QUI TRÌNH THEO DÕI, CHĂM SÓC VÀ RÚT ỐNG CHO BỆNH NHÂN MỞ KHÍ QUẢN

B
TR

GIÁO D C VÀ ÀO T O
NG

I H C TH NG LONG

Khoa

i ud

ng

NGUY N TH H NG TÁCH
Mã sinh viên: B00070

QUI TRÌNH THEO DÕI, CH M SÓC VÀ
RÚT

NG CHO B NH NHÂN M

CHUYÊN

T T NGHI P C

KHÍ QU N

NHÂN H VLVH

HÀ N I – Tháng 1 n m 2012

B
TR

GIÁO D C VÀ ÀO T O
NG

I H C TH NG LONG

Khoa

i ud

ng

NGUY N TH H NG TÁCH
Mã sinh viên: B00070

QUI TRÌNH THEO DÕI, CH M SÓC VÀ
RÚT

NG CHO B NH NHÂN M

CHUYÊN

T T NGHI P C

Ng

ih

KHÍ QU N

NHÂN H VLVH

ng d n KH:
Ti n s . BS. QUÁCH TH C N

HÀ N I - Tháng 1 n m 2012

Thang Long University Library


L IC M

N

V i lòng kính tr ng và bi t n sâu s c, tôi xin bày t l i c m n chân
thành t i:
ng y, Ban giám hi u, khoa i u d

ng tr

ng

i h c Th ng Long đã t o

đi u ki n thu n l i nh t cho tôi trong quá trình h c t p và hoàn thành chuyên đ .
c bi t tôi xin chân thành c m n đ n Ti n s , Bác s Quách Th C n Phó

vi n tr

ng B nh vi n Tai M i H ng trung

vi c nh ng đã giành nhi u th i gian t n tình h

ng, m c dù r t b n r n v i công
ng d n, ch b o, cung c p tài li u

và nh ng ki n th c quý báu, giúp tôi th c hi n chuyên đ này.
V i t t c lòng thành kính tôi xin chân thành c m t và bi t n sâu s c đ n
các giáo s , phó giáo s , ti n s trong h i đ ng đã thông qua chuyên đ và h i
đ ng ch m khóa lu n t t nghi p đã đóng góp cho tôi nh ng ý ki n quý báu giúp
tôi hoàn thành t t chuyên đ .
Tôi c ng xin chân thành c m n t p th y bác s và nhân viên khoa c p c u B7
b nh vi n Tai M i H ng trung

ng, b môn Tai M i H ng tr

ng đ i h c Y Hà

N i đã t o đi u ki n giúp đ tôi trong quá trình nghiên c u và th c hi n chuyên đ
này.
Tôi c ng xin chân thành c m n các anh ch , các b n đ ng nghi p và bè b n
c a tôi đã c v , đ ng viên và ng h tôi trong quá trình th c hi n chuyên đ .
Cu i cùng tôi xin bày t lòng bi t n, kính yêu đ n cha m , ch ng con và
nh ng ng

i thân trong gia đình đã giành cho tôi tình th

đi u ki n h c t p và tr

ng yêu vô b đ tôi có

ng thành nh ngày hôm nay.
Hà N i, ngày 19 tháng 01 n m 2012
Nguy n Th H ng Tách


TV N
M khí qu n là m t ph u thu t r t ph bi n trong chuyên khoa Tai M i
H ng, g n nh không th thi u trong th c hành lâm sàng tai m i h ng hi n nay.
Tuy nhiên m khí qu n m i ch là b

c đ u c a vi c đi u tr , không ph i ch có

m khí qu n mà c n ph i m t quá trình theo dõi, ch m sóc và rút ng t m , th m
chí nghiêm ng t m i b o đ m đ
m ng ng

c k t qu đi u tr , th m chí nguy hi m đ n tính

i b nh. Nh m tìm hi u v gi i ph u, sinh lý thanh khí ph qu n, tri u

ch ng lâm sàng và các ch đ nh, bi n ch ng c a m khí qu n. Cách theo dõi, ch m
sóc hàng ngày c ng nh quy trình rút ng, đang th c hi n t i khoa c p c u B7
B nh vi n Tai M i H ng trung

ng. T đó rút ra nh ng kinh nghi m, đ xu t

nh ng ý ki n giúp cho công tác ch m sóc ngày càng t t h n. Chúng tôi th c hi n
chuyên đ nh m các m c tiêu sau:
1.

Mô t các ch đ nh, tri u ch ng lâm sàng và bi n ch ng c a m khí
qu n.

2.

Qui trình theo dõi, ch m sóc và rút ng cho b nh nhân m khí qu n.

1

Thang Long University Library


N I DUNG
1. NH C L I S

L

C GI I PH U SINH LÝ THANH KHÍ QU N

1.1. Gi i ph u khí qu n [10]
Khí qu n là m t ng d n n m

c và ng c, bao g m 16 - 20 s n hình ch C

n i nhau b i m t lo t dây ch ng vòng, đóng kín

phía sau b i 1 l p c tr n t o

nên thành màng. Khí qu n chia đôi thành ph qu n g c ph i và trái
x

ng c. Lòng c a khí qu n đ

ngang t m

c tr i kín b i l p niêm m c bao g m t bào bi u

mô, t bào gi tr . Xen gi a t bào gi tr là nh ng t bào niêm m c hình chén và t
bào tuy n.
a. V trí
Khí qu n n m trên đ
đ

ng gi a, t đ t s ng c C6, xu ng d

i và ra sau theo

ng cong c a c t s ng, h i l ch ph i (do cung đ ng m ch ch đ y).

b. Liên quan
- Liên quan
Phía tr

c :

c, eo tuy n giáp dính ch c vào khí qu n

nông là các c , m c vùng c .
cùng,

d

i là t nh m ch giáp d

các vòng s n 2, 3, 4.
i, đ ng m ch giáp d

i

tr em là tuy n c. Phía sau khí qu n là th c qu n (h i l ch trái). Hai bên

là m ch máu, th n kinh c . Th n kinh qu t ng

c n m trong vách gi a th c qu n

và khí qu n.

Hình 1: Hình thanh khí qu n nhìn t phía sau [10]
2


* Gi i ph u khí qu n
- Liên quan

ng c:

Khí qu n n m trong trung th t và đ
b ng các d i x ch c. Phía tr

c c đ nh vào trung tâm g n c hoành

c là thân đ ng m ch cánh tay đ u, đ ng m ch c nh

chung trái, t nh m ch tay đ u trái và tuy n c. Th c qu n n m sau khí qu n và l ch
trái.
c. M ch máu và th n kinh
ng m ch:
Khí qu n nh n máu t các nhánh khí qu n c a đ ng m ch giáp d
thân giáp c thu c đ ng m ch d

i, c a

i đòn. Khí qu n còn nh n máu t đ ng m ch

giáp trên và đ ng m ch ph qu n.
T nh m ch:
Các cu ng t nh m ch c a khí qu n đ vào t nh m ch

hai bên c a khí qu n,

d n v đám r i t nh m ch k c n, các t nh m ch tuy n giáp.
Th n kinh:
Nh n chi ph i t các h ch giao c m c và các th n kinh qu t ng c.
1.2. Gi i ph u thanh qu n [10]
- C u trúc x

ng – s n:

Các s n chính c a thanh qu n bao g m: s n giáp, s n nh n, s n thanh thi t,
s n ph u .

c phát tri n t các y u t t o s n c a cung mang 4,5 và 6.

- Các h th ng ti p n i (các kh p và các màng).
+ Màng nh n – khí qu n: n m

th p liên k t v i b s n nh n v i khí qu n.

+ Màng giáp móng : n i thân và s ng l n c a x
trên c a cánh và các n p c a s n giáp phía d
+ Màng móng - thanh thi t: n i m t tr
x

ng móng

phía trên, b

i
c c a thanh thi t và b sau c a

ng móng.
+ Các dây ch ng c a thanh thi t.
+ Các dây ch ng n i thanh qu n.
- Các c :
+ C nh n - giáp
+ C nh n - ph u sau.

3

Thang Long University Library


+ Các nh n - ph u bên.
+ Các c liên ph u (hay các c ph u chéo và ngang).
+ C giáp - ph u d

i.

S nn p
thanh thi t
X ng
móng

S n
giáp

M u
thanh
qu n

S n
nh n

S n
giáp

Hình 2: Hình nh c t đ ng ngang qua thanh qu n nhìn t phía sau

- Chi ph i th n kinh và t

i máu.

+ Chi ph i th n kinh: Th n kinh thanh qu n trên và d

i (nhánh c a dây X)

chi ph i.
+

ng m ch: G m 3 nhánh.
ng m ch thanh qu n trên và d

i xu t phát t đ ng m ch c nh ngoài qua

trung gian đ ng m ch giáp tr ng trên.
ng m ch thanh qu n sau tách ra t đ ng m ch d

i đòn qua trung gian

thân giáp.
C - vai sau đó là đ ng m ch giáp d
+ T nh m ch: đ

i.

ng đi c a t nh m ch song song v i các đ

ng đi c a đ ng

m ch.
+ H th ng b ch huy t: m ng l
nh ng t ng trên và d

i b ch huy t niêm m c r t phát tri n

i thanh môn, chúng h u nh không t n t i trên các

dây thanh.
4


1.3. Sinh lý c a thanh - khí qu n [11]
1.3.1. Ch c n ng hô h p
Th hi n qua s d n không khí t h ng xu ng ph i và ng

c l i, t i thanh

qu n có s khác nhau gi a hai đ ng tác th , khi th vào thì thanh môn m ra t i
đa, trái l i khi hít vào thì thanh môn ch m ra v a ph i. B t kì s b t th

ng nào

t i vùng thanh-khí qu n nh li t c m ho c co th t c khép, s phù n niêm m c
hay u thì lòng thanh - khí qu n s h p l i và gây ra khó th .
- ánh giá ch quan, theo đa s các tác gi :
+ T t: Khi b nh nhân có th th nh bình th

ng.

+ Khá: Khi b nh nhân khó th khi g ng s c.
+ Kém: Khi b nh nhân không th rút ng ho c đeo Canule.
đánh giá khách quan ch c n ng thông khí ph i, t ch c y t th gi i đ a

-

ra 18 thông s trong đó có 3 ch s chính là:
+ Dung tích s ng - FVC, ho c VC.
+ Th tích th ra g ng s c trong giây đ u tiên - FEV1.
+ T FEV1 và VC tính ra ch s Tifenneau là t l (FEV1/FVC)X100 là ch
s quan tr ng xác đ nh h i ch ng t c ngh n.
1.3.2. Ch c n ng b o v đ

ng hô h p

Nh có ph n x đóng thanh môn và ho m i khi có d v t h i cay nóng, khó
ch u vào đ n thanh qu n. Ph n x này r t nh y, h i kích thích ch c n ch m vào
đ

ng niêm m c c a đ

ng hô h p trên c ng đ gây ra ngh t th và gây ra s c

s a. Ph n x này b t ngu n t s c m giác c a niêm m c h ng. N u niêm m c m t
c m giác ph n x c ng b gi m ho c m t. S đóng thanh môn đ

cđ mb ob i

s co th t c a 3 thành ph n: Thanh thi t và n p ph u - thanh thi t, dây thanh gi

và th 3 là dây thanh. a s tác gi th ng nh t r ng thanh thi t và n p ph u - thanh
thi t ch đóng vai trò trong b o v đ

ng th , chính dây thanh m i đóng vai trò

ch y u.
1.3.3. Ch c n ng nói
Th hi n qua s phát âm nh s rung đ ng c a 2 dây thanh. ây là ch c n ng
quan tr ng đ ti p xúc giao l u truy n đ t thông tin... đóng vai trò quan tr ng
trong s phát tri n xã h i.
5

Thang Long University Library


ÁNH GIÁ TÌNH TR NG KHÓ TH

2. MÔ T

NH VÀ CÁC BI N CH NG C A M
2.1.

THANH QU N, CH

KHÍ QU N

nh ngh a c a m khí qu n
M khí qu n là t o ra

mà không ph i đi qua đ

khí qu n 1 con đ

ng t t cho không khí ra vào ph i

ng hô h p trên (t c là thanh qu n h ng và m i)

2.2. Nguyên nhân gây khó th thanh qu n [5]
2.2.1. Khó th thanh qu n do viêm nhi m
- Viêm thanh qu n phù n h thanh môn: th
b ng tri u ch ng viêm long đ

ng g p

tr nh , b t đ u

ng hô h p (m i, h ng), tr s t, ho, ch y m i r i b t

đ u xu t hi n khó th ngày càng t ng, có khi di n bi n r t nhanh. Do đó c n phát
hi n k p th i, theo dõi sát và đi u tr tích c c.
Gi i quy t c p c u b ng tiêm t nh m ch ch m Solu Medrol 40mg, k t h p
cho th oxy và kháng sinh.
N u không đ khó th , ph i m khí qu n.
- Viêm thanh qu n c p do cúm: b nh nhân có các tri u ch ng c a cúm nh
đau đ u, đau ng

i, s t nóng, h t h i, ch y m i, đau rát h ng khó th thanh qu n

xu t hi n và di n bi n r t nhanh.
- Viêm thanh qu n rít: th

đêm

ng g p

tr em t 2-6 tu i, b nh xu t hi n v

m t đ a tr bu i chi u v n n ch i bình th

ng. Tr đang ng , đ t ng t t nh

d y, ho s c s a, gi y d a, khó th thanh qu n k ch phát, ng t th , kèm theo có
ti ng rít thanh qu n, m t tím tái. C n khó th kéo dài trong vòng vài phút r i qua,
tr ng tr l i. Ngày hôm sau tr
xu t hi n c n t

n ch i bình th

ng.

êm ti p theo l i có th

ng t .

đ phòng tái phát nên n o VA cho tr .
- Viêm thanh qu n do s i: Có th xu t hi n trong khi s i m c, có th xu t
hi n khi s i bay. Th sau s i th

ng n ng và nguy hi m.

Ngoài tri u ch ng c a s i b nh nhân có khó th thanh qu n, khàn ti ng, ho

ông ng.
- Viêm thanh qu n b ch h u: Th

ng th phát sau b ch h u h ng, hi n nay

còn r t hay g p. Khó th thanh qu n t t , t ng d n.
- Viêm thanh qu n do lao: G p

ng
6

i l n, th

ng th phát sau lao ph i.


Trên b nh nhân lao ph i xu t hi n khàn ti ng, ho khan, khó nu t và khó th .
Soi h ng, thanh qu n th y niêm m c b n, nh t nh t; t n th

ng

thanh

qu n tu giai đo n có th th y thanh qu n d y xù xì, sùi ho c loét ho i t .
i u tr lao thanh qu n ph i k t h p v i đi u tr lao ph i.
- Viêm thanh khí ph qu n ng t th : do virút h p bào đ

ng th có b i

nhi m vi khu n.

Quá trình phù n h thanh môn nhanh chóng lan xu ng khí ph qu n, phù
n kèm theo t ng ti t nh y quánh làm bít t c khí ph qu n.
B nh th

ng g p

khó th h n h p, th

tr nh v i tri u ch ng nhi m trùng, nhi m đ c n ng,

m ch, khò khè, không có ti ng rít.

Di n bi n r t nhanh, có th t vong sau vài gi m c dù đ
i u tr ph i k t h p ch ng kh

th

(m

c đi u tr .

khí qu n, th

oxy, nh

Alphachymotrypsin làm tan khuôn t huy t), ch ng nhi m đ c, nhi m trùng.
2.2.2. Khó th thanh qu n do d v t đ

ng th

Chú ý khai thác h i ch ng xâm nh p và các tri u ch ng sau h i ch ng
xâm nh p.
2.2.3. Khó th thanh qu n do kh i u
a. Các kh i u lành tính
- Papilom thanh qu n: là lo i u sùi lành tính, lan r ng, d tái phát. Th
g p

ng

tr em.
B nh nhân khàn ti ng, m t ti ng, khó th

thanh qu n đi n hình, th nh

tho ng có c n ng t th do co th t thanh qu n ho c do b i nhi m.
- Polyp thanh qu n: là lo i u lành tính

thanh qu n, hay g p

ng

Tri u ch ng chính là khàn ti ng, có khi nói gi ng đôi, không nói đ

i l n.
c to, ít

khi khó th .
b. Kh i u ác tính:
- Ung th thanh qu n: Th

ng g p

nam gi i, 40 - 60 tu i.

Là lo i ung th xu t phát t trong lòng thanh qu n, sau m t th i gian có th
lan ra ngoài ranh gi i c a thanh qu n.
Tri u ch ng b t đ u là khàn ti ng, ngày càng t ng, ti ng nói to và c ng.
Khó th thanh qu n lúc đ u nh , khi g ng s c, sau đó khó th ngày càng t ng và
7

Thang Long University Library


khó th liên t c. Kèm theo b nh nhân có ho khan và đau. Cu i cùng b nh nhân
nu t khó, nu t đau và không dám nu t.
Soi thanh qu n làm sinh thi t đ ch n đoán xác đ nh.
- Ung th h h ng thanh qu n: th

ng g p

nam gi i, 45-65 tu i ng n có

th lan vào thanh qu n. Ung th h h ng thanh qu n g p nhi u h n ung th thanh
qu n, di n bi n nhanh h n và tiên l

ng c ng n ng h n.

Soi h h ng, thanh qu n sinh thi t kh i u, làm h ch đ đ ch n đoán xác đ nh.

Hình 3: K thanh qu n giai đo n 3

2.2.4. Khó th thanh qu n do d t t b m sinh
- M m s n thanh qu n: Gây khó th thanh qu n ngay t khi m i đ kèm
theo có ti ng rít thanh qu n m i khi hít vào.
2.2.5. Khó th thanh qu n do ch n th
Ch n th

ng

ng làm đ ng d p ho c phù n thanh qu n. Ch n th

ng có th do

tai n n giao thông, tai n n lao đ ng, t t , do bom đ n...
S o h p thanh qu n sau ch n th

ng, sau viêm nhi m ho c sau ph u thu t.

2.2.6. Khó th thanh qu n do li t c m thanh qu n
Có th li t c m m t bên ho c c hai bên.
Li t c m hai bên do nguyên nhân

nhân não: đ non, đ khó gây phù n

và ch y máu não, do nhi m khu n và nhi m virút (b i li t), do chèn ép và thi u
máu thân não.
Li t c m thanh qu n m t bên: Th
8

ng g p

bên trái, do ch n th

ng


ho c do chèn ép (kh i u

c , tuy n giáp, kh i u trung th t...).

Tri u ch ng khó th thanh qu n đi n hình v i đ c đi m n i b t là ti ng rít
thanh qu n, ti ng ho, ti ng khóc khác th

ng.

Hình 4: Li t dây thanh m t bên
2.3. ánh giá tình tr ng khó th [5]
2.3.1 Tri u ch ng khó th thanh qu n
-

Tri u ch ng chính:
+ Khó th vào.
+ Khó th ch m.
+ Khó th có ti ng rít.

-

Tri u ch ng ph :
+ Co kéo c hô h p, hõm trên c.
+ Tím tái.
+ Thay đ i gi ng.

+ Qu y khóc ho ng h t ( tr nh ).
+ Bi n đ i sinh hóa máu.

2.3.2. Các giai đo n c a khó th
- Giai đo n 1: Khó th khi g ng s c.

i v i tr nh khó th xu t hi n khi

tr khóc ho c bú. Do đó không nên th m khám nhi u đ tránh gây cho tr khó th .
- Giai đo n 2: Khó th thanh qu n đi n hình v i đ y đ các tri u ch ng
chính và tri u ch ng ph .
- Giai đo n 3: Khó th thanh qu n không đi n hình,có c n ng ng th , có
r i lo n nh p th , tím môi và đ u chi.
9

Thang Long University Library


2.4. Ch m sóc b nh nhân khó th [4]
- C n c p c u tích c c k p th i n u không b nh nhân s t vong trong tình
tr ng êm đ m gi hi u.
- Cho b nh nhân ngh ng i, tránh th m khám làm xét nghi m nhi u l n.
- Cho th Oxy.
- Can thi p đi u d

ng theo y l nh bác s .

- Theo dõi nh p th 30 phút/1 l n. Theo dõi các d u hi u khó th đ báo bác s
x lý k p th i.
2.5. Ch đ nh [8]

2.5.1 Nh ng ch đ nh c đi n
Trong tr
ch n th

ng h p bít t c đ

ng hô h p trên kh i u, do viêm, do d v t, do

ng vùng c và thanh qu n c th :

- D v t th c qu n.
- U h h ng hay U th c qu n, giáp tr ng chèn ép vào khí qu n.
- Viêm thanh qu n phù n , b ch h u thanh qu n, d

ng gây phù n thanh qu n.

Hình 5: Kh i u sùi thanh qu n gây b t kín lòng thanh qu n gây khó th
2.5.2 Nh ng ch đ nh m i
- M khí qu n trong b i não th hành não.
- Trong u n ván, c n co th t liên t c.
- M khí qu n đ phòng ch y máu tràn ng p vào đ
thu t đ
ho đ

ng m t c , ph u thu t l ng ng c
c.
10

ng th trong ph u

đ ng nhi u đ m mà b nh nhân không


- M khí qu n trong suy hô h p n ng

đ ng đ m dãi nhi u.

2.6. Các bi n ch ng c a m khí qu n [8]
2.6.1 Bi n ch ng trong khi ph u thu t
- Ch y máu t nh m ch t các t nh m ch n i c a t nh m ch c nh tr

c, t nh

m ch giáp.
-

Ch y máu đ ng m ch giáp (eo giáp).

-

Ch m nh p tim: r i lo n nh p do co kéo m nh vào khí qu n, huy t áp cao.

-

i nh m vào thành bên khí qu n gây t n th

máu, khi đ t ng thì đ t tr

t trên thành tr

ng th n kinh qu t ng

c, ch y

c gây tràn khí -> b nh nhân t vong

nhanh n u không c p c u k p th i.
-

T n th

ng thành sau khí qu n, r ch vào th c qu n.

-

T c ph qu n ph i do d ch máu và ch t xu t ti t.

-

Th ng màng ph i

vùng đ nh ph i (đ c bi t hay g p

tr em).

- V ph nang do hô h p h tr quá m nh (bóp bóng, th máy d

i áp l c l n).

2.6.2. Bi n ch ng s m sau m

- Tím tái do ng đ c CO2, vì c ch receptor O2 th phát không h p thu đ

c O2.

-

Tràn khí d

-

Ch y máu gây t c khí ph qu n.

-

Nhi m trùng thanh khí qu n, ph i, viêm trung th t, nhi m trùng v t m .

-

Khó rút ng th .

-

T c ng do nút nh y ho c đ u t sát vào thành khí qu n.

-

T n th

-

Ho i t thành sau c a khí qu n..

i da, tràn khí màng ph i, trung th t, x p ph i.

ng do Cuff c a canule.

2.6.3. Bi n ch ng mu n sau m
- T ch c sùi tròng lòng khí qu n: có th gây ch y máu ho c bán t c.
- Ch y máu n ng sau m do ho i t đ ng m ch trên.
- S o h p khí qu n.
+ T i l m khí qu n.
+ Do cuff.
11

Thang Long University Library


+ Do c sát c a đ u ng vào thành khí qu n.
+ T n th

ng s n nh n do m khí qu n cao.

-

Tiêu s n khí qu n gây m m s n ho c s p thành khí qu n.

-

S o: do co kéo da, rò khí qu n.

Hình 6: Bi n ch ng s o h p khí qu n sau ph u thu t m khí qu n
3. THEO DÕI CH M SÓC VÀ RÚT

NG TH

CHO B NH NHÂN M

KHÍ QU N [4]
3.1. Vai trò c a theo dõi ch m sóc và rút ng th cho b nh nhân m khí qu n:
Vi c theo dõi ch m sóc và rút ng th cho b nh nhân m khí qu n c n ph i
chi ti t t m và th

ng xuyên thành m t quy trình chu n. C n ph i có đ i ng

đi u d

ng chuyên khoa đ theo dõi và ch m sóc b nh nhân. Ph i có đ y đ d ng

c ph

ng ti n đ s n sàng hút đ m dãi và th oxy n u c n, tránh đ

c nh ng tai

bi n s m, mu n c a b nh nhân m khí qu n.
3.2. Quy trình đi u d

ng

3.2.1 Nh n đ nh

- B nh nhân khó th là m t b nh c p tính, di n bi n kéo dài có th ngày
càng n ng d n tùy theo t ng nguyên nhân và giai đo n khó th , nhi u bi n ch ng
r t nguy hi m có th đe d a đ n tính m ng c a ng
tr

ng và duy trì theo dõi ch m sóc liên t c.
12

i b nh. Vì v y ph i kh n


- Nh n đ nh ng

i b nh d a vào các k n ng giao ti p, h i b nh , khám lâm

sàng (nhìn, s , gõ, nghe).
+ Các thông tin chung: H và tên, tu i, gi i tính, quê quán, ngh nghi p,
ngày nh p vi n...
+ H i b nh.
+ Lý do vào vi n.
+ Ti n s b nh.
+ Khai thác tìm nguyên nhân, y u t , nguy c ...
+ Khám lâm sàng.
+ C n lâm sàng: Xét nghi m hóa sinh, huy t h c, vi sinh.....
+ Ch p X. Quang: C nghiêng, ph i th ng, CT-Scanner thanh khí qu n...
- Toàn tr ng:
+ Tri giác: T nh, ti p xúc, môi, chi....
+ D u hi u sinh t n: (M ch, nhi t đ , huy t áp). L u ý nh p th , khó th
giai đo n nào?
+ Th tr ng: (g y, béo, trung bình)

- Tình tr ng v th n kinh và tâm th n:
+ Có li t chân, tay, ng

i không?

+ Có r i lo n ngôn ng không, do hi u kém ho c di n đ t kém.
+ Có r i lo n v nói: nói khó, nói khàn, nói l p...
+ R i lo n v nu t: Nu t ngh n, nu t s c....
- V tim m ch:
+ Huy t áp cao hay th p.
+ Nh p tim, t n s có r i lo n không?
- Tình tr ng hô h p:
+ T n s th / phút (14 – 25 l n/phút, d

i 15 l n/phút hay trên 25 l n/phút)

+ Khó th thì th ra hay thì th vào.
+ Ki u th (th ng c, th b ng).
+ Rì rào ph nang (rõ hay gi m).
+ Xu t ti t đ m rãi (có hay không).
13

Thang Long University Library


+ Kh n ng ho kh c hi u qu : Bình th

ng, y u, hay không ho đ

c.

+ B nh nhân t th , th có s tr giúp c a máy th hay qua ng n i khí
qu n, m khí qu n
- Tình tr ng bài ti t, tiêu hóa:
+ Tiêu hóa: tình tr ng c ng tr
hay nuôi qua sông d dày ho c đ

ng b ng, kh n ng nu t, ng

i b nh t

ng t nh m ch

+ Bài ti t: có phù không? Quan sát b nh nhân có đái a t ch không? Ng
b nh có đóng b m, hay đ t sông ti u? Theo dõi n

i

c ti u t ng gi hay 24 gi .

- Sinh d c, n i ti t: có gì đ c bi t không? Có đái tháo đ
-C x

n

ng không...?

ng kh p: au m i các c kh p...?

- H da: có m n ng a, có m n nh t, có loét không...

- V sinh: Qu n áo, đ u tóc, móng tay....
- Nh n đ nh nh ng bi n ch ng
+ B i nhi m ph i, thanh khí ph qu n, ti t ni u...
+ B nh nhân có b loét không
- Tham kh o h s b nh án:
+ Ch n đoán chuyên khoa: có kh i u

thanh qu n không? Phù n thanh

qu n không...
+ Ch p phim: c nghiêng, CT scanner thanh khí qu n.
+ Các xét nghi m c n lâm sàng, huy t h c, sinh hóa... (n m trong gi i h n
bình th

ng hay b t th

ng).

3.2.2. Ch n đoán đi u d

ng: m t s ch n đoán có th g p

b nh nhân m khí

qu n.
- Ch y máu chân canule liên quan đ n sau ph u thu t c m máu ch a t t.
- T t ng liên quan đ n bu c dây canule l ng.
- T c ng liên quan đ n xu t ti t nhi u đ m dãi.
- Nguy c viêm ph i liên quan đ n n m lâu và

đ ng đ m dãi.

- H n ch giao ti p b ng l i liên quan đ n l m khí qu n.
- Gia đình lo l ng liên quan đ n ng
kinh t .
14

i nhà ch a hi u bi t v b nh ho c thi u


- Nguy c táo bón liên quan đ n n ít rau và ít v n đ ng.
- Nguy c nhi m khu n chân canule liên quan đ n v sinh chân canule kém.
- Nguy c suy dinh d

ng liên quan đ n n ít so v i nhu c u.

3.2.3. L p k ho ch ch m sóc
Qua nh n đ nh ng

i đi u d

ng c n phân tích, t ng h p các d ki n

đ xác đ nh nhu c u c n thi t c a ng

i b nh, t đó l p ra nh ng k ho ch

ch m sóc c th , đ xu t nh ng v n đ
v n đ nào th c hi n sau cho t ng tr

u tiên, v n đ nào th c hi n tr

c,

ng h p c th .

 Theo dõi
+ Theo dõi nh p th 15 phút/l n, 30 phút/l n, 1h/l n...
+ Theo dõi d u hi u sinh t n: 30 phút/l n, 1h/l n, 3h/l n, ngày 2 l n... tùy
vào tình tr ng c a ng
+

i b nh.

ánh giá m c đ khó th xem

m c đ nào: 1, 2, hay 3.

+ Tình tr ng thông khí.
+ Tình tr ng

đ ng đ m dãi.

+ Các bi n ch ng th

ng x y ra, tác d ng ph c a thu c...

K t qu mong đ i
+ Ng

i b nh t th đ

c d dàng.

+ D u hi u sinh t n n đ nh.
ng th thông thoáng, không

+

đ ng đ m dãi.

+ Không có d u hi u, tri u ch ng gì b t th
 Can thi p đi u d

ng.

ng theo y l nh

+ Thu c: thu c tiêm, u ng, nh

ng th .

+ Thay b ng cho b nh nhân ngày 2-3 l n.
+ Th c hi n nh ng th thu t: đ t SONDE d dày, SONDE ti u, ph giúp
bác s làm th thu t m khí qu n, đ t ng n i khí qu n...
+ Các sét nghi m: sinh hóa, huy t h c....
+ X-quang: c nghiêng, CT vùng thanh qu n, ph i th ng.
K t qu mong đ i:
+ Ng

i nhà đ

c dùng đúng thu c, đ an toàn.
15

Thang Long University Library


+ Quá trình can thi p không x y ra tai bi n gì.
m b o thông thoáng đ

+

ng hô h p, tránh

đ ng đ m dãi.

 Ch m sóc c b n:
+

m b o ch m sóc đ

+

m b o thay b ng đúng quy trình.

+

m b o dinh d

ng hô h p, tránh nhi m trùng.

ng.

+

Ch m sóc v ti t ni u.

+

Ch m sóc v tiêu hóa.

+

Ch m sóc da.

+

Ch m sóc m t

K t qu mong đ i
+ Ng

i b nh đ

c cung c p đ dinh d

ng.

+ Không b nhi m trùng v t m khí qu n.

 Ph c h i ch c n ng nói h n ch các tai bi n:
+

B trí gi

ng n m h p lý, đ dùng d l y ph i có máy hút

+

Không khí trong lành.

+

Chu n b b ng, bút, gi y cho ng

i b nh.

 Giáo d c s c kh e:
i ud

+

ng gi i thích cho ng

i b nh và ng

i nhà các nguyên nhân

gây b nh, y u t nguy c d n đ n tai bi n và bi n ch ng c a b nh.
+

+

H

ng d n cách ch m sóc ng th và theo dõi b nh nhân m khí qu n.
ng viên ng

i b nh v n đ ng s m đi l i trong phòng tránh

đ ng

d ch gây viêm ph i.
+

Cách phòng b nh cho ng

K t qu mong đ i: ng

i nhà và ng

i nhà và ng

i b nh.

i b nh có ki n th c v b nh, bi t

nguyên nhân cách ch m sóc, đ phòng các bi n ch ng.
3.2.4. Th c hi n k ho ch ch m sóc
C n ghi rõ gi th c hi n các ho t đ ng ch m sóc: các ho t đ ng ch m
sóc c n đ

c ti n hành theo th t

u tiên trong k ho ch ch m sóc.
16


Các ho t đ ng theo dõi:
C nđ
s c nđ

c th c hi n đúng kho ng cách th i gian trong k ho ch, các thông

c ghi chép đ y đ , chính xác và báo cáo k p th i.

Ch m sóc b nh nhân m khí qu n:
tránh các tai bi n đôi khi nguy k ch ho c kéo dài có th rút ng m khí
qu n đ

c an toàn. Ch m sóc h u ph u cho ng

i b nh m khí qu n r t quan

tr ng, đòi h i kíp nhân viên ph i có kinh nghi m chuyên trách, gi i chuyên môn
đ theo dõi sát.

Hình 7: Hình nh minh h a ch m sóc ng th hàng ngày
cho b nh nhân m khí qu n
 Theo dõi
* Theo dõi tr

c khi m khí qu n.

- Theo dõi khó th xem

đ 1, 2 hay 3. N u

đ 2 báo bác s đ m khí

qu n k p th i.
- Cho b nh nhân th oxy n u ng

i b nh khó th

- Chu n b đ y đ d ng c m khí qu n cho ng
- Gi i thích cho ng

i b nh và ng

đ 1(2-3 lít/phút).
i b nh.

i nhà ti n tri n c a b nh đ ng

i b nh

h p tác trong khi ph u thu t m khí qu n.
- Hút s ch cho ng

i b nh n u xu t ti t nhi u đ m dãi.

17

Thang Long University Library


Hình 8: D ng c chu n b m khí qu n
* Theo dõi trong khi m khí qu n
- Theo dõi sát d u hi u sinh t n, n u b t th

ng x lý k p th i.

- Theo dõi SPO2.
* Theo dõi sau m khí qu n
-

Ch y máu:

+ Th

ng do ch m ph i m ch máu vùng c hay tuy n giáp.

+ Bi u hi n: y m canule th m máu, ho ra nhi u máu và hút ra đ
máu trong đ

ng th .

+ X trí: b m cuff, hút s ch đ
-

c nhi u

ng th báo bác s .

Khó th :

+ Nguyên nhân: t c canule, tràn khí màng ph i, tràn khí trung th t.
+ Bi u hi n: nh p th t ng, có ti ng rít ho c rì rào ph nang gi m ho c m t.
+ X trí: hút và r a ng trong canule, ch p ph i th ng báo bác s .
-

n s c:

+ M t s b nh nhân sau m khí qu n có bi u hi n n s c do b nh h

ng đ n

c ch nu t.
+ X trí: cho b nh nhân n th c n m m, x t nh b t đ c ho c h . N u ng
b nh s c nhi u có th đ t SONDE n cho b nh nhân.
18

i


 Ch m sóc b nh nhân m khí qu n:
-

Hút đ m m : Ph i đ

c th c hi n th

ng xuyên và k p th i, nên nh m

và ch t xu t ti t có th làm t c ng gây nguy k ch, t vong vì v y t i gi
ng

ng

i b nh ph i luôn có:

+ Máy hút ho c b m tiêm 100 ml.
ng hút khí qu n b ng nh a m m ho c

+

ng cao su nh

(SONDE

NELATON) đ a vào nòng ng canly d dàng.
+ N

c mu i sinh lý và b m tiêm 5 ml.

+ Thu c làm tan loãng đ m (Alphachymotrypsin) khi c n thi t.
+ Nòng trong c a Canule th 2 cùng kích th
-

c thích h p.

Cách hút đ m:
a ng hút qua nòng trong ông Canule vào khí qu n l p đ u ngoài ng hút

vào máy hút hay dùng b m tiêm 100ml v a hút v a kéo ng t t ra ngoài. M i
l n hút không quá 10s.

Hình 9: Hút đ m m cho b nh nhân m khí qu n
N u đ m m

đ c quánh dùng b m tiêm n

c mu i 0,9% ho c thu c

Anphachymotrypsin nh vài gi t vào thành ng trong c a canule đ làm l ng m m
19

Thang Long University Library


và kích thích ho ph i h p đ làm đ

c d dàng. Hút vài l n cho đ n khi h t đ m

m , ng Canule thông thoáng. Sau khi hút, cho ng
đ th i gian h i ph c d

i b nh th oxy, sau 1-2 phút

ng khí r i m i hút ti p. Tùy theo tình tr ng ng

chung ngày đ u sau m khí qu n th

ng xu t ti t nhi u nên c n đ

i b nh nói

c hút th

ng

xuyên. Nh ng ngày sau tùy theo tình tr ng xu t ti t d ch th c hi n các l n hút gi m
th a d n. Sau vài ngày n u đã thích ng không có xu t ti t d ch không c n hút.
Ch th c hi n hút r a qua nòng trong ng canule, đ phòng n u c c đ m, m
b t lên bít kín nòng trong có th rút ngay nòng trong thông s ch, đ t l i tránh tai
bi n ngh t t c th .
-

R a ng trong:
+C nđ

c th c hi n hàng ngày, nh t là nh ng ngày đ u, tháo l y ng trong

ra r a s ch trong nòng và ngoài ng b ng n

c sát khu n, sau đó ti t trùng lau

khô, đ t l i.
+ M i b canule có 2 ng trong, khi tháo ng trong ph i đ t ng trong d tr
đ tránh trong khi r a đ m m b t lên nòng ngoài gây ng t t c th .

- V sinh v t m :
+C nđ

c th c hi n th

ng xuyên nh t là trong nh ng ngày đ u đ tránh

viêm nhi m, thành m , loét v t m .
+ Lau r a s ch v t m , sát khu n, thay y m khi có đ m, m b n ra làm b n
y m sau đó có th thay 1 đ n 2 l n m t ngày.

Hình 10. Thay b ng cho b nh nhân m khí qu n
20


- Thay ng canule:
Nên đ i sau vài ngày đ hình thành đ
đ

ng h m, đ m b o đ t ng m i vào

c thu n l i, d dàng. Nh ng ngày sau đó r a ng 2 đ n 3 l n m t ngày (c n

th n tr ng, làm nhanh tránh các tai bi n b t ng ). M i l n đ t ng c n ki m tra đ t
đúng trong khí qu n, bu c dây đúng, đ ch t.
-

T o vi khí h u:
Khi đ t ng khí qu n, không khí không đ

c làm m, làm m, làm s ch, vì

không qua m i nên c n t o vi khí h u thu n l i, tránh đ th hít không khí khô,
l nh quá gây kích thích, viêm thanh khí, ph qu n và ph i. Nên đ b nh nhân m
khí qu n trong phòng riêng s ch s có máy đi u hòa t o đ
25 C, đ
0

m (nhi t đ kho ng

m kho ng 90%). N u không có nh ng đi u ki n trên trong phòng nên

đ tm tn in

c sôi đ m t o vi khí h u m, m, nh t là vào mùa đông, hanh

khô. N u ph i dùng lò s
l canule đ đ m b o đ

i c n nh đ t h t m g c th m n

c mu i sinh lý tr

c

m.

- Rút ng canule: C n th c hi n rút ng đúng lúc, đ m b o an toàn.
Th i gian đeo canule trong b nh b ch h u th
đó có nh ng tr

ng h p ph i đ

ng là 5 ngày, nh ng bên c nh

ng trên m t tu n. Nên l u ý đ n cách b canule.

n ngày th 4 sau khi m khí qu n chúng ta c n soi thanh qu n tr c ti p đ ki m
tra thanh môn. N u gi m c h t và thanh môn r ng chúng ta có th ti n hành rút
canule, v t m t nó s đóng l i. N u còn gi m c, còn phù n thi ch a nên rút
canule v i.
C 3 ngày 1 l n chúng ta l i soi thanh qu n tr c ti p đ n m tình tr ng c a
niêm m c và b canule n u có th đ

c.

N u niêm m c thanh qu n đã tr l i bình th

ng mà không b đ

c canule,

đó là khó th tâm lý: em bé quen th v i canule, m t t p quán th b ng thanh
qu n, chúng ta c n ph i t p cho em bé th b ng đ

ng thanh qu n b ng cách thay

canule nh h n: s 00, s 000, r i b t kín canule l i trong m t th i gian sau đó ti n
hành rút canule.

21

Thang Long University Library


Hình 11: Canule ng th
Trong m t s tr

ng h p không th b canule đ

c vì s o h p màng thanh

qu n, vì li t c m , vì c ng kh p nh n - ph u... Nh ng b nh nhân này g i là “t t
quen đeo ng”.
 Can thi p đi u d

ng:

- Khi can thi p đi u d

ng c n th c hi n nhanh chóng, chính các, k p th i,

đúng th i gian, đúng ch đ nh. Th c hi n các thu c tiêm, truy n d ch, thu c u ng
ng th . V a th c hi n v a theo dõi tác d ng ph c a thu c đ i v i

thu c nh
ng

i b nh.
- Th c hi n các th thu t đ t sonde n, sonde ti u... theo y l nh c a bác s .

- Ph giúp bác s làm các th thu t: đ t ng n i khí qu n, m khí qu n....
- Th c hi n các xét nghi m c n lâm sàng: xét nghi m sinh hóa, công th c

máu, xét nghi m vi sinh...
 Ch m sóc c b n:
m b o v sinh và phòng ch ng nhi m khu n; đ m b o vô khu n tuy t đ i,
khi ch m sóc canule m khí qu n, hút đ m nh nhàng tránh gây th

ng tích cho

khí qu n.
- Ch m sóc canule khí qu n:
+ Ph i đ m b o đúng quy trình thay b ng l m khí qu n
+

m b o quy trình hút canule khí qu n tránh nhi m khu n.

+ Rút canule đúng th i h n, đúng quy trình.
- Ch m sóc da: Thay qu n áo, v sinh c th , v sinh b ph n sinh d c, thay
22