Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định lựa chọn giao dịch thương mại di động của người tiêu dùng trên địa bàn thành phố hồ chí minh

B
TR

NGă

TÀI CHÍNH

I H C TÀI CHÍNH ậ MARKETING

PH M QUANG MINH

NHăH

CÁC Y U T
D CHăTH

NGă

NGăM IăDIă

TRểNă

Năụă

NH L A CH N GIAO

NG C AăNG

A BÀN THÀNH PH

H

I TIÊU DÙNG
CHÍ MINH

Chuyên ngành: Qu n tr kinh doanh
Mã s : 60.34.01.02

LU NăV NăTH CăS KINH T

TP. H Chí Minh, Tháng 12/2015


B
TR

NGă

TÀI CHÍNH

I H C TÀI CHÍNH ậ MARKETING

PH M QUANG MINH

NHăH

CÁC Y U T
D CHăTH

NGă

NGăM IăDIă

TRểNă

Năụă

NH L A CH N GIAO

NG C AăNG

A BÀN THÀNH PH

H

I TIÊU DÙNG
CHÍ MINH

Chuyên ngành: Qu n tr kinh doanh
Mã s : 60.34.01.02

LU NăV NăTH CăS KINH T

NG

IăH

NG D N KHOA H C: TS. NGÔ TH THU

TP. H Chí Minh, Tháng 12/2015

HVTH: Ph m Quang Minh

L IăCAMă OAN
Tôiă xină camă đoană k t qu đ tă đ
nhân, không sao chép l i c aăng
đi uăđ

c trong lu nă v nă lƠă s n ph m c a riêng cá

i khác. Trong toàn b n i dung c a lu năv n,ănh ng

c trình bày ho c là c a cá nhân ho călƠăđ

c t ng h p t nhi u ngu n tài li u.

T t c các tài li u tham kh oăđ u có xu t x rõărƠngăvƠăđ

c trích d n h p pháp.

Tôi xin hoàn toàn ch u trách nhi m và ch u m i hình th c k lu tătheoăquyăđ nh
cho l iăcamăđoanăc a mình.
Tp.Hcm, ngày tháng

n m 2015

Ph m Quang Minh


HVTH: Ph m Quang Minh

L I C Mă Nă
Tr

c tiên, tôi xin chân thành c mă năTS.ăNgôăTh Thuăđƣăt nătìnhăh

ng d n,

truy năđ t ki n th c, kinh nghi m cho tôi trong su t quá trình th c hi n lu năv năt t
nghi p này.
Xin g i l i c mă nă đ n quý th y cô Khoaă sauă
chính - Marketing, nh ngă ng

i h că Tr

ngă

i h c Tài

iă đƣă truy nă đ t ki n th c quý báu cho tôi trong th i

gian h c Cao h c v a qua.
Sauăcùng,ăxinăđ

c dành l i tri ân sâu s c cho b m , nh ngăng

iăđƣănuôiăd y

tôi khôn l n và h t lòng quan tơm,ă đ ngă viênă đ tôi hoàn thành lu nă v nă t t nghi p
này.

TP.HCM, tháng 12 n mă2015


HVTH: Ph m Quang Minh

M CL C
L IăCAMă OAN .............................................................................................................i
M C L C ........................................................................................................................i
DANH M C HÌNH .......................................................................................................iv
DANH M C B NG .......................................................................................................v
TÓM T T LU NăV N .................................................................................................vi
CH

NGă1:ăGI I THI U NGHIÊN C U ............................................................... 1

1.1 LÝ DO CH Nă

TÀI ........................................................................................... 1

1.2 T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U ............................................................ 3
1.3 M C TIÊU NGHIÊN C U ..................................................................................4
1.5ă

IăT

1.6ăPH

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U .......................................................6
NGăPHÁPăNGHIểNăC U..........................................................................6

1.7ăụăNGH AăC Aă

TÀI NGHIÊN C U ............................................................. 8

1.8 K T C U C Aă

TÀI .......................................................................................8

CH

NGă2:ăC ăS
TH

2.1

2.1.1

NGăM IăDIă
uănh

Soăsánhăth

2.1.4

H

NG ......................9

ngăm iădiăđ ng .........................................................................9

căđi măvƠăkhóăkh nătháchăth c c aăth

2.1.3

ngăm iădiăđ ngăvƠăth

ng phát tri n c aăth

ngăm iădiăđ ng..................................12

ngăm iăđi n t thôngăth

ng ................................13

ngăm iădiăđ ng t i Vi t Nam ................................................15

M T S NGHIÊN C UăLIểNăQUANă

2.2

NGăM IăăDIă

NG ................................................................................9

Các khái ni mătrongăth

2.1.2

NăTH

NGăM IăDIă

NG ....17

2.2.1

Các nghiên c uăngoƠiăn

c ............................................................................................17

2.2.2

Các nghiên c uătrongăn

c ............................................................................................29

XU T MÔ HÌNH NGHIÊN C U C Aă

2.3

CÁC Y U T
M IăDIă
2.3.1
2.3.2
2.3.3

2.4
CH

LÝ THUY T V TH

NHăH

NGă

Năụă

TĨIăVĨă

NHăNGH Aă

NH L A CH N GIAO D CHăTH

NGă

NG TRONG MÔ HÌNH NGHIÊN C U ...............................................29
Ch s c u thành các y u t

nhăh

ngăỦăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm iădiăđ ng 29

xu t mô hình nghiên c u c aăđ tài ..........................................................................32
nhăngh aăcácăy u t

TÓM T TăCH

nhăh

ng trong mô hình nghiên c u ........................................34

NGă2...................................................................................39

NGă3:ăTHI T K NGHIÊN C U .................................................................41

3.1 QUY TRÌNH NGHIÊN C U ..............................................................................41
3.2ăPH

NGăPHÁPăNGHIểNăC U........................................................................42

3.3 THI T K NGHIÊN C U ..................................................................................44
3.3.1 Thi t k thangăđo ...................................................................................................................44
i


HVTH: Ph m Quang Minh
3.3.2 Thi t k m u nghiên c u .......................................................................................................51

3.4 PHÂN TÍCH VÀ X
3.5 TÓM T TăCH
CH

LÝ D

LI U ...................................................................52

NGă3 .......................................................................................53

NGă4:ăK T QU NGHIÊN C U ..................................................................55

4.1 TH NG KÊ MÔ T M U KH O SÁT ............................................................ 55
4.1.1 Thông tin nh n bi t vi c s d ng giao d chăth
4.1.2 Thông tin thu cătínhăđ iăt

4.2ă ÁNHăGIÁă

ngăm iădiăđ ng ..........................................55

ng nghiên c u ...........................................................................57

TIN C Y C AăTHANGă O ...................................................57

4.2.1 Tiêu chu năđánhăgiá ..............................................................................................................57
4.2.2 K t qu phân tích Cronbach Alpha .......................................................................................58

4.3 PHÂN TÍCH NHÂN T KHÁM PHÁ EFA .......................................................59
4.4 KI Mă

NH MÔ HÌNH NGHIÊN C U VÀ CÁC GI THUY T ...................62

4.4.1 Phân tích s t

ngăquan ........................................................................................................62

4.4.2 Phân tích h i quy ...................................................................................................................63
4.4.3 Ki măđ nh các gi thuy t .......................................................................................................66

4.5 PHÂN TÍCH S

KHÁC BI T ............................................................................68

4.5.1 S khác bi t theo gi i tính.....................................................................................................68
4.5.3 S khác bi t theo ngh nghi p ..............................................................................................70
4.5.4 S khác bi tătheoătrìnhăđ h c v n ........................................................................................71
4.5.5 S khác bi t theo thu nh p ....................................................................................................72
4.5.6 S khác bi t theo tình tr ng hôn nhân ...................................................................................72

4.5 TH O LU N K T QU NGHIÊN C U .......................................................... 73
4.6 TÓM T T K T QU NGHIÊN C U................................................................ 74
CH
5.1 D

NGă5:ăK T LU N VÀ KI N NGH ............................................................. 77
BÁO S

PHÁT TRI N C AăTH

NGăM IăDIă

NGăTRONGăT

NGă

LAI ............................................................................................................................. 77
5.2 M T S Ý KI Nă
5.3 H N CH VĨăH

XU T ..............................................................................79

NG NGHIÊN C U TI P THEO ......................................84

5.4 K T LU N ..........................................................................................................85
TÀI LI U THAM KH O........................................................................................... 86
DANH M C PH L C .............................................................................................. 91

ii


HVTH: Ph m Quang Minh

DANH M C CÁC KÝ HI U, CH
ATM

VI T T T

Automated teller machine
Máy rút ti n t đ ng

B2B

Business-to-business
Giao d ch Th

B2C

Business-to-consumer
Giao d ch Th

e-CAM

ng m i đi n t gi a doanh nghi p v i doanh nghi p
ng m i đi n t gi a doanh nghi p v i cá nhân

E-Commerce Adoption Model
Mô hình ch p nh n s d ng th

EFA

ng m i đi n t

Exploratory Factor Analysis
Phân tích khám phá nhân t

DTD

i n tho iădiăđ ng

TM T

Th

TAM

Technology Acceptance Model

ngăm iăđi n t

Mô hình ch p nh n công ngh
TP. HCM

Thành ph H Chí Minh

TPB

Theory of Planned Action
Lý thuy t v hành vi ho ch đ nh

TRA

Theory of Reasoned Action
Lý thuy t hành đ ng c n nguyên

PU

Perceive usefulness
Nh n th c s h u ích

PEU

Perceive ease of use
Nh n th c tính d s d ng

PRP

Perceived Risk with Product/Service
Nh n th c r i ro liên quan đ n s n ph m d ch v

PRT

Perceived Risk in the Context of Online Transaction
Nh n th c r i ro liên quan đ n giao d ch tr c tuy n

UTAUT

Unified Technology Acceptance and Use Technology
Mô hình th ng nh t vi c ch p nh n và s d ng công ngh

iii


HVTH: Ph m Quang Minh

DANH M C HÌNH
Hình 2.1: Các y u t

nhăh

ngăđ n s ch p nh n c aăng

iătiêuădùngătrongăth

ngă

m iădiăđ ng t i Trung Qu c........................................................................................... 19
Hình 2.2: Mô hình UTAUT ........................................................................................... 26
Hình 2.3: Mô hình s th a mãn khách hàng trong mua s m qua m ng ........................ 27
Hình 2.4: Môăhìnhă oăl
thông qua các y u t
Hình 2.5:

ng s ch p nh năđ i v i d ch v thanhătoánădiăđ ng (MPS)

nhăh

ngăđ năỦăđ nh s d ng MPS ........................................... 28

xu t mô hình nghiên c u c aăđ tài ......................................................... 33

Hình 3.1: Quy trình nghiên c u ..................................................................................... 42
Hình 4.1: Mô hình nghiên c u c aăđ tài ...................................................................... 65

iv


HVTH: Ph m Quang Minh

DANH M C B NG
B ng 2.1: S khác nhau ng d ngăth

ngăm iădiăđ ngăvƠăth

ngăm iăđi n t ........... 14

B ng 2.2: So sánh các mô hình lý thuy t chính ............................................................ 20
B ng 2.3: Các lo i r i ro c aăng

i tiêu dùng............................................................... 22

B ng 2.4: Ch s c u thành các y u t

nhă h

ngă Ủă đ nh l a ch n giao d chă th

ngă

m iădiăđ ng .................................................................................................................... 30
B ng 3.1: B ng phát bi uăthangăđo hi u ch nh tính h u d ng, ti n nghi ...................... 46
B ng 3.2: B ng phát bi u thangăđo hi u ch nh tính d s d ng,ăđ năgi n .................... 46
B ng 3.3: B ng phát bi uăthangăđoăhi u ch nh chi phí giao d ch .................................. 47
B ng 3.4: B ng phát bi uăthangăđoăhi u ch nh nhăh

ng xã h i................................. 47

B ng 3.5: B ng phát bi uăthangăđoăhi u ch nh nh n th c v r iăroăliênăquanăđ n giao
d ch tr c tuy n ............................................................................................................... 48
B ng 3.6: B ng phát bi uă thangă đoă hi u ch nh nh n th c r iă roă liênă quană đ n s n
ph m/d ch v ................................................................................................................. 49
B ng 3.7: B ng phát bi uăthangăđoăhi u ch nh nh n th c v thói quen thanh toán c a
ng

i tiêu dùng .............................................................................................................. 49

B ng 3.8: B ng phát bi uăthangăđoăhi u ch nh nh n th c s thích thú c aăng

i tiêu

dùng ............................................................................................................................... 50
B ng 3.9: B ng phát bi uăthangăđoăhi u ch nh Ủăđ nh l a ch n c aăng

i tiêu dùng... 50

B ng 4.1: Hình th c thu th p d li u ............................................................................ 55
B ng 4.2: Th ng kê kinh nghi m s d ng smartphone ................................................. 55
B ng 4.3 Th i gian trung bình m t l n truy c p các website giao d chăth

ngăm i di

đ ng ............................................................................................................................... 56
B ng 4.4: T n su t truy c p các trang website giao d chăth
B ng 4.5:T l nh n bi t các trang websitegiao d chăth

ngăm iădiăđ ng.............. 56

ngăm iădiăđ ng ph bi n .... 56

B ng 4.6: Th ng kê m u theo gi i tính ......................................................................... 57
B ng 4.7: Th ng kê m u theo nhóm tu i ...................................................................... 57
B ng 4.8: K t qu phơnătíchăCronbach’săAlpha ............................................................ 58
B ng 4.9: B ng li t kê h s t i nhân t
B ng 4.10: K t qu phơnătíchăt

phân tích EFA ............................................ 60

ngăquanăPearson ....................................................... 62

B ng 4.11: B ng phân tích các h s c a các y u t đ c l p trong h iăquyăđaăbi n ..... 64
v

HVTH: Ph m Quang Minh

TÓM T T LU NăV N
Lu năv năắCác y u t
đ ng c aăng
ph

ngăđ năỦăđ nh l a ch n giao d chăth

iătiêuădùngătrênăđ a bàn thành ph H Chí Minh”ăđ

ngă phápă đ nhă l

giao d chăth

nhăh

ngă đ xácă đ nh các y u t có nhă h

ngă m iă diăđ ng c aăng

i tiêu dùng.ă

khía c nhă tácă đ ngă đ n t ng y u t có nhă h
th

ngăm iădiăđ ng c aăng

t ,ăth

ngăm i di

c th c hi n theo

ngă đ n Ủă đ nh l a ch n

u tiên, tác gi điătìmăhi u các

ngă đ n Ủă đ nh l a ch n giao d ch

i tiêu dùng d aătrênăc ăs lý thuy t v th

ngăm iăđi n

ngăm iădiăđ ng và các nghiên c u t th c ti n do các chuyên gia kinh t , các

nhà nghiên c u th c hi n. D li uăđ

c s d ng trong nghiên c uănƠyăđ

t b ng câu h i t tr l i g iăchoăcácăđ iăt

c thu th p

ng nghiên c u, t đóăxơyăd ngăthangăđoă

và ki mă đ nhă đ tin c y ậ h s Cronbach’să Alphaă c aă thangă đoă tr

c khi đ aă vƠoă

phân tích nhân t khámăpháăđ xem các bi nădùngăđ c u thành nên các y u t cóăđ
k t dính và m căđ
ng

nhăh

ngăđ n Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm iădiăđ ng c a

i tiêu dùng đangă nghiênă c u. Trong ph m vi nghiên c u này, mô hình h i quy

tuy nătínhăbanăđ uăđ

c xây d ng v i k v ng s ch ngăminhăđ

h u d ng, ti n nghi; Tính d s d ng,ăđ năgi n; Chi phí giao d ch;

c 8 y u t là Tính
nhăh

ng xã h i;

Nh n th c v r iăroăliênăquanăđ n giao d ch tr c tuy n; Nh n th c v r i ro liên quan
đ n s n ph m, d ch v ; Nh n th c v thói quen thanh toán c aăng
th c s thích thú, s
ng

nhăh

ngăđ n Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

i tiêu dùng, Nh n
ngăm iădiăđ ng c a

i tiêu dùng.
Vi c nghiên c uăđ tài c a lu năv năcóăỦăngh aăkhoaăh c, mang tính th c ti n,

đ ng th iăđơyăc ngălƠătƠiăli u c n thi t góp ph n nghiên c u các y u t
Ủă đ nh l a ch n giao d chă th
Th

ngăm iădiăđ ng

nhăh

ngăđ n

ngă m i diă đ ng nói riêng và kh n ngă phátă tri n c a

Vi t Nam trong th i gian t i nói chung.

vi


HVTH: Ph m Quang Minh

CH
1.1 LụăDOăCH Nă

Th
tr

NGă1:ăGI I THI U NGHIÊN C U
ăTĨI

ngă m iă diăđ ngă đangă phátătri nănhanhătrênăbìnhădi nă toƠnăc u, n uă vƠiă n mă

căđi nătho iăch ălƠăcôngăc ăliênăl c,ăthìănayăcácăti năíchăd

h n,ăđ aădiăđ ngătr ăthƠnhăm tătrongănh ngăph
c păInternetăb ngăthi tăb ădiăđ ngăc aăng

ngănh ăkhôngăcònăgi iă

ngăti năđaăn ngănh t.ăTh iăgianătruyă

iăVi tăNamăchi mă1/3ăsoăv iăt ngăth iăgiană

truyă c pă Internetă trong ngày, n u thi tă b ă diă đ ngă đ

cătíchă h păcôngă ngh ă c nă thi t

chúngăs ăv aălƠăcôngă c ăliênăl c,ă côngăc ă k tăn i,ăcôngăc ăgiaoăd chăv aălƠăcôngăc ă
kh oăsát tìm ki m.
Khiă đi n tho i tr thành v t d ng thi t y u trong th gi i hi nă đ i, giao d ch
trênădiăđ ng tr thƠnhăgiaoăđi măđ y ti măn ng,ăn iăg p g c a ngân hàng, nhà cung
c p d ch v và các nhà s n xu t công ngh đi n t , các khách hàng ti măn ngăt o nên
m i quan h c ng sinh chi năl

căđ choăraăđ i d ch v giao d chăth

ngăm i trên n n

t ngădiăđ ng.
TrongăBáoăcáoăTh
C căTh

ngăm iăđi n t trên n n t ngădiăđ ng Vi t Nam 2014 c a

ngăm iăđi n t và Công ngh thông tin, t l s d ng smartphone c aăng

Vi t Nam trong giao d chă th

ngă m i chi mă 20%,ă trongă đóă cóă 58%ă ng

i

i s d ng

smartphone, máy tính b ng cho bi tăđƣăt ngăđ t hàng qua thi t b diăđ ng;ă42%ăch aă
t ngă đ t hàng qua thi t b diă đ ng. T l ng

i tiêu dùng truy c p vào website bán

hàng ho c sƠnă TM Tă b ng smartphone/máy tính b ng chi m 28%; truy c p t máy
tính v n chi m 72%. S l

ng giao d ch tr c ti p b ng smartphone/máy tính b ng ch

có 13%; còn l i v n giao d chăthôngăquaămáyătínhăđ bàn, laptop. Doanh thu t TM Tă
trên n n t ngă diă đ ng (B2C)ă đ t 2,97 t USD,ă t ngă 35%ă soă v iă n mă 2013ă vƠă chi m
2,12% t ng m c bán l hàng hóa c a c n

c. Bên c nh hình th c truy c p Internet

truy n th ngă quaă máyă tínhă xáchă tay,ă ng

i tiêu dùng Vi tă Namă đangă d n chuy n

h

ng sang s d ng các thi t b diăđ ngăđ truy c păInternet.ăN mă2010ăs ng

c păInternetăquaăđi n tho iădiăđ ng ch

i truy

m că27%,ăsauă4ăn măt l nƠyăđƣăt ngă38%ă

vƠăđ t m că65%ăn mă2014.ă i uăđóăchoăth yăd ăđ a dành cho ho tăđ ngăTM Tănóiă
chung và ho tăđ ngăTM Tătrênăn n t ngădiăđ ng Vi t Nam r t l n.ă ơyăkhôngăph i là
hi năt

ng cá bi t

Vi t Nam mà nhìn t m t s qu c gia trên th gi i,ăTM Tăđƣătr

thành m t y u t r t quan tr ng trong phát tri năth
1

ngăm i.

m t s qu c gia phát


HVTH: Ph m Quang Minh

tri n có ng d ng cao v công ngh , doanh thu t TM Tă trênă n n t ngă diă đ ng có
nh ngăn
cóăđ

c chi m g n 50%, ví d nh ăHƠnăQu c, Nh t B n.ăTM TălƠăxuăth chung,

c s tham gia sâu r ng c a m i t ng l păng

iădơn,ăng

i tiêu dùng, các doanh

nghi p kinh doanh, các công ty, doanh nghi p ng d ng công ngh , phát tri n công
ngh thìăTM Tătrênăn n t ngădiăđ ng ch c ch năđóngăvaiătròăquanătr ngătrongăTM Tă
nói riêng và trong phát tri nă th

ngă m i, d ch v nói chung. Và theo d báo,ă n mă

2018,ă TM Tă trênă n n t ngă diă đ ng s chi m t i g n 50% c aă TM Tă trênă toƠnă c u.
Vi c phát tri n và ng d ng các gi iăphápăTM Tătrênăn n t ng công ngh diăđ ngăđ
h tr ho tăđ ngăkinhădoanhăđangătr thành m tăxuăh

ng m i c aăTM TăVi t Nam

và th gi i.
TMD đƣăđ

căđánhăgiáălƠăm t phát ki n quan tr ng nh măthúcăđ y n n kinh t

th gi i trong th k 21. Giao d chăth

ngăm iădiăđ ngăđƣătr thành xu th khách quan

và t t y u trong quá trình h i nh p kinh t qu c t ngày càng sâu s căh nă Vi t Nam.
S phát tri n c a giao d chăth

ngăm iădiăđ ngăđƣămangăl i l iăíchăđángăk cho khách

hƠngănh ăthu n ti n, nhanh chóng và chính xác c a các giao d ch.ă

ng th iănóăc ngă

m raăc ăh i phát tri n m i cho các nhà cung c p vi n thông, nhà phát tri n ph n m m
và ng d ng,ănhƠăth

ngăm iăđi n t và ngân hàng t i Vi t Nam.

Cu c cách m ngăđi n t v i vi c giao d chăth
cácă n

ngăm iădiăđ ng s lƠăc ăh i l n cho

că đangă phátă tri nă đ t n d ng nh m phát tri n kinh t c aă đ tă n

không b t k p v iăb

c ti n này, kho ng cách c aăcácăn

căđóăđ i v iăcácăn

c mình. N u
c phát tri n

s cònăgiaăt ngănhanhăchóng.ăDoăđó,ăphátătri năTM T thông qua thi t b diăđ ng tr thành
v năđ có tính ch t s ngăcònăđ i v i các qu c gia trên th gi iătrongăđóăcóăVi t nam. Có
r t nhi u nghiên c u trên th gi iăđƣăđ
v l nhăv c này

c ti năhƠnh,ănh ngăcácănghiênăc u chuyên sâu

Vi t Nam là r t hi m. Choăđ nănayăch aăcóănghiênăc u v vi c s

d ng d ch v giao d chăth

ngămaiădiăđ ng t i Thành ph H Chí Minh nói riêng và

Vi t Nam nói chung. Xu t phát t v năđ c p thi tănh ăv y, tôi ch năđ tài ắCác y u t
nhăh

ngăđ năỦăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm iădiăđ ng c aăng

i tiêu dùng trên

đ a bàn thành ph H Chí Minh” lƠmă đ tài lu nă v nă c a mình. Nghiên c uă nƠyă đƣă
đ

c ti n hành nh m khám phá nh ng y u t

th

ngăm iădiăđ ng c aăng

nhăh

ngăđ n Ủăđ nh l a ch n giao d ch

iătiêuădùngătrênăđ a bàn thành ph H Chí Minh. Lu n

2


HVTH: Ph m Quang Minh

v nă đóngă gópă m t ph n trong vi c xây d ng chính sách phát tri n các d ch v này
trongăt

ngălaiăg n.

1.2 T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U
Tr

că đơyă đƣă cóă nhi u nghiên c u c a các nhóm tác gi trongă vƠă ngoƠiă n

liênăquanăđ năỦăđ nh và hành vi ch p nh n s d ngăth

ngăm iăđi n t vƠăth

c

ngăm i

diăđ ngănh :ă
Lý thuy tăhƠnhăđ ngăc nănguyênă(TRA)ăđ

c phát tri n b i Martin Fishbein &

Icek Ajzen, (1969, 1980). TRA g nănh ălƠăđi m xu t phát c a các lý thuy t v tháiăđ ,
góp ph n trong vi c nghiên c uătháiăđ và hành vi. TRA cho th y d đ nh hành vi là
y u t d đoánăt t nh t v hƠnhăđ ng tiêu dùng. Tác gi xem xét hai y u t lƠătháiăđ
và chu n ch quan c a kháchăhƠng.ăTrongăđó,ătháiăđ đ i v i m tă hƠnhăđ ng là b n
c m th yănh ăth nào khi làm m t vi căgìăđó.ăChu n ch quanălƠăng

i khác c m th y

th nào khi b n làm vi căđóă(giaăđình,ăb năbè…).
Mô hình ch p nh n công ngh (TAM)ă đ

c gi i thi u b i Fred Davis, 1989.

MôăhìnhăđiăsơuăvƠoăvi c gi i thích hành vi ch p nh n và s d ng công ngh c aăng

i

tiêu dùng. Trong mô hình xu t hi n hai nhân t tácăđ ng tr c ti păđ nătháiăđ ng

i

tiêu dùng là c m nh n s h u ích và c m nh n s d s d ng. Theo Fred Davis,
(1989), ắc m nh n s h u ích là m căđ m tăng

i tin r ng b ng cách s d ng m t h

th ng c th nƠoăđóăs nâng cao hi u su t công vi c c aă mình”.ăC m nh n s d s
d ng t c là m căđ mƠăng
có th đ tăđ
hìnhăđ

i tiêu dùng tin r ng h th ngăđóăkhôngăh khó s d ng và

c nhi u l i ích trên c s mongăđ i. So v i TRA, mô hình TAM là mô

c ng d ng nhi u nh t trong vi c gi i thích hành vi s d ng h th ng,ăđ c bi t

là trong l nh v c e-banking.
Lý thuy t v hành vi ho chăđ nhă(TPB)ăđƣăđ

c phát tri n t TRA, Venkatesh

et al, 2003. Trong mô hình này, xu t hi n thêm nhân t th ba là s ki m soát hành vi
c m nh n,ă nóă đ i di n cho các ngu n l c c n thi t c a m tă ng

iă đ th c hi n m t

công vi c b t k ,ăđ c păđ n ngu n tài nguyên s n có, nh ng k n ng,ănh ngăc ăh i
c ngănh ănh n th c c a riêng t ngăng

iăh

ng t i vi căđ tăđ

c k t qu .

Nghiên c u mô hình th ng nh t vi c ch p nh n và s

d ng công ngh

(UTAUT) c a Venkatesh và c ng s , 2003. Theo nghiên c u và nh nă đ nh c a
Venkatesh (2003), mô hình UTAUT gi iăthíchăđ
3

că70%ăcácătr

ng h pătrongăỦăđ nh


HVTH: Ph m Quang Minh

s d ng, t tăh năsoăv i b t k môăhìnhănƠoătr
thíchăđ

c t 30 - 45%.ăTr

căđơy,ăkhiămƠăchúngătaăch có th gi i

căkhiăUTAUTăđ

nh ă lƠă môă hìnhă t t nh tă đ

c xây d ng,ămôăhìnhăTAMăđ

c coi

ng d ng nghiên c uă l nhă v c này. Tuy nhiên, mô hình

TAM nguyên th yăc ngăch đ

c xây d ng nh măvƠoăđ iăt

ng là các t ch c.ă i u

nƠyăgơyăkhóăkh năkhiăchuy n qua nghiên c u t ng cá nhân riêng bi t.ăUTAUTăđƣăkh c
ph căđ

cănh

căđi m này c a TAM m tăcáchăđángăk .

M r ng mô hình TAM cho b i c nh World-Wide-Web c a Moon Ji Won và
Kim Young Gul, 2001.
Nghiên c u s ch p nh n s d ng d ch v chính ph đi n t

Kuwait áp d ng

mô hình UTAUT c a Suha A. & Annie M, 2008.
Nghiên c u Hi u bi t v nh ngăthayăđ i trong thói quen thanh toán tiêu dùng thanhătoánădiăđ ngăvƠăhoáăđ năđi n t cóăthuăhútăng

i tiêu dùng c a Tomi Dahlberg

and Anssi Öörni, 2007.
Nghiên c u các y u t

nh h

ngă đ n vi c áp d ng các d ch v ngân hàng

nhăh

ngăđ năỦăđ nh mua s m tr c tuy n c a khách

Internet, Lee, 2009.
Nghiên c u các nhân t

hƠngă trênă đ a bàn thành ph Hu , c a tác gi D
h c,ă

ngăTh H iă Ph

ng,ă T p chí khoa

i h c Hu , t p 72B, s 3,ăn mă2012.

Kh o sát m t s y u t tácăđ ngăđ năxuăh

tác gi Lê Ng că

ng s d ngăthanhătoánăđi n t , c a

c, Lu năv năTh căS ,ă2008.

Nh n th c r iăroătácăđ ngăđ năỦăđ nh mua s m tr c tuy n c a khách hàng, c a
tác gi Bùi Thanh Tráng, T p chí Phát tri n Kinh T s 278, 12/2013
nhăh

Nghiên c u các y u t
qua m ng c aă ng

ngăđ năỦăđ nh s d ng d ch v muaăhƠngăđi n t

i tiêu dùng t i thành ph

Ơă N ng, c a tác gi

ng Th Thùy

Dung, Lu năv năTh căS ,ă2014.
1.3 M C TIÊU NGHIÊN C U
Xácă đ nh các y u t
đ ng c aăng

ngă đ n Ủă đ nh l a ch n giao d chă th

ngă m i di

iătiêuădùngătrênăđ a bàn thành ph H Chí Minh.

Phân tích m căđ
giao d chă th

nhă h
nhăh

ng c a các y u t khácănhauăđ i v i Ủăđ nh l a ch n

ngă m iă diă đ ng c aă ng

iă tiêuă dùngă trênă đ a bàn thành ph H Chí

Minh.
4


HVTH: Ph m Quang Minh

xu t các gi iăphápăđ c i ti n ch tăl

ng và hình nh trong giao d chăth

maiădiăđ ng nh m thu hút ngày càng nhi u ng

ngă

i s d ng d ch v t i Thành ph H

Chí Minh nói riêng và Vi t Nam nói chung.
Câu h i nghiên c u:
Các y u t nào nhăh
c aăng

ngăđ n Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm iădiăđ ng

i tiêu dùng?
Các y u t

nhăh

ng v i m căđ , chi uăh

ngătácăđ ng khác bi tănh ăth nào?

Y u t nào là quan tr ng nh t,ăcóătácăđ ng và nhăh

ng m nh nh t?

C nălƠmăgìăđ giaăt ng Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm iădiăđ ng c aăng

i

tiêu dùng t i Thành ph H Chí Minh?
1.4 N I DUNG NGHIÊN C U
Trênăc ăs xácăđ nh các y u t
m iădiăđ ng c aăng

nhăh

ngăđ n Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

ngă

iătiêuădùngătrênăđ a bàn thành ph H Chí Minh,ăđ tài t p trung

gi i quy t hai v năđ sau:
Kh oă sátă đánhă giáă c a nh ngă ng
tuy n trên n n t ng th

i ch a cóă Ủă đ nh tham gia giao d ch tr c

ngăm iădiăđ ng v các y u t : Tính h u d ng, ti n nghi; Tính

d s d ng,ăđ năgi n; Chi phí giao d ch;

nhăh

ng xã h i; Nh n th c v r i ro liên

quanăđ n giao d ch tr c tuy n; Nh n th c v r iăroăliênăquanăđ n s n ph m, d ch v ;
Nh n th c v thói quen thanh toán c aăng
đ nh l a ch n giao d chă th

i tiêu dùng, Nh n th c s thích thú và ý

ngă m iă diă đ ng c aă ng

iă tiêuă dùngă trênă đ a bàn thành

ph H Chí Minh.
ánhăgiáăm i quan h gi a Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm iădiăđ ng v i

các y u t Tính h u d ng, ti n nghi; Tính d s d ng,ă đ nă gi n; Chi phí giao d ch;
nhăh

ng xã h i; Nh n th c v r i ro liênăquanăđ n giao d ch tr c tuy n; Nh n th c

v r iă roă liênă quană đ n s n ph m, d ch v ; Nh n th c v thói quen thanh toán c a
ng

i tiêu dùng, Nh n th c s thích thú nh măxácăđ nh m căđ tácăđ ng c a các y u

t nƠyăđ n Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm i di đ ng c aăng

xu t các gi iăphápăđ c i ti n ch tăl
maiădiăđ ng nh m thu hút ngày càng nhi uăng
Chí Minh nói riêng và Vi t Nam nói chung.

5

i tiêu dùng.

ng và hình nh trong giao d chăth

ngă

i s d ng d ch v t i Thành ph H


HVTH: Ph m Quang Minh

IăT

1.5

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U

iăt
ng

ng nghiên c u: là Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm iă diăđ ng c a

i tiêu dùng t i Thành ph H Chí Minh.
iăt

ng kh o sát: Nam/N cóăđ tu i t 16 - 64, s ng t i TP.HCM.

Ph m vi nghiên c u:
V không gian, nghiên c u này s đ

c ti năhƠnhătrongăđ a bàn Thành ph H

Chí Minh. Bao g m nh ngăng

i s ng

Thành ph H Chí Minh và ch aăcóăỦăđ nh

tham gia s d ng giao d chăth

ngămaiădiăđ ng. Cu căđi uătraăđ

c ti n hành

các

qu n: Qu n 1, qu n 3, qu n 7, qu n phú nhu n, qu n gò v p, qu n tân bình. Các qu n
mà tác gi ch n là các qu n n i thành c a Thành ph H Chí Minh, là m t trong các
qu nătrungătơmăvƠăđi n hình trong công tác quy ho chăđôăth c a thành ph v i nhi u
d ánă đôă th hi nă đ i, có t că đ đôă th hóa cao c a Thành ph H Chí Minh. Quá
trình đôăth hóa quáănhanhăđƣălƠmăchoăcácăQu n này có t căđ t ngădơnăs c ăh c cao
nh t thành ph , có n n kinh t m nh và tích c c, có nhi uăxuăh

ng phát tri n cao và

luônăđápă ngăđúngănhuăc u phát tri n c a các thành ph n kinh t c n thi t. C ăc u kinh

t các qu n này phát tri nă theoă xuă h

ng d ch v th

ngă m i, công nghi p. Các lo i

hình d ch v cao c pănh tài chính, tín d ng,ăv năphòngăchoăthuê,ănhƠă cao c p, d ch
v du l ch…đangăphátătri n r t m nh. T đóătác gi nêu ra k t lu n nhân qu cho mô
hình nghiên c u thông qua s l

ng 400 m u kh o sát.

V th i gian: th i gian thu th p s li u: T 15/4/2015 ậ 15/9/2015, th i gian
th c hi n nghiên c u: 10/4/2015 ậ10/11/2015.
1.6 PH

NGăPHÁPăNGHIểNăC U

Quá trình nghiên c uăđ

c th c hi n qua 2 ph

Nghiên c uăđ nh tính: Nghiên c uăs ăb đ

ngăpháp:

c th c hi n thông qua nghiên c u

đ nhătínhătrênăc ăs nghiên c u các v năđ lý thuy t v t ngăquanăTh
th

ngăm iăđi n t ,

ngăm iădiăđ ng trên th gi i,ăcácămôăhìnhăđúcăk t t nh ng nghiên c uătr

Tác gi s d ng th o lu nătayăđôi, ph

căđơy.

ngăphápăph ng v n nhóm, đ l y thêm thông

tin ph c v phân tích k t qu theo hai chi u, đi u ch nh, b sung mô hình các y u t
nhă h

ngă đ n Ủă đ nh l a ch n giao d chă th

ngă m iă diă đ ng c aă ng

i tiêu dùng

nh m thi t l p b ng câu h iăđ s d ng cho vi c nghiên c u chính th c ti p theo.

6


HVTH: Ph m Quang Minh

Nghiên c uăđ nhăl

ng:

Công c thu th p d li u: b ng câu h i chi ti t ph c v đi u tra kh o sát.
Các bi n s :
+ Bi năđ c l p: Tính h u d ng, ti n nghi; Tính d s d ng,ăđ năgi n; Chi phí
nhăh

giao d ch;

ng xã h i; Nh n th c v r iăroăliênăquanăđ n giao d ch tr c tuy n;

Nh n th c v r iăroăliênăquanăđ n s n ph m, d ch v ; Nh n th c v thói quen thanh
toán c aăng

i tiêu dùng, Nh n th c s thích thú.

+ Bi n ph thu c: Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm iădiăđ ng c aăng

i tiêu

dùng.
Thi t k b ng h i,ăđi u tra th và ti năhƠnhăđi u ch nh b ng câu h i sao cho th t
rõ ràng nh măthuăđ

c k t qu đ có th đ tăđ

tài s d ngă ph
tr c ti p,ă ng

c m c tiêu nghiên c u.

ngăphápă ph ng v n chính th c: dùng k thu t ph ng v n

i ph ng v n gi i thích n i dung b ng câu h i chi ti t đ ng

i tr l i

hi u câu h i và tr l i chính xác theo nh ngăđánhăgiáăc a h .
tài s d ng ph

ngăphápănghiênăc uăđ nhăl

đ đ tìm hi u,ăxácăđ nh các y u t
tuy n trên n n t ng th

nhăh

ng v iăthangăđoăLikertă5 m c

ngăđ n quy t đ nh l a ch n mua s m tr c

ngăm iădiăđ ng.ăThangăđoăLikertă5 m căđ giúpăđoăl

tr c a các bi n. B ng câu h i đ

ng giá

c thi t k d aătrênăc ăs lý thuy t và các h c thuy t

kinh t phù h p v i n i dung nghiên c uă đ thu th p thông tin, d li u c n thi tă đ
ph c v cho m căđíchănghiênăc uăđ nhăl
h i và ph n h i. K t qu đ

ng.ăNg

c l c và làm s chătr

i tiêu dùng nh năđ

c b ng câu

c khi ti năhƠnhăcácăb

c phân tích

ti p theo.
Ki mă đ nhă đ tin c y v i h s Cronbach’să Alphaă vƠă phơnă tíchă nhơnă t EFA
đ

c s d ngăđ đ m b o các thành ph năthangăđoăcóăđ k t dính phù h p v i m c

tiêu nghiên c u.ă
y u t th c s
tiêu dùng,ăc

năb

nhăh
ngăđ

c phân tích h i quy tuy nătínhăđ

c th c hi năđ xácăđ nh các

ng đ n Ủăđ nh l a ch n giao d chăth
nhăh

các y u t . S d ngăph

ng c a các y u t c ngăđ

ngăm iădiăđ ng c aăng

i

c ch rõ thông qua h s c a

ngăphápăphơnătíchătrung bình c a t ng th đ tìm s khác bi t

gi aăcácănhómăkháchăhƠngăđ i v i t ng y u t .
Lu năv năs d ngăcácăph

ngăphápănghiênăc u sau:

7


HVTH: Ph m Quang Minh

Trong nghiên c uăđ nh tính: Ph

ngăphápăth ng kê, phân tích, so sánh và suy

lu nălogicăđ t ng h p các s li u, d ki n nh măxácăđ nh nh ng k t qu phù h păđ
v n d ng t i Vi t nam. Ph

ngăpháp th o lu nătayăđôi, ph ng v n nhóm, đ tham kh o

ý ki n nh năđ nh nh ng y u t
đ ng c aăng

nhăh

ngăđ n Ủăđ nh l a ch n giao d chăth

ngăm i di

i tiêu dùng.

Trong nghiên c uă đ nhă l

ng: Ph

ngă phápă ph ng v n chính th c (đi u tra

nghiên c u v i b ng câu h i thi t k s n) và x lý s li u v iăch
1.7 ụăNGH AăC Aă

ngătrìnhăSPSS.

TÀI NGHIÊN C U

V m t khoa h c, lu năv năgópăph n vào vi c cung c p các mô hình nghiên c u
v hành vi c a ng
th

i tiêu dùng trong vi c nhăh

ngăm iădiăđ ng c aăng

ngăđ n Ủăđ nh l a ch n giao d ch

i tiêu dùng.

V m t th c t , lu n án góp ph nă(i)ăđ làm phong phú thêm nghiên c u th c
ti nătrongăl nhăv c giao d chăth

ngămaiădiăđ ng

Vi t Nam nói chung và Thành ph

H ChíăMinhănóiăriêng;ă(ii)ăđ phác th o m t b c tranh toàn di n v vi c s d ng các
d ch v giao d chăth
nhă h

ngăm iădiăđ ng t i Tp.HCM. T đóăxácăđ nh các y u t chính

ngă đ n Ủă đ nh l a ch n giao d chă th

ngă m iă diă đ ng c aă ng

i tiêu dùng

trongăđ a bàn nghiên c u;ă(iii)ăđ xu t các khuy n ngh v chính sách cho các nhà cung
c p d ch v giao d chăth
c i ti n giao d chă th

ngămaiădiăđ ng t i Tp.HCM,ăđóngăgópăthi t th c cho vi c

ngămaiă diă đ ng t i Vi t Nam; (iv) cung c p m t tài li u tham

kh o t t cho các nhà qu n lý, các nhà cung c p d ch v , các nhà nghiên c u và các h c
viênătrongăcácăc ăquanăqu nălỦ,ăcácătr
1.8 K T C U C Aă

ngă

i h c c a Vi t Nam và qu c t .

TÀI

Ngoài ph n m c l c, ph l c và tài li u tham kh o,ăđ tài g m có 5 Ch
Ch
c u, ph

ng:

ng 1: Gi i thi u nghiên c u: Trình bày lý do ch năđ tài, m c tiêu nghiên
ngă phápă nghiênă c u, gi i h n v đ iă t

ng, ph m vi nghiên c u, ý ngh aă

th c ti n, k t c u nghiên c u c aăđ tài và t ng quan tài li u nghiên c u.
Ch

ngă2:ăC ăs lý thuy t: Gi i thi u t ng quan v Th

thành v năđ nghiên c uăvƠăc ăs lý thuy t.
Ch

ngă3:ăThi t k nghiên c u.

Ch

ngă4:ăK t qu nghiên c u.

Ch

ngă5:ăK t lu n và Ki n ngh .
8

ngăm i diăđ ng, hình


HVTH: Ph m Quang Minh

CH
2.1 TH

NGă2:ăC ăS
NGăM IăDIă

LÝ THUY T V TH
DIă
NG

NGăM I

NG

2.1.1 Các khái ni mătrongăth

ngăm iădiăđ ng

S phát tri n r t nhanh c a k thu t truy năthôngădiăđ ng cùng v i s ph d ng
c aă đi n tho iă diă đ ngă (ợTDợ)ă đƣă t o ra m tă h
đi n t (E-Commerce),ă đóă lƠă th
tri năđ

ng phát tri n m i c aă th

ngă m i

ngă m iă diă đ ng (M-Commerce), m tă h

ng phát

c nhi u nhà kinh doanh nh căđ nănh ălƠăm tăph

ngăti n h u hi uăđ nâng

cao doanh s bán hàng qua m ng. TheoăLiaoăetăal,ă(1999):ăắTh

ngăm iădiăđ ng liên

quanăđ n vi c phân ph i các s n ph m và d ch v thông qua công ngh không dây cho
phép các ho tă đ ngă th

ngă m i internet mà không h n ch v th i gian và không

gian”.ăTheo Karanpreet Kaur, Amit Kumar, (2012): Th
v căđangăđ

c hoàn thi n c aăth

ngăm iădiăđ ng là m tăl nhă

ngăm iăđi n t , là n iăng

i dùng có th t

ngătácă

v i các nhà cung c p d ch v thông qua m t m ngăđi n tho iădiăđ ng và không dây, s
d ng các thi t b diăđ ngăđ truy xu t thông tin và x lý giao d ch”.ăTheo Gordon et al,
(2001), M-Commerce đ
hình đ u cu i đ

c mô t lƠă"quáătrìnhăkinhădoanhăth

ngăm iăđi n t và mô

c th c hi n trên m t thi t b diă đ ng".ă Quană đi m Abu Bakar và

Osmană(2005)ăxácăđ nh M-Commerce lƠ:ăắs traoăđ i ho c mua bán hàng hóa và d ch
v thông qua các thi t b c mătayăkhôngădơyănh ăđi n tho iădiăđ ng và các cá nhân tr
lý k thu t s (PDA). Theo Fenget al. (2006), m -commerce là m tăc ăh i kinh doanh
m i và sáng t o v iăcácăđ c tính riêng c aămìnhăđ căđáoăvƠăch căn ng,ăch ng h nănh ă
tính diăđ ng và ph m vi r ng.
M-Commerce đ
v i giá tr ti n t đ

c các nhà nghiên c u th ng nh tăđ nhăngh aălƠă"các giao d ch

c th c hi n thông qua m ng vi nă thôngă diă đ ng". óă lƠă nh ng

ho tăđ ng tìm ki m, mua bán các s n ph m và d ch v trên các thi t b di đ ng. Nói
cáchăkhác,ăđóălƠăm t tr i nghi m mua s m tr c tuy n toàn di n, v i t t c các ti n l i
trênăđi n tho iădiăđ ng ho c máy tính b ng. Hi u m tăcáchăđ năgi năthìăđơyălƠăTMợTă
thông qua m ngă đi n tho iă diă đ ng. Nghiên c u này s

d ngă đ nhă ngh aă c a m-

commerceănh ăb t k giao d ch,ăliênăquanăđ n vi c chuy nănh
quy n s d ng hàng hoá và d ch v ,ă đ

c kh iă x

9

ng quy n s h u ho c

ng và hoàn thành b ng cách s


HVTH: Ph m Quang Minh

d ng các thi t b đi n tho iădiăđ ngăđ truy c p vào các m ng máy tính qua trung gian
v i s giúpăđ c a m t thi t b diăđ ng .
Ð i v i M-Commerce, chi c ÐTDÐ chính là c a k t n i cho phép thuê bao
th c hi n các ho tăđ ngăth
toán...S g n k t gi aăng

ngăm iăđi n t nh : d ch v

tài chính, mua hàng, thanh

i s d ng v i chi cămáyăợTDợăcáănhơnăđƣămang l i hàng

lo t ng d ng m i v i kh n ngăti p th , kh n ngăđápă ng nhu c u cá nhân t tăh năvƠă
kh n ngătruyănh p m i lúc, m iăn i.ă
Th
d ngăph

ngăm iădiăđ ng t n t i trong nó các khái ni m t o nên s khác bi tăđóălƠăs
ngăth căthanhătoánăđi n t , mua bán trên m ng và th c hi n các nghi p v

ngân hàng trên m ng. Ta s điătìmăhi u k h năv các khái ni mănƠyăd

iăđơyă:

Mua bán trên m ng
ơyălƠăhìnhăth c mua bán x y ra hoàn toàn t i c a hàng oămƠăng

i bán mu n

tr ngă bƠyă s n ph m c a h b ng các hình nh th c t sinhă đ ng trên m t Website.
Ng

i mua có quy n l a ch n s n ph m,ăđ t mua và thanh toán b ng hình th căđi n

t , sauă đóă h s đ

c cung c p hàng hoá t i nhà. Hình th c này t n d ng nhi uă uă

đi mă nh ă gi m chi phí thuê nhân viên, thu ...Th

ngă m i là hình th că traoă đ i gi a

hàng và ti n. Mua bán qua m ng th c ch tăc ngălƠăm t hình th căth
tr

ng Web. Ta có th th yăđ

ngăm i trên môi

căcácăcôngăđo n c a m t giao d ch qua m ngănh ăsauă:

1. Khách hàng, t m t máy tính t i m tăn iănƠoăđó,ăđi n nh ng thông tin thanh

toánă vƠă đ a ch liên h vƠoă đ nă đ t hàng c a Website th
nghi p nh năđ

ngă m iă đi n t . Doanh

c yêu c u mua hàng hoá hay d ch v c a khách hàng và xác nh n tóm

t t l i nh ng thông tin c n thi t nh ng m tăhƠngăđƣăch n,ăđ a ch giao nh n và s phi u
đ t hàng...
2. Khách hàng ki m tra l i các thông tin và kích vào nút "đ tă hƠng",ă đ g i
thông tin tr v cho doanh nghi p.
3. Doanh nghi p nh năvƠăl uătr thôngătinăđ tăhƠngăđ ng th i chuy n ti p thông
tin thanh toán (s th tín d ng,ăngƠyăđáoăh n, ch th ...)ăđƣăđ

cămƣăhoáăđ n máy ch

(Server, thi t b x lý d li u) c a Trung tâm cung c p d ch v x lý th trên m ng
Internet. V i quá trình mã hóa, các thông tin thanh toán c aăkháchăhƠngăđ

cb om t

an toàn nh m ch ng gian l n trong các giao d ch (ch ng h n doanh nghi p s không
bi tăđ

c thông tin v th tín d ng c a khách hàng).
10


HVTH: Ph m Quang Minh

4. Khi Trung tâm x lý th tín d ng nh năđ
thông tin và x lý giao d chăđ ng sau b căt

c thông tin thanh toán, s gi i mã

ng l a và tách r i m ng Internet, nh m

m căđích b o m t tuy tăđ i cho các giao d chăth

ngăm i,ăđ nh d ng l i giao d ch và

chuy n ti păthôngătinăthanhătoánăđ n ngân hàng c a doanh nghi p theo m tăđ
thuê bao riêng (m tăđ

ng dây

ng truy n s li u riêng bi t).

5. Ngân hàng c a doanh nghi p g iăthôngăđi păđi n t yêu c uăthanhătoánăđ n
ngân hàng ho c công ty cung c p th tín d ng c a khách hàng. Và t ch c tài chính
này s ph n h iălƠăđ ng ý ho c t ch iăthanhătoánăđ n trung tâm x lý th tín d ng trên
m ng Internet.
6. Trung tâm x lý th tín d ng trên Internet s ti p t c chuy n ti p nh ng
thông tin ph n h iătrênăđ n doanh nghi p,ăvƠătùyătheoăđóădoanhănghi p thông báo cho
kháchăhƠngăđ

cărõălƠăđ năđ t hàng s đ

c th c hi n hay không.

Toàn b th i gian th c hi n m t giao d ch qua m ng t b

că1ăđ n b

că6ăđ

c

x lý trong kho ng 15 - 20 giây.
Khi phát tri n các ng d ng mua bán qua m ng, các nhà thi t k th
v h

ng thiên

ng thi t k cho các m t hàng d giao d ch và có giá c v a ph iănh ăsách,ăơmă

nh c hay phim nh…ăTh t cămuaăbánăc ngănh ăgiaoăd ch các m tăhƠngănƠyăth

ng

nhanh g n và d x lí.
Ngân hàng trên m ng
Ngân hàng trên m ng nói chung là vi căđ aăcácănghi p v ngơnăhƠngănh ăvi c
traoăđ i c phi u, chuy n ti n hay ki m tra tài kho nă…ălênătrênăWeb.ăGi i pháp này
đ

c thi t k ph c v cho nhu c u mua bán hàng hóa qua m ng.ă ơyălƠăm t gi i pháp

có tính kh thi r t cao b i nó ti t ki m th i gian, khôngăgianăchoăng

i s d ng.ă

có

th áp d ng các nghi p v ngân hàng qua m ng thì v nă đ b o m t là y u t quan
tr ngăhƠngăđ u khi phát tri n các ng d ng ngân hàng qua m ng.
Thanhătoánăđi n t
Là hình th c thanh toán ti năthôngăquaăthôngăđi păđi n t thay cho vi c giao t n
tay b ng ti n m t. Bao g m các vi cănh ătr l

ngăb ng cách chuy n ti n tr c ti p vào

tài kho n, tr ti n mua hàng b ng th mua hàng, th tín d ng ...

11


HVTH: Ph m Quang Minh

Trên th gi i hi n nay ph bi n nh t có ba hình th căthanhătoánăđi n t : th tín
d ng,ăsécăđi n t , thanh toán qua email. Các hình th căthanhătoánăluônăđ

c c p nh t

vƠăthayăđ i.
2.1.2

uănh

căđi măvƠăkhóăkh nătháchăth c c aăth

ngăm iădiăđ ng

Gi i h n c a thi t b diăđ ng
Nh ng yêu c u nghiêm ng t c aă th

ngă m iă đi n t diă đ ngă đ aăraă r t nhi u

khóăkh năchoăcácăthi t b đi n tho iădiăđ ng hi n th i,ăđóălƠ:
Thi t b diăđ ng ph iăđ

c cung c p trình duy t web.

H tr cung c p ch kíăđi n t b ng tin nh n s d ngăkhóaăriêngăđ tham gia
vào quá trình xác th căng

i dùng.

Có kh n ngăxácăth c nhà cung c păhƠngăhóa.ăCóăngh aălƠăl uătr đ
th căng

iădùngăđ ng th iăđ

c vi c xác

c trang b các khóa công khai các hàm mã hóa.

Ph i có các hàm m t mã dùng cho các kênh b o m t gi aăđi n tho i c aăng

i

mua hàng và máy ch c a nhà cung c p.
Thu n l i c aăth

ngăm iădiăđ ng

S yêu thích c a khách hàng s mang l i l i nhu n cho th
Th

ngă m iă diă đ ng.

ngăm iădiăđ ng s ti t ki m chi phí và t o ra nh ngăc ăh i buôn bán m i.
Th

ngăm iădiăđ ng có th th c hi năđ

c

b t c đơuăvƠăb t c lúc nào trên

Mang tính cá nhân cao vì có th ki măsoátăđ

c tài kho n c a chính mình thông

nh ng thi t b nh và nh g n.
qua thi t b diăđ ng.
Th

ngăm iădiăđ ng có th lƠmăchoăng

iăbánăhƠngăvƠăng

i mua hàng d ti n

l i g nănhauăh năđ mang l i nh ng l i nhu n t t nh t d a trên m i quan h g năg iă
gi aăng

iăbánăvƠăng

i mua.

Khóăkh năc aăth

ngăm i di d ng

Thi t b diăđ ngăth

ngăkhôngăcóăđ

c s c m nh v x lý c ngănh ăs c m nh

v đ h aănh ămáyătínhăcáănhơn.ă
Màn hình hi n th c a thi t b diă đ ngă th

ng nh ,ă đóă c ngă lƠă m tă khóă kh nă

trong vi c hi n th các ng d ng ph c t p.
M i h th ng cung c p m ng có cách k t n iăđ n M-Commerce khác nhau. Có
ngh aălƠăvi c th ng nh t m t chu n k t n iălƠăkhóăkh n.
12

HVTH: Ph m Quang Minh

Thách th c c aăth
Th

ngăm iădiăđ ng

ngăm iădiăđ ng hi n nay v n còn hàng lo tăcácăkhóăkh năđ ng hành v i s

phát tri n không ng ng c a công ngh không dây. Nh ng c n tr này bao g m giá
c

c truy c p internet không dây cao, l i nhu năđ t lên trên s riêngăt ăvƠăb o m t,

gi i h n v thi t b , và thi u m t chu n toàn c u cho các k t n i không dây. Khách
hƠngăvƠăcácă nhƠăth

ngă m iăđƣăkhôngăđónănh năth

nhi tănh ăđƣătiênăđoánăt tr

ngăm iădiăđ ng m t cách n ng

c. Và k t qu là, s ch p nh năth

ngăm iădiăđ ng tr

nên ch măh n.

cóăđ

c m tăt

ngălaiăsángăs a c n ph iăđ nh d ng l i 3 m t c aăth

ngăm i

diăđ ngăđóălƠ: công ngh , ng d ng và v năđ c c b . Các v năđ v công ngh nh ălƠă
gi i h n v thi t b , kh n ngăs d ng, s chu n hóa và tích h p các công ngh không
dây v i nhau c n ph iăđ

căxácăđ nh m t cách rõ ràng. S phát tri n ng d ngăth

ngă

m iădiăđ ng trên hàng lo t các thi t b khácănhauălƠăvôăcùngăkhóăkh n.ăH năth n a,
tr ng i kích c màn hình nh , gi i h n v đ u vào c a thi t b diăđ ngăđƣăt o ra nhi u
khóă kh nă c ngă nh ă th thách trong vi c thi t k . M t ph n nh các thi t b diă đ ng
khóă kh nă trongă vi c hi n th đ yă đ d li u. Gi i h n v vi c nh p d li uă đ u vào
c ngă lƠă m tă khóă kh nă đángă k làm cho vi c s d ngă th

ngă m iă diă đ ng không d

dàng. C ng v i vi c t căđ truy c p Internet không dây ch mălƠmăchoăth

ngăm i di

đ ng không tr nên ph bi n hi n nay. Các nhà qu nălíăc ngănh ă cácănhƠă phátătri n
c n ph i nghiên c u các v năđ này trong khi thi t k các gi iăphápăchoăth

ngăm i di

đ ng.
Xung quanh các v năđ k trên, nh ng th thách k ti păđ tăraăchoăth

ngăm i

diăđ ngăđóălƠăv năđ v b o trì, b o m t và tính cá nhân. Trong khi h u h tăcácăđeăd a
v b o m tăvƠătínhăcáănhơnăđ aăraăđ u tràn ng p trong các ng d ngăth
t thôngăth

ng, các ng d ngăth

n iăthôngăth

ngăm iădiăđ ngăđ aăraăcácătínhăn ngădiăđ ng và k t

ng.ă i uănƠyăthúcăđ y các nhà qu n lý và các nhà phát tri n c n ph i

nh y c m trong vi c thi t k các ng d ngăth
2.1.3 Soăsánhăth
Th

ngăm iăđi n

ngăm iădiăđ ngăvƠăth

ngăm iădiăđ ng khác v iăth

đó,ăvi c phát tri n ng d ngăth
gi i pháp khác so v iăth

ngăm iădiăđ ng.
ngăm iăđi n t thôngăth

ngăm iăđi n t thôngăth

ng

ng

nhi u m t, do

ngăm iădiăđ ngăđòiăh i các công c , công ngh và các

ngăm iăđi n t thôngăth
13

ng. H u h t các ng d ngăth

ngă


HVTH: Ph m Quang Minh

m iăđi n t thôngăth

ng không th chuy n thành các ng d ngăth

Khi mu n chuy n m t ng d ngă th
th

ngă m iă đi n t thôngă th

ngăm iădiăđ ng, ph iăl uăỦ môiătr

ng áp d ngăth

ngăm iădiăđ ng.

ng thành ng d ng

ngăm iădiăđ ngălƠămôiătr

khôngădơy,ădoăđóăvi căđ u tiên c nălƠmăđóălƠăph i cung c pămôiătr

ng

ng không dây cho

ng d ng.ăVƠăđ thành công trong vi c chuy n ng d ng, thì ph m vi c a ng d ng
ph iăđ

căđ nhăngh aăl i, giao di n c aăng

i s d ng ph iăđ

trình k t n i và x lí k t n i m ng c n ph iăđ
này các nhà phát tri n c n ph i hi uă đ

th

ngăm iădiăđ ng và ng d ngăth

căđánhăgiáăl i.ă

ngăm iăđi n t thôngăth

M ng

Ng i
dùng

căđi u

ng.

ngăm iădiăđ ngăvƠăth

ngăm iăđi n t

Th

phân gi i c a màn hình l n.

Thi t b

có th lƠmăđ

c s khácă nhauă c ă b n gi a các ng d ng

B ng 2.1: S khác nhau ng d ngăth
Th

c thi t k l i, và quá

ngăm iădiăđ ng

Màn hình nh ,

Màn hình có th hi n th hàng Có s l
tr mătri u màu.

ng m iăđi n t

phân gi i th p.

ng màu hi n th gi i h n.

Bàn phím và chu t là các thi t b
đ u vào.

Bàn phím và bút là nh ng thi t b
đ u vào.

Có CPU m nh và b nh l n.

B x lí và b nh gi i h n

T căđ m ng nhanh.

T căđ m ng ch m.

M ng năđ nh.

Ch m, k t n i không năđ nh.

Ng i s d ng ph i có nh ng k
n ngăv máy tính nh t đ nh

Ng i s d ng có th không cân
thi t ph i có kinh nghi m máy tính.

Ng i dùng có th s t n th i Công vi c giao d ch có th th c
gian vào vi c duy t web.
hi n trong vòng vài phút.
Ng i s d ngăh ng t i th c hi n
nhi u vi c trong cùng m t th i
gian.

ánhăgiáăbanăđ u cho th yăth
th ongăm iăđi n t khôngădơyăthôngăth

ngăm iăđi n t diăđ ng xu t hi n gi ngănh ălƠă
ng và s d ng các gi i pháp c aăhƠngăđi n t

vƠăngơnăhƠngăđi n t . Tuy nhiên gi a chúng có s khác bi t khá rõ nét, c th

m ts

m t sau :
- Phân ph i ngay l p t c:ă ơyălƠătính ch tăđ c bi t cho phép có th nh năđ
hàng hóa ngay l p t c hay trong m t th i gian ng n.ă
th căng

i dùng ph iăđ

th c hi năđi u này thì vi c xác

c ti n hành m t cách nhanh g n.
14

c


HVTH: Ph m Quang Minh

- Giao d ch nh :ă

i v i ng

i s d ngăđi n tho iădiăđ ng, vi c giao d ch các

lo i hàng hóa có giá tr th p là nhi u và c n thi t.
- Thông tin có tính ch tădiăđ ng:ăNg
diăđ ng b ng m t tay. Nhi uătr
n và

ch đôngăng

i s d ngădiăđ ngăthôngăth

ng s d ng

ng h p s d ng trong hoàn c nh phân tâm b i ti ng

i,ăđi u này bu căthôngătinăth

ngăm iăđi n t diăđ ng ph i có

tính ch tăđ năgi n nh g n và d hi u,ăđ c bi t là thông tin thanh toán ph i nhanh g n
và d hi uăđ i v iăng
Th

i s d ng.

ngăm iăđi n t là m tăh

h năkhiăphátătri nălênăth
th

ngăđiăvôăcùng h p d n, và nó ngày càng h p d n

ngăm iădiăđ ng.ăTh

ngăm iăđi n t gi i quy t các v năđ

ngăm iăđi n t trên Internet và các m ng oă(VPN).ăCònăth

d ng các thi t b diăđ ng

b t c n iăđơuăđ th c hi n các giao d chăth

bán trên m ng. M tăđi u không th ph nh năđóălƠăth
n uăkhôngăcóăth
đi n t lƠă nóă đ

ngăm iădiăđ ng s

ngăm iăđi n t thôngăth
c th c hi n

ngăm i buôn

ngăm iădiăđ ng s không th có

ng,ănh ngăm t l i th l n c aăth

ngăm i

b t c n iă nƠoă vƠă b t c đơuă b ng cách s d ng các

công ngh k t n i không dây.
2.1.4 H

ng phát tri n c aăth

ngăm iădiăđ ng t i Vi t Nam

Ð i v i M-Commerce, chi c ÐTDÐ chính là c a k t n i cho phép thuê bao

th c hi n các ho tăđ ngăth

ngăm iădiăđ ng nh :ăd ch v

tài chính, mua hàng, thanh

toán...Hi nănayă đangăcóănhi u d án cho vi c ng d ng M-Commerce t i Vi t Nam.
Ða s cácă nhƠă phơnă tíchă đ u cho r ng d ch v tƠiă chínhă diă đ ng (Mobile Finance
Service) s đóngă vaiă tròă quană tr ng b c nh tă đ i v i t t c các ng d ng c a MCommerce, bao g m các ng d ngă nh :ă Mobileă Bankingă - ki m tra tài kho n ho c
th c hi n chuy n kho n t

m t máy ÐTDÐ; Mobile Broking: th c hi n thu nh n

thông tin và buôn bán c phi u trên TTCK; Mobile Payment: tr ti n mua hàng thông
qua ÐTDÐ...
Theoăghiănh năt ăcácăd chăv ăchuy năti năquaădiăđ ngănh ăViettelăTelecom,ăvíă
đi năt ăMoMo…ăthìănhuăc uăchuy năti năquaăm ngădiăđ ngăđangăt ngălên.ăBênăc nhă
vi căs ăd ngăcácăti năíchănh ăthanhătoánăhoáăđ n,ăn păti năvƠoătƠiăkho năđi nătho i…ă
ng

iă tiêuă dùngă cònă dùngă víă đi nă t ă MoMo, ngă d ngă chuy nă ti nă BankPlus...ă đ ă

chuy năti năv ăquêăchoăgiaăđìnhăthayăchoăchuy năkho năquaăngơnăhƠngăho căquaăATM.

15