Quản lý nhà nước về hoạt động đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách của thành phố vinh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
-------o0o-------

CAO THỊ LAN PHƢƠNG

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HOẠT ĐỘNG ĐẤU THẦU CÁC
CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN VỐN
NGÂN SÁCH CỦA THÀNH PHỐ VINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
-------o0o-------

CAO THỊ LAN PHƢƠNG

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HOẠT ĐỘNG ĐẤU THẦU CÁC
CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN VỐN
NGÂN SÁCH CỦA THÀNH PHỐ VINH

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS PHÍ MẠNH HỒNG
XÁC NHẬN GIÁO VIÊN HD

PGS.TS. PHÍ MẠNH HỒNG

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ

PGS.TS. LÊ DANH TỐN

HÀ NỘI - 2015


LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Quản lý nhà nước về hoạt động đấu
thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách của thành
phố Vinh”, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá
nhân và tập thể. Tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá
nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Nhà trƣờng, Phòng Quản lý
Đào tạo sau Đại học, các khoa, phòng của Trƣờng Đại học Kinh tế ĐHQGHN đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và
hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hƣớng dẫn
PGS.TS. Phí Mạnh Hồng. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến
quý báu của các nhà khoa học, các thầy, cô giáo trong Trƣờng Đại học Kinh
tế - ĐHQGHN.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác
của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm các bạn
bè, đồng nghiệp, và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành đề tài
nghiên cứu này.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.
Xin chân thành cảm ơn!

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Các kết quả của
luận văn chƣa đƣợc công bố trong các công trình khác. Các thông tin, trích
dẫn trong luận văn đều đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc./.


TÓM TẮT

Đề tài: Quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu các công trình xây
dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách của thành phố Vinh
Tác giả: CAO THỊ LAN PHƢƠNG
Năm bảo vệ: 2015
Quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu các công trình đầu tƣ xây
dựng cơ bản vừa phải tạo môi trƣờng cạnh tranh, công bằng minh bạch cho
các nhà thầu, vừa phát huy có hiệu quả vốn đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc
đang đƣợc đặt ra rất cấp bách cả về thực tiễn và lý luận; vì thế tác giả chọn đề
tài về “Quản lý nhà nước về hoạt động đấu thầu các công trình xây dựng cơ
bản từ nguồn vốn ngân sách của thành phố Vinh” làm đề tài nghiên cứu của
mình.
Thông qua luận văn tác giả đã đƣa ra đƣơ ̣c các giải pháp nhằ m nâng
cao chất lƣợng quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu các công trình xây
dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố Vinh.
Để triển khai đƣợc đề tài tác giả đƣa ra các nhiệm vụ chính của đề tài
là:
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về đấu thầu và quản lý nhà
nƣớc về đấu thầu các công trình đầu tƣ xây dựng cơ bản.
- Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu

thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố Vinh,
tỉnh Nghệ An.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu
thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố Vinh,
tỉnh Nghệ An.


MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... i
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ ii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ HÌNH VẼ ........................................................ iii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ MỘT SỐ
VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT
ĐỘNG ĐẤU THẦU CÁC CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ
NGUỒN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC .............................................................. 5
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài ................... 5
1.1.1. Các công trình nghiên cứu ...................................................................... 5
1.1.2. Đánh giá chung về các công trình đã nghiên cứu ................................... 9
1.2. Một số vấn đề lý luận chung về quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động đấu
thầu các công trình xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc ......................... 10
1.2.1. Đấu thầu ................................................................................................ 10
1.2.2. Quản lý nhà nƣớc về đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn
ngân sách nhà nƣớc ......................................................................................... 16
1.2.3. Tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu
thầu các công trình đầu tƣ xây dựng cơ bản ................................................... 19
1.2.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động
đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nƣớc ....... 24
CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 31

2.1. Phƣơng pháp luận ..................................................................................... 31
2.2. Phƣơng pháp thu thập và xử lý số liệu ..................................................... 32
2.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu........................................................................ 32
2.3.1. Phân tích và tổng hợp ............................................................................ 32
2.3.2. Logic và lịch sử ..................................................................................... 34


2.3.3. Thống kê mô tả....................................................................................35
CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HOẠT ĐỘNG
ĐẤU THẦU CÁC CÔNG TRÌNH ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ
NGUỒN NGÂN SÁCH CỦA THÀNH PHỐ VINH TỪ NĂM 2010 ĐẾN
NAY ................................................................................................................ 36
3.1. Tổng quan về thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An .......................................... 36
3.1.1. Điều kiện tự nhiên thành phố Vinh ....................................................... 36
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 38
3.1.3. Đặc điểm về xây dựng cơ bản của thành phố Vinh .............................. 39
3.2. Tình hình thực hiện hoạt động đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản
từ nguồn ngân sách của thành phố Vinh ......................................................... 39
3.2.1. Tình hình thực hiện hoạt động đấu thầu công trình xây dựng cơ bản từ
ngân sách của thành phố Vinh phân theo hình thức lựa chọn nhà thầu .......... 39
3.2.2. Tình hình thực hiện hoạt động đấu thầu công trình xây dựng cơ bản từ
ngân sách thành phố Vinh phân theo lĩnh vực ................................................ 43
3.3. Tình hình thực hiện các nội dung quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu
các công trình xây dựng cơ bản từ ngân sách thành phố Vinh. ...................... 45
3.3.1. Phổ biến, hƣớng dẫn và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp
luật và chính sách về đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ ngân sách
thành phố Vinh. ............................................................................................... 45
3.3.2. Công tác phối hợp đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ, công chức làm công tác
đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ ngân sách thành phố Vinh. ....... 49
3.3.3. Công tác kiểm tra và giải quyết khiếu nại tố cáo trong hoạt động đấu

thầu các công trình đầu tƣ xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách thành phố .. 50
3.4. Đánh giá chung ........................................................................................ 53
3.4.1. Kết quả đạt đƣợc ................................................................................... 53
3.4.2. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân........................................................... 53


CHƢƠNG 4. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC QUẢN LÝ
NHÀ NƢỚC VỀ HOẠT ĐỘNG ĐẤU THẦU CÁC CÔNG TRÌNH XÂY
DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN NGÂN SÁCH CỦA THÀNH PHỐ VINH .. 60
4.1. Tình hình mới tác động đến quản lý nhà nƣớc về đấu thầu các công trình
xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố Vinh ............................. 60
4.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nƣớc về hoạt động
đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố
Vinh ................................................................................................................. 62
4.2.1. Thực hiện tốt công tác chuẩn bị đấu thầu, tổ chức và đánh giá hồ sơ dự
thầu .................................................................................................................. 63
4.2.2. Giải pháp về hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc về đấu thầu
......................................................................................................................... 65
4.2.3. Tăng cƣờng quản lý sau đấu thầu ......................................................... 68
4.2.4. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định về quản lý đầu tƣ và đấu
thầu. ................................................................................................................. 71
4.2.5. Tăng cƣờng kiểm tra thực tế về năng lực của nhà thầu: ....................... 72
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 75
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 77


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT

Viết tắt

Nguyên nghĩa

1.

NSNN

: Ngân sách nhà nƣớc

2.

DNNN

: Doanh nghiệp nhà nƣớc

3.

HSMT

: Hồ sơ mời thầu

4.

GTGT

: Giá trị gia tăng

5.

KT-XH

: Kinh tế - Xã hội

6.

UBND

: Uỷ ban nhân dân

7.

WTO

8.

XHCN

: World Trade Organization – Tổ chức
Thƣơng mại Thế giới
: Xã hội chủ nghĩa

i


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Số gói thầu thuộc các công trình đầu tƣ xây dựng cơ bản từ nguồn
ngân sách của thành phố Vinh phân theo hình thức lựa chọn nhà thầu từ năm
2011 đến năm 2014 ......................................................................................... 40
Bảng 3.2: Số gói thầu thuộc các công trình đầu tƣ xây dựng cơ bản từ nguồn

ngân sách của thành phố Vinh phân theo lĩnh vực lựa chọn nhà thầu từ năm
2011 đến năm 2014 ......................................................................................... 44


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ HÌNH VẼ

Hình 3.1: Bản đồ Hành chính tỉnh Nghệ An ................................................... 37
Hình 4.1. Quy trình đấu thầu........................................................................... 65


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong nền kinh tế thị trƣờng, đấu thầu là một phƣơng thức thƣờng đƣợc
các Chính phủ sử dụng để lựa chọn các nhà cung cấp hay các nhà thầu khoán
nhằm thực hiện các đơn hàng hay các công trình đầu tƣ dựa trên nguồn ngân
sách công cộng. Thông qua hoạt động đấu thầu, bên mời thầu có nhiều cơ hội để
lựa chọn những nhà thầu phù hợp với mình, mang lại hiệu quả cao nhất với giá
cả cạnh tranh nhất. Đồng thời nhà thầu có nhiều cơ hội để cạnh tranh nhằm đạt
đƣợc các hợp đồng để có thể cung cấp các hàng hóa sản xuất ra, cung cấp các
kiến thức mà mình có hoặc các dịch vụ mà mình có khả năng đáp ứng nhằm tối
đa hóa lợi nhuận. Thông qua đấu thầu, các hoạt động kinh tế đều đƣợc kích thích
phát triển nhƣ các ngành sản xuất trực tiếp, các ngành công nghiệp phụ trợ, chế
biến, vv.... Đấu thầu có thể làm cho hoạt động kinh tế đƣợc diễn ra theo hƣớng
chuyên môn hóa sâu và đa phƣơng hóa rộng.
Trong sự phát triển kinh tế thị trƣờng và xu hƣớng hội nhập kinh tế khu
vực và quốc tế thì vai trò của đầu tƣ nói chung và đầu tƣ xây dựng cơ bản từ
ngân sách nhà nƣớc nói riêng là rất quan trọng. Đầu tƣ xây dựng cơ bản sử dụng
một khối lƣợng nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc để đầu tƣ hệ thống cơ sở hạ tầng
góp phần tích cực vào sự phát triển nên kinh tế của đất nƣớc. Tuy nhiên, để đảm
nguồn vốn đƣợc sử dụng tiết kiệm và có hiệu quả thì nhà nƣớc phải đƣa ra

những biện pháp, công cụ nhằm quản lý hoạt động đầu tƣ. Và một trong những
công cụ đó là đấu thầu. Từ những năm đầu của thập niên 90 đến nay, Nhà nƣớc
đã xây dựng và ngày hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về đấu
thầu, góp phần tạo dựng môi trƣờng cạnh tranh, minh bạch trong hoạt động đấu

1


thầu, tiết kiệm chi ngân sách nhà nƣớc, phòng chống tham nhũng, nâng cao chất
lƣợng công trình ,... thúc đẩy kinh tế phát triển nhanh, ổn định và bền vững.
Trong những năm qua, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An đã đạt đƣợc những
thành tựu to lớn về kinh tế - xã hội, bộ mặt đô thị ngày càng đổi mới, đời sống
nhân dân đƣợc cải thiện. Đạt đƣợc những kết quả nhƣ vậy là nhờ một phần đóng
góp của việc sử dụng có hiệu quả các nguồn lực vào việc đầu tƣ xây dựng kết
cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. Trong đó, hoạt động đấu thầu ít nhiều đã mang lại
tác động trong tiết kiệm chi ngân sách, nâng cao chất lƣợng công trình xây dựng.
Tuy nhiên, thực trạng hiện nay công tác quản lý nhà nƣớc về hoạt động
đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ ngân sách nói chung và của thành
phố Vinh nói riêng còn nhiều khiếm khuyết, hạn chế: tổ chức hoạt động đấu thầu
còn mang tính hình thức; một số chủ đầu tƣ chƣa đáp ứng yêu cầu về năng lực
trong việc quản lý hoạt động đấu thầu theo phân cấp, hiện tƣợng vi phạm còn
nhiều; công tác kiểm tra, theo dõi, giám sát trong và sau quá trình đấu thầu còn
chƣa sâu sát, .... Bên cạnh đó, hiện nay nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc của thành
phố Vinh rất hạn hẹp, việc tiết kiệm và sử dụng có hiệu quả nguồn ngân sách cho
đầu tƣ xây dựng là yêu cầu cấp thiết. Điều đó đòi hỏi cần phải nâng cao hiệu quả
quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản, góp
phần thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Vinh.
Trong bối cảnh nhƣ vậy, việc phân tích đánh giá hoạt động quản lý nhà
nƣớc trong lĩnh vực đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản ở Thành phố Vinh
đang đƣợc đặt ra rất cấp bách, đặc biệt về mặt thực tiễn. Đó là lý do tác giả chọn

đề tài về “Quản lý nhà nước về hoạt động đấu thầu các công trình xây dựng cơ
bản từ nguồn vốn ngân sách của thành phố Vinh” làm đề tài nghiên cứu của
mình.

2


Câu hỏi nghiên cứu: Giải pháp nào để hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về hoạt
động đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách của thành
phố Vinh?
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu: Đề xuất đƣơ ̣c các giải pháp nhằ m nâng cao

chất lƣợng

quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ
nguồn ngân sách của thành phố Vinh.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về đấu thầu và quản lý nhà
nƣớc về đấu thầu các công trình đầu tƣ xây dựng cơ bản.
- Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu
các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố Vinh, tỉnh
Nghệ An.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nƣớc về hoạt động
đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố
Vinh, tỉnh Nghệ An.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý nhà nƣớc về hoạt động
đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố

Vinh, tỉnh Nghệ An.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Nội dung: Quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu các công trình xây
dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nƣớc.
- Không gian: Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.
- Thời gian: từ năm 2011 đến 2014.

3


4. Những đóng góp của luận văn
Luận văn dựa trên cơ sở lý luận về hoạt động đấu thầu các dự án đầu tƣ
xây dựng để phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động đấu thầu
các công trình đầu tƣ xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố Vinh.
Từ đó đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện công tác quản lý hoạt động
đấu thầu các công trình đầu tƣ xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành
phố Vinh trong giai đoạn những năm tiếp theo. Với kết quả nghiên cứu của luận
văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc lãnh đạo, điều hành quản lý hoạt động
đấu thầu các công trình đầu tƣ xây dựng từ nguồn ngân sách nhà nƣớc trên địa
bàn thành phố Vinh và các địa phƣơng khác.
5. Kết cấu của luận văn
Với mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra, ngoài phần mở đầu, kết luận,
danh mục tài liệu kham khảo, luận văn có kết cấu nhƣ sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và một số vấn đề lý luận
chung về quản lý nhà nước đối với hoạt động đấu thầu các công trình đầu tư xây
dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu luận văn.
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý nhà nước về hoạt động đấu thầu
các công trình đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách của thành phố Vinh từ năm
2011-2014

Chương 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về hoạt động
đấu thầu các công trình đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành
phố Vinh.

4


CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ MỘT SỐ
VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT
ĐỘNG ĐẤU THẦU CÁC CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ
NGUỒN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
1.1.1. Các công trình nghiên cứu
Quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu các công trình đầu tƣ xây dựng
cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nƣớc đã đƣợc nhiều tác giả nghiên cứu dƣới
nhiều góc độ khác nhau, cụ thể:
1.1.1.1. Các tài liệu, tạp chí
* Nguyễn Công Nghiệp (2009). Nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư từ
NSNN ở Việt Nam, Đề tài khoa học cấp Nhà nước, Bộ Tài chính, Hà Nội. Đề tài
đã nêu rõ thực tế quản lý vốn đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc (NSNN) hiện nay
quá phức tạp, thủ tục còn rƣờm rà, do có quá nhiều cấp, nhiều ngành tham gia
quản lý, nhƣng sự chồng chéo đó lại không đảm bảo có hiệu quả và chặt chẽ
trong quản lý. Đây cũng chính là rào cản lớn đối với hiệu quả đầu tƣ, tăng trƣởng
và chất lƣợng tăng trƣởng. Từ đó tác giả đã nhấn mạnh: “Tăng cƣờng công tác
quản lý vốn: Biện pháp cấp bách”. Những yếu kém nội tại của việc đầu tƣ từ
NSNN không hiệu quả chủ yếu xuất phát từ việc quản lý vốn đầu tƣ nói chung,
vốn đầu tƣ từ NSNN nói riêng chƣa tốt. Quản lý vốn đầu tƣ từ NSNN đƣợc hiểu
là quá trình Nhà nƣớc điều khiển và hƣớng dẫn hoạt động đầu tƣ từ nguồn vốn
NSNN để đạt đƣợc mục tiêu Nhà nƣớc đề ra. Mối quan hệ giữa quản lý vốn đầu
tƣ từ NSNN đƣợc biểu diễn bằng các chính sách mang tầm quốc gia, nhất là

5


chính sách kinh tế vĩ mô sẽ làm căn cứ xác định mục tiêu NSNN. Vì thế, để nâng
cao chất lƣợng quản lý đầu tƣ, phải lƣu ý đến những vấn đề sau:
Thứ nhất, ở góc độ bao quát nhất, phải thực hiện đúng và nghiêm túc các
nội dung chính sau: Đảm bảo quy hoạch đầu tư; Thực hiện quản lý quá trình đầu
tư và quản dự án đầu tư từ NSNN;
Thứ hai, đánh giá đúng vai trò của các nhân tố ảnh hƣởng tới quản lý đầu
tƣ từ NSNN, để từ đó có sự đánh giá toàn diện khách quan.Thứ ba, nâng cao
trách nhiệm của các cơ quan quản lý vốn đầu tƣ.
* Tạp chí Giao thông Vận tải – Bộ Giao thông Vận tải, số 03/2011. Bài
học cho công tác phát triển và quản lý đường bộ thông qua nghiên cứu đánh giá
sau dự án nâng cấp quốc lộ 5. KS. Nguyễn Văn Cƣờng1 & TS. Đinh Văn Hiệp.
Trong bài viết này, tác giả dựa trên mô hình đề xuất để đánh giá lại Dự án đầu tƣ
nâng cấp Quốc lộ 5 theo 5 tiêu chí: đó là tính phù hợp, tính hiệu lực, tính hiệu
quả, tính tác động, và tính bền vững của dự án trong quá trình sử dụng/vận hành.
Các bƣớc thực hiện cụ thể đƣợc trình bày ở Hình 1: đó là (1) Tóm lƣợc về dự án
cần đánh giá; (2) Xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá và lựa chọn phƣơng pháp
thu thập số liệu; (3) Thu thập, xử lý số liệu, và đƣa ra kết quả đánh giá; và (4)
Kiến nghị và bài học kinh nghiệm. Số liệu sử dụng cho nghiên cứu đƣợc thu thập
và cập nhật từ các báo cáo liên quan của JICA [6], từ các cơ quan quản lý, và
đƣợc điều tra khảo sát trực tiếp bởi Tác giả. Thông qua việc ứng dụng mô hình –
cụ thể là phƣơng thức đánh gia sau dự án - vào dự án thực tế, bài viết sẽ đƣa ra
một số bài học và kiến nghị ban đầu trong quản lý dự án đầu tƣ xây dựng cơ sở
hạ tầng đƣờng bộ tại Việt Nam.
1.1.1.2. Các luận án Tiến sĩ
*Luận án Tiến sĩ, “Hoàn thiện chế độ đấu thầu trong xây dựng công trình
giao thông đƣờng bộ quốc gia ở Việt Nam” (Nguyễn Thị Tiếp - Năm 1999).

6


Luận án đã tổng hợp một cách có hệ thống những vấn đề cơ bản về chế độ đấu
thầu, nội dung của đấu thầu xây dựng và đấu thầu cạnh tranh quốc tế tại Việt
Nam. Luận án đóng góp phần đánh giá đúng thực trạng công tác đấu thầu xây
dựng công trình giao thông nói chung và đấu thầu xây dựng công trình giao
thông đƣờng bộ nói riêng thông qua một số dự án: Dự án cải tạo và nâng cấp
quốc lộ 18. Dự án khôi phục và nâng cấp quốc lộ 1, Dự án cải tạo và nâng cấp
quốc lộ 5.
Bên cạnh đó, Luận án còn làm rõ những hạn chế và nguyên nhân của
những hạn chế trong việc thực hiện công tác đấu thầu xây dựng công trình giao
thông từ 1990 đến nay. Luận án cũng đề xuất hệ thống quan điểm và giải pháp
cơ bản tiếp tục hoàn thiện chế độ đấu thầu xây dựng công trình giao thông, đƣa
ra giải pháp nâng cao chất lƣợng phƣơng pháp xét thầu xây dựng kết hợp hài hòa
ƣu điểm của các phƣơng pháp xét thầu trƣớc đây và khắc phục những hạn chế.
Để khắc phục hiện tƣợng phá giá thầu nhằm mục đích dành đƣợc hợp
đồng để giải quyết mục tiêu trƣớc mắt, luận án đã đƣa ra giải pháp xác định giá
xét thầu hợp lý trên cơ sở các quy định của thông tƣ số 01/1999 về hƣớng dẫn
lập giá dự toán xây lắp theo thuế VAT và kinh nghiệm của các chủ đầu tƣ thuộc
các ngành khác nhau và đặc biệt tác giả có tham khảo kinh nghiệm đấu thầu cạnh
tranh quốc tế của Trung Quốc. Do đó việc xây dựng giá xét thầu hợp lý không
phải làm ảnh hƣởng đến mục tiêu hiệu quả của công tác đấu thầu, trái lại đảm
bảo cho chất lƣợng của dự án coi trọng và giúp chủ đầu tƣ chọn đƣợc nhà thầu
có giá dự thầu phù hợp nhất, tránh đƣợc sự phá giá của nhà thầu.
* Luận án Tiến sĩ, Nâng cao chất lƣợng đấu thầu xây dựng các công trình
giao thông ở Việt Nam (Trần Văn Hùng - Năm 2006). Luận án đã hệ thống hóa
các cơ sở lý luận, phƣơng pháp luận cho việc xây dựng và đánh giá chất lƣợng
đấu thầu xây dựng nói chung và chất lƣợng đấu thầu xây dựng các công trình

7


giao thông đứng trên giác độ chủ đầu tƣ. Đây là cơ sở cho việc nghiên cứu, đánh
giá, xem xét và đƣa ra các giải pháp hoàn thiện công tác đấu thầu; kiến giải và đề
xuất các kiến nghị hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý đấu thầu xây dựng của
nƣớc ta.
Bên cạnh đó, Luận án đã phân tích, đánh giá khách quan những thành tựu,
những thiếu sót về chất lƣợng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông hiện
tại. Trên cơ sở đó đề xuất các kiến nghị, giải pháp đối với các cơ quan quản lý
nhằm nâng cao chất lƣợng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông nói
riêng, nâng cao chất lƣợng đấu thầu nói chung.
Ngoài ra, Luận án cũng đã phát hiện các tồn tại, thiếu sót, vƣớng mắc về
cơ chế, chính sách, luật pháp đối với hoạt động đấu thầu. Trên cơ sở đó, đề xuất
các giải pháp hoàn thiện cơ chế, chính sách, luật pháp để nâng cao chất lƣợng
công tác đấu thầu xây dựng các công trình ở Việt nam.
* Luận án Tiến sĩ, “Hài hòa trong đấu thầu cạnh tranh mua sắm công: thực
nghiệm chứng minh từ Bộ Y tế Việt Nam” (Nguyễn Duy Phƣơng - Năm 2013).
Luận án đã xác định mối quan hệ tƣơng quan giữa các yếu tố công khai và minh
bạch trong tổ chức thực hiện mua sắm đấu thầu công tại các Dự án hỗ trợ chính
thức (ODA- Official development assistance) và Dự án tài trợ có sử dụng nguồn
vốn đối ứng của Chính phủ Việt Nam; Tác giả cũng chỉ rõ trong mối quan hệ
giữa các yếu tố ảnh hƣởng tới công khai của hoạt động mua sắm công, hình thức
đấu thầu cạnh tranh quốc tế (ICB- International Competitive Bidding) đảm bảo
sự hoài hòa tốt nhất giữa pháp luật về đấu thầu của Việt Nam và quy định hƣớng
dẫn của các nhà tài trợ quốc tế. Hình thức đấu thầu cạnh trong trong nƣớc (LCBLocal Competitive Bidding) cũng đƣợc một số Ban quản lý dự án áp dụng, tuy
nhiên xét trong mối quan hệ hài hòa giữa luật trong nƣớc và quốc tế về mua sắm

8

đấu thầu công, hình thức này không đƣợc khuyến khích do có hệ số tƣơng quan
thấp nhất.
1.1.2. Đánh giá chung về các công trình đã nghiên cứu
Nhìn chung các công trình nghiên cứu khoa học đã tiếp cận và đi vào
nghiên cứu sâu về từng vấn đề nhƣ: chất lƣợng hoạt động đấu thầu, khả năng
cạnh tranh trong đấu thầu,... hoặc nghiên cứu theo từng đối tƣợng cụ thể nhƣ:
lĩnh vực giao thông, lĩnh vực y tế... Các nghiên cứu đã đƣa ra những kết luận,
kiến nghị chủ yếu tập trung vào giải quyết những vấn đề bức xúc, những nhiệm
vụ cụ thể của giai đoạn trƣớc đây.
Bên cạnh đó, các công trình cũng đã nghiên cứu về quản lý dự án đầu tƣ,
chủ yếu tập trung vào kỹ thuật phân tích đánh giá lợi ích và chi phí phục vụ cho
mục đích tối đa hoá lợi nhuận (tối đa hoá lãi cổ tức cho các cổ đông) hoặc tiến
hành phân tích đánh giá lợi ích và chi phí đối với dự án. Một số các công trình
xem xét đến trình tự, các bƣớc lập dự án hay phân tích chất lƣợng dự án xây
dựng cơ bản. Đồng thời nghiên cứu và thiết kế quy trình nâng cao hiệu quả công
tác quản trị dự án đầu tƣ từ khâu nghiên cứu, lập dự án, thực hiện đầu tƣ, vận
hành và kết thúc vòng đời dự án,... nhằm giúp cho nhà quản trị có những quyết
định đúng đắn và kịp thời nắm bắt cơ hội đầu tƣ có hiệu quả, nâng cao khả năng
cạnh tranh.
Riêng đối với quản lý nhà nƣớc về hoạt động đấu thầu các công trình đầu
tƣ xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách của thành phố Vinh, cho đến nay vẫn
chƣa có công trình nào nghiên cứu về vấn đề này. Điều đó cho thấy việc nghiên
cứu đề tài này là vấn đề mới đang đặt ra, đòi hỏi phải nghiên cứu để quản lý hoạt
động đấu thầu dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn ngân sách nhà nƣớc có hiệu quả
hơn. Vì vậy, đề tài luận văn này sẽ tiếp tục nghiên cứu những vấn đề về quản lý
nhà nƣớc đối với hoạt động đấu thầu các công trình xây dựng cơ bản từ ngân

9

sách nhà nƣớc, chỉ ra những vấn đề còn hạn chế trong quá trình quản lý và đề
xuất giải pháp để khắc phục các hạn chế đồng thời hoàn thiện công tác quản lý
nhà nƣớc về ngân sách tại thành phố Vinh, Nghệ An.
1.2. Một số vấn đề lý luận chung về quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động đấu
thầu các công trình xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc
1.2.1. Đấu thầu
1.2.1.1. Khái niệm về đấu thấu:
Trƣớc đây, trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung của nƣớc ta, việc thực
hiện đầu tƣ đƣợc thực hiện theo kế hoạch hàng năm thông qua kế hoạch giao
nhiệm vụ, không thực hiện đấu thầu để lựa chọn ngƣời thực hiện. Từ những năm
1989-1990, khi nền kinh tế nƣớc ta chuyển đổi sang cơ chế thị trƣờng thì vấn đề
tổ chức đấu thầu mới đƣợc đề cập đến. Trong “Điều lệ quản lý đầu tƣ và xây
dựng” ban hành kèm theo Nghị định số 385-HĐBT ngày 7/11/1990 của Hội
đồng Bộ trƣởng, đã xác định đấu thầu là yêu cầu cần thiết đối với các công trình
xây dựng cơ bản trong thời kỳ hiện tại. Đến năm 1994 quy chế đấu thầu của Việt
Nam đƣợc ban hành, đƣa vào áp dụng. Cho đến nay các quy định về đấu thầu đã
qua nhiều lần sửa đổi, hoàn thiện cho phù hợp với tình hình thực tế và tiến gần
với tiêu chuẩn quốc tế.
Trên thực tế đã tồn tại một số định nghĩa về thuật ngữ đấu thầu trong các
văn bản khác nhau. Theo Từ điển tiếng Việt thì đấu thầu đƣợc giải thích là việc
đọ công khai, ai nhận làm, nhận bán với điều kiện tốt nhất thì đƣợc giao cho làm
hoặc đƣợc bán hàng (một phƣơng thức giao làm công trình hoặc mua hàng). Nhƣ
vậy bản chất của việc đấu thầu đã đƣợc xã hội thừa nhận nhƣ là một sự ganh đua
(cạnh tranh) để đƣợc thực hiện một việc nào đó, một yêu cầu nào đó.
Theo Điều 4, Luật Đấu thầu năm 2013, Đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà
thầu để ký kết và thực hiện hợp đồng cung cấp dịch vụ tƣ vấn, dịch vụ phi tƣ

10

vấn, mua sẵm hàng hoá, xây lắp; lựa chọn nhà đầu tƣ để ký kết và thực hiện hợp
đồng dự án đầu tƣ theo hình thức đối tác công tƣ, dự án đầu tƣ có sử dụng đất
trên cơ sở bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Nhƣ
vậy, đấu thầu thực chất là quá trình lựa chọn nhà thầu đáp ứng các yêu cầu của
bên mời thầu để thực hiện gói thầu thuộc các dự án sử dụng vốn nhà nƣớc. Kết
quả của sự lựa chọn là có hợp đồng đƣợc ký kết với các điều khoản quy định chi
tiết trách nhiệm của hai bên. Một bên là nhà thầu phải thực hiện các nhiệm vụ
nhƣ nêu trong hồ sơ mời thầu (có thể là dịch vụ tƣ vấn, dịch vụ phi tƣ vấn, cung
cấp hàng hoá, xây lắp công trình, hạng mục công trình…), một bên là chủ đầu tƣ
có trách nhiệm giám sát, kiểm tra, nghiệm thu và thanh toán tiền. Nhƣ vậy thực
chất của quá trình đấu thầu ở Việt Nam đối với các dự án sử dụng vốn nhà nƣớc
là một quá trình mua sắm - quá trình chi tiêu, sử dụng tiền của Nhà nƣớc.
1.2.1.2. Đặc điểm của đấu thầu
* Mục tiêu của hoạt động đấu thầu gắn liền với mục tiêu của dự án:
Hoạt động đấu thầu công trình xây dựng nhằm thực hiện nội dung công
việc của các công trình xây dựng đã đƣợc phê duyệt để đạt đƣợc các mục tiêu cơ
bản về phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, tăng trƣởng kinh tế, tăng cƣờng
mức sống của dân cƣ..., thực hiện theo các kế hoạch, quy hoạch phát triển kinh tế
- xã hội hàng năm, 5 năm hoặc dài hạn. Do vậy, mục tiêu của đấu thầu gắn chặt
với mục tiêu của dự án.
Đối với từng gói thầu cụ thể, mục tiêu thể hiện qua việc lựa chọn các nhà
thầu đáp ứng yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm, có giải pháp khả thi để thực hiện
việc cung cấp hàng hoá, dịch vụ (tƣ vấn và phi tƣ vấn), xây lắp công trình, hạng
mục công trình, đào tạo, chuyển giao công nghệ. Việc phải mua sắm hàng hoá,
cung cấp dịch vụ, xây dựng công trình bảo đảm công năng, tính năng và hiệu
năng sử dụng đều đƣợc thể hiện rõ trong quyết định đầu tƣ, kế hoạch lựa chọn

11

nhà thầu của dự án.
* Có nhiều chủ thể tham gia vào quá trình đấu thầu:
Khi đấu thầu sử dụng tiền của Nhà nƣớc thì hoạt động này đƣợc thực hiện
bởi các cơ quan của Nhà nƣớc, các DNNN hoặc các đơn vị có sử dụng nguồn
tiền của Nhà nƣớc nên có nhiều chủ thể tham gia vào quá trình đấu thầu để bảo
đảm đƣợc các mục tiêu của đấu thầu là cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu
quả kinh tế. Các chủ thể tham gia có thể bao gồm:
- Các đối tƣợng tham gia trực tiếp vào hoạt động đấu thầu:
+ Bên mua: Chính là Nhà nƣớc mà đại diện là các cơ quan của Nhà nƣớc
theo từng lĩnh vực, từng ngành kinh tế, bao gồm:
Thứ nhất, Ngƣời có thẩm quyền là ngƣời quyết định phê duyệt dự án hoặc
ngƣời quyết định mua sắm theo quy định của pháp luật. Trƣờng hợp lựa chọn
nhà đầu tƣ, ngƣời có thẩm quyền là ngƣời đứng đầu cơ quan nhà nƣớc có thẩm
quyền theo quy định của pháp luật.
Thứ hai, Chủ đầu tƣ là tổ chức sở hữu vốn hoặc tổ chức đƣợc giao thay
mặt chủ sở hữu vốn, tổ chức vay vốn trực tiếp quản lý quá trình thực hiện dự án.
Thứ ba, Bên mời thầu là cơ quan, tổ chức có chuyên môn và năng lực để
thực hiện các hoạt động đấu thầu, bao gồm: Chủ đầu tƣ hoặc tổ chức do chủ đầu
tƣ quyết định thành lập hoặc lựa chọn; Đơn vị dự toán trực tiếp sử dụng nguồn
vốn mua sắm thƣờng xuyên; Đơn vị mua sắm tập trung; Cơ quan nhà nƣớc có
thẩm quyền hoặc tổ chức trực thuộc do cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền lựa
chọn.
Thứ tƣ, Tổ chuyên gia gồm các cá nhân có năng lực, kinh nghiệm đƣợc
bên mời thầu hoặc đơn vị tƣ vấn đấu thầu thành lập để đánh giá hồ sơ quan tâm,
hồ sơ dự sơ tuyển, hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất và thực hiện các nhiệm vụ khác
trong quá trình lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tƣ.

12

+ Bên bán: Nhà thầu (nhà cung cấp, nhà xây dựng và nhà tƣ vấn) tham gia
đấu thầu các gói thầu phù hợp với điều kiện năng lực và kinh nghiệm của mình
để dành đƣợc các hợp đồng trên cơ sở cạnh tranh hoặc thông qua các hình thức
lựa chọn khác theo quy định.
- Các đối tƣợng tham gia gián tiếp vào hoạt động đấu thầu:
Ngoài Bên mua và Bên bán là các đối tƣợng tham gia trực tiếp hoạt động
đấu thầu còn có một bộ phận thứ ba gián tiếp tham gia vào hoạt động đấu thầu,
bao gồm:
Thứ nhất là cơ quan thanh tra, kiểm tra, giám sát;
Thứ hai là tổ chức, công ty kiểm toán độc lập;
Thứ ba là công luận, các cơ quan báo chí;
Thứ tƣ là sự tham gia của cộng đồng với vai trò giám sát.
1.2.1.3. Vai trò của đấu thầu các dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn
ngân sách nhà nước
* Vai trò của đấu thầu đối với nền kinh tế - xã hội
Thông qua đấu thầu, nhà nƣớc có thể lựa chọn đƣợc những nhà thầu khoán
thích hợp, có khả năng thực hiện các công trình mà nhà nƣớc muốn đầu tƣ với
chất lƣợng cao và có chi phí hợp lý. Nhờ đó, các nguồn lực trong nền kinh tế
đƣợc phân bổ hợp lý hơn. Cũng thông qua đầu thầu, các hoạt động kinh tế đều
đƣợc kích thích phát triển nhƣ các ngành sản xuất trực tiếp, các ngành công
nghiệp phụ trợ, chế biến. Với việc nhiều nhà thầu đứng vai trò tổng thầu để kết
hợp đƣợc các nhà chế tạo, nhà sản xuất, các chuyên gia tƣ vấn nhằm thực hiện
các gói thầu quy mô lớn, tổng hợp nhiều lĩnh vực đã làm cho hoạt động kinh tế
đƣợc diễn ra theo hƣớng chuyên môn hóa sâu và đa phƣơng hóa rộng.
Thông qua đấu thầu, các nhà thầu sẽ tự nâng cao hiệu quả công tác quản
trị tài chính của công ty, làm giảm chi phí và thúc đẩy hiệu quả sản xuất kinh

13

doanh của doanh nghiệp.
Đấu thầu là một công cụ quan trọng của kinh tế thị trƣờng, giúp ngƣời
mua (Bên mời thầu) và ngƣời bán (nhà thầu) gặp nhau thông qua cạnh tranh.
Phát triển các ngành sản xuất theo hƣớng chuyên môn hoá sâu và hợp tác hoá
rộng đồng thời phát triển thị trƣờng đấu thầu. Thông qua đấu thầu đã phát triển
đƣợc thị trƣờng ngƣời bán, nhiều doanh nghiệp nhà thầu lớn mạnh, nhiều doanh
nghiệp đƣợc thành lập mới hoặc đặt chân vào thị trƣờng đấu thầu, kích thích thị
trƣờng trong nƣớc phát triển chống đƣợc sự độc quyền tự nhiên. Các chủ đầu tƣ,
bên mời thầu cũng đƣợc tăng cƣờng về năng lực, họ có thêm kiến thức, thông tin
và trở thành những ngƣời mua ngày một thông thái hơn. Bên cạnh đó, hoạt động
đấu thầu góp phần tạo động lực cho sự phát triển nhờ tăng cƣờng sự công khai,
minh bạch, công bằng, hiệu quả và thúc đẩy cạnh tranh các hoạt động mua sắm
bằng nguồn vốn của Nhà nƣớc cho các công trình công cộng.
Bên cạnh đó, hoạt động đấu thầu cũng góp phần thực hiện dân chủ hóa
nền kinh tế, khắc phục những nhƣợc điểm của những thủ tục hành chính nặng nề
cản trở sự năng động, sáng tạo.
* Vai trò của đấu thầu đối với Chính phủ
Đấu thầu là một công cụ quan trọng giúp Chính phủ quản lý chi tiêu, sử
dụng các nguồn vốn của Nhà nƣớc sao cho có hiệu quả và chống thất thoát, lãng
phí. Đó là những khoản tiền đƣợc chi dùng cho đầu tƣ phát triển mà có sự tham
gia của các tổ chức nhà nƣớc, doanh nghiệp nhà nƣớc ở một mức độ nào đó,
cũng nhƣ cho mục tiêu duy trì các hoạt động của bộ máy Nhà nƣớc.
* Vai trò của đấu thầu đối với Chủ đầu tư
Thông qua đấu thầu, các chủ đầu tƣ đã lựa chọn đƣợc những nhà thầu đủ
năng lực, kinh nghiệm để thực hiện các dự án, gói thầu làm thay đổi diện mạo
kết cấu hạ tầng kỹ thuật, thúc đẩy nền kinh tế phát triển.

14