HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁN CÔNG TÔN ĐỨC THẮNG
KHOA KINH TẾ

NGÀNH TÀI CHÍNH TÍN DỤNG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
Đề tài:

HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TIÊU DÙNG TẠI NGÂN
HÀNG
NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
VIỆT NAM
CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

GVHD
SVTH
MSSV
LỚP
KHOÁ

: PGS. TS NGÔ HƯỚNG
: NGUYỄN THỊ THÙY DƯƠNG
: 0410734K
: 04K2N
:4

TP. HỒ CHÍ MINH-THÁNG 08/2004


LỜI CẢM ƠN

Được sự hướng dẫn và dạy dỗ tận tình của quý
thầy cô trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại
trường, đã trang bị cho em những kiến thức cơ bản.
Cùng với sự giúp đỡ nhiệt tình của các cô, chú, anh, chị
trong các phòng ban của Ngân hàng Nông nghiệp Chi
nhánh Tp HCM đã tạo cho em cơ hội được tìm hiểu thực
tế , giúp em có thêm nhiều kiến thức và tạo điều kiện
để em hoàn thành luận văn này. Với lòng biết ơn sâu
sắt em xin gởi lời cám ơn chân thành đến:
Ban giám hiệu và quý thầy cô trường Đại Học
Bán Công Tôn Đức Thắng. Đặc biệt em xin chân thành
cảm ơn PGS.TS Ngô Hướng đã tận tình hướng dẫn em
trong thời gian qua.
Ban Giám Đốc, các cô chú, anh chị làm việc tại
Ngân hàng Nông nghiệp Chi nhánh TP HCM. Và đặc biệt
em xin gởi lời cảm ơn chân thành nhất đến các anh chị
phòng Kinh Doanh đã hết lòng giúp đỡ em trong suốt
thời gian em thực tập tại phòng.
Trân trọng cảm ơn
Sinh viên
Nguyễn Thị Thuỳ
Dương


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN


.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

TP. Hồ Chí Minh, Ngày ………tháng ………năm 2004


NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP


.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

TP. Hồ Chí Minh, Ngày ………tháng ………năm 2004


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN


.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

TP. Hồ Chí Minh, Ngày ………tháng ………năm 2004


LỜI MỞ ĐẦU

T

ừ xưa đến nay, nhu cầu chi tiêu của đại đa số người dân đều dựa
vào thu nhập hiện có của từng người, nhưng không phải lúc nào
nguồn thu nhập này cũng đảm bảo đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực
tế. Thêm vào đó tình hình kinh tế xã hội đang ngày càng phát
triển kéo theo nhu cầu của con người cũng ngày một tăng lên. Vậy ta phải làm

cách nào để thoả mãn những nhu cầu đang cần đến trong lúc này nhưng điều kiện
kinh tế hiện tại không cho phép? Câu hỏi đặt ra sẽ có lời giải đáp khi đến với
Ngân hàng Nông nghiệp Chi nhánh Tp Hồ Chí Minh. Tại đây tín dụng tiêu dùng
hoạt động nhằm tài trợ cho nhu cầu chi tiêu của người tiêu dùng. Đây là nguồn
tài chính quan trọng giúp cho người dân trang trải nhu cầu về nhà ở, đồ dùng sinh
hoạt cho gia đình, xe cộ… bên cạnh đó, những chi tiêu do nhu cầu giáo dục, y tế
và du lịch … cũng có thể được tài trợ bởi tín dụng tiêu dùng.

Với xu thế phát triển của xã hội, Tín dụng Tiêu dùng cũng đang dần tăng
lên góp một phần không nhỏ vào sự phát triển chung, đồng thời mang lại nguồn
lợi tức đáng kể cho Ngân hàng. Tuy nhiên những khó khăn và vướng mắc trong
hoạt động Tín dụng Tiêu dùng vẫn còn nhiều vì vậy cần phải có hướng đi mới
phù hợp nhằm thúc đẩy sự phát triển của hoạt động này. Để đạt được mục đích
trên trước hết ta tìm hiểu: HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TIÊU DÙNG TẠI NGÂN
HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM-CHI
NHÁNH TP HỒ CHÍ MINH trong thời gian qua. Đây cũng chính là đề tài em
chọn nghiên cứu trong suốt thời gian thực tập tại Ngân hàng Nông nghiệp chi
nhánh Tp Hồ Chí Minh.


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

MỤC LỤC
Trang
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG TIÊU DÙNG...................................................... 1
1.1. LÝ LUẬN CHUNG ............................................................................................................ 1
1.1.1 Khái niệm về tín dụng ................................................................................................... 1
1.1.2 Sự ra đời của tín dụng .................................................................................................... 1
1.1.3 Sự cần thiết của tín dụng .............................................................................................. 2
1.1.4 Mục đích và ý nghĩa của tín dụng tiêu dùng trong nền kinh tế hiện nay............................ 3

1.2. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN TRONG TÍN DỤNG TIÊU DÙNG ..................................... 3
1.2.1 Đặc điểm tín dụng tiêu dùng ......................................................................................... 3
1.2.1.1 Khái niệm ............................................................................................................... 3
1.2.1.2 Đặc điểm tín dụng tiêu dùng .................................................................................. 4
1.2.2 Phân loại tín dụng tiêu dùng ......................................................................................... 4
1.3. ĐẢM BẢO TÍN DỤNG .................................................................................................... 12
1.3.1 Các loại đảm bảo tín dụng ........................................................................................... 13
1.3.1.1 Thế chấp tài sản .................................................................................................... 13
1.3.1.2 Cầm cố tài sản ...................................................................................................... 14
1.3.1.3 Bảo lãnh ................................................................................................................ 15
1.3.2 Điều kiện để một tài sản có thể là một tài sản đảm bảo: ............................................. 16
1.4. RỦI RO TÍN DỤNG ......................................................................................................... 16
1.4.1 Giới thiệu ..................................................................................................................... 16
1.4.2 Đánh giá rủi ro tín dụng.............................................................................................. 16
1.4.3 Những nguyên nhân làm phát sinh rủi ro ................................................................... 17
1.4.3.1 Nguyên nhân phát sinh từ khách hàng.................................................................. 17
1.4.3.2 Nguyên nhân liên quan đến chính sách pháp luật ................................................ 18
1.4.3.3 Nguyên nhân từ phía Ngân hàng .......................................................................... 18
1.4.4 Thủ tục tín dụng.......................................................................................................... 18
Chương 2: HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG
NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM- CHI NHÁNH THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH ....................................................................................................................... 20
2.1. GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ NHNo & PTNT VIỆT NAM............................................... 20
2.1.1 Tổng quan về NHNo và PTNT Việt Nam-Chi Nhánh Tp HCM ................................. 21
2.1.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển .......................................................................... 21
2.1.1.2 Tổ chức bộ máy và hoạt động .............................................................................. 21
2.1.2 Nội dung hoạt động của NHNo và PTNT VN- Chi nhánh Tp HCM ......................... 26
2.1.2.1 Huy động vốn ....................................................................................................... 26
2.1.2.2 Hoạt động tín dụng ............................................................................................... 26
2.1.2.3 Dịch vụ thanh toán và ngân quỹ ........................................................................... 27

2.1.2.4 Các hoạt động khác .............................................................................................. 27
2.1.3 Tình hình hoạt động của NHNo Tp Hồ Chí Minh....................................................... 28


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM
2.1.3.1 Cơ cấu nguồn vốn ................................................................................................. 28
2.1.3.2 Cơ cấu sử dụng vốn .............................................................................................. 30
2.1.3.3 Tình hình nợ quá hạn tại ngân hàng ..................................................................... 32
2.1.4 Quy trình cho vay tiêu dùng ........................................................................................ 33
2.1.4.1 Tiếp nhận, tư vấn và hướng dẫn khách hàng về hồ sơ vay vốn............................ 33
2.1.4.2 Thẫm Định các điều kiện vay vốn. ....................................................................... 34
2.1.4.3 Xét duyệt cho vay ................................................................................................. 35
2.1.4.4 Ký kết hợp đồng ................................................................................................... 37
2.1.4.5 Giải ngân, theo dõi, giám sát việc sử dụng vốn vay, tài sản bảo đảm .................. 38
2.1.4.6 Thu nợ, thu lãi, phí và xử lý phát sinh .................................................................. 40
2.1.4.7 Thanh lý hợp đồng tín dụng ................................................................................. 42
2.2 PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TIÊU DÙNG ................................................... 42
2.2.1 Tình hình cho vay ........................................................................................................ 42
2.2.2 Phân tích ...................................................................................................................... 43
2.2.2.1 Phân tích doanh số cho vay .................................................................................. 43
2.2.2.2 Phân tích doanh số thu nợ..................................................................................... 45
2.2.2.3 Phân tích dư nợ ..................................................................................................... 47
2.2.3 Những thiếu sót và tồn tại trong tín dụng tiêu dùng .................................................... 49
Chương 3: GIẢI PHÁP ĐỂ MỞ RỘNG VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG
TÍN DỤNG TIÊU DÙNG TẠI NHNo VÀ PTNT VIỆT NAM- CHI NHÁNH TP HCM 52
3.1 CÁC GIẢI PHÁP ĐỐI VỚI NHÀ NƯỚC ......................................................................... 52
3.2 CÁC GIẢI PHÁP ĐỐI VỚI NHNo VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN- CHI NHÁNH TP
HỒ CHÍ MINH ......................................................................................................................... 53
3.2.1 Các giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng tiêu dùng: .............................................. 53
3.2.2 Các giải pháp mở rộng tín dụng tiêu dùng tại NHNo Chi nhánh Tp HCM ................. 55

3.2.2.1 Đây là một trong số các loại hình cho vay chủ yếu của chi nhánh. Loại hình cho
vay này có rất nhiều khả năng để mở rộng, tuy nhiên chi nhánh sẽ đầu tư mở rộng một
cách có chọn lọc. .............................................................................................................. 55
3.2.2.2 Ap dụng cho vay tiêu dùng trả góp ...................................................................... 56
3.2.2.3 Ap dụng phương pháp thấu chi ............................................................................ 57
KẾT LUẬN ............................................................................................................................. 58
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................... 59


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Chương 1
TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG TIÊU DÙNG
1.1. LÝ LUẬN CHUNG
1.1.1 Khái niệm về tín dụng
Tín dụng là một giao dịch về tài sản (tiền hoặc hàng hoá ) giữa bên cho vay
(ngân hàng và các định chế tài chính khác) và bên đi vay( cá nhân, doanh nghiệp và
các chủ thể khác), trong đó bên cho vay chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng
trong một thời hạn nhất định theo thoả thuận, bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô
điều kiện vốn gốc và lãi cho bên cho vay khi đến hạn thanh toán.
Tín dụng ngân hàng là hoạt động tín dụng của ngân hàng với các chủ thể trong
nền kinh tế. Như vậy, tín dụng ngân hàng bao gồm cả hoạt động ngân hàng với tư cách
người cấp tín dụng. Song do tính phức tạp và quan trọng của nó mà khi nói tới tín
dụng ngân hàng người ta thường muốn đề cập tới hoạt đông ngân hàng với tư cách
người cấp tín dụng.
1.1.2 Sự ra đời của tín dụng
Tín dụng đã xuất hiện từ khi xã hội có phân công lao động, sản xuất và trao đổi
hàng hoá.Trong quá trình trao đổi hàng hoá đã hình thành quan hệ nợ nần giữa những
người cùng tham gia vào hoạt động này,làm phát sinh ra quá trình vay mượn lẫn nhau
để thanh toán.Những người cần vốn sẽ phải tìm đến người nào có thừa vốn để hỏi

mượn,sau đó sẽ hoàn trả vào một thời điểm nhất định với một số tiền lớn hơn số tiền
thực tế vay. Và ngược lại, những ai có vốn nhàn rỗi sẽ tìm đến người cần nguồn vốn
này để cho vay và sau đó thu về với số tiền lớn hơn số tiền ban đầu. Nói cách khác tín
dụng là sự chuyển nhượng quyền sử dụng một lượng giá trị nhất định dưới hình thức
hiện vật hay tiền tệ trong một thời hạn nhất định từ người sở hữu sang người sử dụng
và khi đến hạn người sử dụng phải hoàn trả lại cho người sở hữu với một lượng giá trị
lớn hơn. Khoản giá trị dôi ra này được gọi là lợi tức tín dụng. Thực tế thì tín dụng hoạt
động rất phong phú và đa dạng, nhưng dù ở bất cứ dạng nào tín dụng cũng luôn là
quan hệ kinh tế của nền sản xuất hàng hoá, nó tồn tại và phát triển gắn liền với sự tồn
tại và phát triển của những quan hệ hàng hoá- tiền tệ. Mục đích và tín chất của tín
dụng do mục đích và tính chất của nền sản xuất hàng hóa trong xã hội quyết định. Sự
vân động của tín dụng luôn luôn chịu sự chi phối của các quy luật kinh tế của phương
thức sản xuất trong xã hội đó.

Trang 1


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Nhằm thoả mãn nhu cầu tiêu dùng của người đi vay mà ở thời kỳ cổ đại tín
dụng đã xuất hiện dưới hình thức cho vay nặng lãi. Hình thức này ra đời trong điều
kiện sản suất thấp kém, phụ thuộc nhiều vào điều kiện thiên nhiên, thêm vào đó là
gánh nặng sưu thuế và các tệ nạn xã hội khác. Những người sản xuất nhỏ nhiều lúc
phải đối phó với những rủi ro xảy ra trong cuộc sống buộc phải đi vay để giải quyết
những khó khăn cấp bách trong đời sống, chẳng hạn như mua lương thực, thuốc men,
đóng tô thuế…Còn các tầng lớp khác đi vay là để giải quyết các thiếu hụt tạm thời với
nhu cầu cao. Lãi suất cho vay nặng lãi rất cao, sở dĩ lãi suất cao như vậy là vì nhu cầu
tín dụng lớn hơn cung tín dụng và nhu cầu đi vay thường là cấp bách không thể trì
hoãn được. Tín dụng nặng lãi chỉ nhằm mục đích thoả mãn nhu cầu tiêu dùng chứ
không có tác dụng phục vụ sản xuất. Tín dụng nặng lãi đã góp phần xoá bỏ được nền

kinh tế tự nhiên, phát triển quan hệ trao đổi hàng hoá và quan hệ tiền tệ đồng thời tập
trung được số lớn tiền tệ vào một số người và bần cùng hoá trong phạm vi rộng lớn
những người sản xuất nhỏ, góp phần làm xuất hiện phương thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa.Vì lãi suất cao, tín dụng nặng lãi chính là chướng ngại của sự phát triển của chủ
nghĩa Tư Bản. Không thể dùng tiền vay nặng lãi để đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất
kinh doanh được, các nhà tư bản đã góp vốn lại và cho nhau vay với lãi suất thích hợp.
Tín dụng CNTB ra đời đẩy lùi tín dụng nặng lãi, tuy nhiên tín dụng nặng lãi không bị
thủ tiêu mà nó vẫn tồn tại và hoạt động trong lãnh vực người đi vay không vì mục đích
sản xuất.
Trong điều kiện nền kinh tế phát triển như hiện nay, nhu cầu của các chủ thể
trong xã hội không chỉ đơn thuần là đủ để tồn tại mà luôn tìm mọi cách nhằm nâng cao
chất lượng cuộc sống ngày càng tốt hơn. Để đạt được mục đích trên cần phải có nguồn
vốn tương ứng nhưng khả năng tự có thì hạn chế chính vì vậy phải huy động từ các
đơn vị, tổ chức kinh doanh khác có nguồn vốn nhàn rỗi. Điều này tạo nên nguồn cung
và cầu vốn mới cần thiết và phù hợp thực tế.
Vậy sự ra đời và quá trình phát triển của tín dụng luôn gắn liền với sự phát triển
của xã hội, nó luôn đổi mới để phù hợp với thời đại.

1.1.3 Sự cần thiết của tín dụng
Trong xã hội xét tại một thời điểm nào đó luôn luôn xảy ra hiện tượng có những
người có vốn tiền tệ dư thừa hay tạm thời nhàn rỗi, cùng một lúc lại cũng có những
người tạm thời thiếu hụt về vốn tiền tệ cần được bổ sung. Hiện tượng này đòi hỏi phải
xuất hiện quá trình điều hoà cung cầu vốn, đồng vốn chạy từ nơi dư thừa sang nơi
thiếu hụt. Như vậy trong nền kinh tế thị trường đã xuất hiện hai nhóm đối lập nhau:

Trang 2


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Nhóm những người cần vốn và nhóm những người cần cung ứng vốn. Vấn đề quan
trọng là họ phải gặp nhau và thoả mãn yêu cầu của nhau.Với một khối lượng dân cư
đông đúc, phân tán và đang xen lẫn nhau thì việc gặp nhau giữa hai nhóm này là thật
sự khó khăn, sẽ không dễ dàng gì biết được ai là người cần vốn và ai là người thừa vốn
hơn nữa vấn đề tin cậy lẫn nhau là cốt yếu, đây được coi là tiền đề cho quá trình giao
nhận vốn. Quá trình này chỉ có thể thực hiện được khi người cần vốn thật sự tạo ra
được niềm tin cho người có vốn và người có vốn thật sự yên tâm, tin cậy khi giao vốn
cho người sử dụng nó. Dĩ nhiên rủi ro mất vốn cũng có khả năng xảy ra nhưng đây là
rủi ro chung, mạo hiểm chung khi cả hai đồng ý lựa chọn và quyết định chấp nhận.
Từ những phân tích trên cho phép chúng ta đi đến khẳng định sự tồn tại và phát
triển của tín dụng là cần thiết trong nền kinh tế thị trường ngày nay.
1.1.4 Mục đích và ý nghĩa của tín dụng tiêu dùng trong nền kinh tế hiện nay
Mục đích đầu tiên và cũng là cơ bản nhất của tín dụng tiêu dùng là không tạo ra
lợi nhuận. Tất cả những khoản vay của tín dụng tiêu dùng đều nhằm phục vụ sinh hoạt,
không phục vụ cho sản xuất. Để cải thiện mức sống hay để thoả mãn nhu cầu, họ tìm
đến các cơ quan, tổ chức tín dụng vay một số lượng tiền có thể nhằm mua nhà, sửa
chữa nhà mua sắm đồ dùng sinh hoạt trong gia đình… tất cả đều không tạo ra lợi
nhuận mà chỉ mang tính chất phục vụ đời sống.
Bên cạnh đó, cho vay tiêu dùng còn góp phần thúc đẩy gia tăng bán hàng ở
những người bán lẻ, tạo ra yếu tố kích thích sản xuất phát triển. Đồng thời các ngân
hàng đã đáp ứng được một thị trường rộng lớn, khi mà hầu hết người tiêu dùng mua
sắm trước sau đó mới dàn xếp nguồn tài trợ. Do vậy, ngân hàng có thể đạt được những
nguồn lợi tức đáng kể nhất là trong xu thế của sự gia tăng về lợi tức và chi phí tiêu
dùng hiện nay. Sự gia tăng của chi phí tương ứng với giá cả của hàng hoá đang ngày
càng tăng nhanh chính vì vậy khả năng mua sắm bằng tiền tự có ngày càng hạn chế
nhưng nhu cầu của con người thì không giảm mà ngược lại ngày càng cao hơn, do đó
phải đi vay để trang trải là điều tất yếu.
1.2. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN TRONG TÍN DỤNG TIÊU DÙNG
1.2.1 Đặc điểm tín dụng tiêu dùng
1.2.1.1 Khái niệm

Tín dụng tiêu dùng là hình thức cấp phát cho cá nhân để đáp ứng nhu cầu tiêu
dùng. Loại tín dụng này thường được cung cấp cho việc mua sắm nhà cửa, xe cộ, các
thiết bị điện gia đình như tủ lạnh, ti vi, máy giặt…Tín dụng tiêu dùng được cấp phát
dưới dạng tiền hoặc dưới hình thức bán chịu hàng hoá. Việc cấp tín dụng bằng tiền

Trang 3


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

thường do các ngân hàng, do các hợp tác xã tín dụng, quỹ tiết kiệm và các tổ chức tín
dụng khác cung cấp. Còn việc cấp phát tín dụng dưới hình thức hiện vật thường do các
công ty, các cửa hàng thực hiện.
1.2.1.2 Đặc điểm tín dụng tiêu dùng
- Quy mô các món vay thường nhỏ, nhưng số lượng các món vay nhiều. Cho
vay CBCNV chiếm số lượng vay nhiều nhất vì khi ngân hàng cho vay ở một đơn vị thì
tại nơi đó sẽ thu hút rất nhiều cá nhân tham gia, tuy nhiên quy mô các món vay này
thường là nhỏ vì nhu cầu và khả năng trả nợ của CBCNV có giới hạn.
-

Nhu cầu TDTD thường phụ thuộc vào chu kỳ kinh tế

- Nhu cầu TDTD thường ít co giản với lãi suất. Thông thường người đi vay
quan tâm tới số tiền phải thanh toán hơn là lãi suất họ phải chịu.
- Mức thu nhập và trình độ học vấn là hai biến số có quan hệ rất mật thiết tới
nhu cầu về TDTD.
-

Chất lượng các thông tin tài chính của khách hàng vay thường không cao.

- Nguồn trả nợ chủ yếu của người đi vay có thể biến động lớn, phụ thuộc vào
quá trình làm việc, kỹ năng và kinh nghiệm đối với công việc của những người này.
- Tư cách của khách hàng là yếu tố khó xác định song lại rất quan trọng,
quyết định sự hoàn trả của khoản tín dụng.
1.2.2 Phân loại tín dụng tiêu dùng
Người ta có thể phân loại tín dụng tiêu dùng với nhiều tiêu thức khác nhau như
trong tín dụng sản xuất (ngắn hạn, trung hạn, dài hạn; trực tiếp, gián tiếp v.v…). Tuy
nhiên xét ở góc độ nghiệp vụ và tính phổ biến của nó người ta có thể phân tín dụng
trực tiếp và gián tiếp – xuất phát từ ngân hàng thương mại có thể thực hiện những
khoản cho vay trực tiếp với khách hàng xin vay tại ngân hàng hoặc dưới hình thức
gián tiếp bằng cách mua các phiếu tiêu dùng từ những người bán hàng hóa hoặc cung
cấp dịch vụ tiêu dùng.
Tín dụng tiêu dùng trực tiếp, bao gồm các phương thức
-

Tín dụng trả theo định kỳ

Là phương thức, trong đó khách hàng vay và trả trực tiếp ngân hàng với mức
trả và thời hạn trả mỗi lần qui định khi cho vay.
Nếu được cấp tiền vay, toàn bộ số tiền vay được ghi nợ tài khoản cho vay và
ghi có Tài khoản tiền gởi cá nhân hoặc giao tiền mặt cho khách.
-Thấu chi
Trang 4


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Là nghiệp vụ cho phép một cá nhân rút tiền từ tài khoản vãng lai của anh ta
vượt số dư có, tới một hạn mức đã được thỏa thuận.
Cả hai loại tín dụng trả theo định kỳ và thấu chi đều không cần ký hợp đồng

vay mượn mà chỉ cần thông qua một thỏa thuận nghiệp vụ với các nội dung chính: hạn
mức; lãi suất; yêu cầu đảm bảo phí các loại, bảo hiểm (nếu cần); thời điểm tái xét thời
hạn có hiệu lực của hạn mức; kỳ hạn nợ (nếu có).
Nghiệp vụ này đòi hỏi khách hàng chỉ phải trả lãi số tiền mà anh ta sử dụng
theo mức lãi suất đã thỏa thuận. Nó không qui định cho các đối tượng là các mặt hàng
cụ thể nào và không đòi hỏi phải thanh toán nhiều lần bằng các phần bằng nhau.
Thẻ tín dụng
Là nghiệp vụ tín dụng, trong đó ngân hàng phát hành thẻ cho những người có
tài khoản ở ngân hàng đủ điều kiện cấp thẻ và ấn định mức giới hạn tín dụng tối đa mà
người có thẻ đựơc phép sử dụng.
Thẻ tín dụng ngân hàng khác với nghiệp vụ thấu chi ở chổ:
Phương thức thấu chi gắn liền với tài khoản vãng lai và người vay dùng phương
tiện chủ yếu là séc.
Phương thức thẻ tín dụng bao gồm một sự thoả thuận 3 bên: người giữ thẻ;ngân
hàng và người bán hàng. Ở đây, thẻ đã đảm bảo cho người bán hàng một điều là người
giữ thẻ đã được ngân hàng bảo lãnh một số tiền nhất định và do vậy nó quan hệ với tài
khoản vãng lai khác với thấu chi.
Mỗi thẻ có mức tín dụng nhất định và mức này có thể thay đổi tuỳ nhu cầu của
khách và mức độ tín nhiệm của ngân hàng (tăng lên hoặc giảm xuống).
Việc cấp thẻ tín dụng cho khách hàng, ngân hàng có thể lựa chọn một trong hai
cách:
+ Ngân hàng cấp thẻ tín dụng của riêng ngân hàng đó và thương lượng với các
nhà buôn ở địa phương chấp nhận thẻ do khách hàng của bên ngân hàng sử dụng. Nếu
nhà buôn có bán hàng cho khách hàng dùng thẻ tín dụng, sẽ gửi giấy đòi tiền ngân
hàng có ký tên xác nhận của khách hàng và ngân hàng ghi có ngay vào tài khoản của
nhà buôn sau khi đã khấu trừ bớt khoản chiết khấu.
Cách này đã đưa lại nhược điểm là ngân hàng phải thu hút đủ số nhà buôn và
người dùng thẻ nếu nhỏ sẽ không đảm bảo đủ việc thu lợi nhuận; mặt khác, việc dùng
thẻ chỉ giới hạn ở một địa phương nhất định.

Trang 5


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Các nhược điểm đó được khắc phục vào cuối thập niên 1960 khi hai tổ chức thẻ
tín dụng có tầm vóc quốc gia ra đời là tổ chức Visa international và Master card. Thẻ
tín dụng của hai tổ chức này thay thế thẻ tín dụng của các ngân hàng khác. Ngoài ra là
các loại thẻ tín dụng với các đặc điểm khác nhau như JCB, American Express – (gọi
tắt AmexCard) với những đặc điểm sử dụng khác nhau.
Thuận lợi chủ yếu của cách phát hành thẻ thứ hai này là ngân hàng nhận được
sự giúp đỡ nhiều về nghiên cứu thị trường, xử lý và nâng cao thẻ tín dụng với một chi
phí thấp hơn nhiều so với cách phát hành thẻ thứ nhất. Mặt khác, do phát hành qua một
chương trình độc quyền mà thẻ được nhiều người biết đến và chấp nhận, nên nó được
sử dụng với một phạm vi rất rộng – kể cả ở quốc gia khác.
Hệ thống thẻ tín dụng đem lại rất nhiều thuận lợi cho chủ thẻ, đó là:
- Nó là phương pháp thay thế tiện lợi so với thanh toán bằng tiền mặt hoặc bằng
séc trên các phương diện: sử dụng, gọn nhẹ và an toàn về tài chính;
- Thẻ có thể dùng rút tiền mặt từ các chi nhánh ngân hàng hoặc các máy chuyển
ngân tự động (ATM) hoặc chuyển ngân sang các tài khoản ngân hàng khác;
- Là nguồn tín dụng được sử dụng tại điểm bán hàng mà không cần thủ tục;
- Lệ phí giao dịch giảm đối với hoạt động của tài khoản khàch hàng;
- Phạm vi hoạt động rộng của thẻ tín dụng là ưu điểm khó thay thế đối với các
nhà kinh doanh và người du lịch.
Lợi tức thu được từ hoạt động thẻ bao gồm:
- Chiết khấu thương mại: chủ thẻ thanh toán đầy đủ tiền cho người bán hàng.
Người bán hàng gửi hóa đơn đến ngân hàng thanh toán. Ngân hàng sẽ chiết khấu một
tỉ lệ phần trăm (2% - 5%). Sau đó mới trả tiền cho người khách hàng.
- Lệ phí hàng năm: Ngân hàng thu 1 lệ phí hàng năm từ chủ thẻ (ngoài việc thu
tiền các tấm thẻ từ 15 đến 45 USD).

- Phí rút tiền mặt ứng trước: bao gồm phí điều hành cộng một tỉ lệ phần trăm của
tổng số tiền rút ra qua máy tự động ATM hoặc từ các chi nhánh ngân hàng (4%).
- Lãi suất trên số dư nợ ở ngày đáo hạn: tính theo lãi suất ngân hàng hiện hành
hoặc tiền phạt nếu khách hàng không thanh toán mức tiền tối thiểu vào ngày đáo hạn
(ngoài ra chủ thẻ vẫn phải trả lãi trên dự nợ thực tế).

Trang 6


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

- Lệ phí chuyển tiền liên ngân hàng: khi một chủ thẻ sử dụng thẻ do ngân hàng
phát hành mà thanh toán do ngân hàng khác thu, khi đó tiền chiết khấu thương mại bị
trừ đi một tỉ lệ phần trăm.
Hạn chế của thẻ tín dụng là:
- Nói chung thẻ tín dụng chủ yếu cho tín dụng tiêu dùng ở phạm vi bán lẻ; nó
không thích hợp với các hóa đơn có mệnh giá lớn (xe hơi, tàu thuyền, máy bay v.v…);
mặt khác giới hạn tín dụng với hầu hết các thẻ tín dụng cũng thấp hơn các khoản chi
phí như vậy;
- Cũng như séc, thẻ tín dụng vẫn bị rủi ro khi nó rơi vào tình trạng bị mất và
đánh cắp nếu không được xử lý kịp thời;
-Các tiêu chuẩn tín dụng được đưa ra ở các ngân hàng nhiều trường hợp không
phù hợp với các nhà bán hàng đồng ý chấp nhận thẻ. Do vậy quan hệ tay ba ngân hàng
– người bán hàng – chủ thẻ không được xác lập.
Ngoài thẻ tín dụng (Credit Card) ngân hàng còn phát hành thẻ thanh toán (Debit
Card) là thẻ cấp cho khách hàng có tài khoản ngân hàng thường xuyên dư có. Nó cho
phép tránh đi việc sử dụng séc khi mua hàng và đạt mức tiện lợi rất cao. Thẻ này, ngân
hàng phát hành thẻ không phải lập bảng tình hình thanh toán từng tháng. Đồng thời
chủ thẻ có thể kết hợp việc sử dụng thẻ này với việc ngân hàng phát hành thẻ cấp cho
người sử dụng một tín dụng khoản cá nhân dưới hình thức rút vượt. Nghĩa là nếu dùng

thẻ thanh toán mua hàng có thể vượt dư có trong tài khoản của mình tới mức rút vượt
đã thỏa thuận (tương đương khoản tín dụng mà ngân hàng cấp cho người sử dụng thẻ
tín dụng).
Ở Việt Nam hiện nay có tổ chức thanh toán và phát hành các loại thẻ:
- Thẻ nội địa:
+ Thẻ thanh toán
Loại A: Khách hàng có số dư có thường xuyên.
Loại B: Dùng số tiền mặt tối thiểu để mua thẻ (5 triệu VND)
Nếu không chi tiêu, người có thẻ vẫn được hưởng lãi hàng tháng.
+ Thẻ tín dụng
Loại C: Dùng cho các doanh nghiệp thanh toán với bên bán là các đơn vị chấp
nhận thẻ.

Trang 7


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Tín dụng tiêu dùng gián tiếp, được hiểu là các hoạt động tín dụng tiêu dùng qua
việc ngân hàng mua các phiếu bán hàng từ những người bán lẻ hàng hóa và do vậy
nó chính là hình thức tài trợ bán trả góp của các ngân hàng thương mại.
Tín dụng trả góp của các ngân hàng được thực hiện bằng một trong hai cách
sau:
Cách 1: Ngân hàng, người bán hàng và người mua hàng phải thỏa thuận được
với nhau về số tiền vay, mức và thời hạn trả dần, sau đó ngân hàng cho người mua
hàng vay phần tiền chưa trả đủ cho người bán hàng để giao cho người bán hàng và giữ
lại quyền sở hữu tài sản cho người khi mua trả góp đủ.
Có thể mô tả như sau:
NGƯỜI MUA

(1)
(2)

(5)

NGƯỜI BÁN

(3)

(4)

NHTM

Trong đó:
1) Người mua trả trước 20% - 30% giá trị của tài sản;
2) Người bán giao tài sản cho người mua đồng thời giữ lại quyền sở hữu tài sản;
3) Người bán hàng giao quyền sở hữu tài sản cho ngân hàng làm thế chấp và
phiếu bán hàng;
4) Ngân hàng trả phần tiền còn thiếu cho người bán (70% -80%);
5) Người mua trả góp cho ngân hàng theo mức và kỳ hạn được xác định.
Cách 2: Được thực hiện với thời hạn và mức trả dần tương tự như trên nhưng
khác ở một số điểm: người bán giao tài sản và giao sở hữu, người bán và người mua
thực hiện hành vi mua bán chịu tài sản nên xuất hiện kỳ phiếu; ngân hàng chiết khấu
kỳ phiếu của người bán… Sơ đồ như sau:
NGƯỜI MUA

(4)

(1)
(2)

(5)

NGƯỜI BÁN

(3)
NHTM
Trang 8


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Trong đó:
1) Người mua mua chịu hàng hóa và có kỳ phiếu cho người bán.
2) Người mua ký quỹ 20 –30% giá trị tài sản và cam kết thế chấp tài sản;
3) Ngân hàng chiết khấu kỳ phiếu từ người bán hàng;
4) Người bán giao tài sản và quyền sở hữu cho người mua;
5) Người mua tiến hành trả góp cho ngân hàng theo mức và kỳ hạn được xác định.
Tín dụng trả góp đem lại những ưu điểm lớn, đó là:
- Việc mua phiếu bán hàng sẽ ít tốn kém hơn so với các chi phí xét duyệt trong
cho vay trực tiếp.
-Đảm bảo các khoản vay tỏ ra vững chắc nếu người bán hàng có vốn tự có ròng
lớn. Mặt khác, người bán hàng cũng chịu trách nhiệm giám sát các khoản cho vay
trong một giới hạn nào đó (như theo dõi các tài khoản không đúng hạn, việc tái sở hữu,
bán hàng hóa tái sở hữu v.v…) làm cho chi phí ngân hàng giảm xuống.
- Rất phù hợp với cách thức mua hàng lâu bền, giá trị lớn với người mua hàng
(mua trước khi có tiền) và với cả người bán hàng (khi không đủ khả năng tài chính giữ
các tích trái của họ).
Tuy nhiên tín dụng trả góp cũng có những hạn chế nhất định, do vậy một số
ngân hàng không cho vay tiêu dùng bằng loại này, hoặc nếu có thì tuân theo một thủ

tục rất ngặt nghèo. Các hạn chế đó là:
Không đánh giá được khách hàng trả góp, người mua trả lại hàng hóa cho người
bán (khi họ thấy không thỏa mãn hoặc không có khả năng chi trả) – Loại tình huống
này thường không xảy ra đối với cho vay trực tiếp. Những cuộc tranh chấp giữa người
mua và người bán này ảnh hưởng lớn tới kết quả của khoản tín dụng.
- Các khả năng lừa đảo, giả mạo và xuyên tạc nhiều hơn so với vay trực tiếp từ
phía người mua hàng.
Do vậy để thích ứng với từng đối tượng khách hàng, ngân hàng đưa ra các
phương thức khác nhau trong quá trình mua các phiếu bán hàng trong kỹ thuật tín
dụng trả góp này. Cụ thể là:

Trang 9


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

- Phương thức được truy đòi: Trong phương thức này, nếu một phiếu bán hàng
quá hạn thanh toán khi đó người bán hàng buộc phải chi trả và sắp xếp thời điểm chi
trả. Ngân hàng áp dụng một lãi suất thấp do việc ngân hàng sẽ gặp rủi ro hơn phương
thức không truy đòi.
- Phương thức không được truy đòi: Là phương thức mà người bán hàng không
có trách nhiệm đối với các phiếu nợ bán cho ngân hàng. Phương thức này đem lại
nhiều rủi ro hơn cho ngân hàng do vậy lãi suất ngân hàng áp dụng sẽ cao hơn, đồng
thời các chứng từ được mua thường bị ngân hàng chọn lựa kỹ càng.
- Phương thức mua lại: Là phương thức thỏa thuận không truy đòi có giới hạn,
trong đó người bán hàng được mua lại số dư thực tế chưa thanh toán, khi mà số dư này
đã quá hạn thanh toán.
Cần lưu ý rằng, các yếu tố tín dụng cần xét đến trong tín dụng trả góp và tín
dụng trực tiếp không khác nhau về căn bản. Tuy nhiên, do đặc điểm của tín dụng trả
góp là hoạt động tín dụng gián tiếp nên ngân hàng có những nguyên tắc có tính bắt

buộc, các nguyên tắc này chi phối cả những người bán hàng trả góp, nếu muốn bán
phiếu nợ cho ngân hàng. Đó là:
- Nguyên tắc khả năng trả tiền hàng hóa của người mua: Với các tiêu thức quan
trọng bậc nhất là uy tín, công ăn việc làm và lợi tức.
- Nguyên tắc mức chi trả lần đầu: Với từng loại hàng hóa và thợi hạn trả góp ở
mức chấp nhận được sao cho mức chi trả tăng nhanh hơn mức giảm giá của hàng hóa
(Thường các ngân hàng muốn mức chi trả lần đầu lớn và kỳ hạn trả góp ngắn).
1.2.3 Điều kiện cho vay tiêu dùng
- Có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự và chịu trách nhiệm
dân sự theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Cư trú ( có hộ khẩu thường trú hoặc tạm trú-có nhà ở ổn định) tại địa bàn quận
huyện, thị xã, thành phố(trực thuộc tỉnh) nơi chi nhánh Ngân Hàng cho vay đóng trụ
sở. Theo công văn mới nhất( số 402 ngày 02/06/2004) của NHNo và PTNT quy định
chỉ cho vay tiêu dùng trên địa bàn. Như vậy trường hợp chi nhánh Tp Hồ Chí Minh chỉ
cho vay trên địa bàn quận I. Tuy nhiên, các chi nhánh được tiếp tục cho vay đối với
CBCNV của các đơn vị đã ký hợp đồng liên kết với chi nhánh trước ngày 14/04/2004,
nhưng phải có văn bản thông báo cho chi nhánh phụ trách địa bàn Quận, Huyện của
khách hàng.
-

Mục đích sử dụng vốn vay hợp pháp

Trang 10


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

- Có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời hạn cam kết. Có thu nhập
ổn định để trả nợ Ngân hàng, có vốn tự có tham gia vào phương án phục vụ đời sống.
-

Có phương án phục vụ đời sống khả thi

- Có tài sản thế chấp cầm cố hoặc bảo lãnh bằng tài sản của bên thứ ba hoặc
thế chấp bằng tài sản hình thành từ vốn vay( nếu cho vay tín chấp thì không cần tài sản
thế chấp nhưng phải có hợp đồng liên kết với cơ quan, công ty, xí nghiệp nơi công tác)
- Có xác nhận của cơ quan quản lý lao động hoặc cơ quan chi trả thu nhập
cam kết trích tiền lương, phụ cấp để trả nợ cho Ngân hàng khi đến hạn.
Một số quy định trong cho vay tiêu dùng của NHNo và PTNT Tp HCM:
-

Đối với cho vay mua phương tiện vận tải

+ Tại biên bản số 005/01-HĐQT ngày 01/03/2001 của hội đồng tín dụng quy
định: mức cho vay bằng 50% giá trị tài sản. Trường hợp thế chấp bằng tài sản khác có
thể cho vay bằng 70% giá trị tài sản,thời hạn cho vay có thể trên 3 năm; Thời hạn cho
vay tối đa là 36 tháng.
+ Để nâng cao khả năng cạnh tranh nhưng vẫn đảm bảo an toàn tín dụng, chi
Nhánh quy định lại như sau: Mức cho vay tối đa bằng 60% giá trị tài sản( vận dụng
cho cầm cố tài sản và tài sản hình thành bằng vốn vay); Trường hợp thế chấp bằng tài
sản khác( bất động sản) mức cho vay: Đối với cho vay ngắn hạn thì khách hàng phải
có vốn tự có tối thiểu là 10%, với cho vay trung hạn khách hàng phải có vốn tự có tối
thiểu là 20%; thời hạn cho vay tối đa không quá 4 năm.
-

Đối với cho vay động sản:

+Với cho vay ngắn hạn khách hàng phải có vốn tự có tối thiểu 10% trong tổng
nhu cầu vốn.
+ Với cho vay trung và dài hạn khách hàng phải có vốn tự có tối thiểu 20%

trong tổng nhu cầu vốn.
+Xác định mức cho vay tối đa so với giá trị tài sản thế chấp hình thành từ vốn
vay: mức cho vay tối đa bằng 75% so với giá trị tài sản hình thành từ vốn vay; riêng
giá trị quyền sử dụng đất, mức cho vay tối đa bằng 50%.
+ Vay mua nhà, nền nhà, sửa chữa xây dựng mới mà tài sản hình thành từ vốn
vay, mức cho vay đến 500 triệu đồng. Trên mức này, phòng Kinh Doanh các chi
Nhánh trình phòng Thẩm Định theo quy định đã hướng dẫn.

Trang 11


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

-

Đối với cho vay tiêu dùng của CBCNV( không có tài sản thế chấp, bảo

lãnh):
+ Mức cho vay tối đa không quá 50 triệu đồng. Nếu vượt phải trình Giám Đốc
Chi nhánh NHNo thành phố HCM quyết định( áp dụng kể cả CBCNV trong các doanh
nghiệp cổ phần hoá vay mua cổ phần).
+ Khách hàng phải có vốn tự có tối thiểu 10%( Vay ngắn hạn), 20%( Vay trung,
dài hạn hạn).
+ Khi thẩm định đề nghị cho vay, CBTD phải xác định rõ mức vay, nguồn trả
nợ, thời gian trả nợ trên cơ sở thoả thuận với khách hàng, nhưng tỷ lệ thu nợ không
quá 70% mức thu nhập từ lương và các thu nhập khác (được chứng minh trong giấy đề
nghị vay vốn).
1.3. ĐẢM BẢO TÍN DỤNG
Hoàn trả tín dụng là điều kiện quan trọng nhất thực hiện mục tiêu kinh doanh
của ngân hàng. Để thu hồi được nợ ngân hàng phải xem xét một cách thận trọng đến

uy tín và năng lực của khách hàng, từ đó áp dụng các phương pháp cho vay thích hợp.
Nếu khách hàng được xếp hạng tín nhiệm cao như có phẩm chất tốt trong kinh doanh,
có khả năng tài chính mạnh, chấp hành tốt các hợp đồng tín dụng trong quá khứ và có
triển vọng kinh doanh trong tương lai thì ngân hàng có thể cho vay không cần đảm
bảo. Ngược lại, nếu khách hàng không đạt được các tiêu chuẩn cần thiết thì để hạn
chế rủi ro buộc ngân hàng cho vay phải có bảo đảm.
Trong hoạt động kinh doanh rủi ro tín dụng ( rủi ro sai hẹn và rủi ro phá sản) là
loại rủi ro dẫn đến tổn thất lớn nhất cho ngân hàng vì vậy cần thiết phải thực hiện các
biện pháp bảo đảm nghĩa vụ trả nợ của khách hàng đi vay. Tuy nhiên, các ngân hàng
cho vay dựa trên lòng tin vào khả năng trả nợ và ý muốn trả nợ của khách hàng chứ
không phải chỉ dựa vào đảm bảo tín dụng mà ngân hàng nhận được. Đảm bảo tín dụng
chỉ là nguồn thu nợ thứ hai cho ngân hàng nhằm đề phòng trường hợp nguồn trả nợ
thứ nhất là khả năng trả nợ từ thu nhập hoặc hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp
không thể trả nợ được. Mặc dù đảm bảo tín dụng mang ý nghĩa rất lớn trong hạn chế
rủi ro tín dụng, nhưng quá chú trọng đến yếu tố này cũng chưa hẳn là tốt. Nếu coi đảm
bảo tín dụng là cơ sở để quyết định cho vay còn các yếu tố khác không chú trọng đúng
mức thì sẽ làm giảm chất lượng tín dụng, như vậy đảm bảo tín dụng chỉ là biện pháp
phòng vệ khi gặp các sự cố trong thực hiện hợp đồng tín dụng chứ không phải là cơ sở
để quyết định cho vay.

Trang 12


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Đảm bảo tín dụng là thiết lập những cơ sở pháp lý để ngân hàng có thêm nguồn
thu nợ thứ hai ngoài nguồn thu nợ thứ nhất. Nói cách khác, đảm bảo tín dụng là quyền
lợi nào đó của ngân hàng đối với tài sản thuộc sở hữu của người vay, được người này
giao cho ngân hàng để làm hậu thuẩn cho cho việc thanh toán khoản vay khi đến hạn,
đề phòng trường hợp nguồn trả nợ thứ nhất không thể trả được. Nếu tài sản không

thuộc quyền sở hữu của người đi vay thì phải có sự uỷ quyền hoặc sự đồng ý rõ ràng
bằng văn bản của người chủ nó về việc người đi vay sử dụng làm đảm bảo( ở Việt
Nam thì hình thức này chỉ mới có đảm bảo bằng tài sản là đất đai). Ngoài việc đảm
bảo bằng tài sản, người đi vay có thể sử dụng đảm bảo từ cam kết bảo lãnh của một
người nào đó.
1.3.1 Các loại đảm bảo tín dụng
1.3.1.1 Thế chấp tài sản
Thế chấp tài sản là việc bên đi vay dùng tài sản là bất động sản thuộc sở hữu
của mình hoặc giá trị quyền sử dụng đất hợp pháp để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ đối
với bên cho vay.
Các loại thế chấp:
-

Thế chấp pháp lý và thế chấp công bằng

Thế chấp pháp lý là hình thức thế chấp mà trong đó người đi vay( người thế
chấp) thoả thuận chuyển quyền sở hữu cho ngân hàng khi không thực hiện được nghĩa
vụ trả nợ. Theo hình thức này, khi người đi vay không thanh toán được nợ ngân hàng
được quyền bán tài sản hoặc cho thuê với tư cách là người chủ sở hữu mà không cần
thực hiện các thủ tục tố tụng để nhờ sự can thiệp của toà án.
Thế chấp công bằng( thế chấp thông thường) là hình thức thế chấp mà trong đó
ngân hàng chỉ nắm giữ giấy chứng nhận sở hữu tài sản hoặc giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất để bảo đảm cho món vay. Khi người đi vay không thực hiện được nghĩa vụ
theo hợp đồng, việc xử lý tài sản phải dựa trên cơ sở thõa thuận giữa người cho vay và
người đi vay hoặc phải nhờ đến sự can thiệp của toà án nếu có tranh chấp.
-

Thế chấp thứ nhất và thế chấp thứ hai

Thế chấp thứ nhất là việc thế chấp tài sản để bảo đảm cho món nợ thứ nhất( thế

chấp thứ nhất không có nghĩa là lần đầu tiên đem tài sản đi thế chấp cho một khoản
vay), thế chấp thứ nhất được xác định trong mối tương quan giữa các khoản vay có thế
chấp, tức là việc sử dụng một tài sản làm bảo đảm cho nhiều khoản vay và thế chấp
cho khoản vay đầu tiên đang tồn tại gọi là thế chấp thứ nhất.

Trang 13


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Thế chấp thứ hai là hình thức thế chấp, trong đó người đi vay sử dụng phần giá
trị chênh lệch giữa giá trị tài sản thế chấp và khoản nợ thứ nhất được đảm bảo bằng tài
sản đó để đảm bảo cho khoản nợ thứ hai.
-

Thế chấp trực tiếp và thế chấp gián tiếp

Thế chấp trực tiếp hay còn gọi là thế chấp tài bằng sản hình thành từ vốn vay là
hình thức thế chấp mà tài sản thế chấp do vốn vay tạo nên. Ví dụ ngân hàng cho vay
để mua một căn nhà và dùng chính căn nhà đó để thế chấp cho ngân hàng.
Thế chấp gián tiếp là hình thức thế chấp mà trong đó tài sản thế chấp và tài sản
dùng vốn vay để mua là hai tài sản khác nhau.
-

Thế chấp toàn bộ và thế chấp một phần bất động sản

Trong trường hợp thế chấp toàn bộ bất động sản có vật phụ thì vật phụ của bất
động sản cũng thuộc tài sản thế chấp.
Trong trường hợp thế chấp một phần bất động sản có vật phụ, thì vật phụ chỉ
thuộc tài sản thế chấp nếu có thoả thuận.

Thực tế thì các ngân hàng thường nhận thế chấp toàn bộ bất động sản. Thế chấp
một phần chỉ áp dụng trong trường hợp phần tài sản thế chấp có thể phát mại riêng mà
không ảnh hưởng đến quyền lợi của bên nhận thế chấp. Đối với các tài sản gắn liền với
đất như nhà ở, các công trình xây dựng chỉ được nhận thế chấp cùng với giá trị quyền
sử dụng đất.
1.3.1.2 Cầm cố tài sản
Cầm cố tài sản là việc bên đi vay giao tài sản là động sản thuộc sở hữu của
mình cho bên cho vay để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trả nợ; nếu tài sản cầm cố có
đăng ký quyền sở hữu thì các bên có thể thoả thuận bên cầm cố vẫn giữ tài sản cầm cố
hoặc giao cho bên thứ ba giữ.
Căn cứ vào tính chất quản lý, tài sản cầm cố được chia làm hai loại: có đăng ký
quyền sở hữu và không đăng ký quyền sở hữu. Đối với tài sản không đăng ký quyền sở
hữu, tài sản cầm cố phải được chuyển giao cho bên vay, ngược lại đối với tài sản có
đăng ký quyền sở hữu thì tài sản có thể do bên vay, đi vay hoặc do bên thứ ba giữ theo
thoả thuận của bên cho vay và bên đi vay.
Cầm cố tài sản cũng bao gồm cầm cố công bằng và pháp lý, cầm cố thứ nhất và
thứ hai, cầm cố trực tiếp và cầm cố gián tiếp. Nội dung các loại cầm cố này cũng
tương tự như thế chấp.

Trang 14


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

1.3.1.3 Bảo lãnh
Bảo lãnh là việc bên thứ ba cam kết với bên cho vay( người nhận bảo lãnh) sẽ
thực hiện nghĩa vụ thay cho bên đi vay( người được bảo lãnh), nếu khi đến thời hạn
mà người được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ.
Người bảo lãnh có thể là cá nhân hoặc pháp nhân. Một bảo lãnh có thể có nhiều
người tham gia cùng bảo lãnh. Trong trường hợp này những người tham gia bảo lãnh

phải liên đới chịu trách nhiệm và ngân hàng cho vay có quyền yêu cầu bất cứ ai trong
số những người bảo lãnh phải thực hiện toàn bộ nghĩa vụ trả nợ. Tuy nhiên nếu chứng
thư bảo lãnh có quy định phần bảo lãnh cho từng người cụ thể thì miễn trừ nghĩa vụ
liên đới.
Bảo lãnh có bảo đảm bằng tài sản hoặc bằng uy tín. Bảo lãnh có bảo đảm bằng
tài sản là bên bảo lãnh phải có tài sản để thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh. Việc bảo lãnh
bằng tài sản có thể kèm theo biện pháp thế chấp hoặc cầm cố để thực hiện nghĩa vụ
hoặc không do tổ chức tín dụng và bên bảo lãnh thoả thuận. Đây là hình thức bảo đảm
kép, nhằm đề phòng khi người bảo lãnh không thực hiện được nghĩa vụ thì ngân hàng
có thể xử lý tài sản kèm theo bảo lãnh.
Bảo lãnh bằng uy tín là hình thức bảo lãnh chỉ dựa vào uy tín của người lãnh
đạo. Theo quy định của pháp luật hiện hành bên bảo lãnh không phải là tổ chức tín
dụng chỉ được bảo lãnh bằng tài sản thuộc sở hữu của mình. Còn các tổ chức tín dụng
được phép bảo lãnh vay bằng uy tín và khả năng tài chính của mình đối với người
nhận bảo lãnh.
Bảo lãnh có thể là bảo lãnh một phần hay toàn bộ nghĩa vụ. Người bảo lãnh có
thể bảo lãnh một phần hay toàn bộ số nợ phải thanh toán cho ngân hàng. Trong trường
hợp bảo lãnh một phần thì phải ghi rõ số tiền bảo lãnh. Những trường hợp pháp luật
quy định cho vay phải có bảo đảm thì chỉ áp dụng bảo lãnh một phần trong trường hợp
phần cón lại phải có tài sản thế chấp hoặc cầm cố, nếu không bắt buộc phải có bảo
lãnh toàn bộ.
Ngoài ra, bảo lãnh có thể là bảo lãnh riêng biệt hoặc bảo lãnh duy trì. Bảo lãnh
riêng biệt được áp dụng cho một số tiền vay cụ thể theo hợp đồng tín dụng và được
hạch toán riêng trên tài khoản cho vay.
Bảo lãnh duy trì là hành vi bảo lãnh cho một loạt các giao dịch và mức bảo lãnh
theo hạn mức tối đa. Phương thức bảo lãnh này được áp dụng khi cho vay bằng kỹ
thuật thấu chi trên tài khoản vãng lai.
Bảo lãnh độc lập hay bảo lãnh liên đới

Trang 15

Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Bảo lãnh độc lập hay duy trì( có trách nhiệm đến lần vay sau)
1.3.2 Điều kiện để một tài sản có thể là một tài sản đảm bảo:
Thực ra bất kỳ tài sản nào hoặc năng lực nói chung nào có khả năng lưu chuyển
tiền tệ đều có thể được dùng làm đảm bảo. Tuy nhiên đứng ở góc độ người cho vay,
đảm bảo phải thoả mãn các điều kiện sau:
-

Thuộc sở hữu hợp pháp của người dùng nó làm đảm bảo

-

Tài sản phải dễ định giá

-

Giá trị đảm bảo phải vượt trội số nợ gốc chưa được hoàn trả

-

Tài sản phải được phép chuyển nhượng và dễ dàng chuyển nhượng

-

Người cho vay dễ dàng thụ đắc tài sản đảm bảo

Người cho vay phải có khả năng thiết lập một cách rõ ràng tài sản đảm

bảo chỉ dành riêng cho mình
-

Giá trị ổn định trong thời gian làm đảm bảo

-

Thời hạn hữu dụng lớn hơn thời hạn đảm bảo.

1.4. RỦI RO TÍN DỤNG
1.4.1 Giới thiệu
Rủi ro về tín dụng là rủi ro trong việc cấp tín dụng cho một bên vay nợ không
thực hiện được nghĩa vụ trả lãi hoặc hoàn trả vốn gốc của khoản tín dụng. Có nghĩa là
khách hàng vay vốn không trả được nợ theo hợp đồng tín dụng đã ký hay nói cách
khác khoản thu nhập dự tính sinh lời từ tài sản cho vay của ngân hàng không được
hoàn trả đầy đủ về số lượng và thời hạn.
Đối với ngân hàng đây là rủi ro cần được đề cập đến đầu tiên, nhất là đối với
NHNo thì nguồn thu chủ yếu từ việc thu lãi cho vay chiếm đến 90%. Do vốn tự có của
ngân hàng thường thấp nên chỉ cần một lượng nhỏ khoản cho vay và đầu tư không thu
hồi được thì vốn ngân hàng sẽ rơi vào tình trạng nguy hiểm, không đủ để gánh chịu
thêm bất cứ khoản thua lỗ nào khác.
1.4.2 Đánh giá rủi ro tín dụng
Tiến hành đánh giá rủi ro tín dụng nhằm xác định:
-

Mức độ rủi ro có thể chấp nhận được

-

Lợi nhuận mang lại có phù hợp với rủi ro hay không?

Trang 16


Hoạt động Tín dụng Tiêu dùng tại NHNo & PTNT Chi nhánh TPHCM

Do vậy, đánh giá rủi ro tín dụng là quá trình tìm hiểu thông tin được tiến hành
trước khi đưa ra quyết định cho vay, phải được tiến hành đối với từng khách hàng và
tất cả các khách hàng tiềm tàng
Đánh giá rủi ro tín dụng trước hết phải phân tích được cơ sở hình thành một
khoản vay tốt, liên quan đến việc trả lời các câu hỏi quan trọng:
-

Khách hàng vay có đáng tin cậy không, tại sao biết?

Hợp đồng tín dụng ký kết có đáp ứng nhu cầu người vay với một kế
hoạch hoàn trả thích hợp. Nếu khách hàng lớn của ngân hàng gặp phải những vấn đề
khó khăn và không thể hoàn trả được khoản vay thì bản thân ngân hàng cũng phải
đương đầu với một vấn đề nghiêm trọng không kém.
Ngân hàng có quyền đối với tài sản và thu nhập của khách hàng trong
trường hợp khoản vay có vấn đề và liệu ngân hàng có thể thu hồi nhanh chóng với rủi
ro và chi phí thấp được không?
Để trả lời các câu hỏi trên cần phân tích:
+ Đặc điểm
+ Năng lực, khả năng
+ Vốn
+ Điều kiện
+ Tài sản thế chấp
+ Mối quan hệ khách hàng
+ Cạnh tranh

1.4.3 Những nguyên nhân làm phát sinh rủi ro
1.4.3.1 Nguyên nhân phát sinh từ khách hàng
Sử dụng vốn sai mục đích dẫn đến hoạt động sản xuất kinh doanh không
có hiệu quả, thu nhập ít hay bị lỗ
Năng lực tài chính thấp: về năng lực trả nợ, khả năng tài chính của khách
hàng, các điều kiện về kinh tế kỹ thuật khác
Vốn tự có tham gia vào dự án quá ít do với tổng vốn đầu tư, hiệu quả tài
chính trong kinh doanh, trình độ quản lý, khả năng cạch tranh của khách hàng yếu kém

Trang 17