SKKN nâng cao kết quả học tập cho học sinh lớp 12 trường THPT tri an, thông qua kênh hình chương “di truyền học người”

Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

Trang
I. Lý do chọn đề tài……………………………………………………....……2
II. ơ sở lý luận và thực tiễn…………………………………………....……3
2.1. Cơ sở lý luận…………………………………………………………..…...3
2.2. Cơ sở thực tiễn..............................................................................................4
III. Tổ chức thực hiện các giải pháp…………..…………………………..…5
1.
ực hiện ……………………………………………....…...5
2.
ệ
……………………………………….....….....5
2.1.
…………………………………………………..………5
2.2. ệ
………………………………………………………..………….5
2.1.
……………………………………………………..........5
3. Thiết kế ………………………………………………………………….......5
3.1. Khách thể nghiên cứu………………………………………………….......5
.2.
ế ến
n ứ …………………………………………………............6
3.3. Quy trình nghiên cứu…………………………………………………...….7
.
n ………………………………………………………………….….7
5.
n

ệ ………………………………………………………..........8
5.1. ự ện
ể
ứn
n
………………………………..........8
5.2.
n n
n ứ …………………………………………….........8
IV. Hiệu quả của đề tài………………………………………………….…..10
V. Đề xuất, khuyến nghị khả năng áp dụng..................................................11
1. Kết luận.........................................................................................................11
2.
xu t, khuyến nghị.....................................................................................11
Tài liệu tham khảo...........................................................................................12
Phụ lục 1. Kế hoạch bài học……………………………………………….….1
Phụ lục 2.
n ể
a sa
ộng…………………………….….28
ụ ụ
ệ
ể
a.......................................................................... 31
ụ ụ
an
............................................................................................34

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

1


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

Sáng kiến kinh nghiệm
NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP CHO HỌC SINH LỚP 12 TRƯỜNG
THPT TRỊ AN, THÔNG QUA KÊNH HÌNH HƯƠNG
“DI TRUYỀN HỌ NGƯỜI”.
***********
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Với t
ộ
ển n n ệp hóa ện ạ
an
ện nay cùng
với sự a ăn
ộ ô nhiễ
ng, con n
an ứn
ớc các
bệnh, tật thuộc v di truy n. y

n nặng không nh n
a ìn
còn cho xã hộ . ể góp phần nâng cao hiểu biết, kết qu học tập và ý thức
phòng tránh bệnh, tật thuộc v di truy n,
ế ế n ìn
ơn “D
truy n họ n
”n
ọc sinh tham gia
ọ mộ
ự
hứn
ể an ạ ế
a
n ọ ậ .
C ơn D
y n họ n
i – môn Sinh học lớ 12 ơ n cung c p
cho học sinh nh ng kiến thức v n y n n n ơ ế gây bệnh và cách phòng
tránh các bệnh di truy n
ng gặp ở n
i. Từ
ọc sinh có ý thức, vận
dụng nh ng hiểu biế
i s ng, phòng tránh các tác nhân gây bệnh, b o vệ
b n thân, b o vệ
ng.
Tuy nhiên trong SGK chỉ có vài hình nh minh họa, vì vậy bài học thiếu
tính h p dẫn, lôi cu n
s n ộn

i với họ s n
e
ng khó hình
dung, kh năn ếp thu bài bị hạn chế.
Với nh n ý
n
a a
ể: Nâng cao kết quả học tập
cho học sinh lớp 12 Trường THPT Tri An, thông qua kênh hình chương
“di truyền học người”.

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

2


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

II. Ơ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
2.1. ơ sở lý luận
Học sinh không phân biệ
ợc bện n

ột biến gen, bệnh nào là
ột biến nhiễm sắc thể gây ra.
i với các bện
ột biến gen gây ra thì
không phân biệ
ợc bệnh nào là do gen lặn hay gen trội, gen n m trên nhiễm
sắc thể
ng hay gen n m trên nhiễm sắc thể giớ n .
i với các bệnh do
ột biến nhiễm sắc thể thì không phân biệ
ợc bện n
ột biến nhiễm
sắc thể
ng, bện n
ột biến nhiễm sắc thể giới tính, bệnh n do
ột biến s
ợng nhiễm sắc thể ay
ột biến c u trúc nhiễm sắc thể gây ra.
ì ế n n ế
ọ ậ
ơn “D
y n họ n
”
a cao.
t nhi u bài viế
kênh hình trong dạy họ n

tài nghiên cứ

n

an ến việc sử dụng

- Bài Phương tiện hình ảnh trong giáo dục ở trường THPT của Võ Thị
N Q ỳnh, Trần ăn hành nh n mạnh các tác dụng của tranh nh và vai trò
quan trọng của tranh nh trong dạy họ
ồng th
ũn n
a
sử
dụng tranh nh trong gi học, cách b o qu n tranh nh.
tài Ứng dụng kênh hình trong việc giảng dạy chương trình Vi sinh
vật học lớp 10 của TS. Ngô Thu Dung, Phan Thị Mỹ Linh, Nguyễn L
n
Thị Mai Linh nêu ra các vai trò của kênh hình trong việc gi ng dạy phần sinh
học vi sinh vậ
ơn
a
n ìn ừ SGK.
tài Thảo luận về phương pháp dạy học trực quan trong môn Sinh
học của TS. Phan Thị Thanh Hội, Nguyễn Thị Ánh, Mai Thị Kim Tuyến,
S
Nộ
n
a n ng lợi ích của
ơn
ạy học trực quan và
cách tiến n
ơn
ạy học này có hiệu qu nh t.

tài Sử dụng phần mềm Macromedia Flash trong dạy học các thí
nghiệm sinh học của Th.S Phan Thị Loan, Th.S Võ Thị Bích Thủy
ng
C S Q ng Trị mô t việc sử dụng phần m
F as ể mô t nh ng thí
nghiệm sinh học khó và tác dụng của nó trong việc nâng cao hiệu qu của việc
dạy học bộ môn Sinh học.
tài “Ứng dụng phần mềm tin học Power Point, Get Quick Time Pro,
Paint…vào thiết kế bài giảng "Sinh tổng hợp Prôtêin" nhằm mục đích nâng
cao chất lượng hiệu quả giờ lên lớp” n
a
ểm của ứng dụng công
nghệ thông tin vào thiết kế bài gi ng, làm nâng cao ch
ợng học tập của học
sinh, học sinh hiểu bài t t.
ườ

ệ : Trươ

M

Tru

3


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

2.2. ơ sở thực tiễn
Có nhi u nguyên nhân dẫn ến kết qu học tập
” của họ s n
a a .

n

ơn “D

y n học

Một trong nh ng nguyên nhân dẫn ến tình trạng trên là do thiếu các
tranh nh minh họa làm cho tiết họ
s n ộng, h p dẫn, không thu hút
ợc học sinh tham gia vào bài học. Giáo viên sử dụng các hình nh trong
SGK phóng to treo lên b ng, hoặc yêu cầu ọ s n xem các hình nh trong
SGK kết hợp với việ
ớng dẫn học sinh quan sát, kèm theo l i mô t , gi i
…
n a a ệ th ng câu hỏi gợi mở dẫn dắt học sinh tìm hiểu
v n . Họ s n s y n ĩ
l i câu hỏi của giáo viên, phát hiện và gi i quyết
v n , kết qu là học sinh thuộ
n n
ể
a s sắc v các kiến thức
. ặc biệt là các em học sinh yế
ng không nhớ ợc các kiến thứ
học, dễ bị nhầm lẫn các kiến thức vớ n a .
i với các học sinh khá, các em

có thể nhớ kiến thức b ng cách học thuộc lòn n n
a ể õ ơ ế nên
kh năn ận dụng các kiến thứ ũn
a a .

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

4


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP
1.

ô tả giải pháp thực hiện

ể học sinh khắc sâu kiến thức và vận dụn
ợc nh ng kiến thức trong
việc tìm hiểu và nhận ịn
ợc một s bệnh, tật di truy trong học tậ ũn
n

n
i s ng, tôi xin a a
i pháp là sử dụng kênh hình trong gi ng
dạy các kiến thức v di truy n họ n
ể nâng cao kết qu học tập
ơn
“D
y n họ n
” cho học sinh. Cụ ể
ế ế
ạy sử ụn ìn
n
n
n ower Point.
2. Giải pháp khả thi

hiệu quả

2.1. Giải pháp khả thi
ọ sn
n ệ
ợ bện n
ột biến gen, bện n
ột
biến nhiễm sắc thể gây ra. i với các bện
ột biến gen thì phân biệ
ợc
bệnh nào là do gen lặn hay gen trội, gen n m trên nhiễm sắc thể
ng hay
gen n m trên nhiễm sắc thể giớ n .

i với các bện
ột biến nhiễm sắc
thể thì phân biệ
ợc bện n
ột biến nhiễm sắc thể
ng, bệnh nào
ột biến nhiễm sắc thể giới tính. Phân biệt bện
ột biến s
ợng
nhiễm sắc thể ay
ột biến c u trúc nhiễm sắc thể gây ra.
2.2. Hiệu quả
sn

Kết qu học tập C
ớ 12 ợc áp dụn

ơn D
y n họ n
i – môn Sinh học của họ
ơn
áp này có hiệu qu a ơn.

3. Thiết kế
3.1. Khách thể nghiên cứu
Nghiên cứ
ợn S
ìn

ợc tiến hành trên 2 lớp 12A5, 12A7 các lớp này có s

ộ học tậ
ơn
ơn n a

- Sỉ s học sinh ở hai lớ

ơn

+ Lớ 12A5

35 học sinh

+ Lớp 12A7

36 học sinh

ơn n a :

n
2 ớp 12A7 là lớ
i chứn
ợc sử dụn
ơn
A
truy n th ng; còn 2 lớp 12 5 là lớp thực nghiệ
ợc sử dụn
ơn
gi ng dạy thông qua kênh hình nh.
ườ

ệ : Trươ

M

Tru

ạy

5


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

- V ý thức học tập: Học sinh 2 lớ
a

- Kết qu bài kiể
nhau v ểm s .

s

Bảng 1 – Kết quả bài kiể

r

u tích cực, chủ ộng.

ầ nă

ả

ủa 2 lớ

u

ơn

Lớp 12A7

Điểm

ệ )

)

Từ 0 ến 3

4

0

Từ .5 ến 5.0

1

6

Từ 5.5 ến 7.5

9

16

Từ 8 trở lên

21

14

35

36

Tổng

ơn

của lớp 12A5 và 12A7

Lớp 12A5

Lớp

ần n

3.2. Thiết kế nghiên cứu
- Sử dụng thiết kế kiể

a sa

ộng với các nhóm ngẫu nhiên (thiết kế 4).

- Lớp 12A5 là nhóm thực nghiệm, lớp 12A7

n

i chứng.

- Tôi chọn bài kiể
a
ng xuyên lần ầu làm bài kiể
a ớc tác
ộng. Kết qu kiểm tra cho th y ểm trung bình của 2 lớp có sự khác nhau, do
ùn
ểm chứng T– es ể kiểm chứng sự chênh lệ
ểm s
trung bình của a n
ớc khi tá ộng.
Bảng 2: Kiểm ch

ểx

ị

ươ

Lớp 12A5

ươ
Lớp 12A7

ệ )
ị

n

C n

ệ

T- es

ộ ậ

ườ

ìn

5.714

ể

ệ : Trươ

B
ớ

M

)
5.694

0.020
ộn ( )

Tru

0.482

6


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

p= 0,482 > 0,05; từ
thực nghiệ
i chứn
ơn n a .

ết luận chênh lệ
ểm trung bình của hai nhóm
n
ý n ĩa n n a n
ợc chọn
ơn

Bảng 3: Mô tả thiết kế nghiên c u
ộng

Nhóm

Bài kiểm tra
sa
ộng

Lớp 12A5 (nhóm TN)

Dạy học có sử dụng kênh hình

O3

Lớp 12A7 (nhóm C)

Dạy học không sử dụng kênh hình

O4

3.3. Quy trình nghiên cứu
ớc tiên, tôi thiết kế “ ế hoạch bài họ ” có sử dụng kênh hình và
“ ế hoạch bài họ ” không sử dụng kênh hình.
- Lớp 12A5 (N
thực nghiệm): Thiết kế kế hoạch bài học có sử dụng
kênh hình với sự hỗ trợ của phần m m Power Point.
- Lớp 12A7 (N
i chứng): Thiết kế kế hoạch bài học không có sử
dụng các kênh hình, quy trình chuẩn bị bài và gi ng dạy n

ìn
ng.
- Tiến hành dạy thực nghiệm theo kế hoạch dạy học của n
theo th i khóa biể ể m b o tính khách quan.

ng và

- C ơn 5 - Di truy n họ n
i gồm có 2 bài: Bài 21 và 22 trong
ơn ìn ọ ỳ nă
ọ 2014 – 2015, mỗi bài dạy 1 tiết, s tiết thực
nghiệm là 2 tiết.
+ Bài 21 – Tiết phân

ơn

ìn 22.

n

ơn

ìn 23.

+ Bài 22 - Tiết
4. Đ

ường

- Bài kiể

a ớ
viên gi ng dạy bộ
n a
thứ ơn
ơn n au.

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

ộng là bài kiểm tra
ng xuyên lần 1, do giáo
kiểm tra cho lớp 12 mình gi ng dạy với phần kiến

7


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

- Bài kiể
a sa
ộng là bài kiểm tra 20 phút sau khi học xong
ơn D
y n họ n

i. Bài kiể
a sa
ộng gồm 20 câu hỏi (5
n sa 5
n
ỗ n , 10 câu trắc nghiệm).
- Sau khi dạy xong
lớp làm bài kiểm tra 20
5. Ph n t ch d

ơn “Di truy n họ n
sa
e

i” tôi cho HS của hai
n x y ựng.

iệu

5.1. Thực hiện ph p kiể

chứng th ng kê

Sau khi có kết qu các bài kiểm tra, tôi dùng các công cụ kiểm chứng Ttes ộc lập, mứ ộ n
ởn ể kiểm chứng sự chênh lệch gi a ểm s trung
bình của a n
sa
ộng nh m kiểm chứng gi thuyết của tài.
Bảng 4 – Phân tích dữ liệu kiể
Nhó

Giá ị

n

ộ ệ
T- es

ìn
ẩn

ộ ậ sa

T- es
nhóm

ụ

ứ
ộ
(SMD)

r

TN ( ớp 12A5)

Nhó

ộng
Đ ( ớp 12A7)

Sau TĐ

Trước TĐ

Sau TĐ

5.714

7.229

5.694

6.389

1.808

2.016

1.895

2.046

n 1

n

u

Trước TĐ

( )

ộ

rướ và

0.043
0.00000656

ởn

0.043

0.417

.2. Trả ời ấn đề nghiên cứu
Từ b ng phân tích d liệu trên, ta th y:
- Phép kiểm chứng T- es ộc lậ
ểm trung bình của bài kiểm tra sau
tác ộng của nhóm thực nghiệ
n
i chứng là p = 0,043 < 0,05; cho
th y sự chênh lệ
ểm trung bình của a n
ý n ĩa
n
i do
ngẫ n n
ộng.

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

8


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

- Phép kiểm chứng T-test phụ thuộc của nhóm thực nghiệm của bài kiểm
a ớ
ộn
sa
ộng là p = 0.00000656 < 0 05. Kế
y
n ệ
ể
n ìn ủa
ể
a
ớ
ộn
sa

ộn
ý n ĩa
n
n ẫ n n
ộn .
- Còn ở n
i chứng, phép kiểm chứng T-test phụ thuộc của
kiể
a
ớ
ộn
sa
ộng là p = 0.043 < 0 05;
y
ệ
ể
n ìn ủa
ể
a ớ
ộn
sa
ộn
ý n ĩa
n y ẳn ịn
sự ến ộ
ự
ộn
an

bài

n
n
ạ.

- Theo b ng trên ta th y chênh lệch giá trị trung bình chuẩn (SMD) của
hai bài kiểm tra là SMD = 0,417; e
n
C en
n y
n ĩa
ứ ộ n
ởn ủa
ộn
ớn.
Gi thuyết của
tài « Việc sử dụng kênh hình khi dạy các kiến thức về di
truyền học người sẽ làm nâng cao kết quả học tập chương Di truyền học người
cho học sinh lớp 12A5”
ợc kiểm chứng.
8
7
6
5
4
3

Nhóm ĐC
Nhóm TN

2

1
0

Trước TĐ

Biểu ồ

ườ

Sau TĐ

ể

ệ : Trươ

M

ru bì
rướ
th c nghiệ và

Tru

ộ

và u
i ch ng

ộng của nhóm

9


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

IV. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI
ểm trung bình của bài kiể
a sa
ộng của nhóm thực nghiệm là
7.229. ểm trung bình của bài kiể
a sa
ộng của n
i chứng là
6.389. ộ chênh lệ
ểm s gi a hai nhóm là 0.84. Q a
y ểm
trung bình của nhóm thực nghiệm và nhóm i chứng có sự khác biệt rõ rệt.
Nhóm thực nghiệ
ể
n ìn a ơn nhóm i chứng.
Chênh lệch giá trị trung bình chuẩn của hai bài kiểm tra là SMD = 0,417.
Cho th y mứ ộ n
ởng của
ộn ến kết qu học tập của nhóm thực
nghiệm là đáng kể.
Phép kiểm chứng T– es ộ ậ ểm trung bình bài kiể
a sa
ộng

của hai lớp là p = 0,043 < 0,05. Kết qu này khẳn ịnh sự chênh lệ
ểm trung
bình của hai nhóm không ph i do ngẫ n n
ộng gây ra.
Nghiên cứu v sử dụng kênh hình trong dạy học có thể ợc áp dụng mở
rộng trên r t nhi u bài học của
ơn ìn : Sinh học lớp 12, sinh học lớp 11,
sinh học lớp 10. Tuy nhiên do giới hạn v th i gian nên tôi chỉ mới thiết kế
dạy
sử ụn hình nh cho mộ
ơn “Di truy n họ n
i” n
ơn
trình Sinh họ 12. Cũn
a a
o ý kiến của
ồng nghiệ
u cho
r ng khi dạy học kiến thức môn Sinh học có kèm theo hình n s n ộng phù
hợp thì học sinh r t thích thú trong gi học, kh năn ế
a ơn ẳn.
yn

n ể sử dụn
ơn
n y
ệu qu cao thì ò ỏi giáo
viên ph
ìn ộ v công nghệ thông tin nh ịnh, lớp học ph i có trang bị
máy chiếu, giáo viên ph i có kỹ năn

a
n n n ạng internet, sử
dụng các hình nh trong bài học một cách hợp lí.

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

10


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

V. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP D NG
1. Kết luận
Việc sử dụng kênh hình vào gi ng dạy
ơn D uy n họ n
nâng cao kết qu học tập và ý thức phòng tránh các bệnh di truy n của học sinh
lớ 12A5.
2. Đề xuất, khuyến nghị
* Đ i với cấp ãnh đạo:
Cần ầ
an
ết bị dạy học phù hợ n

Projector, hoặc tivi màn hình rộng có bộ kết n ...
ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của học sinh.

y n
n

y
n

ếu
ể

* Đ i với giáo viên:
ìn

ỡn

- Mỗi giáo viên cần ph i không ngừng tự học và bồ
ộ chuyên môn nghiệp vụ.

ể nâng cao

- Biết khai thác thông tin trên mạng Internet, biết sử dụng các trang thiết
bị dạy học hiện ại.
- i với các bài học có tính liên hệ thực tiễn cao, cần ph i giáo dục cho
học sinh ý thức vận dụng các kiến thứ
ọc vào thực tiễn.
* Đ i với học sinh:
- Học sinh cần ph i tập trung chú ý trong gi học.
- Cần ph i tích cực, chủ ộng và sáng tạ

ơn n a trong quá trình học tập.

- Luôn có ý thức vận dụng các kiến thứ

ọc vào thực tiễn.

- Biết cách làm việc nhóm, tra cứu thông tin trên mạng.
Trị An, ngày 25 tháng 5 năm 2015
Giáo viên thực hiện

Trươ
ườ

ệ : Trươ

M

Tru

M

Tru
11


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Chuẩn kiến thức, kỹ năn S n
2.
ơn
NXB Q

ạy môn sinh
Nội -2007

ọc 12. NXBGD-2010
n

ng phổ thông - S

n Q an B -

3. Sách giáo khoa Sinh học 12. NXBGD-2007
4. Sách giáo viên Sinh học 12. NXBGD-2007
5. Tài liệu Nghiên cứu khoa họ s

ạm ứng dụng NXB

Q

Nội - 2011

6. www.thuvientailieu.bachkim.com
7. www. giaovien.net

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

12


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

PH L C 1.
KẾ HOẠCH BÀI HỌC
Tuần dạy: 11
HƯƠNG V: DI TRUYỀN HỌ NGƯỜI
Bài 21 – Tiết 22. DI TRUYỀN Y HỌC

1. M C TIÊU
1.1. Kiến thức
* Học sinh biết
ơn

- Nội dung, kết qu
dụng trong y học.
-

n

n

ợc bệnh và dị tậ

n

n ứu di truy n ở n
an ến bộ NST ở n

i và ứng

i.

* Học sinh hiểu
-C nn
ũn
n e n ng quy luật di truy n nh
ịn ũn ị ột
biến gây nhi u bệnh từ
x y ựng ý thức b o vệ môi t ng ch ng tác
n n y ột biến
- Rèn luyện các thao tác phân tích, tổng hợ

ể ĩn

ội tri thức mới.

1.2. Kỹ năng
- Phân biệ

ợ n y nn n
niệu, hội chứn a
n
.
- Kĩ năn

ơ

ế gây bệnh của các bệnh phêninkêtô-

ể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến

ớc nhóm, tổ, lớp.

- Kĩ năn ìn
y s y n ĩ/ý ởng, hợp tác, qu n lí th
trách nhiệm trong hoạ ộng nhóm.

an

m nhận

- Kĩ năn
y ỏ sự c m thông, chia sẻ (không xa lánh, kì thị) với nh ng
bệnh nhân mắc các bệnh di truy n.
- Kĩ năn
i quyết v n
v n di truy n y học.

n y sinh trong thực tiễn cuộc s n

- Kĩ năn
o vệ b n thân và nh n n
mắc ộ s bệnh di truy n ở n
i.

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

n

i xung quanh tránh nh n n

an ến
y ơ

13


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

- Kĩ năn ì
ếm và xử lí thông tin khi HS ọ S K

ệu, quan sát
hình n ể tìm hiểu khái niệm di truy n y học, một s bệnh di truy n.
1.3. Thái độ
Tích cự
ởng ứng bài học, tìm nh ng thành tựu mới v y học trong thực
tiễn và có thể ứng dụn ể gi i thích nh ng hiện ợng mà chúng ta th ng
gặp v bệnh di truy n.
2. NỘI DUNG BÀI HỌC
- Di truy n y họ n

ợc 1 s tật và bệnh di truy n ở n

i.

3. CHUẨN BỊ
3.1. Giá

iên:

Chuẩn bị bài gi n

ện tử bài 21

3.2. Học sinh
Chuẩn bị bài báo cáo theo sự

ớng dẫn của giáo viên

- Nhóm 1: Tìm hiểu khái niệm di truy n y học, bệnh di truy n phân tử ở
i.

n

- Nhóm 2: Tìm hiểu v một s hội chứng bện

n

an ến ột biến

NST.
- Nhóm 3: Tìm hiểu v bện

n

.

- Nhóm 4: Cách phòng tránh một s bệnh di truy n và bện

n

4. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
4.1. Ổn định tổ chức và kiểm diện (1ph t)
4.2. Kiểm tra bà

)

- Nêu khái niệm công nghệ gen,

ớc cần tiến hành trong công nghệ

gen?
- Em hãy kể tên một s bệnh ở n

i do bị ột biến NS

ột biến

gen?
4.3. Tiến trình bài học
Hoạt động của GV và HS
Hoạt động 1: (1ph t) Vào bài
C nn
ũn
n n
sn
u bị ột biến en
ột biến NS . C
n y
ng gây ra các bện è
e n
-

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

Nội dung
Khái
niệm
di
ật khác truyền y học
ột biến - Là ngành khoa học
i ta gọi vận dụng nh ng hiểu
14


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

các bện
ệnh di truy n. Hôm nay chúng ta biết v di truy n học
sẽ tìm hiểu một s bệnh di truy n n an ến ột n
i vào y học,
biến en
ột biến NST.
giúp cho việc gi i
n
Hoạt động 2: (11ph t) Tìm hiểu khái niệm di thích, chẩn
phòng ngừa, hạn chế
truyền y học và bệnh di truyền phân tử.
các bệnh, tật di
(Hoạ ộng nhóm 1)
truy n
u trị
- GV: Từ

n
a
n
n ứu các bệnh di trong một s
ng
truy n ở n
i, tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh, từ
hợp bệnh lí.
xu t cách ch a trị
òn
n .C y nn n
I.
BỆNH
DI
gọi là di truy n y học.
TRUYỀN PHÂN
- GV: Thế nào là di truy n y học? Hãy nêu ộ s TỬ
bệnh di truy n ở n
i?
- Khái niệm: Là
- GV: Chỉ ra bện
ột biến gen, bện
ột biến nh ng
bệnh
di
NST, bệnh không di truy n?
truy n
ợc nghiên
cứ ơ ế gây bệnh
- GV: Bệnh DT chia thành m y nhóm lớn?

ở mứ ộ phân tử.
- S ọc SGK, tr l i
VD: Bệnh hồng cầu
- GV: Thế nào là bệnh di truy n phân tử? Cho ví dụ,
hình li m, bệnh máu
n
ơn
u trị?
n
ệnh
- GV: Kể tên 1 s bệnh DT phân tử ở n
i.
phêninkêtô-niệ …
- GV: Nguyên nhân gây ra bệnh DT phân tử là gì ?
- GV: Phần lớn bệnh di truy n phân tử
gen gây nên.

- Phần lớn bệnh do
ột biến ột biến gen gây
nên.

- GV: Bệnh phêninkêtô niệu là gì ? Nguyên nhân gây
ra bệnh phêninkêtô niệu? Cách ch a bệnh này ?
- Ví dụ bệnh
phêninkêtô- niệu:
- HS tr l i
- GV hoàn thiện kiến thức.

+

N
i
bình
ng: gen tổng
hợp enzim chuyển
n na an n →
tirôzin
+ N
i bị bệnh:
gen bị
ột biến
không tổng hợp
ợc enzim này nên

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

15


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

Người bệnh Phêninkêtô niệu

ùn

phêninalanin tích tụ
n
nn
ể ch a các bệnh di truy n phân tử, có thể
ầ ộc tế bào.
ơn
n ?

- HS tr l i
- GV: Em hãy cho biết thêm một s bệnh di truy n + Ch a bệnh:
phân tử ở n
i mà em họ
“ ột biến en” ?
ộn
ể
ìn : phát hiện sớm
- HS: Bệnh hồng cầu hình li m, mù màu…..
ở trẻ →
ăn n
thứ
ăn
phêninalanin.
ộn
en L ệ

Hồng cầu bình thường

ể

en

Hồng cầu hình liềm

Người bệnh bạch tạng
Hoạt động 3 (11phút): Tìm hiểu hội chứng bệnh II. HỘI CHỨNG
BỆNH LIÊN
iên quan đến đột biến NST
QUAN ĐẾN ĐỘT
(Hoạ ộng nhóm 2)
BIẾN NST
- GV: Nghiên cứu bộ NST và c u trúc hiển vi của các
- Khái niệm: Các
NST trong tế
ơ ển
ện nhi u dị
ột biến c u trúc hay
tật và bệnh di truy n bẩm sinh.
s
l ợng
NST
- GV: Hội chứng bệnh là gì ? Vì sao bệnh liên quan
n
n an ến
ến ột biến NS
ng là hội chứng? VD?
nhi u gen và gây ra
ơn
GV: Hãy mô t ơ ế phát sinh hội chứn a ( ìn hàng loạt tổn
ở

ơ
an ủa
21.1)
n
i bện n n ợc
gọi là hội chứng
ườ

ệ : Trươ

M

Tru

16


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

* Cơ chế gây hội chứng Down

bệnh.

X
21

- Ví dụ :

21

P: Rối loạn GP

GP bình thường

X

Hội chứng Down (3
NST 21)

Gp:

Hội chứng siêu n :
XXX

Thụ tinh

F1:

3 NST số 21

ặc

ứn D

ể

ơ

Down

n ể nhận biế n

i bị ộ

n?

Hội chứn
OX
Hội
Ca

ơ nơ

chứng
en ơ XXY

- Cơ ế gây hội
ch ng Down N
i
mẹ gi m phân không
ìn
ng tạo giao
tử mang 2 NST 21
qua thụ tinh kết hợp
- HS: Cổ n ắn ắ ộ
e xắ xế
n ắn
với giao tử có 1 NST

a ỡ y
y…...
21 → ơ ể mang
NS 21 → ội
Hoạt động 4: ( ph t) Tìm hiểu về bệnh ung thư chứng Down.
(Hoạ ộng nhóm 3)
Cách phòng
ộ
e

- GV: Hãy cho một s ví dụ v bệnh ung
biết
- GV: Bện n
lành tính? Un

ệnh gì? Thế n
n ? Cơ ế gây bện

n
n

?

ứn Down: không
nên sinh con khi tuổi
mẹ cao (trên 35
tuổi).

III. Bệnh ung thư

- GV: Hiện nay bện
a? Chúng ta có thể
n
?
ườ

ệ : Trươ

M

- Khái niệm: C
bện
ặ
n
ởi
sự ăn s n
n
kiể s
ợc của 1
s loại tế bào trong
ơ ể dẫn ến hình
n
c ch a trị thành các kh i u
ì ể phòng ngừa các bệnh
èn
ơ an
n ơ ể.
Tru

17

Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

- GV: Nêu nguyên nhân gây ra bện
+C a
n
ns n ỏn
n n D
ột biến en
ch t phóng xạ, hóa học, virut
bị cá ột biến
n a
y

n

n
ột s nguyên
ột biến NST, tiếp xúc
...làm các tế bào có thể
n
.

Hoạt động 5 (5 ph t): Tì hiểu cách phòng tránh
một s bệnh di truyền và bệnh ung thư

Kh

ợc gọi là
ác tính khi các tế bào
của nó có kh năn
tách khỏi mô ban
ầu và di chuyển ến
nơ
n
ơ ể tạo các kh i u
khác nhau.

- Cơ ế gây bệnh
- HS: Cách phòng bệnh: Thứ ăn m b o vệ sinh, n
n
an
ng trong lành.
ến 2 nhóm gen sau
y
- GV chỉnh lí, bổ sung cho chính xác
+ Các gen ti n
- HS th o luận với nhau ể tr l i:
n
K ở ộng
+ Nếu gặp mộ n
i mắc bệnh di truy n em sẽ làm
quá trình phân bào,
gì?
cần cho sự phát triển
+ Nếu trong dòng họ n e
n
i bị mắc bệnh di ìn

ng của tế
truy n, em sẽ
ì ể hạn chế bện
ở thế hệ con bào.
của em?
+Gen ức chế các
+ Em ph
ì ể giúp b n
n
n
i xung kh
ìn
ỉ
quan
òn
n
ăn ệnh di truy n?
sự phân bào
Đ

:

-C

+C

u trị:

ộ c m thông, chia sẽ, không xa lánh.

+C a
ặc
+ Trong việc kết hôn ph i tìm hiểu kỹ nh n n
i trị, dùng tia phóng
xạ hoặc hoá ch
ể
n
a ìn ợ (hoặc chồn ) n
i mắc bện
.
không. Nếu có ph
a ợ (hoặc chồn ) ến xin ý diệt các TB n
kiến của các bác sĩ
n v việc kết hôn và sinh con. + Thứ ăn ệ sinh,
+ B o vệ
y ột biến.

5. ỦNG

ng

ng trong lành, tránh các tác nhân

trong

n …

V HƯỚNG D N HỌ TẬP

5.1. ủng c (3 ph t)

Câu 1: Các bệnh ở n
A. Bện
ườ

ệ : Trươ

ạn
M

ột biến gen gây ra gọi là:
yển
Tru

a.
18


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

B. Bện
y n
n ử.
C. Bện ộ ến NS .
D. Bện ộ ến en ặn.
A B
Câu 2: Kể n ộ s ện
y nởn
?

A
- D ộ ến NS
ộ ứn Down (3NST 21); ộ ứn ơ nơ (OX);
ộ ứn C a en ơ (XXY)….
- D ộ ến en Bạ ạn
n
ù
Câu 3 N
ắ ộ ứn a
n y nn n
ộ NS
A. 1 NS s 21
B. 2 NS s 21
C. NS s 21
D. ứ
ạn NS s 21
A C
Câu 4 ộ ến y
ạ en
a enz
yển a
n na an n
n
zn
ứ ọn ax a n
n na an n ầ ộ n
y ện ì?
A. Bạ ạn
B. ể
n

C. Un
D. Phêninkêtô- n ệ
A D
Câu 5. ì sa a
n
ện ợ
ện n n
ừa
NS s 1
ặ s 2(
ớ ớn n
n ộ NS ) ủa n
?
A Cặ NS s 1 s 2
ớ ớn ứa
n
en → ệ
ừa ay ế
ộ NS s 1 ay s 2 → sự
n n en → ế n ay ừ
a
ạn
a.
.2. Hướng dẫn học tập (1 ph t)
- Đ i với bài học ở tiết học này
ọc

+ Ôn lại các kiến thứ

+ Tr l i câu hỏi cu i bài SGK

+ ọc mụ “E

ế”

- Đ i với bài học ở tiết học tiếp theo
+ Tìm hiểu v n
+ Tìm hiểu v n

ườ

ệ : Trươ

M

n

b o vệ v n gen của
n di truy n

Tru

s n

ọ

i
ớc sinh.

19

Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

Tuần dạy 11
BÀI 22 - tiết 23
BẢO VỆ V N GEN CỦA O I NGƯỜI VÀ MỘT S
CỦA DI TRUYỀN HỌC

VẤN ĐỀ XÃ HỘI

1. M C TIÊU
1.1. Kiến thức
* Học sinh biết
-

ìn

y

ợc các biện pháp b o vệ v n gen của

-N

ợc một s v n

- Hiể

ợc vai trò của

n

i.

xã hội của di truy n học.
n di truy n và việc sàng lọ

ớc sinh.

*Học sinh hiểu
-N

ợ

ơ sở di truy n học của bệnh AIDS.

-N

ợ

ơ sở khoa học của sự di truy n

năn

ủa

n

i.

1.2. Kỹ năng
ợc vì sao ph i b o vệ v n gen di truy n của

- Gi
- Kĩ năn

ể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến

i.

ớc nhóm, tổ, lớp.

- Kĩ năn ìn
y s y n ĩ/ý ởng, hợp tác, qu n lí th
trách nhiệm trong hoạ ộng nhóm.
- Kĩ năn
của
n

n

an

m nhận

ì
ếm và xử lí thông tin v
ộ s biện pháp b o vệ v n gen
i và ộ s v n xã hội của di truy n học.

- Kĩ năn

a

yế

ịn

ớc

ộ s v n

xã hội của di truy n học.

1.3. Thái độ
- Xây dựn

ợc ý thức b o vệ

ng ch n

n n

y ột biến.

- Nâng cao nhận thức v tài s n di truy n của
n
i, từ
tranh vì hòa bình, ch ng th m họa chiến tranh hạt nhân, b o vệ

s ng.

ự

u
ng

2. NỘI DUNG BÀI HỌC
- Di truy n y họ
n, liệu pháp gen, b o vệ v n gen của
truy n y học với bệnh AIDS, di truy n năn .

n

i, di

3. CHUẨN BỊ
3.1. Giá
ườ

iên:
ệ : Trươ

M

Tru

20

Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

Chuẩn bị bài gi n
3.2. Học sinh:
4. TỔ HỨ

ọ

ện tử bài 22

ớc bài ở nhà.

Á HOẠT ĐỘNG HỌ TẬP

4.1. Ổn định tổ chức và kiểm diện (1 ph t)
r bà

4.2. Kiể

)

- Kể n ộ s ộ
sinh ộ ứn Down?
1. N

ứn

n

an ến ột biến NST ở n

ơ

ế phát

i mang bệnh phêninkêto niệu biểu hiện
A. m t trí
B. tiể

C. mù màu
ng

D.

n .

A A
n

2. Nguyên nhân gây bệnh mù màu và bện
A. Bện

ột biến gen trội trên NST X.

B. Bệnh

ột biến gen lặn trên NST X.

C. Bệnh

ột biến gen trội trên NST Y.

D. Bệnh

ột biến gen lặn trên NST Y.

A B

4.3. Tiến trình bài học

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI
HỌC

Hoạt động 1 (20 ph t): Tìm hiểu vấn đề bảo vệ I. Bảo vệ v n gen của
v n gen của
i người
i người
ặ
n

n
i?

: Tại sao ph i b o vệ v n gen của loài

- GV: Nhi u loạ en ột biến ợc di truy n từ thế

hệ này sang thế hệ khác là gánh nặng di truy n cho 1. Tạ
ôi trường
n
i.
sạch nhằm hạn chế
- GV: Thế nào là gánh nặng di truy n cho loài các tác nh n g y đột
biến
n
i?
- S

ọc SGK tr l i
-

ườ

ệ : Trươ

M

Tru

Tạ

ng
21


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

trong sạch tránh các
ột biến phát sinh.
- Tránh tiếp xúc tác
nhân y ột biến, nếu
tiếp xúc ph i có dụng
cụ phòng hộ thích
hợp.

- GV: Hoàn thiện kiến thức:

+ Là sự tồn tại trong v n gen của quần thể n
i - Trồng cây, b o vệ
ột biến gây chết, nửa gây chế …
rừng.
chúng chuyển sang trạn
ồng hợp tử sẽ làm
chết cá thể hay làm gi m sức s ng của họ.
- GV: Thế nào là ô nhiễ
ng bị ô nhiễm gây hậu qu
n
i?

ng? khi môi
ì ến v n gen của

Chất độc hóa học do Mỹ rải xu ng Việt Nam
- S

ọc SGK tr l i:

- GV: Hoàn thiện kiến thức:
+ Là sự ay ổi không mong mu n tính ch t vật lí,
hóa học, sinh học của
n
n ớc, môi
ng s n
y
ộng tức th
ay n
ơn
a ến sức khỏe i s ng của n
… ặc biệt là
n n y ột biến gen, NST.

2. Tư ấn di truyền
và việc sàng lọc
trước sinh

a. Di truyền y học tư
vấn: là mộ ĩn
ực
chẩn
n
y ny
họ ìn
n
n ơ
sở nh ng thành tựu v

+ Un
ị tật bẩ s n …
di truy n n
i và di
- GV: Việc sử dụng thu c trừ sâu, ch t diệt cỏ ch t truy n y học.
sn
ởn
ộn ến
ng
- Nhiệm vụ:
n
ế nào?
Chẩn
n
Nguyên nhân dẫn ến ô nhiễ
n ớc, không
cung c p thông tin v
…
ườ

ệ : Trươ

M

Tru

22


Trường THPT Trị An

C
truy n?

Sáng kiến kinh nghiệm

ể gi m bớt gánh nặng di kh năn
ắc các loại
bệnh di truy n ở
i
con của
a ìn
- S ọc tr l i
ệnh này, từ
+ Tạ
ng sạch
cho l i khuyên trong
+
n di truy n và sàng lọ
ớc sinh
việc kế
n sn ẻ
ể phòng và hạn chế
+ Liệu pháp gen
hậu qu x u ở i sau.
- GV: Nêu các biện pháp làm sạ
ng
- S

n

ọc SGK tr l i

n di truy n là hình thứ n
Tại sao cần ph
n di truy n ?

ế nào ?

n
ể
n có kết qu các chuyên gia di - Kỹ thuật: chẩn
n
ệnh, xây dựng
truy n học cần làm gì?
ph hệ n
i bệnh,
- S ọc SGK tr l i:
chẩn
n ớc sinh.
- GV: Giới thiệu một s ĩ
ậ
ợc sử dụng chẩn
n
y n dựa vào kênh hình minh họa
b. Xét nghiệ trước
sinh:
* GV: dựa vào kênh hình HS quan sát mô t từng
Là xét nghiệm phân
ớc của p ơn

chọc dò dịch i và sinh
tích NST, ADN xem
thiết tua nhau thai.
thai nhi có bị bệnh di
truy n hay không.

- Phương pháp:
+ Chọc dò dịch i
+ Sinh thiết tua nhau
thai
3. Liệu pháp gen- kĩ
thuật của tương ai
** P
ườ

ơn
ệ : Trươ

chọc dò dịch i :
M

Tru

- Liệu pháp gen là việc
ch a trị các bệnh di
23


Trường THPT Trị An

+ Dùn
nghiệ

Sáng kiến kinh nghiệm

ơ
e

a 10-20 ml dịch i vào ng truy n b ng cách phục
ể tách riêng tế bào phôi
hồi chứ năn ủa các
+ Nuôi c y các tế bào phôi, sau vài tuần làm tiêu gen bị ột biến.
b n phân tích xem thai có bị bệnh di truy n không - Liệu pháp gen gồm 2
+ Phân tích hoá sinh (ADN) dịch i và tế bào phôi biện pháp:
xem thai có bị bệnh DT không.

+
a ổ sung
en n
ơ ể
n
i bệnh
+ Thay thế gen
bệnh b ng gen lành.
- V nguyên tắc là kỹ
thuật chuyển gen
- Quy trình:
(1) Tách tế
ột
biến ra khỏi bệnh nhân

** PP sinh thiết tua nhau thai :
+ Dùng ng nhỏ ể tách tua nhau thai
+ Làm tiêu b n phân tích NST

(2) Các b n sao bình
ng của en ột
biến
ợc gài vào
virut rồ
a
tế
ột biến ở trên
(3) Chọn các dòng tế
bào có gen bình
ng lắ
n
ay
thế
en ột biến
rồ
a ở lạ n
i
bệnh.

- Một s
ăn ặp
* GV kiểm tra kiến thức bài 20 nhắc lạ
ớc ph i: vi rut có thể gây
của công nghệ en ọc mục I.3

ỏng các gen khác
- GV: Liệu pháp gen là gì ? tầm quan trọng và (không chèn gen lành
vào vị trí của gen v n
triển vọng của liệu pháp gen
có trên NST)
+ Mở ra triển vọng ch a bện n
ởn
i
II. Một s vấn đề xã
- GV: Quy trình liệu pháp gen gồm m y ớc
hội của di truyền học
- HS quan sát hình tr l i
1. T
ộng xã hội
ườ

ệ : Trươ

M

Tru

24


Trường THPT Trị An

Sáng kiến kinh nghiệm

của việc giải mã bộ

e
ười
Việc gi i mã bộ gen
n
i ngoài nh ng
tích cự
n e ại
ũn
x t hiện
nhi u v n tâm lý xã
hội
2. Vấ ề phát sinh
Hoạt động 2 (15ph t) Tìm hiểu một s vấn đề do công nghệ gen và
công nghệ tế bào
xã hội của di truyền học
GV: Nh ng thành tựu của di truy n học có mang
ến nh ng lo ngạ n
nn
i hay không?
S n

n ứ

ụ

.1

ệ ứn ụn
n n ệ en
y an n

n ạ ì?
S

ọc II.2

n n ệ ế

- Phát tán gen kháng
thu c sang VSV gây
bệnh.
- An toàn sức khoẻ
ch
nn
i khi sử
dụng thực phẩm biến
ổi gen.

Phát tán gen kháng thu c
sang VSV gây bệnh.

thực phẩm biến đổi gen
ườ

ệ : Trươ

M

Tru

25