skkn rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp bốn

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỨC HÒA
TRƯỜNG TIỂU HỌC CHÂU VĂN LIÊM
----------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

RÈN KĨ NĂNG VIẾT VĂN MIÊU TẢ
CHO HỌC SINH LỚP BỐN
Người thực hiện: Mai Thị Trúc Giang

Năm học: 2015-2016


MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU:.........................................................................................................3
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.....................................................................................3
II- MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU............................................................................3
III- ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU................................................4
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................................4
B. NỘI DUNG.......................................................................................................5
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN...............................................................................................5
II. THỰC TRẠNG ĐỀ TÀI...................................................................................5
III. BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT.............................................................................6
IV. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC................................................................................11
C. KẾT LUẬN.....................................................................................................13
I. TÓM LƯỢC CÁC GIẢI PHÁP.......................................................................13
II. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG........................................13
III. TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................14


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4

A. MỞ ĐẦU:
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Ở Tiểu học, văn miêu tả chiếm khá nhiều thời lượng trong các thể loại
Tập làm văn. (Ở lớp 4 văn miêu tả có 30 tiết, chiếm khoảng 50% thời lượng
toàn bộ chương trình Tập làm văn). Văn miêu tả được chia thành các kiểu bài
khác nhau căn cứ vào đối tượng miêu tả. Các kiểu bài miêu tả ở lớp 4 bao gồm:
tả đồ vật, tả cây cối, tả con vật. Tất cả đều là các chủ đề khá gần gũi nhưng khó
so với các em vì khả năng trình bày, diễn đạt vấn đề thông qua nói và viết đối
với nhiều em là rất khó khăn, lúng túng; các em rất e ngại, sợ phải trình bày,
diễn giải một vấn đề nào đó mà thầy cô, bạn bè yêu cầu. Nhiều em rất sợ, rất
ngán ngẩm khi nhắc đến Tập làm văn. Bản thân các em cũng gặp nhiều khó
khăn trong việc cảm nhận cái hay, cái đẹp trong các bài văn, bài thơ được học.
Thực tế ở trường Tiểu học Châu Văn Liêm vẫn còn không ít giáo viên và
học sinh chưa nhận thức được hết tầm quan trọng của việc quan sát, tìm ý, viết
đoạn văn nên chất lượng giờ Tập làm văn, lập dàn ý và giờ dạy Tập làm văn viết
đoạn văn miêu tả còn hạn chế. Nhiều giáo viên vẫn chỉ dừng lại ở việc hướng
dẫn các em hoàn thành những nội dung yêu cầu của bài tập dựa vào gợi ý trong
sách giao khoa và sách giáo viên. Một số chưa thực sự quan tâm, phát huy hết
năng lực của học sinh cũng như chú ý giúp cho các em biết rèn dũa câu văn, ý
văn. Còn học sinh, đa phần các em chỉ dừng lại ở mức độ trả lời, liệt kê các chi tiết,
các bộ phận của sự vật theo gợi ý của thầy cô một cách máy móc, khuôn mẫu. Mặt
khác, với đa số học sinh lớp Bốn, vốn từ ngữ của các em còn rất nghèo nàn, việc
diễn đạt câu văn, ý văn còn nhiều hạn chế. Nhất là khi làm các bài Tập làm văn
miêu tả, các em chỉ dừng lại ở việc liệt kê các chi tiết, các bộ phận của sự vật
một cách đơn giản dẫn đến câu văn hết sức khô khan. Thậm chí, có những em
khi miêu tả một sự vật thì không biết phải bắt đầu từ đâu, không biết phải tả
những gì, tả thế nào, …
Với mong muốn giúp các em biết diễn đạt trôi chảy, trình bày những câu
văn, ý văn giàu hình ảnh, có cảm xúc, tôi đã mạnh dạn đặt vấn đề và thực hiện:

“Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp Bốn”
II- MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
1. Giúp HS lớp 4:
- Rèn kĩ năng quan sát, tìm ý, lập dàn ý.
- Rèn kĩ năng dùng từ, đặt câu,viết đoạn, liên kết đoạn, diễn đạt lưu loát,
mạch lạc.
- Rèn kĩ năng viết văn giàu hình ảnh, cảm xúc.
GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 3


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4
- Bồi dưỡng tình cảm yêu mến, gắn bó, biết trân trọng những gì xung
quanh các em.
- Có tiền đề tốt để học văn miêu tả lớp 5.
2. Giúp giáo viên:
- Nhìn nhận lại việc dạy văn miêu tả cho HS lớp 4 để vận dụng phương
pháp, biện pháp và hình thức dạy học một cách linh hoạt
- Tự tìm tòi, nâng cao tay nghề, đúc rút kinh nghiệm trong giảng dạy Tập
làm văn nói chung và trong dạy học sinh viết văn miêu tả nói riêng.
- Nâng cao khả năng nghiên cứu khoa học
III- ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu:
- Thể loại văn miêu tả lớp 4
- Học sinh lớp 4 trường tôi công tác
2. Phạm vi nghiên cứu:
- Các dạng văn miêu tả lớp 4: Miêu tả đồ vật, miêu tả cây cối, miêu tả con
vật.
- Thực trạng dạy và học viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4 trường tôi

công tác năm học 2015-2016.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
2. Phương pháp quan sát sư phạm
3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 4


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4

B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Miêu tả là lấy nét vẽ hay câu văn để biểu hiện các chân tướng của sự vật,
giúp người nghe, người đọc hình dung được các đối tượng ấy. Văn miêu tả
mang tính thông báo thẩm mỹ, giúp người đọc hình dung một cách cụ thể hình
ảnh của sự vật thông qua những nhận xét tinh tế, những rung động sâu sắc thể
hiện cảm xúc thẩm mỹ của người viết.
Với học sinh tiểu học, nhất là học sinh các lớp bốn, năm, việc hình thành
và phát triển các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết là vô cùng quan trọng, được thực
hiện ở tất cả các môn học và nổi bật nhất là ở môn Tiếng Việt. Do đó, việc dạy
Tập làm văn ở tiểu học góp phần rèn luyện cho học sinh năng lực sử dụng tiếng
mẹ đẻ, tạo điều kiện cho các em giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày và học tốt
các môn học khác. Chính những văn bản viết các em có được từ phân môn Tập
làm văn đã thể hiện những hiểu biết thực tế, những kỹ năng sử dụng Tiếng Việt
mà các em được học ở môn Tiếng Việt nói chung, phân môn Tập làm văn nói
riêng và các môn học khác.

Mục tiêu của việc dạy học Tập làm văn ở lớp bốn là: Cung cấp, hướng
dẫn cho học sinh biết lập dàn ý cho bài văn, viết được bài văn theo dàn ý đã lập
có đủ 3 phần, lời văn trôi chảy, câu văn bước đầu có cảm xúc; biết nói, viết câu
có dùng phép so sánh, nhân hóa; biết kiểm tra, rà soát lại bài viết về nội dung,
cách diễn đạt, cách trình bày.
(Theo chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt- QĐ số 16/2006/QĐ-BGDĐT
ngày 5 tháng 5 năm 2006 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo)
II. THỰC TRẠNG ĐỀ TÀI
1. Thuận lợi:
- Nhà trường luôn quan tâm, chỉ đạo thực hiện công tác chuyên môn có
hiệu quả, nâng cao tay nghề cho giáo viên.
- Tổ chuyên môn đã tổ chức chuyên đề dạy học Tập làm văn lớp 4 và lớp
5. Giáo viên đều được trang bị đầy đủ sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham
khảo, các phương tiện dạy học như máy chiếu để dạy bằng điện tử…
- Đội ngũ giáo viên có năng lực, yêu nghề đã áp dụng phương pháp dạy
học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh linh hoạt và hiệu
quả. Từ lớp 2, 3 học sinh được tập quan sát và trả lời câu hỏi để làm quen với
văn miêu tả, đã biết cách luyện tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên để tự chiếm
lĩnh tri thức.
GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 5


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4
- Đối tượng miêu tả khá gần gũi với học sinh nông thôn( cây bàng, con
gà,…). Đặc điểm tâm lí học sinh tiểu học có tâm hồn trong sáng, thơ ngây, giàu
cảm xúc và sức sáng tạo.. Những đồ vật, con vật, cây cối là những người bạn
thân thiết, gần gũi mà các em có thể tâm tư, chia sẻ tình cảm của mình. Đặc
điểm tâm lí này thuận lợi để khơi gợi ở các em những cảm xúc miêu tả bất ngờ,

thú vị,…
2. Khó khăn:
Như ta đã biết, sản phẩm của TẬP LÀM VĂN là các ngôn bản ở dạng
nói, dạng viết theo các dạng lời nói, kiểu bài văn do chương trình quy định. Sản
phẩm của việc học văn miêu tả thường ở dạng viết. Năng lực viết chứng tỏ trình
độ văn hoá, văn minh của một người, đối với học sinh, chứng tỏ tư duy logic, tư
duy hình tượng đã phát triển ở một mức độ nhất định. Nhưng lên lớp 4, các em
mới bắt đầu học cách lập dàn ý, dựng đoạn và viết thành bài văn hoàn chỉnh.
Hơn nữa, khả năng ngôn ngữ của các em còn hạn chế, nhất là với học sinh ở các
trường nông thôn trong địa bàn chúng tôi. Mỗi bài văn miêu tả hay lại đòi hỏi
khả năng tưởng tượng và sử dụng ngôn ngữ diễn đạt thật sinh động. Thực tế cho
thấy, đa số học sinh lớp 4 viết văn miêu tả chưa hay hoặc sắp xếp ý còn lộn xộn,
lủng củng, hình ảnh trong bài văn chưa gợi tả, ít liên tưởng hoặc chỉ là sao chép
một 1 cách sống sượng bài văn mẫu. Vậy nguyên nhân tại đâu? Đó là điều trăn
trở của tôi cũng như các giáo viên khác trong khối.
III. BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT
Để khắc phục tình trạng trên và tổ chức tiết dạy-học Tập làm văn miêu tả
có chất lượng hơn, phù hợp với học sinh đang dạy. Phương pháp và biện pháp
rèn kĩ năng viết văn miêu tả là giúp cho các em:
1- Biết lập dàn ý cho bài văn cụ thể:
Dù đây là một yêu cầu rất thường xuyên nhưng trên thực tế lại có rất
nhiều em không thể thực hiện được, có những em không biết lập dàn ý là làm
cái gì, để làm gì. Bởi lẽ, ở những lớp dưới, các em không phải làm việc này, mà
các em chỉ viết câu văn, đoạn văn bằng cách trả lời những câu hỏi cho sẵn hoặc
dựa vào những gợi ý của thầy cô một cách đơn giản, ngắn gọn. Trong khi lên
lớp Bốn thì việc lập dàn ý cho một đề bài cụ thể (loại bài miêu tả) là yêu cầu bắt
buộc các em phải biết thực hiện, tự thực hiện để dựa vào đó mà hoàn chỉnh đoạn
văn, bài văn.
Để giúp các em dễ dàng hơn trong việc tự lập dàn ý cho bài văn, khi dạy
học các bài Cấu tạo của bài văn miêu tả (tả đồ vật, tả cây cối và tả loài vật), tôi

chủ động giúp các em dựa vào nội dung phần Ghi nhớ trong sách giáo khoa,
cùng xây dựng một dàn bài chung cho loại bài văn miêu tả đang học. Dàn bài
chung này tôi sẽ ghi cố định ở một bảng phụ để làm cơ sở cho học sinh xây
GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 6


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4
dựng dàn ý riêng cho mỗi bài văn miêu tả sau này. Dàn bài này cũng được sử
dụng chung cho cả lớp trong các tiết Tập làm văn có yêu cầu viết một đoạn văn
hay hoàn chỉnh một bài văn.
Ví dụ: Khi dạy bài Cấu tạo của bài văn miêu tả con vật (sách giáo khoa
lớp Bốn, tập hai, trang 112), sau khi giúp học sinh rút được nội dung ghi nhớ
như trong sách giáo khoa, tôi sẽ chủ động bám vào nội dung phần ghi nhớ, dùng
câu hỏi gợi ý, dẫn dắt cho các em nêu để xây dựng dàn bài chung cho bài văn
miêu tả con vật:
Mở bài:
- Giới thiệu con vật sẽ tả:
- Để giới thiệu con vật sẽ tả, em cần giới thiệu những gì? (Tên con vật,
nơi nó ở, lí do em thích nó,…)
Thân bài:
a) Tả hình dáng:
Mỗi con vật thường đều có những bộ phận nào? (đầu: Mắt, mũi, miệng
(mõm, mỏ), tai, …; mình: thân, lưng, bụng, ngực,…; chi: móng vuốt, cựa,…;
đuôi, cánh, ….)
b) Tả thói quen sinh hoạt và một vài hoạt động chính của con vật:
- Thói quen sinh hoạt là những thói quen nào? (ăn, ngủ, đùa giỡn, …)
- Những hoạt động chính của con vật là gì? Ví dụ? (con mèo: bắt chuột;
con chó: giữ nhà, mừng chủ; …)

Kết luận: Nêu cảm nghĩ đối với con vật:
+ Cảm nghĩ của em đối với con vật có thể là gì? (yêu, thích, thấy thiếu
vắng khi đi đâu về mà không trông thấy nó, …); Em làm gì để thể hiện tình cảm
của em đối với nó? (chăm sóc, bảo vệ, …)
Hoặc, khi hướng dẫn học sinh làm bài tập 3 (Hãy viết một đoạn văn có
chứa câu mở đoạn như sau: Chú gà nhà em đã ra dáng một chú gà trống đẹp.)
của bài Luyện tập xây dựng đoạn văn miêu tả con vật (sách lớp Bốn, tập hai,
trang 130), tôi sử dụng Dàn bài chung cho bài văn miêu tả con vật đã xây dựng,
gợi ý cho các em có thể dựa vào nội dung Tả hình dáng ở phần thân bài trong
dàn bài để hoàn thành bài tập. Như thế, các em sẽ dễ dàng chọn lựa những bộ
phận nổi bật của con gà trống để miêu tả như: cái đầu, cái mào, cái mỏ, cặp mắt,
bộ lông, đôi cánh, đôi chân, chiếc cựa, cái đuôi,…
2- Biết chọn lựa, chắt lọc hình ảnh miêu tả:

GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 7


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4
Môn Tập làm văn ở tiểu học có nhiệm vụ rất quan trọng là rèn kỹ năng
nghe, nói, viết. Nhưng học sinh còn lúng túng không biết lắng nghe gì? Nói gì?
Viết gì? Vì vậy, dạy học cho học sinh biết quan sát tìm ý để hình thành thói
quen chuẩn bị bài tốt là một yêu cầu quan trọng khi làm văn. Muốn quan sát tốt,
học sinh cần nắm được cách quan sát và những yêu cầu quan sát để làm văn.
Cùng một đối tượng (Ví dụ cùng một con gà trống) nhưng mỗi cá nhân lại có sự
cảm nhận riêng (có em thích màu sắc bên ngoài, có em thích dáng vẻ oai vệ, có
em lại thích tiếng gáy, …). Giáo viên phải tôn trọng ý kiến của các em, không
phê phán vội vàng, chủ quan, phải giúp học sinh tự tin trong học tập. Tuy nhiên,
để miêu tả một đối tượng nào đó, giáo viên cần giúp các em biết quan sát đối

tượng theo từng góc nhìn, từng thời điểm, biết cảm nhận và chọn “điểm nhấn”
của đối tượng tạo ra nét riêng biệt trong bài văn của mình. Do vậy, để đảm bảo
tính chân thực của bài miêu tả cần phải được bắt nguồn từ quan sát trực tiếp đối
tượng miêu tả, kết hợp với kinh nghiệm sống, trí tưởng tượng của học sinh, phải
thể hiện được tình cảm, cảm xúc thực của các em trước đối tượng miêu tả. Tính
chân thực đòi hỏi phải có chi tiết thực, tả đúng bản chất của đối tượng miêu tả,
thể hiện được những nét đẹp đẽ, đúng đắn trong tư tưởng, tình cảm của người
học sinh khi bộc lộ thái độ của các em với đối tượng miêu tả.
Để thực hiện những yêu cầu trên, tôi thường hướng cho học sinh thực
hiện thật tốt từng bước:
+ Xác định cụ thể và chọn một đối tượng cần quan sát (đó là vật gì? hoặc
con gì? hay cây gì?)
+ Quan sát sự vật bằng các giác quan như thị giác, thính giác, khứu giác
và cả xúc giác. Trước tiên là quan sát bao quát đối tượng và cảm nhận (nó đẹp,
dễ thương, hoặc oai phong, hay dữ tợn,..), rồi quan sát từng bộ phận của đối
tượng theo một trình tự nhất định (từ trên xuống dưới, từ trước ra sau, hoặc đầu,
mình rồi đến chân, …) Quan sát thật kĩ những bộ phận của sự vật mà em thích
thú, ấn tượng. Khi quan sát sự vật, các em cũng có thể trao đổi theo nhóm với
nhau để tìm ra những đặc điểm của đối tượng một cách tốt nhất.
+ Kết hợp quan sát là ghi chép (ghi chép những điều quan sát được) và
liên tưởng (liên tưởng để so sánh, nhân hóa sự vật)
Chẳng hạn, để giúp học sinh làm tốt bài tập 3 (Hãy viết một đoạn văn có
chứa câu mở đoạn như sau: Chú gà nhà em đã ra dáng một chú gà trống đẹp.)
của bài Luyện tập xây dựng đoạn văn miêu tả con vật (sách lớp Bốn, tập hai,
trang 130), thì ở tiết học trước đó, tôi yêu cầu các em:
+ Chọn hoặc nhớ lại một con gà trống mà em đã gặp.
+ Quan sát (hoặc nhớ lại) và ghi lại các đặc điểm của từng bộ phận của
nó. Chú ý ghi thật chi tiết những bộ phận nổi bật của con gà đó.
GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 8


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4
3- Biết chọn lựa, sử dụng từ ngữ giàu tính gợi tả, gợi cảm, nói-viết câu
văn có dùng phép so sánh, nhân hóa phù hợp với đối tượng miêu tả:
Việc dùng từ ngữ giàu hình ảnh, gợi tả, gợi cảm, các biện pháp so sánh,
nhân hóa khi viết văn sẽ giúp cho câu văn, bài văn trở nên sinh động hơn, mượt
mà hơn, ý tứ hơn và thu hút người đọc, người nghe hơn.
Như vậy, việc giúp các em biết tìm từ ngữ, ý văn hay, hình ảnh đẹp, phù
hợp để miêu tả sự vật cụ thể là vừa giúp phát huy tốt năng lực của mỗi học sinh,
vừa góp phần cung cấp ý văn, từ ngữ phù hợp cho những học sinh khác.
+ Cùng với việc giới thiệu một số hình ảnh cụ thể cho học sinh quan sát,
giáo viên có thể gợi ý cho mỗi học sinh tự chọn chi tiết cụ thể của đối tượng cần
miêu tả, rồi tìm những từ ngữ, ý văn, câu văn, hình ảnh so sánh, nhân hóa mà
mình cảm thấy phù hợp, hay có thể sử dụng để miêu tả chi tiết đó của đối tượng.
+ Lớp nhận xét, bình và chọn những từ ngữ, ý văn hay, hình ảnh đẹp,
phù hợp.
+ Vận dụng chính những từ ngữ, câu văn, ý văn được lớp đánh giá cao
theo ý thích của riêng mình đưa vào bài của mình, tạo ra nét riêng trong chính
bài làm của mình.
Xin được tiếp theo ví dụ ở trên, (với bài tập 3 của bài Luyện tập xây
dựng đoạn văn miêu tả con vật): Trước tiên, tôi giới thiệu cho các em hình ảnh
hoặc videoclip về một số con gà trống cho các em chọn lựa và quan sát một con
mà em thích. Tiếp đó là cùng với việc sử dụng Dàn bài chung của bài văn miêu
tả con vật đã xây dựng (nội dung Tả hình dáng ở phần thân bài), tôi sẽ lần lượt
hướng cho các em nêu các bộ phận tiêu biểu của con gà trống và những ý văn,
câu văn, hình ảnh so sánh, nhân hóa mà mình cảm thấy hay, phù hợp, có thể sử
dụng để miêu tả các bộ phận đó. Lúc này các em có thể kết hợp vừa quan sát
trực tiếp hình ảnh giáo viên cung cấp, vừa dựa vào những điều mình đã ghi chép

khi chuẩn bị ở nhà để thực hiện yêu cầu của thầy cô. Với những từ ngữ, ý văn
các em nêu được, tôi gợi ý cho lớp cùng nhận xét, bình và chọn những từ ngữ, ý
văn hay, hình ảnh đẹp, phù hợp rồi ghi nhanh lên bảng làm cơ sở cho các em
chọn lựa, vận dụng chính những từ ngữ, câu văn, ý văn được lớp đánh giá cao
theo ý thích của riêng mình để thực hiện yêu cầu của bài tập.
4- Biết diễn đạt câu văn (nói, viết) trọn ý, sắp xếp các ý, các câu văn
lôgic; biết kiểm tra, rà soát lại bài viết về nội dung, cách diễn đạt:
* Tập diễn đạt câu văn (nói, viết) trọn ý, sắp xếp các ý, các câu văn
lôgic:
GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 9


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4
Các em sẽ biết tự diễn đạt câu văn trọn ý khi các em biết sắp xếp các từ
ngữ thành câu văn đúng ngữ nghĩa, biết sắp xếp các câu văn thành đoạn văn
lôgic, đúng chủ đề. Tuy nhiên, đây là việc làm rất khó, cần được tập luyện
thường xuyên và khá mất thời gian, mà thời gian ở các tiết học Tập làm văn lại
có hạn, vì vậy, bản thân tôi thường thực hiện không chỉ ở các tiết Tập làm văn
mà ở cả các tiết học khác như Luyện từ và câu hay Chính tả. Với những bài tập
có yêu cầu liên quan đến việc phải trình bày, sắp xếp các ý, câu văn lôgic, hoặc
ở một số tiết Tập làm văn, tôi thường chủ động chuẩn bị các từ ngữ, câu văn
theo chủ đề nhất định đủ dùng cho học sinh hoạt động theo dự kiến. Cho các từ
ngữ, yêu cầu học sinh dùng những từ ngữ đó sắp xếp lại thành những câu văn
hoàn chỉnh (hoặc dùng những câu văn sắp xếp thành đoạn văn) theo chủ đề mà
giáo viên yêu cầu. Tiếp đó có thể tổ chức nhận xét, đánh giá, sửa chữa. Cần
đánh giá, nhận xét trên sự sáng tạo của học sinh, tôn trọng ý tưởng của học sinh,
không nhất thiết phải đúng theo mẫu ấn định sẵn. Tuy nhiên cũng cần phải điều
chỉnh, sửa chữa nếu chưa phù hợp. Ngoài ra, ngay cả khi các em trả lời câu hỏi

của thầy cô, của bạn bè hoặc khi yêu cầu các em trình bày một vấn đề nào đó,
tôi đặc biệt chú trọng đến cách trình bày, diễn đạt của các em (nhất là với những
học sinh yếu). Khi thấy học trò trình bày vấn đề lủng củng, không rõ ràng hoặc
sử dụng từ ngữ không phù hợp, tôi sẽ nhận
xét khéo và gợi ý, tập cho các em và cả các bạn khác cùng cân nhắc, diễn
đạt lại vấn đề sao cho trôi chảy, rõ ràng, đủ ý, và dễ hiểu.
*Tập kiểm tra, rà soát lại bài viết về nội dung, cách diễn đạt, cách trình
bày:
Đối với học sinh lớp Bốn thì đây là việc làm rất khó khăn, ít em tự thực
hiện được. Việc tập cho các em biết tự kiểm tra, rà soát lại bài viết về cả nội
dung và cách diễn đạt, cách trình bày là rất cần thiết, nó không chỉ giúp các em
nâng cao khả năng làm văn, nâng cao chất lượng câu văn, đoạn văn, bài văn của
các em mà còn giúp cho các em rèn luyện kĩ năng trình bày, diễn đạt vấn đề.
Trong mỗi giờ Tập làm văn, nhất là văn viết, tôi hết sức chú trọng việc
tập cho học sinh biết tự cân nhắc, trau chuốt câu văn, ý văn cho phù hợp. Khi
các em hoàn thành bài tập, tôi thường tổ chức cho các em đọc lại bài, đối chiếu
với yêu cầu của đề bài để kiểm tra xem nội dung bài làm đã đảm bảo chưa? Câu
văn, ý văn đã rõ ràng, đủ ý chưa?...Thời gian đầu các em sẽ rất bỡ ngỡ, khó thực
hiện, tôi tập cho cả lớp cùng thực hiện chung trên một vài bài, sau đó là cùng
thực hiện trong nhóm, dần dần là mỗi cá nhân sẽ tự kiểm tra, rà soát trên bài làm
của mình. Ngay trong quá trình các em làm bài, tôi cũng theo dõi, giúp các em
tự nhận xét, kiểm tra, điều chỉnh kịp thời những chỗ chưa hay, chưa phù hợp, tập
cho các em biết chú trọng đến cách diễn đạt sao cho đúng, đủ, rõ ý.
GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 10


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4
5- Biết học tập từ ngữ, ý văn, hình ảnh hay khi làm văn:

Nói cách khác là biết học tập, “trộm” những câu văn, ý văn mà mình
đọc được của bạn bè, thầy cô hay ở đâu đó rồi biến nó thành ý riêng trong câu
văn, bài văn của mình. Tôi khuyến khích các em tích cực đọc sách, báo hoặc
những bài văn hay (văn mẫu) và ghi chép lại những chi tiết, hình ảnh mình thích
vào một cuốn sổ tay. Sau đó sẽ chọn lựa một số câu và ghi ra giấy dán vào mục
“Lời hay ý đẹp” ở lớp để giới thiệu cho các bạn khác cùng tham khảo. Chính
bản thân tôi là người thường xuyên đọc những “lời hay ý đẹp” mà các em sưu
tầm được để khi gặp trường hợp có thể vận dụng, “trộm” những từ ngữ, ý văn đó
mà các em không nhớ, không biết vận dụng tôi sẽ chủ động gợi ý giúp các em
nhớ lại, tập vận dụng vào bài của mình. Hoặc khi phát hiện các em biết học tập,
bắt chước cách diễn đạt, cách dùng từ ngữ, ý văn của người khác (không sao
chép), tôi sẽ động viên, khích lệ các em tiếp tục phát huy. Ngoài ra, tôi còn
thường xuyên tổ chức cho các em nhận xét, đánh giá bài của bạn (cách dùng từ,
đặt câu, ...) rồi rút kinh nghiệm, vận dụng vào bài của mình theo các bước:
+ Chọn đọc bài, câu văn của bạn và trao đổi, bàn bạc, suy nghĩ tìm ý
hay, cách chỉnh sửa những ý chưa hay, chưa phù hợp.
+ Rút kinh nghiệm, học tập ở bài làm của bạn để bổ sung, chỉnh sửa bài
làm của mình.
IV. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
Với những biện pháp như đã trình bày ở trên đã giúp cho cả giáo viên và
học sinh tự tin, chủ động hơn trong các tiết học Tập làm văn (văn miêu tả). Các
giờ Tập làm văn cũng trở nên nhẹ nhàng, sinh động hơn.
Học sinh không còn lúng túng trong việc lập dàn ý cho mỗi bài văn; việc
viết một đoạn văn, hay bài văn của các em trở nên dễ dàng hơn. Các em đã biết
miêu tả một số đặc điểm của một sự vật cụ thể theo yêu cầu, biết viết câu văn
đúng ngữ pháp, rõ ý; biết sử dụng những từ ngữ sát nghĩa, có tác dụng gợi tả,
gợi cảm; bước đầu biết sử dụng biện pháp tu từ đơn giản khi viết văn. Lời văn, ý
văn của các em không còn nặng tính liệt kê hay kể lể nữa.
Nhờ vậy mà chất lượng phân môn Tập làm văn cũng như môn Tiếng
Việt đã nâng lên rõ rệt. Xin trích dẫn vài số liệu thống kê kết quả khảo sát khả

năng làm văn và kết quả kiểm tra định kì phân môn Tập làm văn của 42 học sinh
ở lớp tôi chủ nhiệm như sau:

GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 11


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4
Năm học 2015-2016:
Kết quả khảo sát về khả năng làm văn:
Thời điểm khảo sát/Số học
sinh đạt

Khả năng

Đầu
năm học

Cuối học kì
I

- Biết lập dàn bài, viết bài văn đủ 3 phần.

2

26

- Biết viết câu văn rõ ý, đúng ngữ pháp, dùng
từ ngữ sát nghĩa.

4

12

- Biết dùng từ ngữ có tác dụng gợi tả, gợi cảm,
sử dụng biện pháp tu từ đơn giản.

0

4

Kết quả kiểm tra phân môn Tập làm văn:
Điểm

Thời điểm kiểm tra/Số học sinh đạt
Khảo sát
đầu năm học

Kiểm tra định kì cuối
học kì I

4,5-5

4

10

3,5-4

10

15

2,5-3

11

13

2

8

2

<2

9

2

GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 12


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4

C. KẾT LUẬN

I. TÓM LƯỢC CÁC GIẢI PHÁP
Để mỗi giờ dạy Tập làm văn đạt hiệu quả cao, người giáo viên phải biết
sáng tạo, kết hợp hài hòa nhiều yếu tố. Hơn thế nữa, người giáo viên còn cần tận
tâm với nghề, với bài dạy để tự rút kinh nghiệm sau mỗi tiết học. Để dạy văn
thật tốt, trước tiên: Hãy suy nghĩ thật kĩ, dạy thật tốt các phân môn Tập đọc,
Luyện từ và câu, Kể chuyện. Bởi chúng có tác động trực tiếp đến Tập làm văn.
Nó giúp học sinh tích lũy vốn từ, hiểu và vận dụng từ, vận dụng những câu văn
hay, đoạn văn hay của bài Tập đọc vào bài văn của các em.Mặt khác thông qua
những bài văn hay, cần cho học sinh nhận xét cách sử dụng từ ngữ, các biện
pháp nghệ thuật,từ đó giúp các em tích lũy được vốn kiến thức văn học. Hay
trong giờ Luyện từ và câu, Hướng dẫn tự học tôi luôn hướng dẫn khuyến khích
các em tìm cái hay(theo chủ đề), đặt câu văn giàu hình ảnh, phân tích từ, so sánh
câu. Môn Tập làm văn quả là khó đối với học sinh. Bài Tập làm văn là tác phẩm
văn học của các em.Tác phẩm này hay, dở còn phụ thuộc vào năng lực của mỗi
em, kĩ năng giao tiếp, điều kiện sống của mỗi gia đình. Với lòng nhiệt tình, ý
thức trách nhiệm, lòng yêu nghề, tôi đã khắc phục khó khăn, giúp học sinh lớp
tôi ngày càng yêu thích Tập làm văn hơn và tôi thấy các em học văn thực sự
hiệu quả.
Trên đây là một số biện pháp tôi đã thực hiện trong quá trình giảng dạy
nhằm bồi dưỡng lòng say mê, yêu thích môn Tập làm văn cho học sinh lớp 4.
Trong quá trình thực hiện, tôi đã đạt được một số kết quả khích lệ song không
tránh được một số thiếu sót. Vậy tôi rất mong nhận được sự quan tâm, giúp đỡ
và đóng góp chân thành của các cấp lãnh đạo, các đồng chí trong Ban lãnh đạo
nhà trường, bạn bè đồng nghiệp để tôi giảng dạy ngày một tốt hơn, góp một
phần công sức nhỏ bé của mình nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của trường
Tiểu học Châu Văn Liêm.
II. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG
Sáng kiến này có thể áp dụng vào dạy phân môn TẬP LÀM VĂN (văn
miêu tả) ở các lớp 4 và 5.
Giáo viên cần tìm hiểu kĩ, xác định, phân loại từng đối tượng học sinh,

xếp chỗ ngồi xen kẽ, trong mỗi nhóm có đủ các dạng học sinh để tiện cho việc
tổ chức các hoạt động học tập. Đồng thời, bản thân thầy cô giáo cũng cần tích
cực tham khảo thêm nhiều tài liệu, chịu khó đọc sách báo để tự làm giàu thêm
vốn từ, chất văn, áp dụng phù hợp vào từng ngữ cảnh cụ thể.

GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 13


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4
Chuẩn bị hệ thống câu hỏi chu đáo, tranh ảnh, video clip phong phú
nhưng gần gũi, phù hợp với học sinh.
Thầy cô giáo cần hết sức tinh tế, nhạy bén, biết lắng nghe, kịp thời đưa ra
hướng để giúp học sinh sửa chữa, trau chuốt câu, lời, ý văn.
Quá trình thực hiện mất nhiều thời gian, đòi hỏi giáo viên phải có sự kiên
nhẫn, bền bỉ, cần phải thường xuyên lâu dài, kết hợp lồng ghép trong cả các
phân môn, môn học khác.
Cần giúp cho học sinh biết tự giác, chịu khó học hỏi, cũng như sẵn sàng
chia sẽ, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ nên cũng đòi hỏi thầy cô giáo phải thường
xuyên động viên, khích lệ và tổ chức nhiều phương pháp, hình thức dạy học,
phát huy tối đa năng lực của học sinh, nhất là học sinh học tốt.
III. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 5 tháng 5 năm 2006 của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.
2. Tài liệu Bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên Tiểu học chu kì III
(2003-2007), tập 2.

Hậu Nghĩa, ngày 31 tháng 12 năm 2015
Người thực hiện

Mai Thị Trúc Giang

GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 14


Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4

GV: Mai Thị Trúc Giang

Trang 15