SKKN sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
TRƯỜNG THPT XUÂN THỌ


Mã số:…………………
(Do HĐKH Sở GD - ĐT ghi)

……………………………………..

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
“SƠ ĐỒ HỐ BÀI HỌC LỊCH SỬ NHẰM GĨP PHẦN CỦNG
CỐ, KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH LỚP 12”

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung
Tổ chuyên môn: Sử - Địa - GDCD
Lĩnh vực nghiên cứu:
- Quản lí giáo dục:
- Phương pháp dạy học bộ môn:
- Phương pháp giáo dục:
- Lĩnh vực khác:...............................

Có đính kèm:

Mơ hình

Phần mềm

Phim ảnh

Năm học: 2012 - 2013

Hiện vật khác


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN
- Họ và tên: Nguyễn Thành Trung
- Ngày, tháng, năm sinh: 18.08.1987
- Giới tính: Nữ
- Địa chỉ: Ấp Phượng Vỹ - Suối Cao – Xuân lộc – Đồng Nai
- Điện thoại: 0985 064 162
- Email:
- Chức vụ: Giáo viên
- Đơn vị công tác: Trường THPT Xuân Thọ
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
- Học vị cao nhất: Cử nhân
- Năm nhận bằng: 2009
- Chuyên ngành đào tạo: Sư phạm Lịch sử
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC
- Lĩnh vực chun mơn có kinh nghiệm: Dạy học mơn Lịch sử
- Số năm có kinh nghiệm: 3 năm
- Sáng kiến kinh nghiệm đã có trong thời gian gần đây:
+ Tạo hứng thú học tập lịch sử cho học sinh thông qua cách dẫn nhập bài học lịch sử - 2012

1

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung

Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

MỤC LỤC
Mục lục ............................................................................................................................ Trang 1
Lời giới thiệu ............................................................................................................................... 2
A. ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................................................ 3
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................... 4
2. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài ........................................................ 4
2.1 Thuận lợi ...................................................................................................................... 4
2.2 Khó Khăn ..................................................................................................................... 4
3. Mục đích chọn đề tài ......................................................................................................... 5
4. Nhiệm vụ của đề tài ........................................................................................................... 6
5. Phạm vi nghiên cứu đề tài ................................................................................................ 6
6. Phương pháp nghiên cứu đề tài ....................................................................................... 6
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ......................................................................................................... 7
1. Cơ sở lý luận ...................................................................................................................... 7
2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................................... 7
3. Thực trạng dạy – học bộ môn lịch sử tại trường THPT Xuân Thọ.............................. 8
3.1 Ưu điểm ....................................................................................................................... 8
3.2 Hạn chế ........................................................................................................................ 8
3.3 Điều tra cụ thể ............................................................................................................ 9
4. Giải pháp thực hiện sáng kiến “sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố,
khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12 ........................................................................ 10
4.1 Những yêu cầu đối với giáo viên và học sinh ......................................................... 10
4.2 Một số giải pháp thực hiện ...................................................................................... 10
5. Những kết quả đạt được sau khi áp dụng đề tài .......................................................... 14

6. Bài học kinh nghiệm ........................................................................................................ 15
C. KẾT LUẬN .......................................................................................................................... 16
1. Kết luận ............................................................................................................................ 16
2. Một số kiến nghị .............................................................................................................. 16
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................................... 18

2

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

LỜI GIỚI THIỆU
Lịch sử là môn học cung cấp cho học sinh những kiến thức phổ thông, cơ bản nhất, cần thiết
về lịch sử xã hội lồi người, giúp cho học sinh có thể hệ thống hoá, khái quát hoá những hiểu biết
căn bản nhất về lịch sử; đồng thời qua những bài học lịch sử, người giáo viên bên cạnh truyền đạt
những kiến thức sử học cho học sinh thì phải giáo dục tư tưởng tình cảm đúng đắn; rèn luyện cho
học sinh các kỹ năng cần thiết trong cuộc sống…
Môn lịch sử có nhiều khả năng bồi dưỡng tư duy (khắc hoạ biểu tượng lịch sử, hình thành
khái niệm lịch sử, hệ thống hoá các sự kiện lịch sử…); rèn luyện cho học sinh những kỹ năng có
thể áp dụng vào thực tiễn cuộc sống.
Cùng với các môn học khác, bộ môn lịch sử trong trường THPT góp phần bồi dưỡng cho
học sinh ý thức, trách nhiệm, tự giác tìm hiểu, khám phá khoa học; giáo dục lịng tự hào dân tộc,
tình yêu thiên nhiên, con người, tình yêu quê hương đất nước.
Vì vậy, có thể nói mơn học lịch sử là một bộ môn không thể thiếu trong các trường THPT.
Tuy nhiên, hiện nay việc dạy – học bộ môn lịch sử đang gặp nhiều vấn đề nan giải, nhất là đối với
việc học tập bộ môn lịch sử của học sinh khối 12 khi đây là một trong những môn có khả năng thi

tốt nghiệp THPT. Việc dạy – học lịch sử 12 hiện nay đang phải đứng trước những áp lực từ nhiều
phía: yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, sự xuống cấp chất lượng bộ môn và cả áp lực từ xã
hội, phụ huynh học sinh cũng như thi cử,…Chính vì thế, việc làm sao để học sinh khối 12 có thể
tiếp thu kiến thức trọng tâm bộ môn lịch sử một cách chủ động và khắc sâu được kiến thức là yêu
cầu đầu tiên đặt ra cho người giáo viên bộ môn. Sau thời gian giảng dạy tại trường THPT Xuân
Thọ, mặc dù chỉ mới được một thời gian ngắn (4 năm) nhưng trong suốt quá trình giảng dạy, tiếp
xúc với nhiều học sinh khác nhau và được sự chỉ bảo, giúp đỡ của các thầy cơ đồng nghiệp đi
trước, tơi cũng đúc kết cho mình một vài kinh nghiệm trong việc giảng dạy bộ môn lịch sử trong
trường THPT theo hướng tích cực hơn. Trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu có liên quan và qua
kinh nghiệm thực tế bản thân, tôi mạnh dạn đề xuất một yếu tố có thể góp phần giúp cho học sinh
có thể củng cố, khắc sâu nội dung bài học lịch sử một cách chủ động và nhẹ nhàng hơn, nhất là
đối với học sinh 12, đó là “Sơ đồ hố bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến
thức cho học sinh lớp 12”.
Trong quá trình thực hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình, tơi khơng tránh khỏi
những thiếu sót, mong nhận được sự góp ý từ q thầy cơ đồng nghiệp và tập thể sư phạm nhà
trường.
Tôi chân thành cảm ơn!

3

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
“SƠ ĐỒ HỐ BÀI HỌC LỊCH SỬ NHẰM GĨP PHẦN CỦNG
CỐ, KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH LỚP 12”

………………………………

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, việc dạy – học lịch sử đang thu hút sự quan tâm chú ý của toàn
xã hội. Tuy nhiên, trong hầu hết tất cả các trường học thuộc các cấp học mà nhất là cấp THPT, cả
thầy và trò dần gặp nhiều vấn đề khó khăn trong việc dạy – học bộ môn lịch sử. Một câu hỏi mà
các giáo viên luôn bâng khuâng là “làm thế nào để dạy tốt - học tốt môn lịch sử?”, “làm sao để
nâng cao chất lượng dạy học lịch sử?, làm sao để các em học sinh u thích mơn lịch sử và học
mơn lịch sử ngày càng có hiệu quả hơn?”.
Đặc biệt đối với học sinh 12, việc học tập bộ môn lịch sử là cả một vấn đề lớn khi đây là
một trong những mơn có thể các em sẽ phải thi tốt nghiệp THPT, trong khi đó các em đã bắt đầu
có định hướng cho ngành học trong tương lai, điều này đã tác động không nhỏ đến việc học tập
của các em, nhất là những học sinh không chọn khối C: Văn – Sử - Địa (mà số học sinh không
chọn khối này lại chiếm một tỷ lệ lớn ở hầu hết tất cả các trường THPT trên tồn quốc), vậy làm
sao để giúp học sinh 12 có thể nắm được kiến thức cơ bản, trọng tâm của bài học một cách chủ
động, nhẹ nhàng, không tạo sự uể oải, áp lực từ sự khơ khan, dài dịng của nội dung bài học lịch
sử nhằm giúp các em tự tin hơn trong kỳ thi tốt nghiệp THPT là một câu hỏi lớn mà bất kỳ giáo
viên nào dạy lịch sử 12 đều bâng khuâng, trăn trở. Có thể nói phương pháp dạy học bao giờ cũng
là yếu tố quan trọng nhất quyết định đến sự thành công hay thất bại của một tiết học, vấn đề quan
trọng là người giáo viên phải biết vận dụng phương pháp sao cho phù hợp với nội dung bài học
để mang lại hiệu quả cao trong hoạt động dạy – học lịch sử. Không phải cứ học sinh làm việc
nhiều, trả lời nhiều câu hỏi của giáo viên là đã có thể nắm được nội dung bài học, là phát huy
được tính tích cực, chủ động của học sinh; trên thực tế tính tích cực, chủ động tiếp thu kiến thức
của học sinh phải được phản ánh trên nhiều mặt từ sự tập trung chú ý theo dõi bài giảng đến suy
nghĩ, tiếp thu kiến thức, ghi chép hợp lý, tự điều khiển được quá trình nhận thức dưới sự hướng
dẫn của giáo viên bộ mơn.
Vì vậy, tơi nghĩ rằng để dạy tốt – học tốt bộ môn lịch sử THPT, giúp học sinh nắm vững
được kiến thức, nhất là đối với học sinh 12 thì khơng chỉ riêng việc các giáo viên áp dụng hợp lý
đổi mới phương pháp dạy học mà một vấn đề quan trọng đầu tiên yêu cầu đặt ra ở đây là giáo

viên làm sao có thể giúp các em đỡ được phần nào áp lực từ sự khơ khan, dài dịng vốn là đặc
trưng của bộ mơn lịch sử, từ đó dẫn đến hứng thú ham học hỏi, tìm tịi, khám phá của học sinh.
Có như vậy sẽ giúp học sinh chủ động hơn trong việc tiếp thu kiến thức. Tôi nghĩ việc người giáo
4

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

viên áp dụng thuần thục, hợp lý các phương pháp dạy học và có một cách tóm tắt được nội dung
bài học qua dạng sơ đồ hình học cơ bản thích hợp với nội dung bài học thì hiệu quả của tiết học
sử sẽ tăng lên rất nhiều. Sơ đồ nhằm cụ thể hoá nội dung sự kiện bằng những ký hiệu hình học
đơn giản, diễn tả một tổ chức cơ cấu xã hội, một chế độ chính trị, mối quan hệ giữa các sự kiện
lịch sử.
Trên cơ sở những luận cứ đó, tơi mạnh dạn đề xuất ý kiến của mình về việc “SƠ ĐỒ HỐ
BÀI HỌC LỊCH SỬ NHẰM GĨP PHẦN CỦNG CỐ, KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO
HỌC SINH LỚP 12”, lấy thực nghiệm trong chương III: VIỆT NAM TỪ NĂM 1945 ĐẾN
NĂM 1954, thuộc phần hai: Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 2000 của chương trình lịch
sử 12 – cơ bản.
Hy vọng với phần trình bày của tơi cũng góp phần làm phong phú thêm kho tàng kinh
nghiệm trong việc giảng dạy bộ môn lịch sử ở trường THPT, góp phần nâng cao hiệu quả của
việc dạy – học bộ mơn.
2. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài
2.1 Thuận lợi
Giáo viên bộ môn chúng tôi luôn cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình theo
hướng phát huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp dạy học như: ứng dụng
công nghệ thông tin, sử dụng dồ dùng trực quan, phương pháp giải quyết vấn đề, thuyết trình….

Tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm, hỗ trợ kiến thức cho nhau, thông qua hoạt động
này những học sinh yếu kém sẽ nhận được sự hướng dẫn của giáo viên và các học sinh khá giỏi,
học sinh sẽ nắm chắc kiến thức và hiểu sâu hơn về bản chất của sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch
sử.
Trường là trường mới, cơ sở vật chất tương đối đáp ứng đầy đủ cho việc dạy – học bộ mơn
như hệ thống phịng máy chiếu, tranh ảnh, tư liệu, tập bản đồ…
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên kết hợp và khai thác triệt để các đồ dùng và phương
tiện dạy học như tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, mơ hình, ứng dụng cơng nghệ thơng tin…
Đa số học sinh có chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi giáo viên đặt ra,
một số em có chuẩn bị bài mới ở nhà, tham gia tích cực trong việc thảo luận nhóm và đạt hiệu
quả cao trong q trình lĩnh hội kiến thức
Đồng thời, hiện nay, phương tiện thông tin rất gần, rất phổ biến đó chính là Internet, giáo
viên và học sinh đều có thể dễ dàng tìm hiểu nhiều thông tin lịch sử thú vị liên quan đến bài học
lịch sử.
2.2. Khó khăn
Do xu thế phát triển của xã hội hiện nay đã tạo tâm lý cho đa phần học sinh và kể cả phụ
huynh thường xem bộ môn lịch sử trong trường phổ thông là môn phụ nên ít quan tâm đến.
5

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

Về khách quan mà nói, tình hình học tập của học sinh chưa có sự đồng bộ, tỷ lệ học sinh
yếu kém vẫn còn nhiều, học sinh lười tìm tịi, học hỏi. Do đó việc dạy - học lịch sử theo hướng
tích cực vẫn cịn gặp nhiều khó khăn.
Đối với học sinh 12, vì đây là năm học cuối cấp việc định hướng lựa chọn khối học phù hợp

với khả năng và nghề nghiệp tương lai của các em sau này là điều tất yếu và đa số các em đều
không chọn khối học có bộ mơn lịch sử nên việc học lệch là khó tránh khỏi.
Bên cạnh đó, giáo viên vẫn chưa phát huy tính tích cực hoạt động của học sinh tạo điều kiện
cho các em suy nghĩ, nắm vững kiến thức, vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học một chiều.
Giáo viên chỉ nêu câu hỏi và gọi một số học sinh khá, giỏi hay phát biểu để trả lời, chưa chú ý
nhiều đến đối tượng học sinh yếu, kém, làm cho đối tượng không tham gia hoạt động. Điều này
làm cho các em một phần lơ là việc học tập bộ môn, một phần cảm thấy tự ti về năng lực của
mình, các em càng cảm thấy chán nản và khơng u thích mơn lịch sử.
Đa số học sinh chưa có tinh thần học tập, một số em vừa học vừa làm việc riêng, việc tiếp
thu bài chậm nên từ đó học sinh chưa thể xác định nội dung trọng tâm, cơ bản của bài học, tiếp
thu bài một cách máy móc, khó khăn.
3. Mục đích chọn đề tài
Cũng như các mơn học khác, mơn học lịch sử có nhiệm vụ và khả năng góp phần vào việc
thể hiện mục tiêu đào tạo của trường phổ thơng nói chung. Bộ môn lịch sử cung cấp cho học sinh
những kiến thức cơ sở của khoa học lịch sử, nên đòi hỏi học sinh khơng chỉ nhớ mà cịn phải hiểu
và vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống. Cho nên, cùng với các môn học khác, việc học tập
lịch sử cũng địi hỏi khả năng phát triển tư duy, thơng minh và sáng tạo của học sinh.
Việc dùng sơ đồ hoá bài học lịch sử một cách phù hợp với nội dung bài học cùng với việc
giáo viên vận dụng tốt các phương pháp dạy học và các khâu lên lớp hợp lý, giáo viên sẽ dẫn dắt
học sinh học tập một cách tích cực, chủ động, sáng tạo, nắm vững những kiến thức cơ bản, từ đó
có thể góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức lịch sử cho học sinh ngay trên lớp, đồng thời xóa dần
cái tâm lí chán nản khi học lịch sử, học sinh khơng cịn cảm thấy lịch sử là một bộ mơn học q
khơ khan, “khó nuốt”, khơng cịn mơ hồ về kiến thức lịch sử. Đó là cơ sở giúp người học chủ
động hơn trong việc học tập bộ mơn của mình.
Giúp giáo viên có sự nhìn nhận đúng về tầm quan trọng của việc phải cần có một phương
pháp dạy học bộ môn phù hợp đối với từng khối lớp, từng đối tượng học sinh và từng bài học lịch
sử, có như vậy thì mới tạo nên sự hứng thú học tập cho học sinh trong việc học tập lịch sử của
chương trình phổ thơng. Nhưng quan trong hơn hết là giúp học sinh dễ hiểu bài, nắm vững kiến
thức trọng tâm, cơ bản ngay trên lớp, từ đó giúp các em ham học và nhất là càng yêu mến bộ môn
lịch sử hơn.

6

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

4. Nhiệm vụ của đề tài
Nghiên cứu, tìm hiểu và áp dụng sáng kiến, tôi xác định những nhiệm vụ của đề tài cụ thể
sau:
- Xác định cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng “sơ đồ hoá” cho từng bài học lịch sử
cụ thể thuộc chương III: VIỆT NAM TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1954 (thuộc phần hai: Lịch sử
Việt Nam từ năm 1919 đến năm 2000 – chương trình lịch sử lớp 12 – cơ bản) nhằm rèn luyện kỹ
năng hệ thống hoá kiến thức cho học sinh lớp 12 để có được một tiết dạy – học lịch sử hiệu quả,
giúp học sinh củng cố và khắc sâu kiến thức ngay trên lớp.
- Xây dựng quy trình chung và các biện pháp cụ thể trong việc sử dụng “sơ đồ hố bài học
lịch sử” nhằm góp phần giúp củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt
Nam giai đoạn năm 1945 đến năm 1954 ở lớp 12 THPT.
- Xác định được những nội dung trọng tâm, cơ bản của từng bài học lịch sử trong phạm vi
nghiên cứu để áp dụng hợp lý việc “sơ đồ hoá” nhằm hệ thống kiến thức cho học sinh.
- Thực nghiệm sư phạm với đối tượng học sinh cụ thể tại trường THPT Xuân Thọ - Xuân
Lộc – Đồng Nai nhằm kiểm tra tính khả thi và phù hợp của đề tài đã nêu.
5. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Với thời gian có hạn, sáng kiến “sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm củng cố, khắc sâu kiến
thức cho học sinh lớp 12” của tôi có giới hạn phạm vi nghiên cứu là chương III: VIỆT NAM TỪ
NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1954 (thuộc phần hai: Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 2000 –
chương trình lịch sử lớp 12 – ban cơ bản)

6. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Thao giảng, dự giờ, trao đổi, rút kinh nghiệm giữa các đồng nghiệp với nhau trong q trình
giảng dạy mơn lịch sử.
Tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu về phương pháp dạy học lịch sử nhằm nâng cao khả năng
vận dụng hợp lý đổi mới phương pháp vào q trình dạy –học bộ mơn lịch sử.
Trang bị đầy đủ sách giáo khoa, sách bài tập, sách giáo viên lịch sử lớp 12.
Sử dụng các câu hỏi điều tra có thể đáp ứng được đầy đủ các yêu cầu của việc đánh giá khả
năng lĩnh hội kiến thức của học sinh trong việc giảng dạy môn lịch sử lớp 12, để khắc phục
nhược điểm trong phương pháp kiểm tra đánh giá cần phối hợp các phương pháp hiện đại. Tăng
cường kiểm tra đánh giá kết quả học sinh học để từ đó có điều chỉnh hợp lí hơn.

7

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận
Mơn học nào cũng có đặc điểm riêng của nó. Nói đến học tập lịch sử là cả một quá trình
nhận thức lâu dài từ quá khứ đến hiện tại và chuẩn bị cho tương lai. Vấn đề tồn tại của lịch sử là
sự kiện lịch sử quá nhiều làm cho người học khó nhớ, nhiều khái niệm trừu tượng, khó hiểu, xa lạ
với học sinh và rất dễ dẫn đến tình trạng nhàm chán, từ đó đâm ra lười học sử, nhát học sử, thậm
chí là sợ học sử. Vì vậy, làm thế nào để học sinh cảm thấy rằng học sử không phải là một “sự tra
tấn” mà ngược lại, các em cảm thấy thật thú vị khi được tìm hiểu về những gì thuộc về các em và
xã hội của các em. Đặc biệt, với học sinh 12, việc làm sao để tiếp thu kiến thức lịch sử một cách
dễ hiểu, dễ nhớ, có khả năng khắc sâu kiến thức là rất quan trọng.

Do đó, việc “sơ đồ hố bài học lịch sử nhằm củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh
lớp 12” là rất cần thiết, người giáo viên cần thiết kế được những sơ đồ bài học lịch sử dạng hình
học đơn giản, dễ hiểu tạo được khả năng tiếp thu kiến thức một cách chủ động, hứng thú ở học
sinh.
Giáo sư Nguyễn Thị Côi trong cuốn “các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học
lịch sử ở trường phổ thông (2006) đã khẳng định “…Trên cơ sở những sự kiện lịch sử cụ thể đã
học, hình thành cho học sinh một bức tranh toàn diện về các hiện tượng hoặc khố trình lịch sử đã
học và hệ thống hoá, khái quát hoá kiến thức đã tiếp thu…”
Trong cuốn “phương pháp dạy học lịch sử” của giáo sư Phan Ngọc Liên – Trần Văn Trị
(2001) cũng đã trình bày “…Trong mỗi tiết dạy, mỗi chương hay mỗi một khố trình lịch sử,
chúng ta bắt gặp rất nhiều sự kiện lịch sử. Người giáo viên phải biết chọn lọc sự kiện cơ bản để
khắc sâu cho học sinh…Trên cơ sở cung cấp những sự kiện lịch sử, chúng ta nâng sự hiểu biết
của học sinh lên trình độ khái qt lý luận…Những kiến thức lịch sử đó cịn phải đảm bảo tính hệ
thống…”
Và cịn nhiều tác phẩm, cơng trình nghiên cứu khác đã đề cập đến những khía cạnh khác
nhau của việc khái quát hoá, hệ thống hoá kiến thức trong đó việc “sơ đồ hố bài học lịch sử” là
một trong những biện pháp đáp ứng yêu cầu trên.
2. Cở sở thực tiễn
Ngày nay, đa phần học sinh vốn dĩ đã áp đặt suy nghĩ rằng “sử là một bộ mơn q khơ khan,
q dài vá khó học” cho nên tiết dạy – học lịch sử của cả thầy và trò đều rất nặng nề, căng thẳng,
giáo viên gặp quá nhiều áp lực trong việc dạy sử, trong khi đó thái độ học tập lịch sử của học sinh
chưa đúng với u cầu và vị trí của nó, nhất là học sinh khối 12, các em phải học nhiều, áp lực từ
việc học là rất lớn. Vì vậy, tôi cho rằng làm cách nào để giúp học sinh 12 tiếp thu kiến thức lịch
sử một cách dễ hiểu nhất, dễ nhớ nhất là rất quan trọng. Người giáo viên chúng ta cần biết thiết
kế những khâu lên lớp khác nhau, hệ thống được những kiến thức cơ bản nhất, trọng tâm nhất của
một bài học lịch sử để giúp học sinh nắm được kiến thức ngay tại lớp, đồng thời, chúng ta cần tạo
8

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung

Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

ra một khơng khí thật sự thoải mái để học sinh cảm thấy không bị ép buộc mà các em tự ý thức,
chủ động, tích cực lĩnh hội kiến thức. Như vậy, tiết dạy – học sử của cả thầy và trò sẽ trở nên thật
thú vị và dễ dàng hơn. Từ đây, có thể kết luận rằng việc áp dụng thiết kế “sơ đồ hoá bài học lịch
sử” phù hợp với nội dung kiến thức theo hướng tích cực nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến
thức cho học sinh là yếu tố quan trọng và cần thiết đối với mỗi người giáo viên dạy lịch sử, nhất
là chương trình dành cho học sinh khối 12.
3. Thực trạng dạy – học bộ môn lịch sử trường THPT Xuân Thọ
3.1 Ưu điểm
3.1.1 Về phía giáo viên
Cả 4 giáo viên giảng dạy lịch sử đều cịn rất trẻ, nhiệt tình và tâm huyết trong việc truyền
đạt kiến thức lịch sử cho học sinh.
Các giáo viên ln cố gắng tìm tịi và học hỏi kinh nghiệm trong việc đổi mới phương pháp
dạy học, phát huy tính tích cực của học sinh trong việc học tập lịch sử.
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cố gắng kết hợp tốt, hợp lý những phương pháp dạy
học mới theo hướng tích cực giúp học sinh chủ động tiếp thu kiến thức…
3.1.2 Về phía học sinh
Đa số học sinh chú ý nghe giảng, chịu khó tiếp thu bài mới, cố gắng trả lời những câu hỏi
mà giáo viên đưa ra.
Học sinh tham gia tích cực những tiết thảo luận nhóm, cố gắng nắm vững được những kiến
thức trọng tâm, cơ bản của bài học.
3.2 Hạn chế
3.2.1 Về phía giáo viên
Xét ở một góc độ nào đó, việc thay đổi phương pháp dạy học của giáo viên vẫn chưa hoàn
toàn phát huy được tính tích cực của học sinh.
Giáo viên chịu áp lực về thành tích mơn học từ đó ln suy nghĩ phải bắt buộc học sinh học

sử, thuộc sử một cách cứng nhắc, giáo khoa, mà chưa tìm ra được nhiều biện pháp, hướng khắc
phục khó khăn của việc dạy – học sử thật sự phát huy được hiệu quả, vì vậy đã gây nhiều khó
khăn trong việc giúp học sinh khắc sâu kiến thức.
Cả 4 giáo viên đều còn rất trẻ nên kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều, nhiều tình huống sư
phạm khơng xử lý hợp lý khiến học sinh càng lúc càng cảm thấy chán học sử, căng thẳng khi học
tiết sử…

9

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

3.2.1 Về phía học sinh
Vì là học sinh lớp 12, các em đã bắt đầu định hướng con đường nghề nghiệp tương lai của
mình nên xuất hiện tư tưởng “học lệch”, xem bộ môn lịch sử là một môn phụ, nên không thật sự
chịu tìm hiểu, học tập một cách nghiêm túc.
Học sinh yếu kém đạt tỷ lệ tương đối cao nên chỉ có khả năng trả lời các câu hỏi của giáo
viên như đọc lại bài trong sách giáo khoa, khả năng tư duy của các em còn rất hạn chế.
Đa số học sinh ln áp đặt cho mình suy nghĩ rằng sử là một mơn học q dài dịng, khơ
khan và khó nhớ, khó thuộc nên việc học tập bộ mơn của các em trở nên vơ cùng khó khăn.
3.3 Điều tra cụ thể
Tôi được phân công trực tiếp đứng lớp giảng dạy 5 lớp 12 từ 12C1 đến 12C5. Trong quá
trình vừa giảng dạy, vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học tập bộ môn của học sinh, vừa tiến
hành rút kinh nghiệm qua mỗi tiết dạy. Việc điều tra của tôi được thực hiện thông qua kiểm tra 15
phút.
Qua điều tra, đa số học sinh làm bài chưa tốt, chưa biết vận dụng và liên hệ kiến thức đã học,

chưa nắm rõ các sự kiện lịch sử qua các giai đoạn hay lẫn lộn giữa sự kiện này với sự kiện khác.
Từ đó chất lượng bộ mơn lịch sử chưa cao, cịn nhiều điểm dưới trung bình.
BẢNG ĐIỀU TRA KẾT QUẢ BÀI KIỂM TRA 15 PHÚT TRƯỚC KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI

Lớp

Giỏi

Sĩ số

Khá

Yếu

Trung bình

Kém

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

12C1

45

8

17.8

10

22.2

19

42.3

6

13.3

2

4.5

12C2

44

6

13.6

11

25.0

17

38.6

9

20.5

1

2.3

12C3

44

11

25.0

9

20.5

19

43.2

5

11.3

0

0.0

12C4

44

9

20.5

11

25.0

20

45.5

4

9.0

0

0.0

12C5

44

6

13.6

14

31.8

16

36.4

6

13.6

2

4.6

4. Giải pháp thực hiện sáng kiến “sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm củng cố, khắc sâu kiến
thức cho học sinh lớp 12”.
Để góp phần củng cố cũng như khắc sâu kiến thức cơ bản, trọng tâm cho học sinh lớp 12
của từng bài học lịch sử ngay trên lớp, giáo viên cần thiết kế một cách thuần thục, hợp lý, phù
hợp với nội dung mỗi bài học những sơ đồ kiến thức dưới dạng hình học đơn giản, giúp học sinh
dễ hình dung, dễ hiểu được vấn đề mà giáo viên đề cập trong sơ đồ, từ đó sẽ tiếp thu được kiến
thức lịch sử một cách tích cực, chủ động, đồng thời làm cho tiết dạy – học sử trở nên nhẹ nhàng
hơn với cả giáo viên và học sinh.
10

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

4.1 Những yêu cầu đối với giáo viên và học sinh
4.1.1 Đối với giáo viên
Chuẩn bị tất cả đồ dùng dạy học khi lên lớp: giáo án, bản đồ tranh ảnh phục vụ bài dạy (nếu
có), sơ đồ hệ thống kiến thức…
Khi dạy, giáo viên phải kết hợp nhiều phương pháp dạy học phù hợp, thực hiện thuần thục

các khâu lên lớp, đồng thời phải liên hệ kiến thức cũ.
Không nên đưa ra những câu hỏi quá đơn giản mang tính trắc nghiệm khách quan như: có,
đúng, khơng, sai. Nếu đặt câu hỏi như vậy phải kèm theo vế sau như vì sao? Tại sao? Để học sinh
giải thích được quan điểm lựa chọn đáp án của mình trên cơ sở hiểu biết kiến thức chứ khơng
phải lựa chọn mang tính ngẫu nhiên.
Khi đặt câu hỏi phải đi từ dễ đến khó, vì nếu đặt câu hỏi quá khó sẽ làm cho học sinh căng
thẳng. Với câu hỏi khó, giáo viên nên gợi ý cho học sinh trả lời, không nên cho học sinh suy nghĩ
q lâu làm khơng khí lớp nặng nề và mất nhiều thời gian.
Trong lúc học sinh suy nghĩ trả lời, giáo viên nên tránh việc hối thúc học sinh, mà cần nêu
gợi ý giúp học sinh trả lời đúng ý được hỏi, tạo cho học sinh khơng khí thoải mái.
Khi học sinh trả lời giáo viên phải nhận xét câu trả lời của học sinh, nếu thiếu có thể cho
một học sinh khác bổ sung hoặc giáo viên trình bày cụ thể.
Cố gắng truyền tải đến học sinh nội dung bài học thật ngắn gọn, cô động nhưng phải đảm
bảo nội dung cơ bản, cần nhấn mạnh ý chính của bài.
4.1.2 Đối với học sinh:
Học sinh cần phải đọc trước bài mới, chuẩn bị câu hỏi trong sách giáo khoa.
Trong giờ học phải chú ý nghe giảng, tích cực phát biểu ý kiến, xây dựng bài, không tiếp
thu máy móc mà phải có suy nghĩ.
Học sinh tự giác học tập, dựa vào kiến thức giáo viên truyền đạt, học sinh phải biết tự tìm
tịi, sáng tạo, phân tích sự kiện hoặc so sánh sự kiện này với sự kiện khác.
Học sinh biết sử dụng bản đồ, lược đồ, trình bày diễn biến một cuộc khởi nghĩa hoặc một
giai đoạn lịch sử (nếu có) dựa trên bản đồ, lược đồ.
4.2 Một số giải pháp thực hiện việc “sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc
sâu kiến thức cho học sinh lớp 12”
Chương trình lịch sử Việt Nam lớp 12 gồm 5 chương, ứng với 5 giai đoạn: 1919 – 1930,
1930 – 1945, 1945 – 1954, 1954 – 1975, 1975 – 2000. Đây là một tiến trình lịch sử kế tiếp nhau,
nó địi hỏi học sinh khi học bài mới thì phải nhớ được kiến thức cũ, tìm hiểu để thấy được mối
quan hệ giữa các bài, các chương với nhau, phải biết sử dụng kiến thức đã học để tiếp nhận kiến
thức mới, biết quá khứ để tìm hiểu hiện tại. Chính vì vậy, một yêu cầu cơ bản đặt ra cho học sinh
11

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

là các em cần phải nắm được những kiến thức trọng tâm nhất của bài học trước để dễ dàng tiếp
nhận kiến thức bài học tiếp theo. Điều này đòi hỏi ở người giáo viên phải cố gắng làm sao để có
thể củng cố, khắc sâu được những kiến thức trọng tâm của bài học lịch sử cho học sinh, giúp các
em nhanh nhớ và nhớ lâu kiến thức dưới dạng cơ bản nhất, ngắn gọn nhất.
4.2.1 Sơ đồ hoá nhằm hệ thống kiến thức đối với dạng bài trình bày tình hình lịch sử
Có thể nói đây là dạng bài học lịch sử có nội dung tương đối dài, khó nhớ bởi nó yêu cầu học sinh
phải trình bày được tình hình lịch sử của một quốc gia, khu vực hay thế giới trong một giai đoạn
lịch sử cụ thể, nó bao gồm nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, văn hố, xã hội… Chính vì vậy,
đối với học sinh để nhớ tất cả những ý trên theo như yêu cầu của bài học là vơ cùng khó khăn nếu
như các em cứ học bài một cách máy móc như trước. Nhưng nếu giáo viên biết dùng một dạng sơ
đồ hình học đơn giải để hệ thống lại kiến thức một cách ngắn gọn, đơn giản nhất thì việc học sinh
nhớ bài sẽ dễ dàng hơn.
Ví dụ: Trong bài 17 – chương III: NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HOÀ TỪ SAU NGÀY
2.9.1945 ĐẾN TRƯỚC NGÀY 19.12.1946, khi trình bày về mục 1 – Tình hình nước ta sau cách
mạng tháng Tám năm 1945, giáo viên có thể sử dụng sơ đồ sau:
- Có chính quyền mới
- Có Đảng, do chủ tịch HCM đứng đầu, lãnh đạo
- Hệ thống XHCN hình thành, PTCM thế giới dâng cao

- Ngoại xâm:
+ Miền Nam: Pháp + Anh
+ Miền Bắc: TH dân quốc

- Nội phản
- Chính trị:
+ Chính quyền CM non trẻ
+ Lực lượng vũ trang yếu

- Văn hoá – xã hội:
+ Di sản văn hoá lạc hậu
của chế độ cũ để lại
+ Hơn 90% dân số mù chữ

NGÀN
CÂN
TREO
SỢI TĨC

- Tài chính:
+ Ngân sách trống rỗng
+ Chính quyền chưa quản lý
ngân hàng Đơng Dương

- Kinh tế:
+ Nạn đói 1944 – 1945 chưa khắc phục
+ Thiên tai, mất mùa, đói kém…
+ Đời sống nhân dân khó khăn
SƠ ĐỒ “TÌNH HÌNH NƯỚC TA SAU CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945”
4.2.2 Sơ đồ hoá nhằm hệ thống kiến thức đối với dạng bài diễn biến lịch sử
12

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung

Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

Đây là dạng bài học lịch sử có nhiều số liệu, sự kiện, mốc thời gian địi hỏi học sinh cần nhớ
chính xác về hồn cảnh, diễn biến, kết quả, ý nghĩa, chính vì vậy nó rất dễ làm cho học sinh nhầm
lẫn từ sự kiện, mốc thời gian này sang sự kiện mốc thời gian khác. Để giúp học sinh khắc sâu
kiến thức đối với dạng bài diễn biến lịch sử, giáo viên có thể áp dụng việc dạy bài học thơng qua
lược đồ, bản đồ, đồng thời hệ thống kiến thức chung bằng một sơ đồ.
Ví dụ 1: Trong bài 18 – chương III: NHỮNG NĂM ĐẦU CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN
TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1946 – 1950), khi trình bày về mục III.1 – Chiến
dịch Việt Bắc thu – đông năm 1947, giáo viên có thể hệ thống kiến thức bài học bằng sơ đồ sau:
- Cuộc tiến công của Pháp lên Việt Bắc:
+ 3.1947, Bôlae cử làm cao uỷ Đông Dương  tiến công Việt Bắc.
+ 7.10.1947, 12 000 quân Pháp tiến công lên Việt Bắc
- Chủ trương của ta: “Phải phá tan cuộc tiến công mùa đông của giặc
Pháp”

Chiến
dịch Việt
Bắc thu –
đông 1947

- Ta bao vây, tiến công địch ở Chợ Đồn, Chợ Mới, Chợ Rã  Cuối
11.1947, Pháp rút khỏi Chợ Đồn, Chợ Rã.
- Đông: Đánh địch trên đường số 4 (Đèo Bông Lau – 30.10.1947)
- Tây: Đánh địch trên sông Lô (Đoan Hùng, Khe Lau)
- Hai gọng kìm của Pháp bị bẻ gãy
- 19.12.1947, Pháp rút khỏi Việt Bắc

- Cơ quan đầu não được bảo vệ
- Bộ đội chủ lực trưởng thành
- Kháng chiến chuyển sang giai đoạn mới
- Buộc Pháp chuyển từ đánh nhanh – thắng nhanh sang đánh lâu dài

Ví dụ 2: Trong bài 20 – chương III: CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC
DÂN PHÁP KẾT THÚC (1953 – 1954), khi trình bày về mục II.1 – Cuộc tiến công chiến lược
đông – xuân 1953 – 1954, ngoài việc giáo viên hướng dẫn học sinh trình bày theo lược đồ thì
giáo viên có thể sử dụng sơ đồ hệ thống hoá kiến thức dưới dạng bảng thống kê sau:
Thời gian
12.1953

12.1953

13

Cuộc tiến công của ta
Kết quả
Tiến cơng thị xã Lai Giải phóng Lai Châu
Châu
Uy hiếp Điện Biên Phủ
Tiến cơng Trung Lào
Giải phóng Thà Khẹt
Uy hiếp Xênô và
Xavanakhét

Hành động của Pháp
Điều quân cho ĐBP – nơi
tập trung binh lực thứ 2
Điều quân cho Xênô – nơi

tập trung binh lực thứ 3

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

Tiến cơng Thượng Lào
1.1954

2.1954

Giải phóng khu vực S.
Nậm Hu, Phongxalì
Uy hiếp Lng Phabăng
và Mường Sài
Tiến cơng Bắc Tây Giải phóng Kontum
Ngun
Uy hiếp Plâyku

Điều qn cho Luông
Phabăng và Mường Sài –
nơi tập trung binh lực thứ 4
Điều quân cho Plâyky – nơi
tập trung binh lực thứ 5

4.2.3 Sơ đồ hoá nhằm hệ thống kiến thức đối với dạng bài trình bày nội dung sự kiện lịch
sử

Đây là một dạng bài lịch sử có yếu tố lặp lại những vấn đề cơ bản nên học sinh rất dễ nhầm
lẫn từ nội dung của sự kiện này sang nội dung của sự kiện khác, vì vậy việc khắc sâu nội dung
từng sự kiện lịch sử cho học sinh để tránh sự nhầm lẫn trong quá trình học của các em là rất cần
thiết. Đặc biệt với chương trình lịch sử lớp 12, học sinh được học rất nhiều bài học lịch sử ở dạng
này như trình bày nội dung của các đại hội toàn quốc, hội nghị ban chấp hành Trung ương
đảng… Do đó việc giáo viên dùng sơ đồ để hệ thống kiến thức từng sự kiện sẽ góp phần giúp học
sinh ít nhầm lẫn nội dung của các sự kiện lịch sử khác nhau.
Ví dụ 1: Trong bài 19 – chương III: BƯỚC PHÁT TRIỂN CỦA CUỘC KHÁNG CHIÊN TOÀN
QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP, khi trình bày về mục II – Đại hội đại biểu lần thứ II của
Đảng (2.1951), giáo viên có thể sử dụng sơ đồ sau:
Thời gian: 11 – 19.2.1951
Hoàn cảnh

Địa điểm: Xã Vinh Quang (Chiêm Hố – Tun Quang)
Thơng qua báo cáo chính trị - Hồ Chí Minh
Thơng qua báo cáo bàn về cách mạng Việt Nam – Trường Chinh

Đại hội
đại biểu
lần II của
Đảng
(2.1951)

Tách Đảng Cộng sản Đông Dương
Nội dung

Ở Việt Nam - Đảng Lao động Việt Nam
Thông qua tuyên ngôn, chính cương, điều lệ Đảng
Xuất bản báo Nhân Dân
Bầu BCH: HCM – chủ tịch Đảng, Trường Chinh – Tổng bí thư

Đánh dấu bước phát triển mới của Đảng

Ý nghĩa

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng
Là “Đại hội kháng chiến thắng lợi”

Ví dụ 2: Trong bài 20 – chương III: CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC
DÂN PHÁP KẾT THÚC (1953 – 1954), khi trình bày về mục I – Âm mưu mới của Pháp – Mỹ Kế hoạch Nava, giáo viên cũng có thể trình bày dưới dạng sơ đồ như ví dụ 1:
14

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

Sau 8 năm chiến tranh, Pháp ngày càng gặp nhiều khó khăn
Hồn cảnh

Mỹ ngày càng can thiệp sâu vào chiến tranh Đông Dương
7.1953, Nava – tổng chỉ huy qn Pháp ở Đơng Dương
Phịng ngự ở Bắc bộ
Bình định Trung bộ và Nam Đơng Dương

Kế
hoạch
Nava

Xây dựng lực lượng cơ động chiến lược mạnh

Nội dung

Chuyển lực lượng ra Bắc bộ
Tiến công chiến lược  giành thắng lợi quyết định
Buộc ta đàm phán có lợi cho Pháp
Thu – đơng 1953, Pháp tập trung 44 tiểu đồn ở Bắc bộ

Tác động

Tiến cơng Ninh Bình, Thanh Hố…

5. Những kết quả đạt được sau khi áp dụng đề tài (sáng kiến kinh nghiệm)
Mặc dù thời gian cho một tiết học lịch sử trên lớp là rất hạn chế nhưng sau khi áp dụng đề
tài này vào thực tiễn giảng dạy của mình, tơi cũng đã đạt được một kết quả khả quan. Trước hết
bản thân tôi nhận thấy rằng đây là những kinh nghiệm rất phù hợp với việc dạy – học sử đối với
đối tượng là học sinh THPT, nhất là học sinh lớp 12, nó góp phần giúp các em vừa hệ thống lại
được kiến thức trọng tâm vừa củng cố cũng như nhớ được những nội dung cơ bản nhất của bài
học ngay tại lớp, chính vì vậy đây cũng có thể xem là một biện pháp góp phần phát huy tính tích
cực, chủ động học tập bộ môn của học sinh.
Từ đây cũng nhận thấy được rằng kết quả học tập của học sinh khối 12 đã có những dấu
hiệu chuyển biến theo hướng khả quan, khả năng ghi nhớ bài học của các em nhanh hơn, dễ hơn,
nhờ đó điểm số của các em trong bài kiểm tra cũng được cải thiện đáng kể.
BẢNG ĐIỀU TRA KẾT QUẢ BÀI KIỂM TRA 15 PHÚT SAU KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI

Lớp

15

Sĩ số

Giỏi

Khá

Yếu

Trung bình

Kém

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

12C1

45

13

28.9

21

46.7

8

17.8

3

6.6

0

0.0

12C2

44

12

27.3

23

52.3

6

13.6

3

6.8

0

0.0

12C3

44

15

34.1

19

43.2

6

13.6

4

9.1

0

0.0

12C4

44

13

29.5

20

45.5

8

18.2

3

6.8

0

0.0

12C5

44

11

25.0

21

47.7

7

15.9

5

11.4

0

0.0

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

6. Bài học kinh nghiệm
Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào bài dạy lịch sử, bản thân tôi đã rút được
một số bài học:
- Thứ nhất, với mỗi tiết dạy, giáo viên cần nêu rõ yêu cầu mục tiêu của bài học lịch sử, từ
đó biết được đâu là kiến thức trọng tâm để đưa ra những hướng nhằm hệ thống hố kiến thức một
cách hợp lý, góp phần củng cố và khắc sâu kiến thức cho học sinh ngay trên lớp.
- Thứ hai, tiết học sử có thời lượng rất ngắn (45’) nhưng lượng kiến thức thì tương đối
nhiều, vì vậy khi dạy – học bài mới, giáo viên phải cố gắng làm sao ln giành ít nhất 5 – 7 phút
cuối giờ để hệ thống lại những kiến thức trọng tâm cho học sinh.
- Thứ ba, giáo viên cần nghiên cứu kỹ sách giáo khoa, tìm hiểu thêm các thơng tin bên
ngồi nhất là về phim, ảnh để tạo khơng khí sinh động cho một tiết học lịch sử.
- Thứ tư, giáo viên ln có được những cái mới, những cái hay trong việc dùng sơ đồ để hệ
thống lại kiến thức bài học lịch sử, tránh sự lập đi lập lại của một kiểu sơ đồ như thế rất dễ dẫn
đến tình trạng học sinh bị nhầm lẫn kiến thức từ phần này sang phần khác, hay của bài này sang
bài khác.
- Thứ năm, bên cạnh việc sử dụng sơ đồ hố bài học lịch sử thì trong quá trình dạy – học
lịch sử, giáo viên cần phải biết áp dụng hợp lý đổi mới phương pháp dạy học lịch sử, có nhiều nội
dung bài học khơng phù hợp dùng sơ đồ để hệ thống kiến thức thì giáo viên tuyệt đối khơng áp
dụng mà phải tìm ra phương pháp nào phù hợp hơn, có như thế mới phát huy được tính tích cực,
chủ động của học sinh trong học tập lịch sử, đáp ứng được yêu cầu của chương trình giáo dục
hiện nay.

16

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

C. KẾT

LUẬN

1. Kết luận
Với sáng kiến “Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức
cho học sinh lớp 12” (thực nghiệm chương III: VIỆT NAM TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1954
thuộc phần lịch sử Việt Nam – chương trình lịch sử lớp 12 – cơ bản), giáo viên có thể dùng trong
khi dạy – học cả phần lịch sử thế giới, đặc biệt việc sử dụng sơ đồ để hệ thống kiến thức cho học
sinh rất phù hợp trong các bài ôn tập, tổng kết chương, đặc biệt giáo viên có thể áp dụng trong
q trình ơn tập cho học sinh khối 12 thi tốt nghiệp THPT.
Bên cạnh việc áp dụng sáng kiến này vào bài dạy lịch sử thì người giáo viên dạy sử phải
ln biết rèn luyện, trao dồi thêm kiến thức lịch sử. Luôn chủ động tìm hiểu và nắm bắt những
thơng tin mới có liên quan đến lịch sử. Tích cực trong việc trao đổi và học hỏi những kinh
nghiệm giảng dạy của các đồng nghiệp khác. Có như thế người giáo viên mới dần tự hồn thiện
bản thân về chun mơn, nghiệp vụ, kinh nghiệm dạy học tích luỹ ngày càng nhiều. Đó sẽ là
những kinh nghiệm đáng quý cho tất cả những giáo viên dạy bộ môn lịch sử trong suốt quá trình
giáo dục học sinh của mình.
2. Một số kiến nghị
Thứ nhất, một thực tế rất rõ ràng là hiện nay nhà trường vẫn chưa đáp ứng đủ hệ thống

phòng máy chiếu phục vụ cho việc dạy – học nhiều bộ môn, nếu áp dụng đề tài trên cùng với việc
phối hợp sử dụng cơng nghệ thơng tin thì tiết học sẽ đem lại hiệu quả cao hơn. Và cũng chính vì
vậy nên việc áp dụng đề tài vào dạy học lịch sử vẫn cịn rất hạn chế.
Thứ hai, vì kiến thức lịch sử tương đối dài, đa số giáo viên đều sợ “cháy giáo án” nên
thường khơng có nhiều thời gian để củng cố lại kiến thức bài học cho học sinh ngay trên lớp, điều
này làm cho việc nắm được phần nào kiến thức trọng tâm của học sinh ngay trên lớp là rất khó
khăn. Cho nên, tơi nhận thấy rằng với một bài học lịch sử, người giáo viên cần đặt ra được đâu là
kiến thức trọng tâm, cơ bản buộc phải giảng dạy cho học sinh hiểu, đâu là kiến thức bổ trợ học
sinh có thể tự tìm hiểu, từ đó phân bổ thời gian thật hợp lý cho một tiết dạy – học lịch sử, không
quá nặng nề về việc phải làm sao dạy cho đủ, cho đúng chương trình, vì như thế cả giáo viên và
học sinh đều cảm thấy căng thẳng, nó làm cho tiết dạy – học sử trở nên nặng nề và nhàm chán.
Thứ ba, giáo viên khi lên lớp luôn phải chuẩn bị thật tốt bài giảng của mình, nắm vững kiến
thức, ln biết tìm tịi những thơng tin mới, chính xác liên quan đến bài học để truyền đạt thêm
cho học sinh, tạo khơng khí thoải mái cho các em trong tiết học sử.
Thứ tư, người giáo viên luôn biết vận dụng tốt các phương pháp dạy học lịch sử, có những
tình huống ứng xử sư phạm phù hợp, và nhất là ln có sự đổi mới trong từng tiết học để không
gây tâm lý nhàm chán ở học sinh.

17

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

Thứ năm, Sở cũng nên tổ chức nhiều chuyên đề cấp tỉnh về việc nâng cao chất lượng giảng
dạy bộ môn lịch sử để giáo viên trong tỉnh có dịp giao lưu, trao đổi và học hỏi kinh nghiệm lẫn
nhau.

Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tơi trong q trình giảng dạy bộ môn lịch sử ở
trường THPT Xuân Thọ, hiểu biết và kinh nghiệm chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, rất
mong nhận được sự góp ý chân thành của quý đồng nghiệp.
Cuối cùng tôi chân thành cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trường THPT Xuân Thọ đã
giúp đỡ tơi trong suốt q trình thực hiện và hồn thành “sáng kiến kinh nghiệm” của mình.
Xn thọ, ngày 14 tháng 05 năm 2013
Người thực hiện đề tài

Nguyễn Thành Trung

18

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

SỞ GD & ĐT ĐỒNG NAI
Trường THPT Xn Thọ

Sơ đồ hố bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

Xuân Thọ, ngày

tháng

năm 2013

PHIẾU NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Năm học: 2012 – 2013
Tên sáng kiến kinh nghiệm:
"SƠ ĐỒ HOÁ BÀI HỌC LỊCH SỬ NHẰM GÓP PHẦN CỦNG CỐ,
KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH LỚP 12”
Họ và tên tác giả: Nguyễn Thành Trung.
Chức vụ:
Giáo viên Lịch sử
Đơn vị:
Trường THPT Xuân Thọ
Lĩnh vực nghiên cứu:
-Quản lí giáo dục:
- Phương pháp dạy học bộ môn:
- Phương pháp giáo dục:
- Lĩnh vực khác:................................
Sáng kiến kinh nghiệm đã được triển khai: - Tại đơn vị
- Trong ngành
1.Tính mới:
- Có giải pháp hồn tồn mới.
- Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ giải pháp đã có.
2. Hiệu quả:
- Hồn tồn mới và triển khai áp dụng trong tồn ngành có hiệu quả cao.
- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng trong tồn ngành có
hiệu quả cao.
- Hồn tồn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao.
- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu
quả.
3. Khả năng áp dụng:
- Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách:

Tốt
Khá
Đạt
-Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn dễ thực hiện và dễ đi vào cuộc
sống:
Tốt
Khá
Đạt
-Đã được áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt hiệu quả trong phạm
vi rộng.
Tốt
Khá
Đạt
XÁC NHẬN CỦA TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN
(Ký và ghi rõ họ tên)

THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
(Ký và ghi rõ họ tên)

NHẬN XÉT – KÍ DUYỆT CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
19

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

20

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung


Trường THPT Xuân Thọ

Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu…

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Lịch sử 12 - NXB GD - 2006
2. Phương pháp dạy học lịch sử- Phan Ngọc Liên – NXB Giáo Dục – 2003
3. Con đường và biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường THPT - Ngô Minh Oanh
– NXB ĐHSP TPHCM - 2006
4. Sổ tay kiến thức lịch sử (phần lịch sử Việt Nam) - Phan Ngọc Liên - NXB Giáo Dục - 2003
5. Sử dụng lược đồ trong SGK lịch sử theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh - Tưởng
Phi Ngọ - Hội nghị chuyên đề lịch sử.
6. Các trang Web:
- www.violet.com
- www.hinhanhlichsu.com
- www.thanhnien.com
Và một số tài liệu khác.

21

Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung