skkn sử dụng kiến thức liên môn trong dạy sinh học lớp 9 bài ô nhiễm môi trường

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: “Sử dụng kiến thức liên môn tích hợp giáo dục môi trường
trong môn sinh hoc 9- Bài: Ô nhiễm môi trường”
Lĩnh vực áp dụng: Giảng dạy môn Hóa học, Sinh học.
Tác giả:
Họ và tên: Phạm Thu Trang

Nam (nữ): Nữ

- Ngày/tháng/năm sinh: 03/12/1979
- Trình độ chuyên môn: Đại Học
- Chức vụ: Tổ phó tổ khoa học tự nhiên
- Đơn vị: Trường THCS Thái Học
- Điện thoại: 01683.140.679
Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Trường THCS Thái Học- ĐT:03203.882.705
Đơn vị áp dụng sáng kiến lần đầu: Trường THCS Thái Học
Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: Máy tính, máy chiếu, máy ảnh
Thời gian áp dụng sáng kiến lần đầu: Năm học 2013- 2014.
HỌ TÊN TÁC GIẢ
(KÝ TÊN)

XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN ĐƠN VỊ
ÁP DỤNG SÁNG KIẾN

Phạm Thu Trang

1


TÓM TẮT NỘI SÁNG KIẾN
Dạy học “tích hợp, liên môn” nhằm phát triển năng lực học sinh là chiến

lược hàng đầu của giáo dục Việt Nam hiện nay. Dạy học “tích hợp, liên môn”
trong mối quan hệ với các môn học khác cho phép làm sáng tỏ các kiến thức bộ
môn thông qua nhiều môn học. Xuất phát từ lý do trên, bắt đầu từ năm học
2013- 2014, tôi mạnh dạn nghiên cứu sáng kiến “Sử dụng kiến thức liên môn,
tích hợp giáo dục môi trường trong môn sinh hoc 9- Bài: Ô nhiễm môi trường” .
Ngay từ khi áp dụng sáng kiến này tôi nhận thấy các tiết học sôi động hơn, học
sinh thích thú, tò mò, yêu thích bộ môn hơn. Và đặc biệt các tiết học sự chuẩn
bị của học sinh, chủ động hơn, sáng tạo hơn, tích cực tìm tòi kiến thức hơn.
Không khí học tập sôi nổi hơn, điều này thực sự mang lại hiệu quả rõ rệt cho
việc học tập, lĩnh hội kiến thức của học sinh.
Tôi thấy có thể áp dụng sáng kiến này trong tất cả các bài dạy liên quan
đến giáo dục môi trường với đối tượng học sinh ở các trường phổ thông. Bởi
lợi ích từ sáng kiến này mang lại rất nhiều:
Thứ nhất, sáng kiến “Sử dụng kiến thức liên môn tích hợp giáo dục môi
trường trong môn sinh hoc 9- Bài: Ô nhiễm môi trường” làm thay đổi cả người
dạy và người học. Nó có tác dụng gắn kết giáo viên trong mối quan hệ tương
tác giữa giáo viên với giáo viên, giữa giáo viên với học sinh để đạt được mục
đích chiếm lĩnh tri thức.
Thứ hai, hiệu quả dạy học cao hơn vì giáo viên sáng tạo hơn trong việc
chuẩn bị nội dung và thiết kế các hoạt động dạy học. Học sinh vận dụng linh
hoạt kiến thức vào thực tế đời sống, qua đó các em có ý thức tự học, chủ động,
sáng tạo phát triển thể chất, trí tuệ và rèn luyện để trở thành con người năng
động, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.
Thứ ba, mang lại lợi ích kinh tế cho gia đình và xã hội (tái sử dụng phế
liệu để làm ra sản phẩm mới thiết thực cho cuộc sống, giảm thiểu ô nhiễm môi
trường).
2


Thứ tư, các em thêm yêu quê hương đất nước, thân thiện với môi trường

từ đó thúc đẩy các em có ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy các giá trị mà
thiên nhiên mang lại.
Thứ năm, khai thác được triệt để sự sáng tạo của học sinh, những phát
minh, sáng chế hay ý tưởng của HS về khoa học sử lý rác thải, khí thải… ngày
càng thiết thực và hiệu quả hơn.
Tuy nhiên để vận dụng đề tài hiệu quả cần một số điều kiện: Giáo viên
lập kế hoạch giảng dạy hợp lí, giao nhiệm vụ học tập cho học sinh chuẩn bị
trước khi vào bài học. Học sinh cần chấp hành tốt nhiệm vụ và có thái độ hợp
tác trong học tập. Cần có phương tiện dạy học hiện đại: Máy tính kết nối
internet, máy chiếu….Trong quá trình áp dụng sáng kiến, tôi sử dụng các
phương pháp: Phương pháp đối thoại, phương pháp nghiên cứu, phương pháp
dự giờ thăm lớp, phương pháp kiểm tra đánh giá và khảo sát học sinh.
Để sáng kiến này được nhân rộng tôi đề nghị các cấp quản lí đầu tư
nhiều hơn nữa cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại: Máy tính nối
mạng Internet, máy chiếu… Ngoài ra các cấp quản lí cần xây dựng, bồi dưỡng
đội ngũ cốt cán về đổi mới phương pháp dạy học, cần thường xuyên tổ chức
các buổi tập huấn về phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin
vào dạy học nhằm nâng cao trình độ, chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên.
Sáng kiến kinh nghiệm mà tôi đã nghiên cứu có thể còn mở rộng thêm ở
nhiều bài và các bộ môn khác. Rất mong nhận được sự góp ý chân thành của
các bạn đồng nghiệp.
Tôi xin trân trọng cảm ơn !

3


MÔ TẢ SÁNG KIẾN
1 . Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến.
Trước đây do phương pháp dạy học truyền thống phần lớn là theo quan
điểm tiếp cận nội dung, thiết kế bài dạy nặng về lý thuyết nên không phát huy

được tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Chính vì vậy phương pháp này còn
nhiều hạn chế: Quá nặng về phân tích lý thuyết, thiếu vận dụng thực tiễn, thiếu
và yếu trong phát triển kỹ năng thực hành và kỹ năng giao tiếp cho học sinh.
Hiện nay cùng với xu thế đổi mới về giáo dục tại Việt Nam, phương
pháp dạy học tích hợp, liên môn theo định hướng phát triển năng lực của học
sinh mang lại hiệu quả cao trong dạy và học. Vận dụng dạy học tích hợp, liên
môn để nhằm hướng đến mục đích tạo cơ hội cho hoạt động dạy học theo định
hướng phát triển năng lực của học sinh. Không những thế, sự gắn kết giữa
giáo viên và học sinh chặt chẽ hơn. Cách dạy học tích hợp, liên môn hướng
đến hình thành các năng lực học tập, đặc biệt năng lực hoạt động của học sinh.
Nó sẽ tạo cơ hội cho người học được học tập một cách toàn diện hơn, không
chỉ là kiến thức lí thuyết mà còn học năng lực ứng dụng các kiến thức đó vào
thực tiễn. Vì thế, nội dung dạy học có tính “động” hơn, người học tích cực, linh
hoạt và sáng tạo hơn.
Vì vậy tôi tập trung nghiên cứu sáng kiến: “Sử dụng kiến thức liên môn
tích hợp giáo dục môi trường trong môn sinh hoc 9- Bài: Ô nhiễm môi trường”
2. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
+ Giáo viên, học sinh
+ Máy tính, máy chiếu, máy ảnh, SGK
1.2. Cách thức tổ chức dạy học
* Quy trình thực hiện:
- Nghiên cứu nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường.
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và nội dung của bài làm cơ sở xây dựng nội dung
cần tích hợp liên môn. Từ đó có cách nhìn tổng quan về tình hình giáo dục môi
trường ở nhà trường trong dạy học bộ môn Sinh học.
- Đề xuất phương án tích hợp một số nội dung đã lựa chọn vào bài cụ thể.
4


- Thực nghiệm sư phạm để kiểm định tính khả thi cũng như hiệu quả của việc

tích hợp, liên môn giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy học.
+ Trong giảng dạy thực hiện các bước lên lớp theo quy định. Đảm bảo
mục tiêu theo định hướng phát triển năng lực của học sinh.
+ Trong tiết học trước, phần hướng dẫn về nhà tôi đã tổ chức định hướng
chia học sinh thành 3 nhóm. Yêu cầu vận dụng kiến thức, kĩ năng của bộ môn
Hóa học, Sinh học, Toán học, Vật lí, Địa lí, Lịch sử, Tin học, Mĩ thuật, Ngữ
văn, GDCD, Âm nhạc để báo cáo sản phẩm tìm hiểu về các tác nhân gây ô
nhiễm môi trường.
+ Gợi ý học sinh mỗi nhóm có cách làm khác nhau:
Nhóm 1: Sưu tầm tranh, ảnh, thu thập thông tin trên mạng internet
Nhóm 2:Viết bài văn nghị luận về thực trạng ô nhiễm môi trường hiện nay ở
địa phương em.Nêu biện pháp hạn chế ô nhiễm môi trường.
Nhóm 3: Sử dụng kiến thức môn Mĩ Thuật để vẽ tranh chủ đề về môi trường.
Nhóm 4: Sưu tầm một số bài hát với chủ đề môi trường.
+ Với cách làm này có tác dụng tích cực trong việc tổ chức hoạt động
nhóm học sinh. Giúp học sinh có ý thức trách nhiệm với nhiệm vụ được giao,
các em hiểu về môi trường và thêm yêu môi trường hơn.
+ Trong giảng dạy, hoạt động học tập diễn ra sôi nổi, chất lượng giờ dạy tốt
hơn, học sinh nắm bài sâu hơn.
* Kết quả:
Nhóm 1: Trình bày trên giấy A4 in từ file soạn thảo trên Microsoft office
word.

5


HS sử dụng kiến thức Sinh học, Tin học, Lịch sử, Địa lí, Hóa học, GDCD... để báo
cáo.

Nhóm 2: Sử dụng kiến thức Ngữ văn 8, 9, Địa lí, Hóa học,Sinh học, GDCD để

trình bày một bài văn nghị luận về môi trường.

Sản phẩm của học sinh sau khi học bài ô nhiễm môi trường
Nhóm 3: Vận dụng kiến thức môn Mĩ thuật, Sinh học, Địa lí, Hóa học để vẽ
trên giấy A3 hoặc A4. Thuyết trình trước lớp về ý tưởng vẽ tranh.

Vì môi trường xanh, sạch, đẹp

Nhày máy Nhôm Đông Á thải chất thải độc hại
gây ô nhiễm môi trường.
6


Nhóm 4: Học sinh chuẩn bị trên đĩa CD 5 bài hát chủ đề về môi trường.

2. Cơ sở lí luận của vấn đề.
2.1. Khái niệm dạy học tích hợp.
“ Tích hợp là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống các kiến thức, khái
niệm các môn học khác nhau thành một nội dung thống nhất, dựa trên cơ sở các
mối quan hệ về lý luận và thực tiễn được đề cập trong các môn học đó”.
(Theo Giáo sư Dương Tiến Sỹ)
2.2. Thế nào là dạy học "tích hợp, liên môn"?
“ Dạy học tích hợp, liên môn là dạy học phát triển năng lực của học sinh, đòi
hỏi giáo viên cần tăng cường yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức Tự nhiên và
kiến thức Xã hội vào giải quyết những vấn đề thực tiễn nhằm đáp ứng mục tiêu
dạy học”.
(Theo ông Nguyễn Xuân Thành - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học (Bộ GD-ĐT)
2.3. Ý nghĩa của tích hợp, liên môn trong dạy học Sinh học.
- Nghiên cứu Sinh học trong mối quan hệ với các khoa học khác cho phép làm
sáng tỏ các kiến thức Sinh học và bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng.

Các hệ thống “sống” có sự tác động của các quy luật lý, hoá, sinh nhưng nó
không làm mất đi quy tắc chung của các quy luật sinh học.
- Trong Sinh học, các phương pháp nghiên cứu Toán học, Lý học, Hoá học…
thâm nhập một cách rộng rãi nhưng chúng luôn tác động qua lại với nhau.
2.4. Giáo dục môi trường trong trường học
“Giáo dục môi trường là quá trình hình thành những nhận thức, hiểu biết về
mối quan hệ qua lại giữa con người với tự nhiên và xã hội bao quanh con
7


người. Hơn nữa, giáo dục môi trường cũng đòi hỏi hình thành ở người học khả
năng quyết định và những hành động liên quan tới chất lượng môi trường”.
(Theo Uỷ ban Giáo dục của IUCN năm 1970)
2.5. Nguyên tắc tích hợp liên môn Giáo dục môi trường vào các môn học
trong nhà trường.
- Tích hợp liên môn không làm thay đổi đặc trưng của môn học, không biến bài
học bộ môn thành bài học giáo dục môi trường.
- Phát huy cao độ các hoạt động nhận thức của học sinh và kinh nghiệm thực tế
các em đã có, vận dụng mọi khả năng để học sinh tiếp xúc với môi trường như
tăng cường hoạt động tham quan thiên nhiên, đi thực tế nghiên cứu…
- Chú ý kinh nghiệm thực tế và kỹ năng vận dụng vào cuộc sống.
- Tăng cường làm việc tập thể, hoạt động nhóm.
- Chú trọng khảo sát nghiên cứu.
3. Thực trạng của vấn đề
Từ năm học 2013- 2014, tiến hành khảo sát chất lượng học sinh khối 9 khi
chưa áp dụng tích hợp kiến thức liên môn vào bài học: “Ô nhiễm môi trường “
Kết quả khảo sát chất lượng như sau:

Lớp

SL

9A
9B

29
29

Giỏi
Khá
SL TL(%) SL TL(%)
5
17,2
11 37,9
4
13,8
9 31,1

Trung bình
SL TL(%)
9 31,1
10 34,4

Yếu
SL TL(%)
3 10,3
4 13,8

Kém
SL TL(%)

1 3,5
2 6,9

Không những thế tôi còn tiếp tục tìm hiểu học sinh qua phiếu thăm dò.
• Em hãy đánh dấu vào cột tương ứng theo ý kiến cá nhân
ST
T

Câu hỏi

1
2
3

Em có thích học môn Sinh học không?
Em có biết vì sao môi trường bị ô nhiễm không ?
Em có thích sưu tầm thông tin về ô nhiễm môi

4
5

trường không?
Em đã làm gì để hạn chế ô nhiễm môi trường?
Có những phát minh khoa học nào về hạn chế ô

Ý kiến
Có
Không

8

nhiễm môi trường mà em biết?
Căn cứ vào các số liệu thu được trong quá trình khảo sát, điều tra tôi có nhận
xét như sau:
* Về phía giáo viên
- Vấn đề sử dụng tích hợp, liên môn giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy học
đã vận dụng nhưng nội dung tích hợp còn hời hợt, thụ động và mang tính áp
đặt. Phương pháp truyền thụ kiến thức theo một chiều mà không đặt học sinh
vào đối tượng “trung tâm”, không phát huy được tinh thần tự học của học sinh.
- Tuy nhiên, đa số giáo viên được hỏi đều hưởng ứng với việc đưa giáo dục môi
trường vào giảng dạy trong nhà trường là cần thiết, các ý kiến trên cũng cho
thấy giáo viên hoàn toàn ủng hộ việc thực hiện giáo dục môi trường cho học
sinh trong nhà trường.
* Về phía học sinh
Thực trạng kiến thức môi trường và ý thức bảo vệ môi trường của HS:
- Sự hiểu biết và nhu cầu tìm hiểu về môi trường còn hạn chế.
- Một số học sinh đã có ý thức trong việc bảo vệ môi trường song vẫn còn
nhiều học sinh không muốn tham gia vào các hoạt động vệ sinh môi trường
như: Nhặt rác, vệ sinh sân trường. Cá biệt có em còn vất rác không đúng nơi
quy định.
- Một bộ phận lớn học sinh còn thụ động, phó mặc trước một môi trường tự
nhiên đang bị ô nhiễm. Một số học sinh tỏ ra không quan tâm trước hành động
gây ô nhiễm môi trường. Thái độ của nhiều học sinh khi đứng trước một môi
trường tự nhiên đang bị ô nhiễm hay trước một việc làm có nguy cơ gây ô
nhiễm còn chưa rõ ràng, dứt khoát.
4. Các giải pháp, biện pháp thực hiện
4.1. Đóng góp mới của SKKN
- Sáng kiến nghiên cứu “tích hợp, liên môn” nhằm phát triển năng lực của học
sinh qua nhiều môn học. Đồng thời sáng kiến đã đánh giá được những đặc điểm

9


cơ bản về thực trạng giáo dục môi trường trong nhà trường, làm sáng tỏ và hệ
thống hóa được những vấn đề lý luận của việc tích hợp, liên môn giáo dục bảo
vệ môi trường trong dạy học Sinh học. Xây dựng được nội dung, phương pháp
và hình thức tổ chức dạy học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy
học trong bộ môn Sinh học.
- Sáng kiến có tác động sâu sắc đến đối tượng học, kích thích các em học sinh
tham gia nghiên cứu khoa học đặc biệt trong lĩnh vực chống ô nhiễm môi
trường. Các em sẽ tích cực tái chế vật dụng một cách sáng tạo từ rác thải nhằm
tận dụng nguyên liệu, tiết kiệm chi phí và hạn chế ô nhiễm môi trường.

Học sinh lớp 9a làm chậu cây- Tái chế từ một phần vỏ chai cocacola

- Sáng kiến còn giúp cho các em học sinh có ý thức trách nhiệm cao hơn trong
việc bảo vệ môi trường.

Học sinh khối 9 tích cực tham gia bảo vệ môi trường.
4.2. Lựa chọn kiến thức liên môn, tích hợp vào bài dạy:
Tích hợp kiến thức môn Sinh học:
+ Sử dụng kiến thức Sinh học 9- Bài 53 “ Tác động của con người đối với ô
nhiễm môi trường”, kiến thức Sinh học lớp 6 nhắc lại vai trò của thực vật đối
với môi trường: Vai trò của thực vật - Tiết 57,58 " Vai trò của thực vật đối với
10


đời sống con người". Tìm hiểu sự tác động qua lại giữa sinh vật với sinh vật,
sinh vật với môi trường.
+ Môi trường bị thay đổi làm mất cân bằng sinh thái, gây tác hại tới đời sống

của con người và các sinh vật khác, qua đó hiểu rõ nguyên nhân tình trạng ô
nhiễm môi trường hiện nay và đưa ra biện pháp hạn chế ô nhiễm môi trường.
+ Tìm hiểu những bệnh do ô nhiễm môi trường gây ra cho con người và sinh
vật như các bệnh giun sán, sốt rét, bệnh ung thư, bệnh về đường hô hấp... và
biết cách phòng tránh bệnh tật (Sử dụng kiến thức sinh học 7- Động vật nguyên
sinh: Sử dụng kiến thức sinh học 8- Bài vệ sinh tiêu hóa, vệ sinh hô hấp..)
Tích hợp kiến thức môn Hóa học:
+ Sử dụng kiến thức Hóa học 8- Bài “Không khí – sự cháy”, Bài “Nước”
Kiến thức Hóa học 9- Bài “ Hợp chất của các bon”, Bài “ Nhiên liệu”…
+ Tìm hiểu các chất hóa học phân hủy trong môi trường làm biến đổi hàm
lượng khí. Các khí CO2, CH4, CFC, SO2, NxOy ... trong không khí tăng lên gây
hiệu ứng nhà kinh, gây mưa axit ... và độ PH trong đất giảm. Các chất độc hóa
học hòa tan trong nước, ngấm sâu trong đất làm ảnh hưởng lớn đến sự phát
triển của sinh vật cũng như cuộc sống của con người.

Tác hại của mưa axit

Tích hợp kiến thức môn Địa lí:
Sử dụng kiến thức Chương II môn địa lí 7- Các môi trường Địa lí và hoạt động
kinh tế của con người. Học sinh tích hợp được thực trạng môi trường ở Việt
Nam và trên thế giới.

11


Tìm hiểu những nơi biết hạn chế sự ô nhiễm môi trường và các địa danh có môi
trường bị ô nhiễm. Tìm hiểu sự biến đổi của các chất trong môi trường, ảnh
hưởng của các yếu tố tới thành phần của môi trường.
Tích hợp kiến thức môn Giáo dục công dân:
+ Có ý thức bảo vệ môi trường, phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động trong

việc bảo vệ môi trường. Có thái độ thân thiện với môi trường.
+ Phát huy tinh thần đoàn kết, có thái độ hợp tác trong học tập.
+ Tìm hiểu nội dung cơ bản của Luật Bảo vệ môi trường ở Việt Nam, đồng thời
hiểu được trách nhiệm của mỗi người trong cộng đồng đối với việc chấp hành
Luật Bảo vệ môi trường ở Việt Nam.
Tích hợp kiến thức môn Vật lí:
+ Tìm hiểu thành phần Vật lí trong môi trường sẽ bị biến đổi như: Nhiệt độ
tăng hay giảm, thể tích các khí có trong môi trường.
Tìm hiểu ảnh hưởng của tiếng ồn và ánh sáng gây ô nhiễm môi trường.
Tích hợp kiến thức môn Mĩ thuật:
+ Tìm hiểu một số cảnh đẹp của Việt Nam và cảnh đẹp của thế giới.

Môi trường xanh- sạch- đẹp

+ Sử dụng kiến thức môn Mỹ thuật để vẽ tranh cổ động cho chiến dịch bảo vệ
môi trường.

12


Tranh cổ động của học sinh trường THCS A
Tích hợp kiến thức môn Âm nhạc:
Sưu tầm bài hát về môi trường có giá trị tuyên truyền trong học đường: Bài hát
“ Em vẽ mùa hè xanh, Tiếng hát môi trường, Âm vang Việt Nam xanh…
Tích hợp kiến thức môn Ngữ văn:
+ Sử dụng kiến thức nghị luận xã hội về vấn đề ô nhiễm môi trường. Vận dụng
kiến thức môn Ngữ văn 8, 9. Viết bài thu hoạch thực trạng ô nhiễm môi trường
địa phương.
Tích hợp kiến thức môn Lịch sử:
Chuẩn bị nội dung tích hợp với môn Lịch sử lớp 9: Chương VI - Việt Nam từ

năm 1954 đến năm 1975, bài 28: Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu
tranh chống đế quốc Mĩ và chính quyền Sài Gòn ở miền Nam ( 1954 - 1965)
Thông tin liên quan: Trong 10 năm, từ 1961 đến 1971, trong chiến tranh Việt
Nam, quân đội Mỹ đã rải hơn 18,2 triệu gallon chất độc da cam xuống hơn
10% diện tích đất ở miền Nam Việt Nam, làm nhiễm độc và tàn phá hàng triệu
hécta rừng và đất nông nghiệp. Hóa chất này gây hậu quả trầm trọng cho tính
mạng, sức khỏe của nhiều người Việt, thậm chí nhiều thế hệ sinh ra sau chiến
tranh còn phải hứng chịu.
Hiện nay, khoảng 4,8 triệu người Việt Nam bị nhiễm chất độc da cam/dioxin,
sống tập trung tại các tỉnh dọc đường Trường Sơn thuộc các tỉnh Quảng Trị,
Quảng Bình, Hà Tĩnh …và biên giới với Campuchia.
13


Hậu quả: Chất da cam/điôxin đã có ảnh hưởng về di truyền, gây ra tình
trạng sẩy thai, lưu thai hoặc có con bị dị tật bẩm sinh ở phụ nữ bị nhiễm đioxin.
Chất độc da cam/điôxin thể gây ảnh hưởng đến trên 100 năm. Số người bị ảnh
hưởng không chỉ dừng ở 4,8 triệu người mà có thể là hàng chục triệu người.
Tích hợp kiến thức môn tin học:
+ Sử dụng công nghệ thông tin sinh truy cập một số Webside để tìm hiểu kiến
thức về ô nhiễm môi trường.
4.3. Bài dạy minh họa
Tiết 58- Bài 54.

Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG

I. Mục tiêu dạy học
1. Kiến thức
- Học sinh có hệ thống kiến thức cơ bản về môi trường và bảo vệ môi trường:
- Trình bày được khái niệm cơ bản “Ô nhiễm môi trường”

- HS hiểu được các nguyên nhân chính gây ô nhiễm và tác hại của việc ô nhiễm
môi trường làm cho khí hậu bị biến đổi.
- Nêu được một số tác nhân gây ô nhiễm môi trường: Các khí công nghiệp,
thuốc trừ sâu, chất độc hóa học.
- Nêu được hậu quả của ô nhiễm ảnh hưởng tới sức khoẻ và gây ra nhều bệnh
tật cho con người và sinh vật.
- Hiểu được hiệu quả của việc phát triển môi trường bền vững, qua đó nâng cao
ý thức bảo vệ môi trường.
- Giải thích được một số nguyên nhân cơ bản gây nên sự ô nhiễm môi trường
và hậu quả của ô nhiễm môi trường đối với đời sống kinh tế xã hội.
- Phân tích được thành phần, đặc điểm và tính chất của môi trường, vai trò của
việc hạn chế ô nhiễm môi trường.
- Xác định vai trò của con người trong việc bảo vệ môi trường.
2. Kĩ năng
Rèn kỹ năng thu thập và xử lý thông tin; kỹ năng phân tích, so sánh, tổng hợp;
kỹ năng phát triển kế hoạch hành động; kỹ năng làm việc theo nhóm.
14


3. Thái độ
- Có ý thức giữ gìn, bảo vệ môi trường, thân thiện với môi trường.
- Lên án, phê phán các hành động làm ô nhiễm môi trường.
- Thái độ tự giác, tích cực học tập.
4. Định hướng phát triển năng lực
- Năng lực tự học: Học sinh tự tìm hiểu thông tin trong sách, báo và nhiều
nguồn tư liệu khác nhau để hiểu rõ thế nào là ô nhiễm môi trường, các tác nhân
gây ô nhiễm môi trường hiện nay.
- Năng lực giải quyết vấn đề: Học sinh tích hợp kiến thức đã được học để giải
quyết tình huống mà giáo viên yêu cầu, đưa ra những giải pháp thiết thực nhằm
hạn chế ô nhiễm môi trường.

- Học sinh vận dụng kiến thức các môn học Sinh học, Hóa học, Vật lý… để giải
quyết tình huống trong bài ô nhiễm môi trường.
- Năng lực sáng tạo: HS hiểu rõ các tác nhân gây ô nhiễm môi trừng, tự tìm ra
những giải pháp mới hoặc những giả thuyết, ý tưởng nhằm khắc phục tình trạng
ô nhiễm môi trường hiện nay.
- Năng lực hợp tác: Các em có thể hình thành nhóm để giải quyết một số tình
huống mà giáo viên yêu cầu ví dụ: Thảo luận nhóm, vẽ tranh cổ động hoặc viết
bài tuyên truyền về bảo vệ môi trường...
- Năng lực giao tiếp được: HS được trình bày, được trao đổi với các bạn trong
lớp, trao đổi với giáo viên về vấn đề môi trường hiện nay.
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ: HS lựa chọn ngôn ngữ ứng xử trong giờ học
cũng như trong bài viết, bài vẽ về môi trường.
- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin: HS chủ động khai thác thông tin trên
internet, trên báo điện tử, …để vận dụng giải quyết những tình huống về bảo vệ
môi trường.
II. Phương tiện dạy học
GV:- Nội dung tích hợp, liên môn.
- Tranh ảnh về tài nguyên thiên nhiên.
- Thông tin, tranh ảnh ô nhiễm môi trường.
15


- Trang thiết bị/Đồ dùng dạy học liên quan đến CNTT:
+ Máy tính, phần mềm tạo sơ đồ tưu duy.
+ Máy chiếu
+ Sách giáo khoa, sách giáo viên.
HS:

- Chuẩn bị nội dung tích hợp, liên môn
- Tranh ảnh về tài nguyên thiên nhiên và môi trường.

III. Phương pháp
- Phương pháp nêu vấn đề
- Phương pháp đàm thoại
- Phương pháp thuyết trình
- Phương pháp làm việc nhóm
- Phương pháp dạy học tích cực
IV. Tiến trình dạy học
1. Tổ chức lớp:
2. Kiểm tra bài cũ:
HS1: Môi trường là gì? Có mấy loại môi trường?
HS2: Tác động của con người làm suy thoái môi trường tự nhiên như thế nào?
Em hãy nêu tác hại của những hoạt động đó với môi trường?
3. Bài mới
Đặt vấn đề: Như các em đã biết môi trường hiện nay đang được cả thế giới
quan tâm các nhà chức năng đang tìm mọi cách để có những tác động tích cực
vào môi trường tự nhiên làm giảm thiểu ô nhiêm môi trường. Vậy bản thân mỗi
chúng ta hiểu thế nào là ô nhiễm môi trường? Nguyên nhân gây ô nhiễm môi
trường trường là gì? Hậu quả của ô nhiễm môi trường như thế nào? Bài học
hôm nay các em sẽ được sử dụng kiến thức của nhiều môn học để giải quyết
vấn đề trên.

16


IV. Củng cố:
GV: Chiếu sơ đồ tư duy chốt lại kiến thức và định hướng nhiệm vụ chuẩn bị
bài sau: Nghiên cứu phần III. Hạn chế ô nhiễm môi trường.
Nhóm 3. Đại diện nhóm 3 trình bày ý tưởng bài vẽ và thuyết trình trước lớp.
HS: Sử dụng kiến thức môn Mĩ thuật, môn GDCD, môn Sinh học, môn Ngữ

văn trình bày ý tưởng bài vẽ .(HS thuyết trình tranh vẽ nhà máy Nhôm đông Á
xả chất thải ra môi trường gây ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước…)
Nhóm 2: Trình bày bài viết: Ở địa phương em vấn đề ô nhiễm môi trường hiện
nay diễn ra như thế nào? Nêu nguyên nhân và tác hại của ô nhiễm môi
trường?
HS: Vận dụng kiến thức Ngữ văn, Hóa học, Sinh học, Tin học, để tìm hiểu ô
nhiễm môi trường ở địa phương.
Đại diện nhóm 2 lên trình bày bài. Nhóm khác nhận xét, góp ý.

17


Hoạt động học tập trong giờ Sinh Học 9

Kết quả đánh giá sau giờ học Sinh 9

Nhóm 1: Sưu tầm tranh, ảnh. Thu thập thông tin trên mạng internet.
GV: Yêu cầu HS Chiếu một số hình ảnh minh họa trước lớp.

HS: Vận dụng kiến thức Ngữ văn, Mĩ thuật, Hóa học, Sinh học, Tin học, để tìm
hiểu ô nhiễm môi trường ở địa phương.
Đại diện nhóm lên trình chiếu. Cả lớp quan sát hình ảnh và nhận xét.
1/ Hiện tượng xả rác thải, nước thải sinh hoạt ra môi trường.

Chất thải gây ô nhiễm thôn, xóm tại Xã Văn Đức- Huyện A - Hải
Dương.
2/ Hiện tượng khai thác đất sét trắng gây bụi khí, ô nhiễm môi trường, gây ô
nhiễm tiếng ồn…

18

Hiện trường vụ khai thác đất tại phường Cộng Hòa – Huyện A
3/ Hiện tượng xả chất thải công nghiệp làm ô nhiễm môi trường nước và môi
trường đất tại nhà máy Nhôm Đông Á: Xã Tân Dân – Huyện A.

Chất độc hóa học tan trong nước- Nước thải nhà máy Nhôm Đông Á
4/ Hiện tượng thải khí công nghiệp gây ô nhiễm môi trường tại nhà máy
nhiệt điện Phả Lại- Chí Linh- Hải Dương.

19


Khí thải của nhà máy nhiệt điện Phả Lại - TX Chí Linh - Hải Dương.
GV: Yêu cầu HS về nhà tìm hiểu thêm một số tình trạng ô nhiễm môi trường

tại địa phương em.
5/ Hiện tượng ô nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm ánh sáng diễn ra thừng xuyên, đặc
biệt vào các dịp tết. Dựa vào kiến thức vật lý 7 HS tìm hiểu nhiễm tiếng ồn, ô
nhiễm ánh sáng

Ô nhiễm tiếng ồn
Ô nhiễm ánh sáng
Nhóm 4:Trình bày một bài hát về môi trường mà em yêu thích.
HS: Nhóm 5 em học sinh lên hát bài: Em vẽ môi trường màu xanh- Nhạc và
lời: Phạm Trưởng
V. Hướng dẫn học bài ở nhà
20

- Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3, 4 SGK trang 165.
- Chuẩn bị giờ sau:
Nhóm 1: Vẽ tranh tuyên truyền biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường.
Nhóm 2: Viết bài văn nghị luận sử dụng kiến thức môn Ngữ văn 8,9 bài giờ trái
đất, môn Hóa học 8, địa lí, GDCD 8 viết về ảnh hưởng của khí CO 2 đến môi
trường. Nêu biện pháp khắc phục tác hại của CO2.
5. Kết quả đạt được:
* Tiến hành thực nghiệm lớp 9A: 29 học sinh và 9B: 29 học sinh .
Với hình thức đánh giá trên cùng nội dung giống nhau.
A. Ra đề kiểm tra đánh giá học sinh sau khi học bài “Ô nhiễm môi trường”
Trường THCS A
Họ và tên:……………...
Lớp:................

Đề khảo sát giữa kì II
Môn: Sinh học 9
Năm học 2013- 2014

Điểm

Lời phê của giáo viên

CÂU HỎI

I. Trắc nghiệm( 3 điểm)
Hãy khoanh tròn vào phương án đúng nhất:
Câu 1: Tác động của con người làm suy thoái môi trường tự nhiên là gì?
a. Phá huỷ thảm thực vật

b. Tạo giống cây trồng mới

c. Săn bắn nhiều loài động vật

d. Phục hồi và trồng rừng mới

Câu 2: Các tác nhân gây ô nhiễm môi trường là:
a. Các chất khí thải từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt
b. Chất độc hoá học và hoá chất bảo vệ thực vật
c. Chất phóng xạ và các chất thải rắn
d. Cả a, b và c
Câu 3: Các chất CO, CO2, SO2 và NO2 là. Chất khí chủ yếu gây mưa axit là:
a. Các chất CO, CO2
b. Các chất CO2, SO2
c. Các chất SO2 và NO2
21


d. Các chất CO2, SO2
Câu 4: Vì sao không nên nhập các linh kiện điện tử về Việt Nam?
a. Khó mua
b. Gây ô nhiễm môi trường
c. Giá thành thấp
d. Hay hỏng
Câu 5: Để hạn chế ô nhiễm môi trường nước cần phải:
a. Xây dung cac khu xử lí nước thải công nghiệp và sinh hoạt
b. Thu gom, chôn lấp và xử lí rác thải đúng cách
c. Giáo dục và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho mọi người
d. Cả a, b và c.
Câu 6: Ô nhiễm môi trường là hiện tượng nào sau đây?
a. Hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất vật lí, hoá

học và sinh học của môi trường bị thay đổi.
b. Hiện tượng con người dùng lửa để nấu chín thức ăn và săn bắn động vật đã
gây cháy rừng
c. Hiện tượng con người lấy đất rừng để định cư và chăn nuôi, trồng trọt.
d. Hiện tượng vật dữ săn đuổi con mồi để làm thức ăn.
II. Tự luận(( 7 điểm)
Câu 1: (4,0 điểm)
Hoạt động chặt phá rừng bừa bãi và gây cháy rừng sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm
trọng.Theo em đó là những hậu quả gì?
Câu 2: (3,0 điểm)
Kể tên những tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm môi trường? Để khắc phục hạn chế
môi trường bị ô nhiễm cần có những biện pháp như thế nào?
B. Viết bài thu hoạch
HS sử dụng kiến thức Ngữ văn 8 bài: Thông tin về ngày trái đất năm 2000,
Ôn dịch thuốc lá, kết hợp với kiến thức Hóa học 8 bài: Không khí- sự cháy,
22


kiến thức Sinh học 9 bài: Ô nhiễm môi trường để viết bài chuẩn bị cho giờ
học sau.
Đề 1. Viết một bài thu hoạch về thực trạng ảnh hưởng của khí CO 2, tác hại của
khí CO2 đến môi trường.
Đề 2: Hiện nay môi trường ở địa phương em đang bị ô nhiễm. Hãy nêu những
biện pháp khắc phuc tình trạng trên.
* Kết quả thực nghiệm như sau:
+ Về mặt định lượng: Số lượng học sinh đạt điểm khá, giỏi tăng . Học sinh
trung bình, yếu, kém giảm đáng kể.
+ Về mặt định tính:
- Giờ dạy hiệu quả, lôi cuốn được nhiều học sinh tham gia.
-

Giáo viên tích cực tìm tòi kiến thức liên quan đến bài dạy.

-

Học sinh có cơ hội phát huy năng lực trong học tập, các em tự tin
hơn, hiểu bài sâu hơn và yêu thích môn học hơn.

5.1. Khi chưa áp dụng phương pháp dạy học tích hợp, liên môn:

Kết quả khảo sát chất lượng bài thu hoạch:
Lớp

SL

9A
9B

29
29

Giỏi
Khá
SL TL(%) SL TL(%)
5
17,2
11 37,9
4
13,8
9 31,1

Trung bình
SL TL(%)
9 31,1
10 34,4

Yếu
SL TL(%)
3 10,3
4 13,8

Kém
SL TL(%)
1 3,5
2 6,9

5.2.Sau khi áp dụng phương pháp dạy học tích hợp, liên môn:
Kết quả khảo sát chất lượng bài thu hoạch:

Lớp

SL

9A
9B

29
29

Giỏi

Khá
SL TL(%) SL TL(%)
9
31,1
11 37,9
7
24,1
8 27,6

Trung bình
SL TL(%)
7 24,1
10 34,5

Yếu
SL TL(%)
2 6,9
4 13,8

Kém
SL TL(%)
0 0
0 0

Kết quả khảo sát chất lượng giữa học kì II (kiểm tra độ bền kiến thức).

Lớp

SL

9A
9B

29
29

Giỏi
Khá
SL TL(%) SL TL(%)
10 34,5
13 44,8
7
24,1
10 34,5

Trung bình
SL TL(%)
5 17,2
9 31,1

Yếu
SL TL(%)
1 3,5
3 10,3

Kém
SL TL(%)
0 0
0 0

* Nhận xét:

23


So sánh kết quả đạt được khi chưa áp dụng phương pháp dạy học tích
hợp, liên môn với kết quả đạt được sau khi áp dụng phương pháp dạy học tích
hợp, liên môn (giữa học kì II) như sau:
Lớp 9A
- Tỉ lệ học sinh đạt giỏi lớp thực nghiệm từ 17,2 % lên 34,5%, tăng 17,3%.
- Tỉ lệ học sinh đạt khá từ 37,9% lên 44,8%, tăng 6,9%.
- Tỉ lệ học sinh đạt trung bình từ 31,1% xuống 17,4%, giảm 13,7%.
- Tỉ lệ học sinh đạt yếu từ 10,3% xuống 3,5%, giảm 6,8%.
- Tỉ lệ học sinh đạt kém từ 3,4 % xuống 0%, giảm 3,4%.
Lớp 9B
- Tỉ lệ học sinh đạt giỏi lớp thực nghiệm từ 13,8% lên 24,1%, tăng 10,3%.
- Tỉ lệ học sinh đạt khá từ 31,1% lên 34,5%, tăng 3,6%.
- Tỉ lệ học sinh đạt trung bình từ 34,4% xuống 31,1%, tăng 3,3%.
- Tỉ lệ học sinh đạt yếu từ 13,8% xuống 10,3%, giảm 3,5%.
- Tỉ lệ học sinh đạt kém từ 6,9% xuống 0%, giảm 6,9%.
3. Tự đánh giá:
3.1 . Thuận lợi
Thông qua kết quả thực tế cho thấy lớp thục nghiệm được áp dụng dạy
học tích hợp, liên môn chất lượng bộ môn được nâng cao hơn hẳn với lớp đối
chứng khi áp dụng phương pháp dạy học tích hợp, liên môn. Tỉ lệ học sinh đạt
giỏi, khá tăng cao, tỉ lệ học sinh yếu, kém giảm nhiều. Đề tài có tính khả thi, do
phương pháp dạy học tích hợp, liên môn tạo cho học sinh thoải mái hơn trong
giờ học, phát huy được năng lực học tập, tính sáng tạo của học sinh, kích thích
học sinh suy nghĩ tích cực hơn và rèn kỹ năng trình bày kiến thức theo một hệ
thống logic, giúp các em tự tin khi trình bày trước đám đông.

Sử dụng kiến thức tích hợp, liên môn vào giảng dạy có thể vận dụng phù
hợp với điều kiện cơ sở vật chất của các nhà trường hiện nay. Với nhiều môn
học khác, giáo viên và học sinh cũng có thể vận dụng phương pháp dạy học
tích hợp, liên môn phù hợp. Với phạm vi kiến thức về môi trường, học sinh
thấy rõ sự gắn bó mật thiết kiến thức giữa nhiều môn học và những mối quan
24


hệ qua lại giữa chúng. Điều đó giúp học sinh vận dụng và ghi nhớ kiến thức sâu
sắc hơn.
3.2: Hạn chế:
- Sáng kiến chỉ nghiên cứu áp dụng một số bài ở môn Sinh học 9 nên chưa thực
sự đánh giá hết được tính khả thi của nó một cách triệt để.
6. Điều kiện để sáng kiến được nhân rộng.
Với tính khả thi đã đạt được của sáng kiến hiện tại và trong những năm
tiếp theo tôi sẽ tiếp tục thực hiện phổ biến trong toàn bộ môn học và có thể
cùng chia sẻ với đồng nghiệp áp dụng rộng rãi ở các môn học khác.
Để vận dụng giảng dạy hiệu quả giáo viên phải có vốn kiến thức sâu,
rộng ở nhiều bộ môn, phải là người nhiệt tình, tâm huyết, tích cực tìm tòi, đỏi
mới phương pháp để đạt hiệu quả cao trong giảng dạy. Giáo viên còn cần biết
sử dụng nhiều phương tiện dạy học hiện đại như máy tính kết nối internet, máy
chiếu hình ảnh, video….

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận:
25