giáo viên thực hiện chưa
thường xuyên, còn đối phó chỉ dừng lại ở các tiết thao giảng, dự giờ...
- Giáo viên tuân thủ cung cấp những kiến thức mà sách giáo khoa và sách

giáo viên đặt ra, chưa mạnh dạn khai thác những vấn đề có liên quan đến môi
trường vì sợ lệch mục tiêu bài dạy, chưa giúp các em nêu được những việc làm
thực tế của trường của lớp để các em tự giác trong việc bảo vệ môi trường.
Ví dụ: Bài “ Sông ngòi” SGK/ 74, giáo viên không dám khai thác sự cần
thiết phải bảo vệ và khai thác một cách hợp lý vì phần mục tiêu SGV không yêu
cầu.
- Giáo viên còn chú trọng dạy kiến thức, còn xem nặng việc học kiến thức
cơ bản của chương trình hơn là những vấn đề môi trường.
- Việc lồng ghép giáo dục môi trường đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu,
suy nghĩ nên phần lớn giáo viên ngại khó vì không có thời gian.
- Một số học sinh vẫn xả rác không đúng nơi quy định, chưa tích cực
trong lao động dọn vệ sinh trường, lớp.
c) Những mặt mạnh, mặt yếu
* Mặt mạnh:
- Qua nghiên cứu tôi thấy học sinh tiểu học thích ham chơi, hay quà vặt
nên rác thải còn nhiều.
- Các giải pháp trong đề tài này đã giúp học sinh hiểu rõ hơn sự tác động
của môi trường đối với đời sống của con người. Qua đó nâng cao ý thức bảo vệ
môi trường cho các em.
- Ngoài việc tích hợp lồng ghép vào các tiết chính khoá, nhiều giáo viên
đã chú trọng đưa nội dung giáo dục môi trường vào các tiết sinh hoạt ngoại khoá

GV: Nguyễn Thị Nhung

7

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

nhằm đưa các em gần gũi với thực tế, thực hành cho các em thói quen bảo vệ
môi trường ở nhà cũng như ở trường.

* Mặt yếu:
- Công tác tuyên truyền bằng nhiều hình thức rất hạn chế trên địa bàn toàn
xã vì nhà dân ở theo cụm rãi rác không tập trung.
- Việc bố trí cho học sinh tham gia vệ sinh nơi công cộng còn quá ít.
- Chưa có điều kiện tổ chức cho học sinh tham quan những nơi có tác
động xấu như khí thải của nhà máy, nước thải của các khu công nghiệp, bãi rác
lớn của
khu đông dân cư ảnh hưởng đến môi trường sống xung quanh.
d) Nguyên nhân
Qua thực tế giảng dạy nhiều năm ở lớp 4, 5, bản thân tôi được gần gũi
tiếp xúc trao đổi với học sinh, với phụ huynh học sinh, với đồng nghiệp trong
trường để đi đến kết luận. Tình trạng học sinh lớp 4, 5 chưa quan tâm đên việc
bảo vệ môi trường là do những nguyên nhân chủ yếu sau:
+ Do phần lớn là các em ở vùng nông thôn.
+ Do các em chưa có động cơ, thái độ đúng đắn trong việc học bảo vệ
môi trường.
+ Do các em chưa nắm vững được cách bảo vệ môi trường là những công
việc gì.
+ Do các em chưa hiểu thế nào là bảo vệ môi trường?
+ Nhiều em còn có hoàn cảnh khó khăn, các em ít có điều kiện để tìm
hiểu về môi trường
e) Phân tích và đánh giá các vấn đề thực trạng đã nghiên cứu.
Hiện nay, hiện tượng ô nhiễm môi trường đã lan tràn ở khắp mọi nơi từ
đất, nước, đến không khí, từ bề mặt đến các lớp sâu của đất. Nguyên nhân của
của nạn ô nhiễm là các sinh hoạt và hoạt động kinh tế của con người từ trồng
trọt, chăn nuôi, do ý thức của người dân gần trường chưa cao còn bỏ rác ở

GV: Nguyễn Thị Nhung

8

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

những nơi chưa đúng quy định, ngoài ra không kể đến việc ý thức bảo vệ môi
trường của một số học sinh chưa cao…Vấn đề môi trường không phải là môn
học chính nên đa số giáo viên chú trọng nội dung của bài học và dành cho việc
tích hợp còn ít nên đôi khi thiếu thời gian vì vậy giáo viên bỏ qua khâu này. Tình
trạng giáo viên dạy chay không nghiên cứu tìm tòi số liệu, tranh ảnh…để minh
hoạ cho bài học, chưa có sự nghiên cứu đầy đủ về phương thức thực hiện và
cũng như tài liệu giảng dạy về giáo dục môi trường, làm cho tiết học kém hấp
dẫn và không mang tính thuyết phục nên giáo dục cho học sinh chưa mang lại
hiệu quả cao.

3. Giải pháp và biện pháp
a. Mục tiêu của giải pháp và biện pháp
Mục tiêu của việc lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong chương
trình lớp 4, 5 là:
+ Bảo vệ môi trường xung quanh là trách nhiệm của toàn dân.
+ Trong trường học ngoài việc học kiến thức ra giáo viên còn phải dạy
cho học sinh biết bảo vệ môi trường, biết làm một số việc cụ thể như: quét dọn
vệ sinh trường, lớp; tiểu tiện, đổ rác đúng nơi quy định...
+ Giáo dục môi trường tính chất tổng hợp, vừa vận dụng các hiểu biết và
kĩ năng về môi trường.
Ngoài ra còn rèn kỹ năng sống cho học sinh khi tham gia bảo vệ môi

trường từ đó hình thành nhân cách cho học sinh luôn có ý thức bảo vệ môi
trường.
b. Nội dung và cách thực hiện giải pháp, biện pháp
b.1. Lồng ghép giáo dục môi trường thông qua một số bài học cụ thể
b.1.1. Xác định tên bài và mức độ tích hợp trong từng bài:
Tuỳ theo chương trình từng khối lớp để thực hiện tích hợp lồng ghép giáo
dục bảo vệ môi trường. Căn cứ vào tài liệu tập huấn 109 của Bộ giáo dục và đào
tạo ngày 25-27/5/2008 để giáo viên thực hiện lồng ghép vào một số bài cụ thể.
GV: Nguyễn Thị Nhung

9

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

Mức độ
Môn

Tên bài học

Nội dung của

(phương

từng bài

thức )
tích hợp

Gián tiếp

- Những người bạn tốt

- Bảo vệ động vật

(TV/64)

hoang dã

- Kỳ diệu rừng xanh

- Môi trường rừng

Trực tiếp

- Môi trường rừng

Gián tiếp

- Chuyện một khu vườn nhỏ - Môi trường rừng

Trực tiếp

- Hành trình của bầy ong

- Môi trường cây xanh

Gián tiếp

(TV/117)

- Môi trường động vật

Gián tiếp

- Người gác rừng tí hon

- Môi trường rừng

Trực tiếp

- Trồng rừng ngập

- Môi trường rừng, đất

Trực tiếp

mặn(TV/128)

- Môi trường nước,

- Ngu công xã Trịnh Tường

rừng

(TV/75)
- Trước cổng trời (TV/84)
- Đất Cà Mau (TV/90)
Tập đọc

(TV/124)

Gián tiếp

(TV/ 164)
- Luyện tập làm đơn Bài 1 : - Môi trường đất, không

Trực tiếp

Thần chết mang tên bảy sắc khí, rừng
Tập làm
văn

cầu vồng.
- Thuyết trình, tranh luận - Môi trường nước, ánh
(TV/93)

sáng, không khí, đất

- Luyện tập làm đơn

- Môi trường nước,

(TV/111)
không khí.
Luyện từ * Mở rộng vốn từ: Bảo vệ - Động vật hoang dã
và câu

Gián tiếp

Trực tiếp
Trực tiếp

môi trường (TV 115, tr127)
* Luật bảo vệ môi trường

Trực tiếp

Chính tả (Trang 103)
Kể

* Người đi săn và con nai

GV: Nguyễn Thị Nhung

Trực tiếp
10

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

chuyện
- Phòng bệnh sốt rét ( bài
Môi trường xung quanh

Bộ phận

- Phòng bệnh viêm não (bài - Môi trường tài nguyên

Bộ phận

12/16)
Khoa
học

Bộ phận

- Phòng bệnh sốt xuất huyết
( bài 13/28)
14/30)
- Sắt, gang, thép (bài 23/48) - Môi trường tài nguyên
- Đồng và hợp kim của

Bộ phận

đồng ( bài 24/50

Môi trường tài nguyên

Liên hệ

-Gồm, gạch ngói (bài 27/56) - Môi trường không khí,

Liên hệ

- Nhôm

(bài 25/52)

- Xi măng (bài 28/58)

đất

- Cao su (bài 30/62)

- MT không khí, đất

- Chất dẻo (31/64)
- Khí hậu (bài3/72)

- MT không khí
MT rừng, nước

-Sông ngòi (bài4/74)

Địa lý

MT nước, động vật

Liên hệ
Liên hệ
Toàn phần
Toàn phần

- Vùng biển nước ta (B5/77) - MT đất rừng

Toàn phần

- Đất và rừng (Bài 6/79)

- Môi trường sống

Toàn phần

- Dân số nước ta (Bài 8/83)

- Môi trường đất.

Bộ phận

- Nông nghiệp (bài 10/87)

- Môi trường rừng,

Toàn phần

- Lâm nghiệp, thuỷ sản (bài nước, động vật.

Lịch sử

11/83)

- Môi trường đất, không

- Công nghiệp (bài 12/91)

khí

Liên hệ

- Giao thông vận tải (bài - Môi trường tiếng ồn,

Liên hệ

14/96)
- Việt Bắc mồ chôn giặc

không khí
- Môi trường rừng

Liên hệ

-Chiến thắng Điện Biên Phủ - Môi trường rừng

Liên hệ

Pháp

Giáo dục môi trường thông qua các môn học góp phần không nhỏ vào
việc hình thành nhận thức về môi trường và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường
GV: Nguyễn Thị Nhung

11

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

của học sinh, nhưng những kiến thức đó sẽ không vững chắc nếu không được
củng cố, rèn luyện thông qua các hoạt động bằng nhiều hình thức và biện pháp
khác nhau.
b.1.2. Xây dựng các hình thức lồng ghép
* Lồng ghép bằng hệ thống câu hỏi :
Ở những bài học có nội dung mà chúng ta có thể khai thác lồng ghép, khi
soạn bài, bản thân tôi nghiên cứu tìm đặt câu hỏi để trang bị kiến thức hoặc liên
hệ thực tế để học sinh biểu hiện thái độ, hành vi về giáo dục môi trường.
Ví dụ :
1. Bài Những người bạn tốt (Tập đọc trang 64)
- Chú cá heo có đáng yêu không ?
- Em có sợ cá heo bị tiệt chủng không?
- Em muốn nói gì với những người làm nghề biển?
2. Bài Đất Cà Mau (Tập đọc /90)
- Rừng Đước có tác dụng gì?
- Em nghĩ, người đất Cà Mau cần phải làm gì để rừng đước phát huy tác
dụng?
3. Bài Chuyện một khu vườn nhỏ ( Tập đọc/ 102)
- Môi trường sẽ như thế nào nếu mỗi GĐ đều có 1 khu vườn nhỏ trên ban
công như ban công nhà bé Thu?
4. Bài Luyện tập thuyết trình, tranh luận (Tập làm văn/93)
- Nếu em là đất, nước, không khí, ánh sáng em muốn bày tỏ nguyện vọng
gì với con người?
5. Bài Phòng bệnh sốt rét, sốt xuất huyết, viêm não ( Khoa học lớp 5 – tiết
phân phối chương trình 12,13,14 )
- Các em làm gì để phòng những bệnh trên?
6. Bài Việt Bắc mồ chôn giặc Pháp; Chiến thắng Điện Biên phủ (Lịch sử
lớp 5 tiết phân phối chương trình 14-19 )
GV: Nguyễn Thị Nhung

12

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

- Rừng góp phần quan trọng như thế nào trong những chiến thắng oanh
liệt đó?
- Con người cần làm gì để bảo vệ rừng ?
* Lồng ghép dưới dạng bài tập trắc nghiệm
Ví dụ : Khi dạy bài Đất và rừng (Địa lý SGK /79)
Đánh dấu x vào ô trống trước ý đúng :
Chặt phá rừng sẽ
 Mở rộng được nhiều đất đai trồng lúa
 Có nhiều gỗ để đóng đồ đạc.
 Làm xói mòn đất màu.
Dạy bài Sắt, gang, thép; bài Nhôm, bài Đồng (Khoa học).
Em đồng ý với ý kiến nào dưới đây, chọn và ghi chữ cái trước ý đó vào
bảng con
A. Tài nguyên trên Trái Đất là vô tận, con người cứ việc sử dụng thoải
mái.
B. Tài nguyên trên trái đất là có hạn phải sử dụng có kế hoạch và tiết
kiệm.
* Lồng ghép dưới dạng trò chơi học tập:
Thông qua một số trò chơi học sinh thêm hiểu về môi trường nên tôi tổ
chức một số trò chơi như sau:
Ví dụ 1: Trò chơi " Tôi ở đâu? "
- Giáo viên phát cho học sinh 1 mảnh giấy nhỏ, học sinh dùng bút ghi vào

mảnh giấy tên loài cây, 1 loài động vật hoặc 1 loại rác thải ( vỏ kẹo, bao
thuốc....)
Cứ 4 học sinh tham gia chơi phân vai cho mỗi em ( gồm các vai: đất,
nước, thùng đựng rác, bầu trời )
Hướng dẫn học sinh cách chơi: 4 học sinh trên đứng vào các góc lớp, một
số học sinh còn lại đứng thành vòng tròn giữa lớp học, trên tay mỗi em cầm tờ
GV: Nguyễn Thị Nhung

13

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

giấy của mình. Khi giáo viên phát lệnh các em nhanh chóng đọc tờ giấy của
mình và chạy về 1 trong 4 nhân vật trên cụ thể là:
Em có tờ giấy ghi "cá" chạy về em đóng vai “nước”, em có tờ giấy ghi "vỏ
kẹo" chạy về em đóng vai "thùng rác", .....
Yêu cầu học sinh rút ra kết luận: Mọi vật đều phải ở đúng vị trí của nó,
như vậy môi trường sẽ tốt.
Ví dụ 2: Trò chơi "phá rừng".
- Học sinh để tất cả tờ giấy báo cũ cạnh nhau trên mặt đất, sau đó đứng
vào trên tờ báo đó (mỗi học sinh đứng trên 1 tờ báo)
- Tất cả chạy ra ngoài và chạy vòng quanh địa điểm có giấy báo.
- Khi giáo viên ra hiệu thì tất cả nhanh chóng nhảy vào vị trí có giấy báo
( 1 tờ giấy chỉ chứa 1 người ).
- Sau đó ra ngoài chạy tiếp, giáo viên cắt đi một số tờ giấy báo và vỗ tay
cho tất cả nhảy vào lại. Lúc này sẽ có một số người không có chỗ đứng, phải
đứng ra ngoài vòng.

- Cứ tiếp tục như vậy, có nhiều học sinh bị loại ra khỏi vòng.
Qua trò chơi giúp HS nhận xét và hiểu rằng
- Các tờ giấy báo bị mất dần tượng trưng cho hình ảnh vủa việc đất rừng
bị khai thác, lấn chiếm.
- Những người bị loại ra khỏi vòng tượng trưng cho cây cối bị chặt, đốn.
* Học sinh không nên khai thác rừng bừa bãi.
* Đóng vai, diễn kịch
Sau khi học xong bài tập đọc“ người gác rừng tí hon” và nghe kể xong câu
chuyện “Người đi săn và con nai ”tôi tổ chức cho học sinh đóng vai từ đó giáo
dục học sinh có ý thức bảo vệ môi trường rừng, môi trường động vật thông qua
một số việc làm cụ thể.
Ví dụ 1: Khi dạy bài " Người gác rừng tí hon" (Tập đọc 5 tuần 14/124)
- Cho 5 học sinh nhận vai : 1 học sinh đóng vai “bạn nhỏ con người gác

GV: Nguyễn Thị Nhung

14

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

rừng”, 2 học sinh đóng vai “bọn trộm gỗ”, 1 học sinh đóng vai “bà Hai chủ
quán”, 1 học sinh đóng vai “Công an”.
Sau khi đóng vai, yêu cầu học sinh thảo luận.
+ Việc làm của bạn nhỏ có tác dụng gì cho đất đai, khí hậu, động vật.
Từ đó giáo dục HS biết bảo vệ rừng, dũng cảm, đối đầu với những kẻ trộm
gỗ để cứ lấy cánh rừng
Ví dụ 2 : Người đi săn và con nai (Kể chuyện 5 tuần 11/107)

Tổ chức chọc sinh đóng 4 vai :( 1 học sinh đóng vai “người đi săn”, 2 học
sinh đóng vai “dòng suối” khuyên người đi săn đừng bắn con nai, 1 học sinh
đóng vai “ cây trám” tức giận vì người đi săn bắn con nai, 1 học sinh đóng vai“
con nai ”đẹp, thơ ngây làm người đi săn phải thả súng.
Thảo luận sau khi đóng vai:
+ Vì sao người đi săn không bắn con nai? ( Vì con nai đep, ngơ ngác...)
+ Câu chuyện muốn nói với chúng ta điều gì? ( Yêu quý và bảo vệ động
vật trong rừng )
Qua đó giáo dục học sinh luôn có ý thức bảo vệ động vật hoang dã
b.2. Lồng ghép Giáo dục môi trường thông qua tiết sinh hoạt tập thể
Trong những tiết sinh hoạt tập thể đầu tuần hoặc cuối tuần, tôi dành
khoảng 10 - 15 phút để tổ chức cho HS tìm hiểu về môi trường với nhiều hình
thức khác nhau nhằm củng cố, khắc sâu kiến thức về môi trường như : Trò chơi,
đóng vai, triển lãm tranh, đọc thơ, hát....
Để tổ chức thành công tiết sinh hoạt tôi đã tiến hành một số hình thức
lồng ghép, tích hợp sau:
b.2.1. Xây dựng góc môi trường:
Giáo viên dùng 3 tờ rô ky có đóng khung viền giao cho 3 tổ treo ở bức
tường cuối lớp với tên gọi “Góc môi trường tổ...” Trong quá trình học tập, tham
khảo sách báo, các em có thể trưng bày vào góc môi trường của tổ mình những
gì mà mình sưu tầm được, đó có thể là:

GV: Nguyễn Thị Nhung

15

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

- Tranh ảnh về các biện pháp bảo vệ môi trường hoặc tác động của con
người đến môi trường và hậu quả của nó.
- Những bài báo, câu thơ, bài hát, bài văn có liên quan đến môi trường.
Ví dụ:
* Thơ:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây, núi đá ta cùng đánh Tây
Núi giăng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù.
(Việt Bắc - Tố Hữu)

Ôi ! Chiếc mũ vải mềm dễ thương như một bàn tay nhỏ
Chẳng làm đau một chiếc lá trên cành
(Bài ca Xuân 68 - Tố Hữu)
Tiếng chổi tre
Sớm tối đi về
Giữ sạch lề
Đẹp lối
Em nghe.
(Tiếng chổi tre - Tố Hữu)
* Bài hát
- Bài : Rừng xanh yêu thương
".Em đến với rừng đâu chỉ vì rừng xanh thân thương. Em đến với rừng mang cả
một niềm tin ước mơ. Em đến với rừng bởi rừng xanh yêu thương".
- Bài : Tình cây và đất " Đất vắng cây đất ngừng ngừng hơi thở, cây thiếu
đất cây sống sống với ai"
* Truyện đọc
GV: Nguyễn Thị Nhung

16

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

" Khát vọng sống " (Kể chuyện lớp 4- tuần 32)
Hoặc các em có thể tự sáng tác bằng nhiều cách :
- Tự vẽ tranh cổ động về chủ đề môi trường
- Viết khẩu hiệu cổ động về môi trường với lời lẽ ngắn gọn, cô đọng và ý
nghĩa.
Ví dụ:
+ Bảo vệ môi trường như bảo vệ chính con ngươi của mắt mình!
+ Đừng phá huỷ vẻ đẹp của thiên nhiên!
+ Để rừng mãi xanh !
+ Người ơi, đừng phá rừng!
b.2.2. Tổ chức biểu diễn tuyên truyền về môi trường
Tận dụng thời gian 15 phút đầu giờ hoặc tiết Hoạt động ngoài giờ lên lớp,
tiết Sinh hoạt cuối tuần tôi cho các em biểu diễn những gì mà mình đã trưng bày
ở góc môi trường của tổ dưới nhiều hình thức:
+ Thuyết minh cho tranh ảnh mình sưu tầm hoặc vẽ được.
+ Đọc thơ
+ Hát
+ Đọc truyện
b.2.3. Lập sổ theo dõi:
Bất cứ công việc gì dù lớn hay nhỏ, muốn đạt hiệu quả cao cần phải biết
khen chê đúng lúc, đúng người và đúng sự việc. Để làm được điều đó tôi đã
hướng dẫn mỗi tổ lập sổ theo dõi (theo mẫu)

STT

Họ và tên

Việc làm vì môi
trường

Việc làm ảnh
hưởng đến

Thời gian

môi trường

1
2
3

GV: Nguyễn Thị Nhung

17

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

Vào tiết sinh hoạt cuối tuần, các tổ tổng kết trước lớp, giáo viên nhắc nhở
những học sinh nào còn vi phạm đồng thời tuyên dương khen, thưởng những
học sinh có hành động, việc làm tác động đến môi trường dù chỉ là những tràng

pháo tay, những lời khen nhưng đó là niềm động viên rất lớn, là cách để nhân
điển hình và giáo dục các em ý thức bảo vệ môi trường.
Sau khi sinh hoạt cuối tuần xong tôi yêu cầu tổ trưởng của từng tổ đánh
dấu những việc thành viên trong tổ đã làm được những công việc gì, ghi rõ thời
gian làm việc, sau đó tôi tổng hợp lại để khen thưởng, xếp loại thi đua vào cuối
tháng.
b.2.4. Xây dựng góc sinh giới
Ở vườn trường, chọn một địa điểm kích thước khoảng 10m x 10m làm góc
sinh giới. Nội dung góc sinh giới có thể là:
+ Các cây cảnh
+ Các cây thuốc nam
+ Hòn non bộ
+ Bể cá cảnh
+ Một số vật có ích: ếch, nhái,...
Một số tiết học có liên quan như: Sự sinh sản của thực vật có hoa (Khoa
học/ 104), Cây con có thể mọc lên từ một số bộ phận của cây mẹ (Khoa học/
110), Sự sinh sản của ếch (Khoa học/ 116) ... có thể tổ chức ở góc sinh giới giúp
học sinh nắm bài tốt hơn, vừa bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên và ý thức, hành vi
bảo vệ thiên nhiên.
Riêng biện pháp cuối cùng Xây dựng góc sinh giới bản thân tôi rất tâm
đắc nhưng vẫn còn nằm trong ý tưởng chưa thể thực hiện được vì không đủ điều
kiện về cơ sở vật chất, con người, cũng như nguồn kinh phí
b.3. Đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin vào việc lồng ghép
Hiện nay công nghệ thông tin ngày càng phát triển mạnh mẽ. Ở mỗi
trường đều được trang bị nhiều thiết bị dạy học đó là điều kiện thuận lợi để giáo
viên khai thác tài liệu, thông tin, hình ảnh, video,... và cũng dễ dàng chuyển tải
GV: Nguyễn Thị Nhung

18

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

nội dung đó đến với học sinh nhằm kích thích sự hứng thú, niềm say mê khi tiếp
thu những vấn đề về môi trường.
Muốn dạy các vấn đề liên quan đến môi trường, chúng ta chỉ việc vào
Google hoặc vào Thư viện trực tuyến Violet để download về, sau đó sử dụng
phần mềm PowerPoint 2003 để soạn thảo trình chiếu
Nếu hình ảnh download xuống bị mờ ta có thể sử dụng phần mềm Office
Picture Manager để điều chỉnh
Đối với phim, khi download về thường có định dạng đuôi là flv, cần phải
dùng phần mềm để chuyển “flv” sang “avi” hoặc “mpg” mới đưa vào
PowerPoint trình chiếu được. Nếu đoạn phim download xuống quá dài làm ảnh
hưởng đến tiết dạy tôi có thể sử dụng phần mềm Movie Maker để cắt, ghép
phim tư liệu
Ví dụ: Khi dạy bài “Môi trường” - Khoa học 5
Ngoài những hình ảnh trong SGK tôi có thể download hàng loạt hình ảnh
về môi trường rừng, môi trường nước, môi trường làng quê, môi trường đô thị,
…để phục vụ bài dạy.
Hoặc bài “Đất và rừng”, tôi cho học sinh xem một đoạn phim về nạn cháy
rừng hoặc chặt phá rừng, sau đó yêu cầu học sinh:
+ Hiện trạng rừng ở nước ta.
+ Hiện trạng đó ảnh hưởng gì đến môi trường ?
+ Cần có những biện pháp gì để bảo vệ rừng ?
Đó chính là cơ sở giúp tôi khắc sâu kiến thức và thực hiện hiệu quả cao
trong việc lồng ghép tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường đến học sinh.

c. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp

Trong giảng dạy, người giáo viên tiểu học lên lớp giảng dạy nhiều môn
học nên thật sự phải có kiến thức, am hiểu các lĩnh vực khác nhau của cuộc
sống. Phải trang bị cho mình một phương pháp giảng dạy khoa học, dễ hiểu

GV: Nguyễn Thị Nhung

19

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh thì mới đáp ứng được
yêu cầu dạy học hiện nay.
Để thực hiện các biện pháp, giải pháp cần có những điều kiện và yếu tố
sau:
+ Giáo viên phải hiểu biết sâu rộng về kiến thức về môi trường, dành
nhiều thời gian đọc sách báo tài liệu tham khảo, tìm hiểu kỹ những gì thuộc về
môi trường để lồng ghép phù hợp với từng bài....
+ Hướng dẫn học sinh vận dụng kiến thức khoa học vào thực tiễn một số
việc cụ thể trong lớp, trường góp phần bảo vệ môi trường.
+ Phát huy tính tự giác, tích cực trong học sinh thường xuyên tham gia các
hoạt động phong trào để bảo vệ môi trường không khí, môi trường nước...từ đó
các em biết sử dụng tiết kiệm, hợp lí
d. Mối quan hệ giữa các giải pháp và biện pháp
Qua quá trình nghiên cứu tôi vận dụng linh hoạt các biện pháp và giải
pháp đã đề ra thì học sinh sẽ lĩnh hội tri thức về bảo vệ môi trường một cách
chủ động từ đó giúp học sinh thích thú khi tham gia làm những việc bảo vệ môi
trường. Vì vậy biện pháp và giải pháp trên có quan hệ lôgic với nhau, trong đó

biện pháp 1 là cơ sở và làm tiền để cho biện pháp 1,2 đồng thời biện pháp 3
mang lại hiệu quả thiết thực cho biện pháp 1 và 2.
e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
Học sinh nắm chắc các nội dung được lồng ghép nhằm vảo vệ môi trường
qua từng bài, từng môn học cụ thể. Vì thế tỷ lệ học sinh thích tham gia vào bảo
vệ môi trường ngày càng tăng. Cụ thể
Hiểu rõ

Kết quả

ý nghĩa
Tích cực tham gia
BVMT tại lớp,
trường, nơi ở

Thờci gian
- Trướ
khi áp Lớ
5Ap
dụngGV:
đề Nguyễn
tài
Thị Nhung

TS
32
HS

SL

%

16

50.0
20

Bước đầu biết làm

Chưa tự giác có

một số việc

một số hành vi

BVMT xong chưa

tác động xấu đến

thường xuyên
SL
%

môi trường
SL
%

10

6

31,2

Trường TH Trần phú

18,8


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

- Sau khi áp
dụng đề tài
4. Kết quả

4B
5A
4B

30
32
30

15
29
25

50,0
90,7
83,3

10
2
3

33,3
6,2
10,0

5
1
2

16,7
3,1
6,6

Qua nhiều năm thực hiện lồng ghép giáo dục môi trường vào nội dung
giảng dạy, bản thân tôi đã thu được những kết quả đáng kể :
- Thu hút các em tham gia vào góc môi trường góp phần làm cho lớp học
thêm khang trang, đẹp đẽ.
- Ý thức bảo vệ môi trường của các em được nâng lên rõ rệt phần lớn các
em biết vận dụng kiến thức, lí thuyết thành những việc làm cụ thể phù hợp với
lứa tuổi như:
+ Tự giác tham gia vào việc dọn vệ sinh lớp học và xung quanh khu vực
trường sạch sẽ, thường xuyên chăm sóc và bảo vệ cây xanh trong khuôn viên
trường.
+ Bước đầu các em biết tham gia dọn vệ sinh thôn xóm nơi em ở, trồng
cây xanh quanh nhà, giữ gìn vệ sinh nhà ở và vệ sinh cá nhân sạch sẽ...
+ Nhiều năm liền lớp tôi phụ trách đều đạt danh hiệu lớp xuất sắc, chi đội
vững mạnh và luôn đi đầu trong phong trào “Lớp học thân thiện, học sinh tích

cực”.
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Để thực hiện tốt việc lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình
chính khóa bản thân giáo viên cần :
- Nghiên cứu toàn bộ chương trình, nghiên cứu từng môn học, từng bài
học để khai thác nội dung cần lồng ghép.
- Phải nghiên cứu bài kỹ, tìm những hình thức lồng ghép phù hợp thông
qua hệ thống câu hỏi, bài tập, trò chơi, đóng vai,...
- Luôn thay đổi hình thức để tạo hứng thú học tập cho học sinh.

GV: Nguyễn Thị Nhung

21

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

- Thường xuyên kiểm tra việc nhận thức của học sinh về môi trường, kịp
thời bổ sung, điều chỉnh những nhận thức lệch lạc.
- Khen thưởng kịp thời để động viên những học sinh có nhận thức đúng
đắn về môi trường hoặc có những hành động tốt về môi trường.
2. Kiến nghị
Nhà trường quan tâm đầu tư xây dựng góc sinh giới, tạo điều kiện để đề
tài được triển khai rộng rãi ở tất cả các khối lớp.
Trên đây là những vấn đền mà bản thân tôi đã thực hiện và đúc kết lại
thành một kinh nghiệm nhỏ về lồng ghép giáo dục để nâng cao ý thức của học
sinh về bảo vệ môi trường. Rất mong Hội đồng sáng kiến kinh nghiệm các cấp

góp ý để đề tài của tôi từng bước hoàn thiện hơn.

Buôn Trấp, ngày 20 tháng 01 năm 2015
Người viết

Nguyễn Thị Nhung

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN CẤP TRƯỜNG
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….....

GV: Nguyễn Thị Nhung

22

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5
…………………………………………………………………………..
…………………………………………

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SKKN

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN CẤP HUYỆN
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….....
…………………………………………………………………………..

……………………………………..
GV: Nguyễn Thị Nhung

23

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SKKN

GV: Nguyễn Thị Nhung

24

Trường TH Trần phú


SKKN : Lồng ghép giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ở lớp 4, 5

TÀI LIỆU THAM KHẢO
STT

Tên tài liệu

Tác giả

1

Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4, 5

2

Sách giáo khoa Lịch sử và Địa lí lớp 4, 5

3

Sách giáo khoa Khoa học lớp 4, 5

4

Tập thơ Tố Hữu

5

Nguyễn Minh Thuyết
Nhà xuất bản Giáo dục 2009
Nguyễn Minh Thuyết
Nhà xuất bản Giáo dục 2009
Nguyễn Minh Thuyết
Nhà xuất bản Giáo dục 2009
Tố Hữu
Nhà xuất bản giáo dục giải

Tài liệu bảo vệ môi trường và tài nguyên
thiên nhiên

phóng năm 1974
Nguyễn Khoa Lanh

Nhà xuất bản giáo dục năm
1998
P. A. Ruđich, Nguyễn Văn
Hiếu dịch

6

Tài liêu Tâm lý học

- NXB Mir Macxcơva, nhà xuất
bản thể dục thể thao Hà Nội
năm 1986

GV: Nguyễn Thị Nhung

25

Trường TH Trần phú