Nhu cầu và điều kiện học tập lý luận chính trị của sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH được
thông qua tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII (tháng 12/1991) đã khẳng
định: “Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng và
kim chỉ nam cho hành động của Đảng và của cách mạng Việt Nam”. Để chủ
nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trở thành nền tảng tư tưởng và kim
chỉ nam cho hành động, chúng ta cần nghiên cứu sâu sắc, vận dụng sáng tạo,
truyền bá sâu rộng và học tập nghiêm túc. Chính luận điểm trên đã nói lên vai
trò quan trọng việc học tập LLCT của mọi công dân Việt Nam trong đó có
sinh viên.
Học tập LLCT là một nội dung cơ bản và quan trọng trong chương trình
đào tạo đại học nhằm trang bị cho người học tri thức cơ bản, có hệ thống về lý
luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng. Từ
đó, sinh viên xây dựng được thế giới quan duy vật biện chứng, nhân sinh quan
cách mạng và phương pháp luận khoa học, nâng cao trình độ tư duy lý luận,
bản lĩnh chính trị và phẩm chất, đạo đức cách mạng. Học tập LLCT không chỉ
giúp cho sinh viên có khả năng nhận thức và tham gia cải tạo thế giới bằng việc
hình thành tư duy khoa học, thái độ tích cực trong hoạt động thực tiễn mà còn
giúp người học có kỹ năng vận dụng những tri thức lý luận vào việc giải quyết
những vấn đề thực tiễn cách mạng nước nhà.
Học tập LLCT, sinh viên không chỉ nắm vững những nguyên lý, lý
luận, những quan điểm, tư tưởng của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh mà còn học cách vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Để đạt mục đích
đó, ngoài việc nghe giảng trên lớp sinh viên phải có phương pháp phù hợp
để tự học, tự nghiên cứu và trước hết phải thực sự có nhu cầu muốn được
học các môn LLCT và phải có điều kiện để nhu cầu đó được thực hiện.


2

Những năm gần đây, do tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ
quan, sinh viên các trường đại học ở Hà Nội, đặc biệt là sinh viên học tại các
trường đại học đào tạo các ngành khoa học kỹ thuật, công nghệ, kém thiết tha
hơn đối với học tập LLCT. Một vấn đề lớn đặt ra là: giáo dục LLCT có cần thiết
hay không trong điều kiện đất nước và nền giáo dục nước ta đang tiến hành hội
nhập với thế giới và khu vực? Sinh viên có nhu cầu học tập LLCT hay không?
Nếu có nhu cầu học tập LLCT thì những điều kiện nào phải được đảm bảo để
nhu cầu đó được đáp ứng? Việc giảng dạy và học tập LLCT trong các trường đại
học ở Hà Nội và ở nước ta còn những bất cập nào? Làm thế nào để tạo lập nên
các điều kiện, kích thích, phát triển và đáp ứng tốt nhu cầu học tập LLCT của
sinh viên một khi nhu cầu đó xuất hiện.
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương
8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo xác định: tạo chuyển
biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày
càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân
dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm
năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng
bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Tuy nhiên, việc giảng dạy, học tập LLCT tại
các trường đại học ở nước ta hiện nay vẫn chưa đạt chất lượng, hiệu quả mà một
trong những nguyên nhân của nó là nhu cầu và điều kiện học tập của sinh viên
còn nhiều bất cập. Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X
đánh giá “Chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục lý luận chính trị trong
nhà trường chậm đổi mới, chưa theo kịp trình độ phát triển và yêu cầu xã hội”[36,
tr.37], việc giảng dạy LLCT chưa cập nhật kịp thời những thành tựu mới nhất của
khoa học hiện đại, phương pháp giảng dạy thiếu hấp dẫn, việc áp dụng phương
pháp giảng dạy tích cực chưa được nhiều giảng viên vận dụng hiệu quả, khâu
đánh giá kết quả học tập chưa khoa học. Đánh giá, tổng kết thực trạng giáo dục


3

LLCT trong các nhà trường, ngày 28/3/2014 Ban Bí thư Trung ương đã ban hành
Kết luận 94-KL/TW về việc tiếp tục đổi mới việc học tập LLCT trong hệ thống
giáo dục quốc dân. Rõ ràng, đổi mới giảng dạy LLCT, kích thích, phát triển, nâng
cao nhu cầu học tập LLCT cho sinh viên là một trong những vấn đề cấp thiết của
giáo dục LLCT ở nước ta hiện nay.
Để nâng cao chất lượng học tập LLCT, việc kích thích, phát triển nhu
cầu học tập và tạo lập các điều kiện thuận lợi nhằm thoả mãn, đáp ứng nhu
cầu học tập lý luận chính trị cho sinh viên đóng vai trò rất quan trọng. Đó là
lý do chúng tôi lựa chọn đề tài “Nhu cầu và điều kiện học tập lý luận chính
trị của sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay” cho Luận án tiến sĩ
Chính trị học chuyên ngành Công tác tư tưởng của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về nhu cầu và điều kiện
học tập LLCT của sinh viên, xây dựng hệ thống giải pháp nhằm tạo lập, nâng
cao điều kiện học tập LLCT, kích thích, phát triển và đáp ứng nhu cầu học tập
LLCT của sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ
- Xây dựng cơ sở lý luận về nhu cầu và điều kiện học tập LLCT của
sinh viên, phân tích mối quan hệ giữa nhu cầu học tập LLCT và điều kiện học
tập LLCT của sinh viên.
- Khảo sát, phân tích thực trạng nhu cầu và điều kiện học tập các môn
học LLCT của sinh viên các trường đại học ở Hà Nội. Phát hiện và xác định
cách giải quyết những mâu thuẫn, những vấn đề đặt ra trong nhu cầu và điều
kiện học tập LLCT của sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay.


4
- Xây dựng hệ thống giải pháp nhằm tạo lập, nâng cao các điều kiện,
kích thích, phát triển và đáp ứng nhu cầu học tập LLCT của sinh viên các

trường đại học ở Hà Nội hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Nhu cầu và điều kiện học tập LLCT của sinh viên
các trường đại học ở Hà Nội hiện nay.
Phạm vi nghiên cứu:
- Luận án chọn ba trường đại học đại diện cho khối trường KHXH&NV,
khối trường kỹ thuật, khối trường kinh tế, đó là Học viện Báo chí và Tuyên
truyền, Học viện Kỹ thuật quân sự, Đại học Kinh tế quốc dân. Đối tượng
nghiên cứu là sinh viên không thuộc các chuyên ngành LLCT.
- Thời gian nghiên cứu: Thực trạng được nghiên cứu từ năm 2012 đến
nay. Các giải pháp đề xuất có giá trị đến năm 2020.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Cơ sở lý luận của luận án là quan điểm chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, của Đảng, Nhà nước ta về giáo dục và về công tác giáo
dục LLCT. Luận án còn kế thừa kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học
trong và ngoài nước về nhu cầu và điều kiện học tập LLCT của sinh viên các
trường đại học.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy
vật lịch sử, Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học như:
phương pháp phân tích và tổng hợp, logic và lịch sử; phương pháp so sánh; các
phương pháp của khoa học công tác tư tưởng, tâm lý học, giáo dục học và xã hội
học như: khảo sát, xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS, phỏng vấn chuyên gia.
5. Đóng góp mới của luận án
- Hệ thống hóa và góp phần làm sáng rõ hơn lý luận về nhu cầu và điều
kiện học tập LLCT của sinh viên, đặc biệt là phân tích sáng rõ mối quan hệ


5

giữa nhu cầu và điều kiện học tập LLCT của sinh viên để làm cơ sở lý luận
cho việc xác định giải pháp tạo lập điều kiện, phát triển, nâng cao và đáp
ứng nhu cầu học tập LLCT của sinh viên Hà Nội;
- Khái quát, phân tích thực trạng, phát hiện những vấn đề đặt ra đối với
nhu cầu và điều kiện học tập LLCT của sinh viên các trường đại học ở Hà Nội
hiện nay;
- Đề xuất và luận giải cơ sở khoa học của hệ thống các giải pháp nhằm
thiết lập các điều kiện, phát triển và đáp ứng, thỏa mãn nhu cầu học tập LLCT
của sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
- Kết quả nghiên cứu là tài liệu tham khảo cho cán bộ nghiên cứu và
giảng dạy các bộ môn LLCT và cho những người quan tâm đến hoạt động dạy
- học LLCT.
- Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng như là luận cứ khoa học cho
việc quản lý và tổ chức dạy - học các môn LLCT tại các trường đại học ở Hà
Nội nói riêng và các trường đại học, các trường chính trị cấp tỉnh trong cả nước
nói chung.
- Cung cấp luận cứ khoa học cho lãnh đạo các trường đại học đề ra
chủ trương, biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả và đổi mới quá trình
dạy - học LLCT và công tác giáo dục LLCT cho sinh viên.
7. Cấu trúc của luận án
Luận án được cấu trúc gồm: mở đầu, 4 chương, với 10 tiết, kết luận,
danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.


6
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. Các công trình nghiên cứu trong nước về nhu cầu và điều kiện

học tập lý luận chính trị của sinh viên
1.1.1. Nghiên cứu về dạy học và nhu cầu học tập của sinh viên
Trong công trình nghiên cứu Dạy học và phương pháp dạy học trong
nhà trường, Phan Trọng Ngọ quan tâm đến hai vấn đề lớn:
- Giới thiệu về dạy học, lý thuyết tâm lý học về dạy học và mô hình dạy
học hiện nay. Bàn về phương pháp dạy học, tác giả cho rằng: “Muốn đạt hiệu
quả cao trong dạy học phải trả lời được câu hỏi: phương pháp nào là phương
pháp tối ưu nhất để chuyển tải nội dung dạy học đến người học? Phương tiện
nào là tốt nhất”[87, tr.145].
- Giới thiệu các phương pháp dạy học đang được dùng trong nhà trường
hiện nay. Theo tác giả, hệ thống thứ bậc nhu cầu của A.Maslow cung cấp cho
người dạy nhiều gợi ý có giá trị để hiểu người học trong quá trình học tập:
“Thứ nhất: có một hệ thống thứ bậc nhu cầu thúc đẩy việc học của học viên”;
“Thứ hai: tại những thời điểm nhất định trong quá trình học tập của mỗi cá
nhân xuất hiện một nhu cầu nổi trội, quy định và thúc đẩy việc học của cá nhân
đó”[87, tr.378-379].
Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển tự học - Hội Khuyến học Việt Nam,
Nxb Đại học Sư phạm, năm 2002 đã phát hành tác phẩm Học và dạy cách học
do Nguyễn Cảnh Toàn chủ biên. Trên cơ sở nghiên cứu về học, các nhà khoa
học đề xuất việc đổi mới về dạy. Công trình nghiên cứu này đã bàn đến chiến
lược học, học cái gì? “Phải học cách tư duy và rèn luyện những phẩm chất
thuộc phạm vi nhân cách con người thì mới đạt đến mục tiêu “kiến thức”, rồi từ


7
đó mà đi đến mục tiêu khác trong hàng chuỗi các mức tiến vô tận trong biển
học mênh mông”[109, tr.25] và cách thức học và dạy. Một trong 6 nguyên tắc
then chốt của việc dạy có hiệu quả là: gây hứng thú học cho người học, tác giả
giải thích “Giáo viên cần làm cho nội dung bài giảng trở nên hấp dẫn để kích
thích hứng thú học của người học, làm cho họ thích học; khi đó họ sẵn sàng học

tập, dù có vất vả”[109, tr.216].
Luận án tiến sĩ Nhu cầu học tập của sinh viên sư phạm của Hoàng Thị
Thu Hà (2003), nghiên cứu nhu cầu học tập của sinh viên sư phạm nhưng chưa
bàn đến điều kiện và kết quả của quá trình học tập khi sinh viên có nhu cầu; từ
đó rút ra một số kết luận quan trọng về nhu cầu học tập của sinh viên sư phạm
theo cách tiếp cận tâm lý học. Những kết quả nghiên cứu trên là một trong
những tư liệu hữu ích để tác giả luận án triển khai sự nghiên cứu của mình.
Trong Luận án tiến sĩ Động cơ học tập của sinh viên sư phạm - Thực trạng
và phương pháp giáo dục (2004), Trần Thị Thìn đã nêu một số khái niệm về hoạt
động học tập: nhu cầu và nhu cầu học tập; hứng thú và hứng thú học tập. Từ các
khái niệm trên, tác giả đã nghiên cứu thực trạng động cơ học tập của sinh viên sư
phạm, đề xuất phương hướng và con đường cơ bản giáo dục động cơ học tập cho
sinh viên sư phạm.
Công trình khoa học Nhận thức, thái độ và thực hành của sinh viên với
phương pháp học tích cực (2007), Đại học Quốc gia Hà Nội do Nguyễn Quý
Thanh làm chủ nhiệm đề tài, qua phân tích kết quả khảo sát, cho rằng: giữa
nhận thức, xúc cảm và thực hành của sinh viên trong vấn đề học tích cực tồn
tại một mức độ chênh lệch nhất định.
Luận án Động cơ học tập của sinh viên (nghiên cứu trên sinh viên các
ngành KHKT) năm 2009, Dương Thị Kim Oanh đã phân tích các yếu tố tâm lý
phản ánh đối tượng có khả năng thỏa mãn nhu cầu của chủ thể, nó định hướng,
thúc đẩy và duy trì hoạt động của chủ thể nhằm chiếm lĩnh đối tượng đó. Tác giả


8
quan tâm đến mối quan hệ giữa nhu cầu, điều kiện, ý thức và hoạt động học tập
của sinh viên; một số nhân tố tác động tới nhu cầu học tập của sinh viên như
nhân tố chủ quan: niềm tin vào bản thân, hứng thú với ngành học, tinh thần trách
nhiệm, khả năng kiểm soát bản thân… và nhân tố khách quan: gia đình, bạn bè,
môi trường xã hội vĩ mô và môi trường học tập.

Trong bài viết Xây dựng môi trường học tập tích cực cho sinh viên sư
phạm, Tạp chí Giáo dục số 1 (2008), Hoàng Thanh Tú đã đưa ra một số giải
pháp xây dựng môi trường học tập cho sinh viên, chúng tôi chú ý giải pháp “Tạo
động lực học tập cho sinh viên một cách chung nhất, động lực học tập của sinh
viên được thể hiện ở thái độ tự nguyện, ở nhu cầu, mong muốn, sự thôi thúc tham
gia và thành công trong quá trình học tập”[111, tr.23].
Trong bài viết Động cơ học tập và những yếu tố tác động tới động cơ
học tập của người lớn, (2012), Tạp chí Giáo dục, số 2, Nguyễn Thị Mai Hà cho
rằng, nhu cầu là cơ sở của động cơ học tập, là một yếu tố rất quan trọng, chi
phối, thúc đẩy hoạt động học tập của con người để đạt được những mục đích
mong muốn: “Tạo ra sự liên hệ giữa việc học với nhu cầu của người học; Xây
dựng nội dung bài học chứa đựng nhiều cái mới, hấp dẫn, phương pháp dạy
học kích thích tính sáng tạo để tạo ra những cảm xúc tích cực ở người học”[49,
tr.20]. Theo tác giả, có 3 nhóm chính trong nhu cầu và động cơ học tập: nguyên
nhân thúc đẩy hoạt động học tập; thái độ chủ quan gắn với mục đích học tập;
hướng tới đối tượng hoạt động học tập .
Bài viết Để có một xã hội học tập (2005), Tạp chí Phát triển giáo dục, số
1, Lê Đức Phúc khẳng định: “Nhu cầu và động cơ là những hiện tượng tâm lý
liên quan chặt chẽ với nhau song lại là hai khái niệm không thể được hiểu như
nhau. Người có nhu cầu học, nhưng thiếu động cơ thì chẳng bao giờ thành công
cả. Ngoài ra, động cơ bên trong có vai trò vô cùng quan trọng, quyết định hơn so


9
với động cơ bên ngoài…”[91, tr.9], nhu cầu là yếu tố vô cùng quan trọng quyết
định kết quả học tập của sinh viên.
1.1.2. Nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị
1.1.2.1. Những công trình nghiên cứu về công tác giáo dục lý luận chính
trị
Trong cuốn sách Đổi mới công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán

bộ, đảng viên ở cơ sở trong giai đoạn hiện nay (2003), Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội, tác giả Vũ Ngọc Am trình bày về công tác giáo dục chính trị - tư tưởng
với việc nâng cao tính tự giác cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Quá trình đổi
mới nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị - tư tưởng cho cán bộ,
đảng viên nhằm chống “diễn biến hoà bình”.
Kỷ niệm 116 năm ngày mất của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5-2006), Ban
Tư tưởng - Văn hóa Trung ương, Viện Bảo tàng Hồ Chí Minh phối hợp với
Nxb Chính trị quốc gia xuất bản cuốn sách Hồ Chí Minh về công tác giáo dục
lý luận chính trị, xác định rõ nội dung phong phú, vị trí quan trọng, nhiệm vụ
cao cả, trách nhiệm học tập, nâng cao trình độ nhận thức chính trị, tư tưởng,
đường lối, chính sách của Đảng nhằm rèn luyện năng lực lãnh đạo, quản lý của
người cán bộ, đảng viên và tầm quan trọng của giáo dục LLCT trong xây dựng
Đảng và chính quyền Nhà nước.
Trong tác phẩm Học tập phương pháp tuyên truyền cách mạng Hồ Chí
Minh (2006) Nxb Chính trị quốc gia, Hoàng Quốc Bảo trình bày ba phần
chính: phương pháp tuyên truyền và nguồn gốc của phương pháp tuyên truyền
cách mạng Hồ Chí Minh; những đặc trưng cơ bản trong phương pháp tuyên
truyền cách mạng của chủ tịch Hồ Chí Minh; vận dụng phương pháp tuyên
truyền cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh để đổi mới phương pháp tuyên
truyền của cán bộ tư tưởng trong thời kỳ mới.


10
Năm 2007, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội phát hành cuốn Hồ Chí Minh
với công tác giáo dục LLCT giới thiệu các tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh
về chủ nghĩa Mác-Lênin soi sáng con đường cách mạng Việt Nam, nhấn mạnh
đến nhiệm vụ xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đến
việc rèn luyện phẩm chất đạo đức của người đảng viên. Chủ tịch Hồ Chí Minh
xác định rõ về mặt nội dung và nhiệm vụ học tập LLCT; vấn đề để nâng cao
chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục LLCT.

Năm 2008, Ngô Văn Thạo chủ biên cuốn Phương pháp giảng dạy LLCT
do Nxb Lao động Xã hội, Hà Nội phát hành. Các tác giả đã khái quát chung về
LLCT và giáo dục LLCT; một số vấn đề tâm lý và giáo dục học trong giảng dạy
LLCT, phẩm chất nghề nghiệp, nghệ thuật diễn giảng, kiểm tra, đánh giá trong
dạy học LLCT.
Trong cuốn Lý luận và phương pháp nghiên cứu, giáo dục LLCT (2010)
của Phạm Huy Kỳ do Nxb Chính trị - Hành chính phát hành đã trình bày một
số vấn đề về lý luận và phương pháp của công tác nghiên cứu, giáo dục LLCT
và công tác nghiên cứu, biên soạn, giáo dục lịch sử Đảng bộ địa phương. Trong
số các phương pháp giảng dạy thường được sử dụng trong công tác giáo dục
LLCT, có phương pháp dạy học cùng tham gia (dạy học cộng tác), đáng chú ý
nhất trong phương pháp này là giảng dạy phải dựa vào nhu cầu của người học.
1.1.2.2. Đề tài khoa học về giáo dục lý luận chính trị
Đề tài KX 10-08 Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học
Mác-Lênin ở Việt Nam - Những vấn đề chung (2002) do Nguyễn Hữu Vui làm
chủ nhiệm, đã đánh giá thực trạng sử dụng phương pháp trong giảng dạy các
môn khoa học Mác-Lênin hiện nay và đề ra những giải pháp cơ bản để đổi mới
phương pháp giảng dạy các môn khoa học này.
Đề tài KX 10 - 09B Đổi mới phương thức đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ
cán bộ giảng dạy và nghiên cứu lý luận Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh


11
của Nguyễn Việt Chiến, đã đánh giá thực trạng đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ
cán bộ giảng dạy, nghiên cứu lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh hiện
nay. Từ đó đề ra các giải pháp cơ bản để đổi mới phương thức đào tạo và bồi
dưỡng đội ngũ cán bộ giảng dạy, nghiên cứu lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh.
Đề tài khoa học cấp bộ Đào tạo giảng viên các môn khoa học MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh ở Học viện Báo chí và Tuyên truyền đáp ứng yêu
cầu đổi mới hiện nay (2008) do Hoàng Đình Cúc là chủ nhiệm đã minh chứng

luận điểm: chất lượng đào tạo giảng viên các môn LLCT quyết định chất lượng
đội ngũ cán bộ giảng dạy LLCT và do đó chi phối quá trình dạy - học các môn
khoa học lý luận trong các trường đại học hiện nay.
Đề tài khoa học Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và công
tác giáo dục LLCT trong giai đoạn hiện nay (2008), Ngô Ngọc Thắng tập trung
khái quát những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và
công tác giáo dục LLCT.
Hai đề tài cấp Bộ mã B.08 - 22 Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về
công tác giáo dục LLCT trong hệ thống các trường chính trị nước ta giai
đoạn hiện nay (2008) và mã B.08 - 23 Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về
giáo dục vào giáo dục LLCT trong giai đoạn hiện nay (2008) do Ngô Ngọc
Thắng làm chủ nhiệm đề tài, đã khái quát các luận điểm cơ bản của Hồ Chí
Minh về công tác giáo dục LLCT, khảo sát thực trạng vận dụng tư tưởng Hồ
Chí Minh về giáo dục vào công tác giáo dục LLCT hiện nay. Từ đó đưa ra
giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT vào giáo dục
LLCT hiện nay.
Đề tài nghiên cứu khoa học: Tình hình giảng dạy, học tập các môn khoa
học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng và
chủ trương, giải pháp cho thời gian tới (10-2007) của Ban Tuyên giáo Trung


12
ương đã nghiên cứu về đội ngũ giảng dạy các môn LLCT với tư cách là một trong
những yếu tố quan trọng, trực tiếp tác động đến chất lượng quá trình dạy và học.
Đề tài nghiên cứu khoa học Rà soát và đề xuất hướng sửa đổi, bổ sung
một số nội dung giáo dục đạo đức công dân, Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh trong nhà trường ở từng cấp học, mã số KHBĐ-2003-20 của Ban
Khoa giáo Trung ương là một công trình nghiên cứu có mục tiêu tìm ra các giải
pháp, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học các môn LLCT, đạo đức công dân
trong các bậc học khác nhau.

Đề tài cấp Bộ Giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên Việt Nam hiện nay
(2009) mã B.09-27 do Trần Thị Anh Đào làm chủ nhiệm đề tài đã làm rõ những
khái niệm LLCT, phân tích vai trò của giáo dục LLCT đối với sinh viên, đưa ra
những giải pháp, định hướng giáo dục LLCT cho sinh viên đúng đắn và khả thi.
1.2.2.3. Luận án nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị
Trong Luận án Hiệu quả giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại
học Thành phố Hồ Chí Minh: Thực trạng và giải pháp (2000), Trần Hùng đã
trình bày, phân tích những vấn đề cơ bản về lý luận và hiệu quả công tác giáo
dục LLCT, đưa ra phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục
LLCT cho sinh viên các trường đại học tại thành phố Hồ Chí Minh. Từ phân
tích thực trạng giáo dục LLCT cho sinh viên và những vấn đề đặt ra, tác giả đề
xuất yêu cầu cấp bách cần phải đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy và
chuẩn hóa đội ngũ giảng viên LLCT ở các trường đại học tại thành phố Hồ Chí
Minh, khơi dậy nhu cầu học tập của sinh viên.
Luận án tiến sĩ Đổi mới giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt
trong hệ thống chính trị cấp xã các tỉnh khu vực Nam Bộ (2003) của Lê Hanh
Thông đã trình bày khái quát các vấn đề lý luận về giáo dục LLCT, khảo sát
thực trạng giáo dục LLCT cho cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị cấp xã


13
khu vực Nam Bộ, đưa ra hệ thống các giải pháp đổi mới, nâng cao chất lượng
công tác giáo dục LLCT cho cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị cấp xã.
Luận án tiến sĩ Quan hệ biện chứng giữa chủ thể và khách thể nhận thức
với việc phát huy vai trò chủ thể trong học tập của sinh viên Việt Nam hiện nay
(2003) của Nguyễn Tiến Thủ đã phân tích quan hệ chủ thể và khách thể của quá
trình nhận thức, mối quan hệ giữa chủ thể - khách thể trong quá trình học tập của
sinh viên Việt Nam, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp nhằm phát huy vai trò
chủ động, tích cực, sáng tạo của sinh viên trong quá trình nhận thức.
Luận án tiến sĩ của Hoàng Anh (2006), Giáo dục lý luận Mác-Lênin với

việc hình thành và phát triển nhân cách của sinh viên Việt Nam trong điều kiện
kinh tế thị trường hiện nay, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, tiến
hành khảo sát thực trạng giáo dục LLCT trong sinh viên các trường đại học ở
Hà Nội, chỉ ra thực trạng và những vấn đề đặt ra trong giáo dục lý luận MácLênin cho sinh viên. Luận án đã đưa ra 4 giải pháp có ý nghĩa lý luận và thực
tiễn nhằm phát huy vai trò của giáo dục LLCT trong việc phát triển nhân cách
sinh viên hiện nay.
Luận án tiến sĩ của Lương Ngọc Vĩnh (2012), Hiệu quả công tác giáo
dục chính trị - tư tưởng trong Học viên các học viện quân sự ở nước ta hiện
nay. Trên cơ sở khảo sát thực trạng sự tương quan giữa kết quả với mục đích
và sử dụng nguồn lực công tác giáo dục chính trị - tư tưởng trong học viên các
Học viện Quân sự, Luận án khái quát được các mâu thuẫn cần giải quyết và đề
xuất các giải pháp giải quyết mâu thuẫn để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục
chính trị - tư tưởng cho học viên các học viện quân sự nước ta.
1.1.2.4. Các bài báo khoa học
Đinh Xuân Khoa (2003), với bài viết Đổi mới phương pháp dạy học
đại học - những khó khăn và giải pháp, Tạp chí Giáo dục, (48); Lê Bình
(2004), Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị,


14
Tạp chí Lý luận chính trị (3); Trần Văn Phòng (2004), Sự thống nhất giữa lý
luận và thực tiễn trong quá trình hình thành triết học Mác , Tạp chí Lý luận
chính trị, (1); Nguyễn Văn Hiền (2005), Về phương pháp so sánh trong dạy
học các khoa học Mác-Lênin, Tạp chí Giáo dục (110); Lê Hữu Nghĩa
(2005), Đấu tranh phê phán các quan điểm sai trái, thù địch - một nhiệm vụ
quan trọng và cấp bách hiện nay, Tạp chí Cộng sản, (15); Nguyễn Ngọc
Hợi, Phạm Minh Hùng (2005), Vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy ở
trường đại học, Tạp chí Giáo dục, (20); Trần Thị Anh Đào (2006), Thực
trạng về nhận thức chính trị - tư tưởng của sinh viên Học viện Báo chí và
Tuyên truyền hiện nay, Tạp chí Lý luận chính trị và Truyền thông, (11); Đào

Duy Quát (2006), “Đổi mới toàn diện, nâng cao chất lượng, hiệu quả công
tác giáo dục lý luận chính trị trong tình hình mới, Tạp chí Tư tưởng - Văn
hoá, (6); Vũ Thị Hoa (2006), Vận dụng Tư tưởng Hồ Chí Minh vào đổi mới
phương pháp giảng dạy Lý luận chính trị tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ
Chí Minh, Tạp chí Giáo dục Lý luận, (11); Mạch Quang Thắng (2008),
Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ về LLCT theo quan điểm của Hồ
Chí Minh, Tạp chí Tuyên giáo, (11); Nguyễn Thị Kim Hoa (2009), Bồi
dưỡng chính trị tư tưởng cho thanh niên trong trường học, Tạp chí Tuyên
giáo, (2); Nguyễn Tiến Hoàng (2009), Vài nét về thực trạng và giải pháp
tiếp tục đổi mới công tác nghiên cứu lý luận chính trị”, Tạp chí Tuyên giáo,
(9); Trần Văn Bính (2009), Giải pháp đấu tranh với những biểu hiện suy
thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên , Tạp chí
Tuyên giáo, (5); Bùi Đình Phong (2009), Vị trí, vai trò của phương thức
giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong nhiệm vụ giáo dục thanh niên, Tạp chí
Tuyên giáo, (9); Nguyễn Thành Khải (2009), Đổi mới phương pháp giảng
dạy ở Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Tạp chí Lý
luận chính trị, (9); Nguyễn Công Hưng (2010), Để thực hiện tốt chương
trình đổi mới giáo dục lý luận Mác-Lênin ở trường đại học và cao đẳng, Tạp
chí Tuyên giáo, (6); Đặng Thị Nhiệt Thu (2010), Đổi mới phương pháp


15
giảng dạy lý luận chính trị trong các trường đại học và cao đẳng , Tạp chí
Khoa học chính trị, (3); Hoàng Thao (2011), Để nâng cao hiệu quả công tác
giáo dục lý luận chính trị trong các trường trung cấp công an tại Hà
Nội, Tạp chí Tuyên giáo, (9); Vũ Ngọc Am (2011), Hiệu quả và tiêu chí
đánh giá hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị , Tạp chí Tuyên giáo,
(11)…
Các công trình khoa học trên đã nghiên cứu về đổi mới nội dung,
phương pháp giảng dạy LLCT cho cán bộ, đảng viên và xác định rõ vai trò,

năng lực, phẩm chất của đội ngũ giảng viên LLCT với việc nâng cao chất
lượng, hiệu quả công tác giáo dục LLCT trong tình hình mới. Mặc dù không
trực tiếp bàn về nhu cầu và điều kiện học tập LLCT của sinh viên, nhưng
những kiến giải của các nhà khoa học là chỉ dẫn quý báu cho chúng tôi khi
nghiên cứu nhu cầu và điều kiện học tập LLCT của sinh viên ở các trường đại
học trên địa bàn Hà Nội.
1.1.3. Nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên và nhu
cầu, điều kiện học tập lý luận chính trị của sinh viên
Đây là nội dung chưa được nghiên cứu hoặc nghiên cứu chưa đầy đủ.
Trong phạm vi bao quát của chúng tôi, có rất ít công trình khoa học trực tiếp
bàn về nhu cầu và điều kiện học tập LLCT của sinh viên, hoặc nếu có, thì nhu
cầu ấy được nhìn nhận từ các góc độ khác nhau của các lĩnh vực khác nhau.
Dưới góc nhìn tâm lý học, đề tài Nhu cầu và thái độ học tập các môn lý
luận chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay (2009) của Trần Thị Minh Ngọc
đã nghiên cứu về nhu cầu và thái độ học tập của sinh viên, xác định rõ vai trò
của việc học tập LLCT trong các trường đại học. Qua khảo sát thực trạng nhu
cầu, thái độ học tập LLCT của sinh viên trong các trường đại học nước ta, tác
giả đã đưa ra một số phương pháp nhằm đáp ứng nhu cầu, hình thành, nâng cao
thái độ học tập các môn LLCT cho sinh viên. Đề tài đã phân tích hệ thống thứ
bậc nhu cầu của A. Maslow theo sơ đồ cấu trúc kim tự tháp và chứng minh nhu


16
cầu là một hiện tượng có thực luôn luôn gắn bó với quá trình phát triển, tiến hóa
của con người và xã hội loài người. Trong đó, nhu cầu sinh học là phổ biến nhất,
bao trùm mọi thành viên trong xã hội, là nhu cầu thiết thực của con người.
Liên quan đến nhu cầu và điều kiện học tập LLCT của sinh viên, nhiều
nhà khoa học nghiên cứu những phương diện khác nhau như: nội dung, phương
pháp, chất lượng, hiệu quả… giáo dục LLCT; đội ngũ giảng viên, hứng thú và
điều kiện học tập của sinh viên… Có thể khái quát các công trình nghiên cứu

đó theo các hướng sau:
Các công trình nghiên cứu nâng cao chất lượng dạy - học LLCT:
Đề tài Rà soát và đề xuất hướng sửa đổi, bổ sung một số nội dung giáo
dục đạo đức công dân, chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong nhà
trường ở từng cấp học (2003) của Ban Khoa giáo Trung ương đã nghiên cứu
thực trạng và giải pháp xây dựng đội ngũ giáo viên, giảng viên giảng dạy các
môn đạo đức công dân, chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh….
Hội thảo khoa học Thực trạng và giải pháp đổi mới, nâng cao chất lượng
giảng dạy và học tập các môn khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
trong các trường đại học và cao đẳng của Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương
tổ chức năm 2003. Tại Hội thảo, các nhà khoa học đã phân tích, đánh giá thực
trạng giảng dạy khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đề xuất giải pháp
nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập các môn LLCT.
Trong công trình Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy và học môn
Mác-Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại học (2004) do Nguyễn
Duy Bắc chủ biên, trên cơ sở mô tả và phân tích thực trạng giảng dạy, học tập
các bộ môn khoa học Mác-Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại
học ở Hà Nội từ năm 1995 đến 2004, nhóm tác giả đề xuất các giải pháp nhằm
nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập các môn khoa Mác-Lênin, Tư tưởng
Hồ Chí Minh trong thời gian tới.


17
Kỷ yếu Hội thảo khoa học Quán triệt, vận dụng quan điểm Đại hội Đảng
lần thứ X vào giảng dạy các môn lý luận chính trị (2007) của Đại học Quốc gia
Hà Nội với 58 bài tham luận tập trung vào một số lĩnh vực: nghiên cứu, cập nhật
các Nghị quyết của Đảng - điều kiện tiên quyết để nâng cao chất lượng giảng dạy
các môn LLCT; quán triệt Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản
Việt Nam lần thứ X vào giảng dạy các môn LLCT.
Nhằm đưa ra các định hướng lớn và giải pháp tổng thể nâng cao chất

lượng giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác-Lênin, Tư tưởng Hồ Chí
Minh trong các trường đại học, cao đẳng năm 2007, Ban Tuyên giáo Trung
ương đã thực hiện đề tài NCKH Tình hình giảng dạy, học tập các môn khoa
học Mác-Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học và cao đẳng
và chủ trương, giải pháp cho thời gian tới.
Trong đề tài Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác
Lênin ở Việt Nam - Những vấn đề lý luận chung, Nguyễn Hữu Vui đã trình bày
tổng quát về đội ngũ giảng viên lý luận Mác-Lênin; những phương pháp giảng
dạy truyền thống mà đội ngũ giảng viên lý luận thường sử dụng. Theo tác giả,
muốn đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác-Lênin hiệu quả
thì việc đầu tiên là phải đổi mới tư duy, nhận thức của đội ngũ giảng viên về
phương pháp giảng dạy, về sự cần thiết phải đổi mới phương pháp. Vì vậy, cần
thường xuyên bồi dưỡng nâng cao năng lực nhận thức, năng lực chuyên môn
cho đội ngũ giảng viên từ đó tác động tích cực ngược lại thúc đẩy đổi mới
phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác-Lênin.
Năm 2011, Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã tổ chức Hội thảo Đổi
mới phương pháp giảng dạy và học tập các môn học chuyên ngành Giáo dục
chính trị ở Học viện Báo chí và Tuyên truyền, với 16 tham luận ở các góc độ
tiếp cận khác nhau nhưng tập trung vào đổi mới dạy học các môn khoa học
LLCT; dạy học với việc nâng cao ý thức tự học các môn LLCT cho sinh viên;


18
kỹ năng tự học các môn LLCT… Tác giả Trần Thị Minh Ngọc đã xác định rõ
tầm quan trọng của hoạt động tự học của sinh viên Học viện Báo chí và
Tuyên truyền “Tự học, tự đào tạo quyết định trực tiếp đến chất lượng giáo
dục. Tự học sẽ giúp sinh viên chuyển hóa kinh nghiệm xã hội thành kinh
nghiệm của bản thân. Quá trình chuyển hóa này phải do chính sinh viên là
người thực hiện”[57, tr.4]. Nhiều bài viết tập trung nghiên cứu việc sử dụng
phương tiện hiện đại trong giảng dạy các môn LLCT, phương pháp học tập

các môn LLCT…
Các nhà khoa học rất quan tâm đến nguồn thông tin, tư liệu khoa học
trong việc nâng cao chất lượng dạy - học LLCT. Trong tham luận Khai thác
và sử dụng thông tin phục vụ công tác nghiên cứu và giảng dạy lý luận chính
trị (2006), Tạp chí Giáo dục lý luận, số 3, Đoàn Triệu Long cho rằng: “Như
vậy, nguồn thông tin để chúng ta khai thác là không thiếu, nhưng khai thác
như thế nào để đạt hiệu quả cao nhất, phục vụ thiết thực vào công tác của
mình”[74, tr.56].
Trong tham luận Đổi mới phương pháp giảng dạy lý luận chính trị trong
các trường đại học và cao đẳng, Đặng Thị Nhiệt Thu cho rằng: để nâng cao
hiệu quả giảng dạy LLCT, ngoài việc đổi mới phương pháp, nội dung, giảng
viên phải thực hiện nghiêm túc một số nguyên tắc: đảm bảo sự thống nhất giữa
tính khoa học, tính giáo dục và định hướng chính trị trong dạy - học LLCT;
đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò chủ đạo của giảng viên với vai trò tự giác,
tích cực, độc lập của sinh viên.
Tham luận Đổi mới phương pháp giảng dạy lý luận chính trị của
Nguyễn Phước Dũng khẳng định: “Mỗi phương pháp giảng dạy đều có ưu thế
riêng… trong quá trình giảng dạy, giảng viên phải biết lựa chọn phương pháp
phù hợp với nội dung chương trình, với đối tượng, tạo sự kết hợp linh hoạt giữa


19
các phương pháp để bài giảng sinh động. Có phương pháp chủ công, phương
pháp hỗ trợ, đan xen. Trong giảng dạy, việc xác định phương pháp nào là chủ
công không phải là giảng viên thích hay không thích mà do tính chất của bài
giảng, đối tượng quy định”[41, tr.59-69].
Nghiên cứu nâng cao năng lực của đội ngũ giảng viên LLCT, các nhà
khoa học bàn đến vấn đề xây dựng đội ngũ giảng viên LLCT của thời đại mới,
quan tâm đến công tác đào tạo giảng viên lý luận qua các tham luận:
Đề tài Đào tạo giảng viên các môn khoa học Mác-Lênin, Tư tưởng Hồ

Chí Minh ở Học viện Báo chí và Tuyên truyền đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện
nay của Hoàng Đình Cúc đã minh chứng luận điểm: chất lượng giảng viên
LLCT quyết định chất lượng giảng dạy LLCT, chất lượng đội ngũ sinh viên sẽ
làm công tác giảng dạy LLCT và chi phối quá trình dạy - học các môn LLCT
trong các trường đại học hiện nay.
Luận án Vấn đề chất lượng đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trong
các trường đại học, cao đẳng ở nước ta hiện nay (2012) của Vũ Thanh Bình
đã làm rõ hơn khái niệm chính trị, LLCT và giảng viên LLCT; xây dựng tiêu
chí đánh giá chất lượng giảng viên LLCT với 9 tiêu chí cụ thể được tổng hợp
thành 4 nhóm: cơ cấu đội ngũ; năng lực chuyên môn; trình độ được đào tạo và
phẩm chất, đạo đức, bản lĩnh chính trị. Kết quả nghiên cứu trên là nguồn tư liệu
để tác giả luận án vận dụng và kế thừa.
Luận án Quản lý đào tạo giảng viên lý luận chính trị đáp ứng yêu cầu
thời kỳ đổi mới hiện nay (2014), Nguyễn Thị Thu Thủy đã khảo sát, điều tra xã
hội học bằng bảng hỏi, phỏng vấn trực tiếp và tổng hợp các báo cáo thống kê
về thực trạng quản lý đào tạo giảng viên LLCT ở nước ta hiện nay. Tác giả đề
xuất 8 giải pháp mang tính khả thi để đào tạo giảng viên LLCT đáp ứng yêu
cầu thời kỳ đổi mới.
Quán triệt tinh thần Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng
khóa XI, ngày 28/3/2014 Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Kết luận


20
94-KL/TW về việc tiếp tục đổi mới việc học tập LLCT trong hệ thống giáo dục
quốc dân. Tháng 12 năm 2014, Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Giáo dục và
Đào tạo đã chỉ đạo và phối hợp với Học viện Báo chí và Tuyên truyền tổ chức
Hội thảo khoa học quốc gia Nâng cao chất lượng đào tạo giảng viên lý luận
chính trị ở Việt Nam hiện nay. Hội thảo tập trung làm sáng tỏ một số nội dung
cơ bản về vị trí, vai trò, phẩm chất và năng lực của giảng viên LLCT.
Gần đây nhất, năm 2015 Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đã tổ chức

Hội thảo khoa học quốc gia về Nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập các
môn lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đẳng tại TP. Hồ Chí Minh.
Hội thảo khoa học Quốc gia lần này là sự triển khai 4 văn bản quan trọng, có
tính định hướng về công tác nghiên cứu, giảng dạy và học tập LLCT, đó là:
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày
04/11/2013) về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu
cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, Nghị quyết của Bộ Chính trị về
Công tác lý luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030 (Nghị quyết số
37/NQ-TW, ngày 09/10/2014), Kết luận số 94 (28/3/2014) của Ban Bí thư
Trung ương và Hướng dẫn 127 (ngày 30/6/2014) của Ban Tuyên giáo Trung
ương thực hiện Kết luận số 94 Về việc tiếp tục đổi mới học tập lý luận chính trị
trong hệ thống giáo dục quốc dân. Các tham luận đánh giá: việc học tập LLCT
trong các trường đại học bước đầu có những chuyển biến tích cực; người học
không chỉ thụ động tiếp thu bài giảng, mà tham gia vào quá trình tương tác tích
cực với giảng viên, thể hiện tư duy phê phán, sáng tạo trong việc tiếp nhận và xử
lý thông tin. Cùng với những thành quả đáng khích lệ trong nghiên cứu, giảng
dạy và học tập các môn LLCT, vẫn còn không ít khuyết điểm, tồn tại cần được
xem xét, đánh giá nghiêm túc. Từ thực trạng đó, nhiều tham luận đề xuất các


21
định hướng và giải pháp khắc phục, làm cho việc giảng dạy và học tập các môn
LLCT đáp ứng tốt hơn nữa nhu cầu phát triển xã hội trong giai đoạn hiện nay.
Về nhu cầu và điều kiện học tập các môn LLCT của sinh viên xuất hiện
nhiều vấn đề cần quan tâm. Trong đó tồn tại tình trạng xem nhẹ các môn
LLCT, quan niệm “học cho qua, học để đối phó” chứ không vì nhu cầu bồi
dưỡng thế giới quan và phương pháp luận khoa học vẫn còn diễn ra khá phổ
biến ở một số học viên, sinh viên. Những khuyết điểm, hạn chế trên xuất phát
từ cả nguyên nhân chủ quan và khách quan, đang gây nên bức xúc trong xã hội,

mà trước hết là ở đội ngũ những người làm công tác nghiên cứu, giảng dạy
LLCT. Công tác lý luận đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn trong
điều kiện CNH, HĐH đất nước, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Những vấn
đề ấy được nhận thức, nắm vững, xử lý hiệu quả và bản lĩnh, cần được cập nhật
thường xuyên trong quá trình nghiên cứu và giảng dạy các môn LLCT, làm cho
người học cảm nhận được trách nhiệm công dân của mình với Tổ quốc. Đó
cũng là nhiệm vụ của đội ngũ giảng viên LLCT.
1.2. Các công trình nghiên cứu nước ngoài có liên quan đến đề tài
luận án
* Ở Liên Xô
Trong tác phẩm Hoạt động tư tưởng của Đảng Cộng sản Liên Xô (1982),
Nxb Thông tin lý luận, H, do X.I. Xurơnitrencô (chủ biên), các tác giả đã phân
tích nội dung giáo dục LLCT thông qua việc phân tích nội dung, phương
hướng của công tác giáo dục tư tưởng. Ngoài ra, các tác giả còn khái quát,
phân tích các hình thức, phương pháp giáo dục LLCT cho đảng viên và cho các
thành viên trong các tập thể lao động.
Trong tác phẩm Giáo dục và quản lý sự phối hợp công tác tư tưởng,
I.Đ.Tơrốtchencơ đã phân tích và làm rõ các nội dung lý luận - tư tưởng và những
nguyên lý của công tác giáo dục - tư tưởng, những phương hướng cơ bản của


22
công tác tư tưởng như công tác giáo dục chính trị - tư tưởng, giáo dục thế giới
quan, giáo dục kinh tế, giáo dục đạo đức; các phương tiện, hình thức và phương
pháp tác động tư tưởng vào quần chúng; các khâu tổ chức cơ bản của quá trình
giáo dục như kế hoạch hóa, kiểm tra và kiểm soát việc thực hiện, tổng kết kinh
nghiệm, đào tạo cán bộ và nghiên cứu, đánh giá hiệu quả công tác tư tưởng.
E. Phancôvích trong tác phẩm Nghệ thuật diễn giảng (1976), Nxb Sách
giáo khoa Mác-Lênin, Hà Nội đã khẳng định: một trong những hình thức quan
trọng và thích hợp nhất để phổ biến kiến thức chính trị, khoa học là bài giảng.

Theo E. Phancôvích, những bài giảng được chuẩn bị cẩn thận và truyền đạt tốt
sẽ giúp cho người nghe có thêm kiến thức mới trong từng lĩnh vực, biết tư duy
sâu rộng và hiểu rõ hơn những hiện tượng phức tạp của tự nhiên và xã hội. Giảng
viên cần phải lao động miệt mài, sáng tạo để đạt được kỹ năng diễn giảng.
Nhà nghiên cứu V.A. Xukhômlinxki trong tác phẩm Hình thành niềm tin
cộng sản cho thế hệ trẻ (1978), Nxb Thanh niên, Hà Nội, đánh giá về nghiệp
vụ công tác giáo dục và dạy học, thực chất là giáo dục cộng sản và hình thành
niềm tin cộng sản cho thế hệ trẻ. Theo tác giả, niềm tin cộng sản là nguồn gốc
sức mạnh ý chí của cá nhân và việc hình thành niềm tin cộng sản là yêu cầu tất
yếu khách quan của sự tiến bộ xã hội và đạo đức. Để hình thành niềm tin cần
có sự kết hợp giữa giáo dục nhà trường với xã hội, lý luận với thực tiễn, học đi
đôi với hành. Thông qua đó hình thành niềm tin cho thế hệ trẻ vào tương lai,
vào chế độ CSCN.
Trong tác phẩm Tuyên truyền miệng: Lý luận - Tổ chức - Phương pháp
(1983), Nxb Sách giáo khoa Mác-Lênin, H, Rakhơmancunốp. M.M khẳng định
tuyên truyền miệng đã và vẫn là lĩnh vực quan trọng trong hoạt động của Đảng,
là một trong những hình thức tích cực để giữ mối liên hệ thường xuyên giữa
Đảng với quần chúng, là công cụ lãnh đạo chính trị có hiệu lực. Đặc điểm của
tuyên truyền miệng là dựa vào sự giao tiếp trực tiếp với mọi người, có khả năng


23
cụ thể hóa các nhiệm vụ do nghị quyết của Đảng đề ra cho tập thể lao động và
cho mọi người, nó cho phép chú ý đến lợi ích và nhu cầu của mọi người. Tuyên
truyền miệng phải được dựa trên những nguyên tắc: tính tư tưởng cao, tính
đảng, tính khoa học, tính chân thực, gắn liền với cuộc sống, với thực tiễn của
công cuộc xây dựng CNCS.
Theo M.I. Calinin đánh giá trong tác phẩm Về giáo dục cộng sản chủ
nghĩa (1983), Nxb Thanh niên, thì giáo dục và bồi dưỡng những phẩm chất cao
quý là một yếu tố hết sức quan trọng trong sự nghiệp giáo dục cộng sản. Như

vậy, muốn nâng cao hiệu quả giáo dục chính trị phải bảo đảm đầy đủ các điều
kiện cơ bản: sự am hiểu sâu sắc đặc điểm tâm lý của đối tượng, phải khêu gợi
được tính tích cực, tự giác của đối tượng và bản thân chủ thể làm công tác giáo
dục chính trị phải có trình độ, năng lực, phương pháp luận khoa học và phẩm
chất đạo đức trong sáng.
Tác giả E.A. Nôghin trong tác phẩm Nghệ thuật phát biểu miệng
(1984), Nxb Sách giáo khoa Mác-Lênin, H, cho rằng với mục đích giúp cán
bộ làm công tác tư tưởng có được nghệ thuật phát biểu miệng, kỹ năng phát
biểu thành thạo trước công chúng, có căn cứ, dễ hiểu cần phải được xây dựng
trên những hiểu biết ngày càng cao và những nhu cầu về mặt tinh thần của
con người Xô-Viết. Theo ông, nghệ thuật phát biểu miệng là kỹ năng nói với
mọi người một cách dễ hiểu, hấp dẫn, có tính thuyết phục mà trong thực tế,
mỗi người đều có thể có được kỹ năng, phẩm chất ấy nhưng chất lượng của
nghệ thuật nói cũng phụ thuộc không ít vào các điều kiện khách quan. Công
cụ cơ bản của cán bộ tuyên truyền, của người làm công tác thông tin chính trị
là lời nói, phương pháp tác động là lòng tin. Vì vậy, nghệ thuật phát biểu
miệng là một bộ phận quan trọng nhất của việc đào tạo những người làm công
tác sử dụng lời nói với tư cách là một phương tiện giáo dục và thuyết phục,
giải thích chính sách của Đảng.


24
* Ở Trung Quốc
Tác giả La Quốc Kiệt viết trong Tu dưỡng đạo đức tư tưởng (2003), Nxb
Chính trị quốc gia, HN cho rằng: sinh viên là những chủ nhân tương lai của đất
nước, là người đại diện cho nền giáo dục xã hội. Vì vậy, cùng với việc dạy chữ,
dạy nghề thì việc rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, lối sống của sinh viên là một
vấn đề quan trọng. Môn đạo đức tư tưởng là một trong những đặc trưng bản
chất của trường đại học XHCN, là con đường chủ yếu và khâu cơ bản tiến hành
giáo dục lý luận mác xít và giáo dục đạo đức tư tưởng cho sinh viên một cách

hệ thống và là môn học cần thiết cho mỗi sinh viên để đào tạo họ trở thành
người xây dựng và kế tục sự nghiệp XHCN.
Trong Luận án tiến sĩ Giáo dục tư tưởng chính trị cao học và nghiên cứu
xã hội hóa chính trị cho sinh viên trong thời đại mới (2014), trường đại học Sư
phạm Hồ Nam, Mao Lộ đã đề cập đến các phương pháp cơ bản trong việc thúc
đẩy giáo dục chính trị tư tưởng trong các trường đại học và các mục tiêu quan
trọng trong việc tiến hành xã hội hóa chính trị cho sinh viên hiện nay. Tác giả
phân tích hiện trạng về xã hội hóa chính trị cho sinh viên hiện nay: thực tiễn về
chính trị, thái độ chính trị của sinh viên đương đại. Từ những phân tích trên,
Mao Lộ đề xuất giải pháp tăng cường giáo dục lý tưởng chính trị; xây dựng
phương pháp mới về giáo dục LLCT, thúc đẩy xã hội hóa giáo dục chính trị
cho sinh viên.
Luận án tiến sĩ Hiện trạng, trực quan và giá trị chính trị của sinh viên
đương đại và nghiên cứu về sách lược giáo dục, (2014) của Hoàng Á Lợi,
trường ĐH Công thương Trùng Khánh, tác giả đã khái quát: sinh viên là một
quần thể đặc thù của xã hội, họ có quan niệm chính trị trong sáng và khoa học
thể hiện tương đối tập trung các giá trị của xã hội hiện đại, phản ánh thực tế về
các khuynh hướng chính trị xã hội tích cực. Các phương pháp này nếu được
phát huy đồng thời sẽ tạo nên một môi trường giáo dục mới, kết hợp giữa văn


25
hóa nhà trường và xã hội, cuối cùng sẽ dẫn đến việc thực hiện mục tiêu giáo
dục LLCT lành mạnh cho sinh viên.
Năm 2013, Lý Kiệt bảo vệ thành công Luận án Nghiên cứu, đánh giá tố
chất chính trị của sinh viên, trường đại học Địa chất Trung Quốc đã trình bày
một số vấn đề cơ bản về nghiên cứu và đánh giá về tố chất chính trị của sinh
viên. Tác giả nhấn mạnh: muốn triển khai và đánh giá tố chất chính trị của sinh
viên cần căn cứ trên hai ý nghĩa cơ bản là: có lợi cho Đảng và Nhà nước trong
việc nắm bắt hiện trạng hành vi, tư tưởng chính trị của sinh viên và có lợi cho

việc xây dựng niềm tin chính trị vững vàng thông qua các mục tiêu đánh giá tố
chất chính trị của sinh viên, giúp họ có khả năng phát triển tự thân về mặt
chính trị một cách vững vàng để họ sớm trở thành người tiếp bước trong việc
xây dựng đất nước.
Trong bài Nghiên cứu tâm lý tiếp nhận giáo dục tư tưởng chính trị của
sinh viên đại học hiện nay, Triệu Thanh Mai đã phân tích ba góc độ trong tâm
lý tiếp nhận lý luận tư tưởng chính trị của sinh viên: động cơ học tập tư tưởng
chính trị, độ tin cậy của nội dung giáo dục tư tưởng chính trị, độ tán thành (đồng
ý) phương thức giáo dục tư tưởng chính trị hiện nay, từ đó đề ra các kiến nghị
giáo dục lý luận tư tưởng chính trị cho sinh viên.
Trong bài Tư duy mới về giáo dục lý luận chính trị của các trường đại
học, Hồ Tự Lực đề cao vai trò chỉ đạo, tiên quyết của chủ nghĩa Mác-Lênin
trong việc hình thành và phát triển ý thức chính trị của sinh viên. Tác giả
nghiên cứu trên ba luận điểm chính: kiên trì vai trò chỉ đạo không thay đổi chủ
nghĩa Mác-Lênin, bảo đảm phương hướng đúng đắn trong công tác giáo dục
đại học; lấy sự chỉ đạo của chủ nghĩa Mác-Lênin, phát huy tốt hơn nữa công
tác giáo dục LLCT, nghiên cứu và trả lời những vấn đề phát sinh trong lý luận
và thực tiễn do công cuộc hiện đại hóa đề ra, phát huy tốt hơn nữa tác dụng chủ
đạo của chính trị, dịch vụ xã hội và đối với các chính sách của triết học xã hội
khoa học, coi trọng vai trò công tác giáo dục LLCT.