Sáng kiến kinh nghiệm môn Ngữ văn Rèn kỹ năng tự học môn Ngữ văn cho học sinh lớp 9

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
BÁO CÁO TÓM TẮT SÁNG KIẾN, CẢI TIẾN ĐỀ NGHỊ XÉT CÔNG NHẬN
DANH HIỆU CHIẾN SĨ THI ĐUA CẤP HUYỆN
Kính gửi: Ban thi đua – khen thưởng huyện
I. SƠ LƯỢC BẢN THÂN.
- Họ và tên: Nguyễn Thị Thanh Tuyền.

Năm sinh: 1978

- Trình độ chuyên môn nghiệp vụ: Đại học sư phạm Ngữ văn.
- Chức năng nhiệm vụ được phân công: Dạy lớp, Tổ trưởng.
- Đơn vị công tác: THCS Thạnh Lợi.
II. NỘI DUNG.
1. Thực trạng:
Chủ trương đổi mới phương pháp dạy và học luôn được quán triệt đến cơ sở
trong nhiều năm qua và nhất là khi Nghị quyết 40 của Quốc hội ngày 9/12/2000 về
Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Tuy nhiên trong quá trình tổ chức dạy và
học ở các trường do sự chi phối của nhiều yếu tố, trong đó nổi trội nhất là khâu quản
lí chuyên môn chưa đồng bộ, đội ngũ giáo viên không đồng đều về năng lực nên còn
không ít những bất cập chưa thể khắc phục làm hạn chế ít nhiều đến chất lượng giáo
dục, trong đó có tình trạng người học không tự tìm tòi, khám phá tri thức.
Chúng ta ai cũng biết rằng, môn Ngữ văn là môn học chính trong nhà
trường, có một vị trí vô cùng quan trọng trong việc bồi dưỡng nhân cách, tâm hồn,
tình cảm, cảm xúc của học sinh đối với cái thiện, cái đẹp trong cuộc sống. Nhà phê
bình văn học Hoài Thanh quan niệm: “Văn chương gây cho ta những tình cảm ta
không có, luyện những tình cảm ta sẳn có; cuộc đời phù phiếm và chật hẹp của cá
nhân vì văn chương mà trở nên thâm trầm và rộng rãi đến trăm nghìn lần”. Môn Ngữ
văn còn góp phần nâng cao trí tuệ, giúp học sinh có kĩ năng giao tiếp, truyền tải thông
tin đến với mọi người một cách tốt nhất, học sinh vận dụng thành thạo ngôn ngữ của

dân tộc ở bốn kĩ năng nghe, nói, đọc, viết. Học sinh của thời đại hôm nay có tâm lí
học tập khác hơn tâm lí học tập của học sinh thời đại trước. Xu hướng công nghiệp
hóa và hiện đại hóa trên toàn cầu đã và đang in đậm dấu ấn của nó trong tâm lí và tính
cách của học sinh. Năng lực tư duy của học sinh ngày càng hiện đại. Các em tỏ ra thờ
ơ, hời hợt với môn Ngữ văn mà tăng cường đầu tư cho những môn thuộc lĩnh vực
khoa học tự nhiên. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình
trạng học sinh ngày càng học yếu môn Văn. Từ cách hiểu chưa đúng của học sinh, là
một giáo viên thiết nghĩ chúng ta cần phải uốn nắn lại cách nghĩ, cách làm của các


em. Có như vậy thì các em mới vững vàng kiến thức, nắm kiến thức một cách toàn
diện.
Trong việc đổi mới phương pháp giáo dục ngày nay lấy học sinh làm trung
tâm thì việc tự học của học sinh vô cùng quan trọng. Lịch sử khoa học – nghệ thuật
thế giới đã có những tấm gương tự học vĩ đại như nhà bác học Ê-đi-xơn,tác giả của
hàng vạn phát minh khoa học có ích cho nhân loại; đại văn hào Nga Mac-xim Gorki,
người coi cuộc sống là “Những trường Đại học của tôi”,…Việt Nam cũng có những
tấm gương như thế: chủ tịch Hồ Chí Minh, người luôn tự học không ngừng ở mọi lỉnh
vực, biết nhiều ngoại ngữ; học giả Đào Duy Anh, tác giả nhiều từ điển, nhiều công
trình nổi tiếng,..Trong những năm gần đây, ngày càng xuất hiện nhiều học sinh giỏi,
nhiều thủ khoa là những con em gia đình nghèo nhờ khát vọng mà tự học vươn lên, là
điểm sáng trong bức tranh giáo dục đáng tự hào của hôm nay và mai sau.
Tuy vậy, trong thực tế hiện nay việc áp dụng phương pháp dạy học hướng
dẫn học sinh tự học của giáo viên ở tất cả các môn học nói chung và môn Ngữ văn nói
riêng còn gặp rất nhiều khó khăn. Cách học của học sinh vẫn đơn giản là cố gắng
hoàn thành hết các bài tập giáo viên giao về nhà bằng mọi cách có thể và học thuộc
lòng trong vở ghi đối với các môn học thuộc.Còn giáo viên từ trước đến nay chỉ quan
tâm đến cách dạy mà quên đi cách học của học sinh, quên đi phương pháp tự học của
người học. Đa số giáo viên thường quan niệm kiến thức là mục đích của quá trình dạy
học nên chỉ quan tâm đến phương pháp truyền thụ một chiều thuyết minh hàng loạt

các kiến thức trong sách giáo khoa,bài giảng với một hình ảnh quen thuộc thầy đọc trò
chép. Trước phương pháp giảng dạy của các thầy cô giáo kết hợp với sự thụ động
trong quá trình học tập vì thế học sinh luôn phải cố gắng nhớ, lắng nghe, ghi chép
toàn bộ những kiến thức từ thầy cô giáo.Và từ thế hệ này đến thế hệ khác chúng ta
đào tạo ra được những con người thụ động, giáo điều, nguyên tắc,sách vở,khả năng tư
duy,tìm tòi,sáng tạo rất kém.
Như vậy trong thời đại mới, khi khoa học kĩ thuật ngày càng phát triển, việc
tự học là yêu cầu quan trọng, cần thiết được đặt ra với tất cả mọi người. Đặc biệt là
học sinh, tự học là một trong các phương pháp học tập hiệu quả để qua đó rèn cho học
sinh khả năng tự tìm tòi, sáng tạo trong học tập, nghiên cứu. Đó là điều cần thiết, là
nền tảng vững chắc để học sinh vững bước, tự tin ở các lớp học tiếp theo. Do đó, mỗi
học sinh cần trang bị ngay từ khi còn ngồi học ở trường trung học cơ sở để lên trung
học phổ thông và tiếp bước vào Cao đẳng, Đại học có thể đạt thành tích cao trong kết
quả học tập. Học sinh Trung học cơ sở cũng đã được làm quen với phương pháp học
tập này. Những mặt tích cực của việc tự học là không thể phủ nhận nhưng không phải
học sinh nào cũng đạt được kết quả cao với phương pháp học tập này thậm chí một số
học sinh còn cảm thấy bị o ép, không chấp nhận cách học mới. Vấn đề đặt ra là làm
thế nào để phương pháp tự học của học sinh được thực hiện rộng rãi, thực sự phát huy
được hiệu quả, giúp học sinh nhanh chóng lĩnh hội, chiếm lĩnh tri thức có được kết
quả học tập tốt nhất ?


Chính vì những băn khoăn, trăn trở trên, tôi đã chọn đề tài “Rèn kĩ năng tự
học môn Ngữ văn cho học sinh khối 9”. Đề tài nghiên cứu nhằm giúp học sinh lớp 9
của trường THCS Thạnh Lợi có ý thức, có kế hoạch học tập theo phương pháp tự học.
Qua đó phát huy tốt năng lực vốn có của mỗi học sinh
2. Tên sáng kiến và lĩnh vực áp dụng.
Rèn kỹ năng tự học môn Ngữ văn cho học sinh lớp 9 ở trường THCS Thạnh
Lợi.
3. Mô tả nội dung, bản chất của sáng kiến.

Những giải pháp rèn kỹ năng tự học môn Ngữ văn cho học sinh lớp 9 trường
trung học cơ sở:
3.1 Giáo viên.
Cần hướng dẫn học sinh cách tự học hiệu quả:
3.1.1 Tự học ở nhà:
- Đối với môn Ngữ văn, tự học qua sách giáo khoa là vô cùng quan trọng,
giúp các em nắm thêm kiến thức, liên kết kiến thức, suy luận logic và kích thích phát
triển tư duy.
Nhắc nhỡ học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa ở nhà trước khi lên lớp học
bài mới nhưng không chỉ đơn giản là nhắc nhở các em về nhà chuẩn bị bài mới mà
cần nêu cụ thể câu hỏi (nêu nhiệm vụ cụ thể) giúp cho học sinh khi đọc sách giáo
khoa có mục tiêu rõ ràng. Ví dụ như: Để chuẩn bị cho văn bản “Ánh trăng” của
Nguyễn Duy, giáo viên cần lưu ý học sinh về nhà tự học những gì?
+ Bước 1: Đọc kĩ bài thơ.
+ Bước 2: Tìm hiểu chú thích sách giáo khoa (cần đọc kĩ chú thích để nắm
được tiểu sử tác giả, thể loại, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm)
+ Bước 3: Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật của bài thơ thông qua việc trả
lời các câu hỏi trong phần đọc hiểu văn bản.
- Khi nghiên cứu sách giáo khoa ở nhà, những vấn đề không hiểu nên ghi
nhận lại để lên lớp giáo viên giảng thì tập trung chú ý hơn cho vấn đề này.
3.1.2 Tự học trên lớp:
Tự học trên lớp có vai trò hết sức cần thiết giúp các em phát triển khả năng
suy luận và chủ động tư duy, phát hiện vấn đề và giải quyết vấn đề một cách đúng đắn
hơn do ở lớp các em thường làm việc theo nhóm.
- Sử dụng sách giáo khoa trên lớp, những ví dụ mẫu giáo viên không nên
thay đổi để những học sinh khi tham gia tự nghiên cứu bài trước ở nhà thì sẽ tham gia
trả lời ngay bài giảng, tạo tâm lí thoải mái, hứng thú trong tiết học.


- Học sinh phải biết chú ý lắng nghe lời thầy cô giảng, tập trung theo dõi

diễn biến nội dung bài học, học một cách không thụ động, biết đề xuất thắc mắc,
những chỗ chưa hiểu được rõ hỏi thầy cô ngay để giải đáp cùng xây dựng bài học.
- Học sinh cần trang bị thêm cho mình một quyển vở học phụ để ghi chép
thêm những nội dung mở rộng hay những lời bình của giáo viên về đoạn thơ, bài thơ,
…
3.1.3 Tự học qua sách tham khảo, báo chí, Internet:
Giáo viên chủ động hơn trong việc tìm kiếm tài liệu hỗ trợ cho bài học bằng
cách giới thiệu những loại sách, báo có liên quan làm phong phú hơn kiến thức cho
học sinh. Ngoài ra còn có thể giới thiệu những trang tin trên mạng cho các em lên
mạng tìm đọc, nghiên cứu.
- Cần giúp học sinh nhận thức được vai trò, vị trí của bộ môn Ngữ văn đối
với đời sống, kích thích nhu cầu học thực sự, có lòng say mê học tập. Giáo viên phải
là người hướng dẫn, tạo điều kiện, cuốn hút học sinh vào tiến trình học tập giúp học
sinh tự tìm hiểu, khám phá, phát huy được khả năng bản thân cũng như tính tích cực,
tự chủ trong học tập.
- Tăng cường ra bài tập về nhà cho học sinh có kiểm tra, đánh giá thường
xuyên.
3.2 Về phía học sinh.
- Cần tập trung nghe giảng, cùng xây dựng bài học, lắng nghe ý kiến của các
bạn và phải tập nhận xét.
- Mạnh dạn, không sợ xấu hỗ hay mắc cỡ mà nêu những thắc mắc, những
vấn đề nào chưa thông, chưa rõ thấu đáo nhờ giáo viên giải đáp.
- Cần chú ý lắng nghe và ghi chép vào vở nháp (tập học phụ) những dẫn
chứng minh họa, những lời bình, mở rộng của giáo viên.
- Về nhà , thực hiện đầy đủ những yêu cầu, bài soạn, bài tập của giáo viên
giao.
- Học ngay bài của ngày hôm đó. Cuối một phần của cụm bài, học sinh tự
thống kê ôn tập.
- Tập cho mình thói quen đọc sách, xem sách như món ăn tinh thần không
thể thiếu để rèn luyện khả năng diễn đạt tốt bằng những minh chứng cụ thể, mạch lạc

trong lời ăn tiếng nói hằng ngày, trong viết văn.
- Học sinh phải nhận thức được tầm quan trọng cũng như ích lợi của việc tự
học.
- Phải luôn nâng cao tinh thần tự giác, xác định rõ động cơ và mục đích học
tập của mình. Biết tạo ra niềm say mê trong học tập, chủ động nghiên cứu bài học


trước, vấn đề chưa rõ, chưa hiểu phải hỏi bạn bè hay thầy cô.
- Phải thay đổi thái độ học thụ động, bớt phụ thuộc vào giáo viên.
3.3. Về phía gia đình.
- Sắp xếp thời gian hợp lí cho con em học tập nên lập một thời gian biểu ở
nhà và quản lí giờ giấc học tập của con một cách khoa học.
- Thường xuyên kiểm tra, nhắc nhở, đôn đốc con chuẩn bị bài ở nhà.
3.4. Về phía nhà trường.
Chỉ đạo giáo viên cách ra đề kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kì một
cách hợp lí với nhiều hình thức khác nhau nhằm khắc phục tình trạng học tủ, học vẹt
phổ biến của học sinh hiện nay.
4. Khả năng và phạm vi áp dụng sáng kiến.
4.1. Giả thuyết khoa học.
Học sinh lớp 9 của trường THCS Thạnh Lợi có nhận thức đúng đắn về tầm
quan trọng của việc tự học. Nếu áp dụng các giải pháp nâng cao kĩ năng tự học cho
học sinh lớp 9 thì các em sẽ tích cực tự học hiệu quả góp phần nâng cao kết quả học
tập môn Ngữ văn.
4.2. Khách thể nghiên cứu.
Phương pháp dạy học môn Ngữ văn của giáo viên trung học cơ sở.
4.3. Đối tượng.
Bồi dưỡng kĩ năng tự học môn Ngữ văn cho học sinh lớp 9 của trường
THCS Thạnh Lợi.
4.4. Phạm vi áp dụng.
Nghiên cứu việc tự học môn Ngữ văn đối với học sinh lớp 9 trong các

trường THCS thuộc huyện Tháp Mười và thử nghiệm tại trường THCS Thạnh Lợi.
5. Những lợi ích và hiệu quả mang lại của sáng kiến.
5.1. Kết quả bước đầu.
- Về chất lượng giảng dạy:
Căn cứ vào kết quả khảo sát môn Ngữ văn trước khi hướng dẫn học sinh tự
học.
Lớp
9a1
9a2
Cộng

Tổng
số
26
23
49

0-<3,5
SL
TL
1
3,8%
4 17,4%
5
10,2

3,5-<5,0
SL
TL
5 19,2%

3
13%
8
16,33

5,0-<6,5
SL
TL
7
27%
6 26,1%
13 26,53

6,5-< 8,0
SL
TL
12 46,2%
8 34,8%
20 40,82

8,0-10
SL TL
1 3,8%
2 8,7%
3
6,12


Phấn đấu đạt kết quả môn Ngữ văn sau quá trình học sinh đã thay đổi cách
học theo phương pháp tự học.

Lớp
9a1
9a2
Cộng

Tổng
số
26
23
49

0-<3,5
SL
TL
1
3,8%
4 17,4%
5
10,2

3,5-<5,0
SL
TL
5 19,2%
3
13%
8
16,33

5,0-<6,5

SL
TL
7
27%
6 26,1%
13 26,53

6,5-< 8,0
SL
TL
12 46,2%
8 34,8%
20 40,82

8,0-10
SL TL
1 3,8%
2 8,7%
3
6,12

- Giáo viên đã có nhiều cố gắng tìm tòi sáng tạo và bước đầu đã có những
thành công nhất định trong việc truyền tải kiến thức cho học sinh thông qua phương
pháp dạy học tích cực đó là rèn cho học sinh ý thức tự học, tự tìm tòi chiếm lĩnh tri
thức.
- Học sinh biết cách tự học và có hứng thú tự học.Trong giờ học, học sinh
phải hết sức tập trung chú ý lắng nghe lời giảng của giáo viên công với những kiến
thức được các em chuẩn bị chu đáo ở nhà qua sự hương dẫn của giáo viên từ đó kiến
thức được khắc sâu, nhớ lâu.Học sinh quen dần với lối học mới “tự học”. Kiến thức
nắm sâu và nhớ kĩ hơn. Học sinh không chỉ biết cách lắng nghe lời giảng, lời bình từ

giáo viên mà còn biết cách lập luận, biết tranh luận, biết vận dụng kiến thức vào bài
học. Học sinh trở nên yêu thích học Văn hơn. Thực ra môn học này cũng không khó
gì mấy chỉ bởi học sinh chưa tìm ra cách học hiệu quả đó thôi.
5.2. Phần kết luận và kiến nghị.
5.2.1. Kết luận:
- Rèn kĩ năng tự học môn Ngữ văn cho học sinh lớp 9 là một yêu cầu cần
thiết để nâng cao chất lượng dạy - học trong nhà trường hiện nay. Nếu học sinh từng
bước hình thành năng lực tự học thì sẽ tự làm giàu kiến thức và có thêm ý thức học
tập thường xuyên và suốt đời.
- Đây là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn phức tạp trong điều kiện hiện nay
của các trường đòi hỏi cả một quá trình lâu dài với sự cố gắng của nhiều đối tượng
khác nhau mới có thể có kết quả, nhất là với điều kiện học tập như trường vùng sâu .
- Thông qua sự hợp tác, tìm tòi, nghiên cứu và thảo luận tập thể, ý kiến của
mỗi cá nhân sẽ có cơ hội bộc lộ và được điều chỉnh, khẳng định hay bác bỏ. Qua các
cuộc tranh luận sôi nổi, người học có thêm kinh nghiệm và nâng mình lên. Đây là cơ
hội để học sinh tự soi lại mình để vững tin hơn và không ngừng phấn đấu học tập vì
một tương lai tốt đẹp phía trước.
- Giáo viên tích cực làm đồ dùng dạy học, sưu tầm tranh ảnh để nâng cao
hứng thú học tập của học sinh, nâng cao chất lượng giờ học.
5.2.2. Kiến nghị:
Đối với Ban giám hiệu và tổ chuyên môn tăng cường dự giờ, thăm lớp để


quá trình rèn kĩ năng của học sinh hiệu quả cao hơn.
Đối với giáo viên và học sinh cần có sự chuẩn bị chu đáo, tích cực hơn trong
giờ học.
Trên đây là những sáng kiến, cải tiến giải pháp mới của bản thân tôi trong
năm 2013 – 2014.
Kính đề nghị Hội đồng xét duyệt sáng kiến xem xét, công nhận đề tài sáng
kiến cấp huyện./.

Thủ trưởng đơn vị

Thạnh Lợi, ngày 05 tháng 11 năm 2013
Người báo cáo

Nguyễn Thị Thanh Tuyền