Sự phát triển năng lực tư duy

NỘI DUNG
1

Tư duy

2

Năng lực tư duy

3

Phát triển năng lực tư duy


1.1. Khái niệm tư duy

Là một quá trình tâm lý nhận thức
Định
nghĩa

Phản ánh những thuộc tính bản chất
Phản ánh những mối liên hệ và quan
hệ có tính quy luật


1.2.
1.2.Đặc
Đặcđiểm
điểmcủa
củatưtưduy

duy
Xuất
Xuất
hiện
hiện
trong
trong
hoàn
hoàn
cảnh
cảnh
cócó
vấn
vấn
đềđề
Gắn
Gắnchặt
chặtvới
vớingôn
ngônngữ
ngữ
Phản
Phản
ánh
ánh
khái
khái
quát
quát
Phản

Phản
ánh
ánh
gián
gián
tiếp
tiếp
Không
Không
tách
tách
rờirời
nhận
nhận
thức
thức
cảm
cảm
tính
tính
Liên
hệ hữu
hệ hữu
cơ với
cơ hoạt
với hoạt
động
động
thựcthực
tiễn tiễn

Tư duy chỉ xuất hiện trong hoàn cảnh có vấn đề

Một
tình
huống
có vấn
đề

Có cái mới, hoặc cái biết nhưng quên
Nhận thức có nhu cầu giải quyết
Phù hợp với khả năng nhận thức của học
sinh


Tư duy gắn chặt với ngôn ngữ

Phương tiện của quá trình tư duy
(ngôn ngữ thầm)

Tư duy

Ngôn ngữ

Làm cho ngôn ngữ của con người phong phú
và sâu sắc hơn


Tư duy phản ánh khái quát

Tư
duy
phản
ánh
khái
quát
do

Phản ánh bằng khái niệm,
quy luật, dùng ngôn ngữ

Trước khi tư duy diễn ra
quá trình trừu tượng hóa


Tư duy phản ánh gián tiếp

Sự vật tác động gián tiếp
Tư duy
phản
ánh
gián tiếp

Sự vật trong quá khứ và tương lai

Tư duy phản ánh cái bản chất, cái khái quát,
phản ánh cái quy luật và dùng ngôn ngữ làm
phương tiên.

Tư duy không tách rời quá trình nhận thức cảm tính

Tham gia, cung cấp nguyên liệu cho tư duy

Tư duy

Nhận thức
cảm tính

Làm cho nhận thức cảm tính phong phú hơn và mang
một chất lượng mới


Tư duy liên hệ hữu cơ với hoạt động thực tiễn

Chỉ đạo, định hướng cho hoạt động
thực tiễn có hiệu quả

Tư duy

Hoạt động
thực tiễn

Kiểm nghiệm tính xác thực, độ chính
xác của vấn đề tư duy


1.3. Các giai đoạn của tư duy
Nhận thức vấn đề
Xuất hiện các liên tưởng

Sàng lọc các liên tưởng và hình thành giả thuyết
Kiểm tra giả thuyết
Chính xác hóa

Khẳng định

Giải quyết vấn đề

Phủ định
Hoạt động tư duy mới


1.4. Các thao tác tư duy
Thao tác phân tích tổng hợp

Các
thao
tác tư
duy

So sánh

Trừu tượng hóa và cụ thể hóa

Khái quát hóa


2.1. Khái niệm năng lực tư duy
Tưởng tượng

Suy luận –
Giải quyết vấn đề

Khái quát
hóa

Xử lý

NLTD
Trừu tượng
hóa

Tái hiện

Phán đoán

Ghi nhớ


Điều kiện ảnh hưởng đến Năng lực tư duy


Đặc tính bẩm sinh



Môi trường văn hóa xã hội



Trình độ khoa học của xã hội



Hoạt động thực tiễn



Nhu cầu, động cơ, cảm xúc của chủ thể


Các năng lực tư duy


Yếu tố cơ bản của năng lực tư duy


Năng lực ghi nhớ, tái hiện, vận dụng



Trừu tượng hóa, khái quát hóa



Liên tưởng, suy luận



Đánh giá

Đặc trưng của năng lực tư duy


Hoạt động tư duy gắn liền với yếu tố cảm xúc, ý
chí.



Thể hiện trên chức năng là phản ánh, xử lý và vận
dụng tri thức.



Tư duy có nhiều trình độ nhất định tùy từng người,
từng thời đại.


3. Sự phát triển năng lực tư duy

11

Tư duy trực
quan – hành
động

22

Tư duy trực

quan hình
tượng

33

Tư duy trừu
tượng


Phát triển năng lực tư duy trong dạy học môn sinh học
Vd: Sử dụng hình ảnh, mô hình, clip minh họa


Khoang1 miệng
Ră
2 ng
Lưỡ
3 i

Cá10
c tuyến nước bọt
Họ
11ng

Thực12quản
4
Gan
Túi mậ
5 t
Tụ

6y
Tá trà7ng

Dạ13
dày
có các tuyến vò
Ruộ
14t già
Ruột15non

Ruộ8t thừa
Hậu 9môn

có các tuyến ruột
16t16thẳng
Ruộ


Phát triển năng lực tư duy trong dạy học môn sinh học
VD: Sơ đồ tư duy (mind map)


Sơ đồ tư duy bài tuần hoàn máu - sinh học 11


Kết luận sư phạm
-

-

Tạo hệ thống tình huống có vấn đề
Xây dựng hệ thống câu hỏi vừa sức với người học
Hướng dẫn người học giải quyết các vấn đề
Khi người học hoàn thành tốt cần động viên, khen
thưởng và nên đưa vấn đề đã được giải quyết thành
1 tiên đề, dữ kiện của 1 tình huống có vấn đề khác
Bồi dưỡng và phát triển ngôn ngữ khoa học


Kết luận sư phạm


Bồi dưỡng và phát triển ngôn ngữ khoa học


Kết luận sư phạm
Hướng dẫn người học hình thành những thành tố của tư duy
như: khái niệm, định đề, biểu tượng, những cái khái quát
chung, bản chất chứ không chỉ là những cái cụ thể

Khái
Khái niệm
niệm
Định
Định
đề
đề

Biểu
Biểu

tượng
tượng