Phát triển đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông phạm ngũ lão huyện thủy nguyên, thành phố hải phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN ĐỒNG NGHĨA

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHẠM NGŨ LÃO
HUYỆN THỦY NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN ĐỒNG NGHĨA

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHẠM NGŨ LÃO
HUYỆN THỦY NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 01 14

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Từ Đức Văn

HÀ NỘI – 2015


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài, tôi đã nhận được rất nhiều
sự quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện của Ban Giám hiệu Trường Đại học Giáo
dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, Lãnh đạo Phòng Đào tạo, Ban Chủ nhiệm
Khoa quản lý giáo dục, các giảng viên, các nhà sư phạm, các nhà khoa học đã
tham gia quản lý, giảng dạy cùng toàn thể các cán bộ, chuyên viên các phòng,
ban chức năng Trường Đại học Giáo dục. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân
thành về sự giúp đỡ đó.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Từ Đức Văn - người
thầy đã trực tiếp định hướng và hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hải
Phòng; Huyện ủy, UBND huyện Thủy Nguyên đã hết lòng giúp đỡ và cung
cấp những thông tin hết sức quý báu về ngành giáo dục của thành phố Hải
Phòng và của huyện Thủy Nguyên.
Tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc tới bạn bè, đồng nghiệp của tôi đang công
tác tại trường THPT Phạm Ngũ Lão và gia đình đã động viên, khích lệ, tạo
điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, thực hiện và hoàn thành
luận văn này.
Mặc dù đã cố gắng hết sức, song chắc chắn luận văn không tránh khỏi
những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được sự đóng góp, bổ sung của các
thầy giáo, cô giáo, cùng bạn bè đồng nghiệp và bạn đọc.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 11 năm 2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Đồng Nghĩa

i


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

CNH-HĐH

Công nghiệp hóa – hiện đại hóa

CB

Cán bộ

CBQL

Cán bộ quản lý

ĐH

Đại học

ĐHSP

Đại học sư phạm

ĐNGV

Đội ngũ giáo viên

GD

Giáo dục

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDCD

Giáo dục công dân

GDPT

Giáo dục phổ thông

GDQP-AN

Giáo dục quốc phòng- Anh ninh

GV

Giáo viên

HSG

Học sinh giỏi

HT

Hiệu trưởng

KT-XH

Kinh tế - Xã hội

QLGD

Quản lý giáo dục

SL

Số lượng

THPT

Trung học phổ thông

TTSP

Tập thể sư phạm

UBND

Ủy ban nhân dân

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

ii

MỤC LỤC
Trang
Lời cảm ơn

i

Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt

ii

Mục lục

iii

Danh mục các bảng

vi

Danh mục các biểu đồ

vii

MỞ ĐẦU

1

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ

7

GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG HIỆN NAY
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề

7

1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài

9

1.3. Phát triển đội ngũ giáo viên THPT trong bối cảnh đổi mới giáo

18

dục phổ thông
1.3.1. Đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay

18

1.3.2. Vị trí, vai trò của đội ngũ giáo viên THPT

19

1.3.3. Phát triển đội ngũ giáo viên THPT trong bối cảnh đổi mới giáo

25

dục phổ thông

1.4. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên THPT trong bối cảnh đổi mới

26

giáo dục phổ thông hiện nay
1.4.1. Quy hoạch đội ngũ giáo viên

26

1.4.2. Tuyển chọn, bồi dưỡng, đào tạo, sử dụng đội ngũ giáo viên

28

1.4.3. Đánh giá đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên

30

1.4.4. Xây dựng môi trường sư phạm để phát triển đội ngũ giáo viên

33

1.4.5. Thực hiện chế độ chính sách, khuyến khích đội ngũ giáo viên

34

1.5. Các yếu tố tác động tới phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT

35

Tiểu kết chƣơng 1

38

iii


CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN VÀ PHÁT

39

TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG THPT PHẠM NGŨ
LÃO, HUYỆN THỦY NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
2.1. Giới thiệu về trường THPT Phạm Ngũ Lão, huyện Thủy Nguyên,

39

thành phố Hải Phòng
2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên trường THPT Phạm Ngũ Lão, huyện

46

Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng
2.3. Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT Phạm Ngũ

55

Lão, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng
2.3.1. Nhận thức về công tác phát triển đội ngũ giáo viên

56

2.3.2. Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT Phạm Ngũ

57

Lão hiện nay
2.3.3. Đánh giá thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên trường

66

THPT Phạm Ngũ Lão
Tiểu kết chƣơng 2

68

CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ

69

GIÁO VIÊN TRƢỜNG THPT PHẠM NGŨ LÃO, HUYỆN
THỦY NGUYÊN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG TRONG BỐI
CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG HIỆN NAY
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên

69

THPT
3.2. Các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT Phạm

70

Ngũ Lão, thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ
thông hiện nay
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho CBQL và giáo viên đối

71

với việc phát triển đội ngũ giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục
phổ thông hiện nay
3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên

73

3.2.3. Biện pháp 3: Tuyển chọn, bồi dưỡng, đào tạo và sử dụng hợp lý

75

iv


đội ngũ giáo viên hiện nay
3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường công tác kiểm tra đánh giá chất lượng

86

đội ngũ giáo viên của nhà trường theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên
3.2.5. Biện pháp 5: Tạo dựng các điều kiện bảo đảm cho giáo viên

90

thực hiện nhiệm vụ giảng dạy và nghiên cứu khoa học có hiệu quả
3.2.6. Biện pháp 6: Hoàn thiện chế độ chính sách chăm lo đời sống vật

94

chất, tinh thần cho đội ngũ giáo viên
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp

97

3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp

100

3.4.1 Tính cần thiết của các biện pháp

100

3.4.2 Tính khả thi của các biện pháp

101

Tiểu kết chƣơng 3

104

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

105

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

109

PHỤ LỤC

112

v


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1.

Vai trò và năng lực kèm theo từng vai trò của người giáo
viên trong nền giáo dục hiện đại

Bảng 2.1.
Bảng 2.2.

24

Tỉ lệ xếp loại học lực và hạnh kiểm của học sinh
( Từ năm học 2012-2013 đến năm học 2014-2015)

43

Tỉ lệ đỗ tốt nghiệp THPT, đỗ ĐH, kết quả thi HSG

46

( Từ năm học 2012-2013 đến năm học 2014-2015)
Bảng 2.3.

Số lượng cán bộ, giáo viên thực tế của nhà trường

47

( Từ năm học 2012-2013 đến năm học 2014- 2015)
Bảng 2.4.

Thống kê trình độ đào tạo của cán bộ, giáo viên

47

(Từ năm học 2012-2013 đến năm học 2014-2015)
Bảng 2.5.

Trình độ đào tạo theo từng bộ môn và số lượng giáo viên

48

được cử đi học cao học (Năm học 2014-2015)
Bảng 2.6.

Đánh giá chất lượng, chuyên môn nghiệp vụ ĐNGV

49

(Năm học 2014-2015).

Bảng 2.7.

Trình độ ngoại ngữ và tin học của ĐNGV

50

(Năm học 2014-2015)
Bảng 2.8.

Kết quả đánh giá về phẩm chất đạo đức lối sống của

51

ĐNGV (Năm học 2014-2015).
Bảng 2.9.

Số lượng và tỷ lệ giáo viên theo độ tuổi của nhà trường

52

( Từ năm học 2012-2013 đến năm học 2014- 2015)
Bảng 2.10. Tỷ lệ nam, nữ của ĐNGV nhà trường

54

( Từ năm học 2012-2013 đến năm học 2014- 2015)
Bảng 2.11. Kết quả khảo sát công tác phát triển ĐNGV của nhà trường

56

Bảng 2.12. Kết quả đánh giá xếp loại GV theo chuẩn nghề nghiệp
( Từ năm học 2012-2013 đến năm học 2014- 2015)
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tínhcần thiết của các biện pháp đề xuất

100

Bảng 3.2.

101

Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất
vi

63


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ - BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1.

Mười thành tố cấu thành nhà trường

16

Sơ đồ 1.2.

Mối quan hệ giữa các khâu của quá trình phát triển

37

đội ngũ giáo viên

Biểu đồ 2.1.

So sánh số lượng giáo viên theo độ tuổi của nhà trường

53

( Từ năm học 2012-2013 đến năm học 2014- 2015)
Biểu đồ 2.2.

So sánh tỷ lệ nam, nữ của ĐNGV nhà trường

54

( Từ năm học 2012-2013 đến năm học 2014- 2015)
Sơ đồ 3.1.

Mối quan hệ giữa các biện pháp phát triển ĐNGV

vii

98


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước hiện nay, mục
tiêu giáo dục của xã hội là nhằm “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài”. Đó là mục tiêu khái quát ở cấp độ xã hội. Mục tiêu xã hội
được xác định bao gồm hai cấp độ vĩ mô và vi mô. Mục tiêu này một mặt
hướng tới sự phát triển nền văn hóa xã hội, mặt khác giáo dục phải định

hướng tới sự phát triển tối đa tiềm năng của từng cá nhân.
Để thực hiện được mục tiêu trên, sự nghiệp giáo dục nước ta trong thế
kỷ XXI, nhìn tổng thể chính là chiến lược trong tổ chức, xây dựng và thực
hiện, sản phẩm của GD&ĐT phải đáp ứng yêu cầu xã hội và CNH-HĐH; đưa
đất nước ta trong thế hội nhập toàn cầu vươn lên là một nước giàu và mạnh
trong khu vực, ngang tầm với những nước đang phát triển trên thế giới. Đại
hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định: “Phát triển giáo dục là quốc
sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo
hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế,
trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán
bộ quản lý là khâu then chốt” [18]. Đại hội cũng đã xác định: Chăm lo xây
dựng đội ngũ giáo viên; xã hội hoá giáo dục, đào tạo; khuyến khích các hoạt
động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập; mở rộng hợp tác quốc
tế và tăng ngân sách cho hoạt động GD&ĐT. Đồng thời, Đại hội cũng đã chỉ
ra các giải pháp cơ bản phát triển đội ngũ giáo viên, trong đó coi giải pháp:
"xây dựng đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đáp ứng yêu cầu về chất lượng"
[18], là tiền đề trong đổi mới GD&ĐT hiện nay. Bởi công tác phát triển đội
ngũ nhà giáo với cơ cấu hợp lý, có chất lượng sẽ là động lực quan trọng để
đổi mới và nâng cao chất lượng GD&ĐT, góp phần quan trọng tạo ra nguồn
nhân lực có chất lượng cao, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu phát triển của
xã hội và hội nhập quốc tế.

1


Chăm lo xây dựng phát triển đội ngũ nhà giáo ngày càng vững mạnh là
việc làm thường xuyên liên tục và trở thành một nhiệm vụ trọng tâm của ngành
giáo dục nói riêng và các cấp ủy đảng, chính quyền nói chung. Nhất là trong giai
đoạn hiện nay đất nước đang bước vào thời kỳ CNH-HĐH, thời kỳ hội nhập quốc
tế, với mục tiêu phấn đấu năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp,

việc bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo phát triển toàn diện ngang
tầm thời đại càng có ý nghĩa hết sức quan trọng, là yếu tố tiên quyết đảm bảo cho
sự thắng lợi.
Trong GD&ĐT, giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng hiệu quả
của các nhà trường. Để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, đội ngũ giáo
viên cần phải đáp ứng được những yêu cầu cao về phẩm chất và năng lực
chuyên môn sư phạm. Chính vì vậy, cần phải có sự nghiên cứu một cách
nghiêm túc để xây dựng được một hệ thống lý luận, tập hợp được các kinh
nghiệm nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng và phát triển đội
ngũ giáo viên ngày càng tốt hơn.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, THPT là cấp học có ý nghĩa quan
trọng được khẳng định trong Điều 25 của luật GD đó là: “Giáo dục trung học
phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo
dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết
thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá
nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp,
học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động” [32], do đó đội ngũ giáo viên
THPT phải hội tụ được một cách đầy đủ những yêu cầu về phẩm chất đạo
đức, trình độ sư phạm, trình độ chuyên môn... để thực hiện tốt mục tiêu giáo
dục THPT nói riêng và mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung.
Đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên trường THPT Phạm Ngũ
Lão trong những năm vừa qua đã và đang đóng góp một phần to lớn vào việc:
“Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” cho địa phương và
đất nước. Tuy nhiên một vấn đề đặt ra là: Làm thế nào để năng lực của mỗi
2


giáo viên trường THPT Phạm Ngũ Lão, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải
Phòng được phát huy, tất cả giáo viên luôn tâm huyết với nghề của mình.
Điều này đòi hỏi việc tuyển chọn, sắp xếp, bố trí nhân sự cần có những chuẩn

mực, thực sự khách quan, công bằng. Năng lực của mỗi cá nhân khi được
phát huy đúng nơi, đúng chỗ tạo nên chất lượng, hiệu quả giáo dục toàn diện.
Do vậy cần có chiến lược đào tạo chuyên sâu, tạo nên những con người thực
sự tâm huyết với nghề. Đồng thời, việc tuyển dụng phải hướng đến đạt tối đa
tiêu chuẩn chất lượng công việc yêu cầu. Mỗi cá nhân đều phát huy được
năng lực của mình để đóng góp vào sự nghiệp giáo dục của địa phương và của
đất nước.
Là giáo viên THPT, tôi nhận thức được tầm quan trọng của công tác
phát triển đội ngũ giáo viên giảng dạy trong sự nghiệp đổi mới giáo dục hiện
nay. Bằng tâm huyết và sự trăn trở về công tác phát triển đội ngũ giáo viên
giảng dạy ở các trường THPT thành phố Hải Phòng nói chung và ở trường
THPT Phạm Ngũ Lão nói riêng nên chúng tôi đã chọn đề tài “Phát triển đội
ngũ giáo viên Trường trung học phổ thông Phạm Ngũ Lão, Huyện Thủy
Nguyên, Thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông
hiện nay”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất các biện pháp phát triển
đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông Phạm Ngũ Lão, huyện Thủy
Nguyên, thành phố Hải Phòng nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên
đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ giáo dục của nhà trường phổ thông trong giai
đoạn đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu:
Đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới
giáo dục hiện nay.

3


3.2. Đối tượng nghiên cứu:

Phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT Phạm Ngũ Lão, huyện Thủy
Nguyên, thành phố Hải Phòng.
4. Giả thuyết khoa học
Việc phát triển đội ngũ giáo viên là việc làm quan trọng thường xuyên
trong quản lý nhà trường nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục và đào tạo.
Nếu đề xuất và triển khai đồng bộ, khoa học một số biện pháp phát triển đội
ngũ giáo viên có hệ thống, có tính khả thi và phù hợp với thực tế của nhà
trường thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của trường THPT Phạm
Ngũ Lão, thành phố Hải Phòng trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu các vấn đề lý luận liên quan đến phát triển đội ngũ giáo viên
trường THPT trong bối cảnh đổi mới GDPT hiện nay.
5.2. Nghiên cứu thực trạng đội ngũ giáo viên trường THPT Phạm Ngũ Lão,
huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng.
5.3. Đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT
Phạm Ngũ Lão, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng trong bối cảnh đổi
mới GDPT hiện nay.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu:
6.1. Giới hạn nội dung: Nghiên cứu thực trạng và biện pháp phát triển đội
ngũ giáo viên ở trường THPT Phạm Ngũ Lão.
6.2. Giới hạn địa bàn: Trường THPT Phạm Ngũ Lão, huyện Thủy Nguyên,
thành phố Hải Phòng.
6.3. Giới hạn thời gian: Các số liệu khảo sát, đánh giá thực trạng công tác
phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT Phạm Ngũ Lão từ năm 2012 đến
năm 2015.

4


7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài

7.1. Ý nghĩa lý luận:
Tổng kết lý luận về công tác phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT
Phạm Ngũ Lão, thành phố Hải Phòng đã chỉ ra những thành công và mặt hạn
chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số biện pháp có hiệu quả cho
hoạt động này.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn:
Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho hoạt động phát triển đội
ngũ giáo viên ở các trường THPT trong thành phố Hải Phòng và trên cả
nước.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài tôi lựa chọn các phương pháp nghiên cứu cụ thể
sau:
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phương pháp phân tích và tổng hợp các tài liệu, sách, báo, văn bản
Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo, tạp chí khoa học có
liên quan đến quy hoạch, xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên Phổ thông
nói chung, giáo viên THPT nói riêng.
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Khảo sát các nhóm là các bộ quản lý giáo dục, giáo viên, học sinh để
thu thập các số liệu, sử dụng phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp
đàm thoại, phỏng vấn, phương pháp khảo sát, phương pháp hỏi ý kiến chuyên
gia, ...
8.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm quản lý
Tham khảo các bản báo cáo tổng kết năm học, kế hoạch năm học của các
trường, của ngành giáo dục và một số báo cáo hội thảo về công tác phát triển đội
ngũ giáo viên.

5

Tổng kết kinh nghiệm của các cán bộ quản lý và bản thân về vấn đề quản
lý phát triển đội ngũ giáo viên trong thời gian qua. Từ đó đề xuất biện pháp phát
triển đội ngũ giáo viên trong giai đoạn hiện nay.
8.4. Phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu
Sử dụng phần mềm Excel và các công thức về thống kê toán học để xử lý
kết quả điều tra.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ
lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên THPT trong
bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.
Chƣơng 2: Thực trạng đội ngũ và phát triển đội ngũ giáo viên trường
THPT Phạm Ngũ Lão, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng.
Chƣơng 3: Một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT
Phạm Ngũ Lão, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng bối cảnh đổi mới
giáo dục phổ thông hiện nay.

6


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI
GIÁO DỤC PHỔ THÔNG HIỆN NAY
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước
Sử gia Daniel A.Wren đã nhận xét rằng: "Quản lý cũng xưa cũ như
chính con người vậy", nhưng ông cũng ghi nhận rằng mới chỉ mới gần đây
người ta mới chú ý đến " chất khoa học" của quá trình quản lý.
Thuyết quản lý khoa học (Sciencific Management) sở dĩ có tên như

vậy là nhờ tựa đề cuốn sách "Những nguyên tắc quản lý khoa học" (The
Principles of Scientific Management) của Frederick Wuislow Taylor (1856 1915) xuất bản năm 1911. Hậu thế coi F.W Taylor là "cha đẻ của thuyết quản
lý khoa học". Bốn nguyên tắc quản lý khoa học của Taylor đưa ra:
- Nghiên cứu một cách khoa học mỗi yếu tố của một công việc và xác
định phương pháp tốt nhất để hình thành.
- Tuyển chọn công nhân một cách cẩn trọng và huấn luyện họ hoàn thành
nhiệm vụ bằng cách sử dụng các phương pháp có tính khoa học đã được hình thành.
- Người quản lý hợp tác đầy đủ và toàn diện với công nhân để đảm
bảo chắc rằng người công nhân sẽ làm việc theo những phương pháp đúng
đắn.
- Phải chia công việc và trách nhiệm sao cho người quản lý có bộ phận
lập kế hoạch cho các phương pháp công tác khi sử dụng những nguyên lý
khoa học, còn người công nhân có nhiệm vụ thực thi công tác theo đúng kế
hoạch đó.
Trong bối cảnh những biến đổi sâu sắc về kinh tế - xã hội diễn ra
trong các thập kỷ 20 - 30 của thế kỷ XX, một trào lưu - một học thuyết trong
quản lý đã ra đời; đó là quan điểm hành vi, hay với tên gọi khác, quan điểm
quan hệ con người. Học thuyết này giúp người quản lý ứng xử có hiệu quả

7


hơn với những khía cạnh con người, khía cạnh nhân bản trong một tổ chức.
Thay vì quá chú trọng đến chức năng của người quản lý, thuyết này gắng
hướng dẫn cách (how) người quản lý thực hiện cái (what) họ phải làm; tức là
họ phải làm thế nào để lãnh đạo, hướng dẫn người dưới quyền và giao tiếp với
những người dưới quyền ra sao.
Ở nước ngoài những nhà nghiên cứu về lý luận và thực tiễn quản lý
giáo dục, nhất là ở các nhà trường phổ thông đã được quan tâm từ rất sớm.
Ngay từ thế kỷ XVII, nhà sư phạm lỗi lạc J.A. Cômenxki (1592 - 1670) khi

đặt nền móng cho hệ thống các nhà trường - một tài sản quý báu còn tồn tại
đến ngày nay đã tạo cơ sở ra đời của vấn đề quan trọng hàng đầu trong quản
lý giáo dục là " tổ chức hệ thống giáo dục" trên quy mô toàn xã hội.
Trong những năm gần đây ở Việt Nam đã dịch và giới thiệu nhiều công
trình nghiên cứu của các nhà nghiên cứu phương Tây về quản lý giáo dục
điển hình là các công trình: "Hành vi tổ chức giáo dục"(organization Behavior
in Education) của Robert J.Owens (1995), "Quản lý giáo dục - lý thuyết
nghiên cứu và thực tiễn" (Educational Administration - Theory, Research and
Practice) của Wayne.K Hoy, Cecil G. Miskel (1996).
1.1.2. Nghiên cứu trong nước
Cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ thì sự phát
triển của giáo dục diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Phát triển giáo dục được coi là
quốc sách hàng đầu ở mỗi quốc gia, từ quốc gia đang phát triển đến quốc gia
đã phát triển; nó là nhân tố quyết định sự phát triển nhanh và bền vững của
mỗi quốc gia. Để phát triển giáo dục cần nhiều yếu tố, trong đó yếu tố quan
trọng nhất là đội ngũ giáo viên – nhân tố quyết định chất lượng giáo dục
Nhận thức được vấn đề đó, Đảng và Nhà nước luôn coi trọng phát
triển GD&ĐT, điều này được thể hiện qua các quan điểm cơ bản của Đảng và
Nhà nước về sự nghiệp giáo dục: trong Hiến pháp, trong Luật giáo dục 2005,
các Nghị quyết TW 4 (khoá VII), TW2 (khoá VIII), Kết luận Hội nghị TW6
(khoá IX) và Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X.

8


Quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về ĐNGV khẳng định:
- Nhà giáo và cán bộ quản lý là đội ngũ cán bộ đông đảo nhất, có vai
trò quan trọng hàng đầu trong sự nghiệp nâng cao dân trí, xây dựng con
người, đào tạo nhân lực cho đất nước. Nhà nước ta tôn vinh nhà giáo, coi
trọng nghề dạy học.

- Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là nhiệm vụ
của các cấp uỷ Đảng và Chính quyền, coi đó là một bộ phận công tác cán bộ
của Đảng và Nhà nước; trong đó ngành giáo dục giữ vai trò chính trong việc
tham mưu và tổ chức thực hiện.
- Phát triển ĐNGV và cán bộ quản lý giáo dục sao cho đảm bảo về số
lượng, hợp lý về cơ cấu, chuẩn về chất lượng nhằm đáp ứng nhu cầu vừa tăng
quy mô vừa nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục.
- Chuẩn hoá đội ngũ về các mặt: Vững vàng về chính trị; Gương mẫu
về đạo đức; Trong sạch về lối sống; Có trí tuệ, kiến thức và năng lực thực
tiễn; Gắn bó với nhân dân.
Trong những năm gần đây, nhiều đề án, giải pháp về quản lý phát
triển đội ngũ nhà giáo ở các cấp học, bậc học đã được nghiên cứu và áp dụng:
- “Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020” (QĐ số 711/2012/QĐTTg ngày 13 tháng 06 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ)
- Đề án “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ
quản lý giáo dục giai đoạn 2005 – 2010” (QĐ số 09/2005/QĐ- TTg ngày 11
tháng 1 năm 2005 của Thủ tướng Chính phủ).
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Hoạt động quản lý xuất hiện rất sớm từ khi con người biết hợp sức lại
với nhau để thực hiện một mục đích nào đó. Từ thời thượng cổ, trung cổ đến
thời hiện đại, trải qua hàng nghìn năm lịch sử phát triển hoạt động quản lý đã
có những phát triển và trở thành bộ môn khoa học quản lý. Có nhiều quan
niệm khác nhau về khái niệm quản lý. Dưới đây là một số quan niệm chủ yếu:

9


C.Mac đã viết: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động
chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều đều cần đến một
sự chỉ đạo điều hành những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng

chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể, khác với sự vận động của
các khí quan độc lập với nó. Một người độc tấu vĩ cầm thì tự điều khiển lấy
mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”. [12, tr.180]
Theo Frederick Wins TayLor (1856-1915) cho rằng: “Quản lý là biết
chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn
thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”[7].
Còn H. Koontz thì lại khẳng định: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu,
nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các
mục đích của nhóm (tổ chức). Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi
trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với
thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất”. [25, tr.327]
Theo Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam: “Quản lý là chức năng
của những hệ thống có tổ chức và bản chất khác nhau (xã hội, sinh vật, kỹ
thuật), nó bảo toàn cấu trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động,
thực hiện những chương trình, mục đích hoạt động” [36, tr.5].
Theo Vũ Ngọc Hải “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng
đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề
ra” [24, tr.1].
Theo Đặng Quốc Bảo “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có
định hướng của chủ thể (người quản lý, tổ chức quản lý) lên khách thể (đối
tượng quản lý) về các mặt chính trị, văn hóa, xã hội, kinh tế, … bằng một hệ
thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các
biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của
đối tượng” [4, tr.7].
Xuất phát từ những loại hình hoạt động quản lý, tác giả Nguyễn Thị
Mỹ Lộc và Nguyễn Quốc Chí cho rằng “Quản lý là quá trình đạt đến mục

10

tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch
hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra” [7, tr.9].
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang quan niệm: “Quản lý là hoạt động có
mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động
nói chung là khách thể quản lý nhằm thực hiện được những mục tiêu dự
kiến”. [31, tr.25].
Từ những quan niệm của các học giả đã nêu, chúng ta có thể rút ra
nhận xét sau: Tuy cách diễn đạt khác nhau nhưng những định nghĩa trên đều
thể hiện được bản chất của hoạt động quản lý đó là hoạt động quản lý nhằm
cho hệ thống vận động theo mục tiêu đã đặt ra, tiến đến trạng thái có chất
lượng mới.
Quản lý là hoạt động có chủ đích, được tiến hành bởi một chủ thể quản
lý nhằm tác động lên khách thể quản lý để thực hiện các mục tiêu xác định
của công tác quản lý. Chủ thể tiến hành những hoạt động theo các chức
năng quản lý như xác định mục tiêu, các chủ trương, chính sách; hoạch
định kế hoạch, tổ chức và chỉ đạo thực hiện, kiểm tra để thực hiện các mục
tiêu quản lý.
Trong quản lý có hai bộ phận khăng khít, đó là chủ thể quản lý và
khách thể quản lý. Chủ thể quản lý có thể là cá nhân hay một nhóm người có
chức năng quản lý hay điều khiển tổ chức, làm cho tổ chức vận hành và đạt
tới mục tiêu. Khách thể quản lý bao gồm những người thừa hành nhiệm vụ
trong tổ chức, chịu sự tác động, chỉ đạo của chủ thể quản lý nhằm đạt mục
tiêu chung.
Những quan niệm trên đây tuy khác nhau về cách diễn đạt, nhưng đều
gặp nhau ở những nội dung cơ bản, quản lý phải bao gồm các yếu tố (các điều
kiện) sau :
+ Có (ít nhất một) chủ thể quản lý và đối tượng quản lý tiếp nhận các
tác động của chủ thể quản lý và các khách thể có quan hệ gián tiếp với chủ thể
quản lý.

11


+ Phải có một mục tiêu và một quỹ đạo đặt ra cho cả đối tượng quản lý
và chủ thể quản lý.
+ Chủ thể phải thực hành việc tác động và phải biết tác động. Vì thế đòi
hỏi chủ thể phải biết tác động và điều khiển đối tượng một cách có hiệu quả.
+ Chủ thể quản lý có thể là một cá nhân, hoặc một cơ quan quản lý, còn
đối tượng quản lý có thể là con người, giới vô sinh hoặc sinh vật.
+ Khách thể là các yếu tố tạo nên môi trường của hệ thống.
Như vậy, có thể khái quát: quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển,
hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt
tới mục đích đã đề ra. Sự tác động của quản lý phải bằng cách nào đó để
người bị quản lý luôn luôn chủ động, nhiệt huyết đem hết năng lực và trí tuệ
để sáng tạo ra lợi ích cho bản thân, cho tổ chức và cho cả xã hội.
1.2.2. Quản lý giáo dục.
QLGD là một chuyên ngành được phát triển trên nên tảng của khoa học
quản lý nói chung, cũng giống như khái niệm quản lý, khái niệm QLGD cũng
có nhiều cách tiếp cận khác nhau. Ở đây chúng tôi chỉ đề cập tới khái niệm
QLGD trong phạm vi quản lý một hệ thống GD nói chung mà hạt nhân của hệ
thống QLGD.
Ở Việt Nam, QLGD cũng là lĩnh vực được nhiều nhà quan tâm nghiên
cứu.
Theo tác giả Nguyễn Kỳ, Bùi Trọng Tuân: “Quản lý hệ thống giáo
dục có thể xác định như là tác động có hệ thống, có kế hoạch và định hướng
của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ
thống (từ Bộ đến trường, các cơ sở giáo dục...) nhằm mục đích bảo đảm việc
giáo dục xã hội chủ nghĩa cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng
những quy luật chung của chủ nghĩa xã hội, cũng như các quy luật của quá
trình giáo dục, của sự phát triển thế lực, tâm lý trẻ em, thiếu niên và thanh

niên” [27].

12


Theo tác giả Nguyễn Minh Đường:
“Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là hoạt động điều hành, phối
hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu
cầu xã hội hiện nay” [20].
“Quản lý giáo dục, quản lý trường học có thể là một chuỗi tác động hợp
lý (có mục đích, tự giác, có kế hoạch, có hệ thống) mang tính tổ chức sư phạm
của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên và học sinh, đến những lực lượng giáo
dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy động họ cùng cộng tác, phối hợp tham
gia vào mọi hoạt động của nhà trường nhằm làm cho quy trình này vận hành tới
việc hoàn thành những mục đích dự kiến” [20].
Theo các tác giả Bùi Minh Hiền - Vũ Ngọc Hải - Đặng Quốc Bảo thì:
“Quản lý nhà nước về giáo dục là sự tác động của chủ thể quản lý mang
quyền lực nhà nước (các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục), chủ yếu
bằng pháp luật tới các đối tượng quản lý nhằm thực hiện mục tiêu đề ra”.
[24, tr.114-115].
Theo Đặng Xuân Hải, Nguyễn Sỹ Thư: Quản lí nhà nước về giáo dục
là: “Sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối với
các hoạt động giáo dục và đào tạo do các cơ quan có trách nhiệm về quản lí
giáo dục của Nhà nước từ Trung ương đến cơ sở tiến hành để thực hiện chức
năng nhiệm vụ theo quy định của nhà nước nhằm phát triển sự nghiệp
GD&ĐT, duy trì kỉ cương, thỏa mãn nhu cầu được GD&ĐT của nhân dân,
thực hiện mục tiêu GD&ĐT của nhà nước”. [23, tr. 6]
Những khái niệm trên về QLGD tuy có những cách diễn đạt khác nhau
nhưng tựu trung lại có thể hiểu là sự tác động có tổ chức, có định hướng phù
hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý ở các cấp lên đối tượng quản

lý nhằm đưa hoạt động giáo dục của từng cơ sở và toàn bộ hệ thống giáo dục
đạt tới mục tiêu.
Trong QLGD, chủ thể quản lý ở các cấp chính là bộ máy QLGD từ
trung ương đến cơ sở. Còn đối tượng quản lý chính là nguồn nhân lực, cơ sở

13


vật chất kỹ thuật và hoạt động thực hiện chức năng của giáo dục đào tạo. Hiểu
một cách cụ thể:
Quản lý là một hệ thống tác động có kế hoạch, có ý tưởng, có mục đích
của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý.
QLGD là sự tác động lên tập thể giáo viên, học sinh và các lực lượng
giáo dục trong và ngoài nhà trường, nhằm huy động họ cùng phối hợp, tác
động tham gia các hoạt động GD của nhà trường để đạt mục đích đã định.
Từ cơ sở lý luận cho thấy thực chất của nội dung quản lý hoạt động dạy
học của giáo viên và hoạt động học của học sinh nhằm đạt hiệu quả cao nhất
trong hình thành nhân cách của học sinh.
QLGD là hệ thống những tác động có ý thức, hợp quy luật của chủ thể
quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống nhằm đảm bảo
sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, đảm bảo
sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả về mặt số lượng cũng như chất
lượng. QLGD có những đặc trưng chủ yếu sau đây:
- QLGD nói chung, quản lý các cơ sở giáo dục nói riêng phải chú ý đến
sự khác biệt giữa đặc điểm lao động sư phạm so với lao động xã hội nói
chung.
- Trong QLGD, các hoạt động quản lý hành chính nhà nước và quản lý
chuyên môn sư phạm đan xen vào nhau, thâm nhập lẫn nhau không thể tách
rời, tạo thành QLGD thống nhất.
- QLGD đòi hỏi những yều cầu cao về tính toàn diện, tính thống nhất,

tính liên tục, tính kế thừa, tính phát triển...
- GD là sự nghiệp của quần chúng do vậy QLGD phải quán triệt quan
điểm quần chúng.
1.2.3. Quản lý nhà trường
* Nhà trƣờng
“Nhà trường là một tổ chức chuyên biệt trong hệ thống tổ chức xã hội
thực hiện chức năng tái tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự duy trì và phát

14


triển xã hội”. [5, tr. 3]
Nhà trường là tổ chức GD cơ sở mang tính nhà nước, xã hội, là nơi trực
tiếp làm công tác đào tạo thế hệ trẻ, là cơ quan GD chuyên biệt, có đội ngũ
các nhà giáo có trình độ được đào tạo, nội dung chương trình được chọn lọc,
phương pháp GD phù hợp với mọi lứa tuổi, các phương tiện kĩ thuật phục
vụ cho GD, mục đích GD của nhà trường phù hợp với xu thế phát triển của
xã hội và thời đại.
*Quản lí nhà trƣờng
Có nhiều tác giả quan niệm về nhà trường khác nhau.
Theo tác giả Bùi Trọng Tuân: “Quản lý nhà trường bao gồm quản lý
bên trong nhà trường (nghĩa là quản lý các thành tố mục đích, nội dung,
phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học, đội ngũ giáo viên, cán bộ,
tập thể học sinh, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, các thành tố này quan hệ
qua lại với nhau, tất cả đều thực hiện chức năng giáo dục) và quản lý mối
quan hệ giữa nhà trường với môi trường xã hội bên ngoài nhà trường”.[27]
Tác giả Đặng Quốc Bảo khi nghiên cứu về quản lý nhà trường quan
niệm: “Quản lý nhà trường là quản lý một thiết chế vừa có tính sư phạm, vừa
có tính kinh tế trong đó nhà trường trung học phải xác định sứ mệnh là đào
tạo học sinh trở thành người lớn có trách nhiệm tự lập với ba giấy thông

hành đi vào đời là: giấy thông hành học vấn, giấy thông hành kỹ thuật nghề
nghiệp và giấy thông hành kinh doanh”.[4, tr16]
Theo tác giả Trần Kiểm “Quản lí nhà trường là thực hiện đường lối giáo
dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận
hành theo nguyên lí giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục , mục tiêu đào tạo đối
với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh”. [26, tr. 242]
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang “ Quản lí nhà trường là quản lí hoạt
động dạy và học tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng
thái khác để dần dần tiến tới mục tiêu giáo dục”. [31, tr.34]
Tác giả M.I. Kônđacôp đã viết: “Chúng ta hiểu quản lý nhà trường

15


(công việc nhà trường) là một hệ thống xã hội – sư phạm chuyên biệt, hệ
thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của
chủ thể quản lý đến tất cả các mặt của đời sống nhà trường, nhằm đảm bảo
sự vận hành tối ưu về các mặt kinh tế- xã hội, tổ chức - sư phạm của quá trình
dạy học và giáo dục thế hệ đang lớn lên”. [30, tr.373]
Nhà trường là một thiết chế đặc biệt của xã hội nên nhà trường cùng
với công tác quản lí trường học là vô cùng quan trọng, bao gồm sự quản lí các
tác động qua lại giữa trường học và xã hội đồng thời quản lí chính nhà trường.
Chúng ta có thể phân tích quá trình GD của nhà trường như một hệ thống các
thành tố và được biểu diễn bằng sơ đồ sau:

H

Đ

M

Th

Tr
NT
Mô

Q
N

P
B

Sơ đồ 1.1. Mười thành tố cấu thành nhà trường [5]
Chú thích: NT- Nhà trường; Th - Thầy; Tr - Trò; M - Mục tiêu;
Đ - Điều kiện đào tạo; H - Hình thức tổ chức đào tạo; Q - Quy chế đào tạo; N
- Nội dung đào tạo; P - Phương pháp dạy học; B - Bộ máy đào tạo; Mô- Môi
trường đào tạo.
Xét riêng một nhà trường, thì chủ thể quản lý gồm có: chủ thể bên trong,
chủ thể bên trên và chủ thể bên ngoài. Chủ thể quản lý bên trong trường là Ban
Giám hiệu (Hiệu trưởng, Hiệu phó CM); và các Tổ trưởng CM. Đối tượng quản
lí gồm có 3 nhóm: nhóm nhân tố cơ bản cấu thành trí thức bao gồm: mục tiêu
GD, nội dung GD, phương pháp GD; nhóm nhân tố động lực bao gồm Thầy

16