tiểu luận cao học môn các phong trào chính trị xã hội quốc tế NHỮNG THÁCH THỨC đối với PHONG TRÀO đấu TRANH CHỐNG mặt TRÁI của TOÀN cầu hóa và một số GIẢI PHÁP

KHOA QUAN HỆ QUỐC TẾ

NHỮNG THÁCH THỨC ĐỐI VỚI PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CHỐNG
MẶT TRÁI CỦA TOÀN CẦU HÓA VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP

TIỂU LUẬN MÔN HỌC:
CÁC PHONG TRÀO CHÍNH TRỊ- XÃ HỘI QUỐC TẾ

Hà Nội, tháng 5 năm 2013


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

1

1.

Lý do chọn đề tài

1

2.

Tình hình nghiên cứu đề tài

2

3.

Mục đích nghiên cứu đề tài

2

4.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3

5.

Phương pháp nghiên cứu

3

6.

Ý nghĩa thực tiến

3

NỘI DUNG

4

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHONG TRÀO ĐẤU TRANH

4

CHỐNG MẶT TRÁI CỦA TOÀN CẦU HÓA

1.1 Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa

4

1.2 Sự ra đời và phát triển của Phong trào đấu tranh chống
mặt trái của toàn cầu hóa
CHƯƠNG 2: HOẠT ĐỘNG CỦA PHONG TRÀO ĐẤU TRANH
CHỐNG MẶT TRÁI CỦA TOÀN CẦU HÓA
2.1 Nội dung và hình thức đấu tranh của Phong trào đấu tranh
chống mặt trái của toàn cầu hóa
2.2 Những hoạt động của Phong trào đấu tranh chống
mặt trái của toàn cầu hóa
CHƯƠNG 3: NHỮNG THÁCH THỨC ĐỐI VỚI PHONG TRÀO
ĐẤU TRANH CHỐNG MẶT TRÁI CỦA TOÀN CẦU HÓA
3.1. Những thách thức đối với phong trào đấu tranh chống mặt trái
của toàn cầu hoá.
3.2 Một số đề xuất cho Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa
KẾT LUẬN
DANH MỤC THAM KHẢO
MỞ ĐẦU

8
13
13
16
20
20
22
24
26

1. Lý do chọn đề tài
Quá trình toàn cầu hóa như một tất yếu khách quan, phát triển theo cả chiều
rộng và chiều sâu, thúc đẩy sự phát triển và xã hội hóa lực lượng sản xuất, làm
2


tăng sự liên hệ, phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia, dân tộc trên thế giới, nhất
là về thương mại, tài chính quốc tế. Toàn cầu hóa làm sâu sắc hơn sự chuyên
môn hóa và phân công quốc tế; kích thích gia tăng sản xuất trên qui mô toàn thế
giới, thúc đẩy sự giao lưu giữa các quốc gia, làm cho con người ở mọi châu lục
hiểu biết nhau hơn, nắm được thông tin thế giới một cách nhanh chóng.
Toàn cầu hóa là một quá trình vận động phức tạp, chứa đựng cả mặt tích cực
lẫn mặt tiêu cực, cả cơ hội và thách thức cho mọi quốc gia, dân tộc. Các nước
nghèo, các nước chậm phát triển tham gia quá trình toàn cầu hóa phải gặp nhiều
thách thức, rủi ro.
Chúng ta phải công nhận rằng những tác động tích cực mà toàn cầu hóa
mang lại là vô cùng to lớn, làm thay đổi cả một xã hội cùng với nhiều lĩnh vực
trong xã hội ấy. Nhưng chúng ta không thể đắm chìm trong những đổi thay tích
cực đó mà quên đi mặt trái của toàn cầu hóa mang lại cho xã hội và cần phải
chống lại những mặt trái đó như thế nào mới là vấn đề cấp thiết hiện nay.
Từ khi sinh ra nó đã mang trong mình những hạn chế nhất định và cho đến
nay, khi nó càng trở nên lớn mạnh và phát huy tác dụng to lớn thì mặt trái của
nó càng ngày càng hiện rõ hơn. Đó là sự lũng đoạn của chủ nghĩa tư bản độc
quyền, kèm theo nó là mâu thuẫn tư bản càng trở nên gay gắt và thành mâu
thuẫn mang tính quốc tế hóa, tạo ra một sự cạnh tranh bất công bằng trên thị
trường. Thêm vào đó là ranh giới giàu ngèo càng trở nên rộng lớn hơn trong khi
sự giàu sang vô độ của những thế lực biết tận dụng toàn cầu hóa thì sự nghèo
đói, bần cùng hóa của những người yếu thế càng tăng cao. Về văn hóa thì sự
xâm nhập ồ ạt của các dòng văn hóa Mỹ đã làm đầu độc và tổn hại văn hóa dân

tộc. Đặc biệt là nguy cơ đe dọa độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ các quốc
gia. Thấy rõ mặt trái của toàn cầu hóa như vậy từ những năm 80 của thế kỷ XX
Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa đã được hình thành và
phát triển.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Hiện nay, Việt Nam và một số nước trên thế giới đang tham gia tích cực
vào xu thế toàn cầu hóa. Nhận thấy toàn cầu hóa vẫn còn mang trong mình rất
3


nhiều hạn chế, phong trào đấu tranh chống toàn cầu hóa đã có rất nhiều hoạt
động để xây dựng một thế giới công bằng hơn, giúp giảm sự chi phối của các
nước CNTB lớn, góp phần giảm khoảng cách giàu nghèo, đòi xóa nợ cho các
nước nghèo,..
Vậy nên, đã có rất nhiều học giả quan tâm đến việc nghiên cứu Phong trào
đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa. Có nhiều sách, báo tài liệu nghiên
cứu về vấn đề này. Nhưng đây là một vấn đề quan trọng, vậy nên cần tập trung
nghiên cứu và phổ biến rộng rãi kiến thức về Phong trào đấu tranh chống mặt
trái của toàn cầu hóa
3. Mục đích nghiên cứu đề tài
Hiện nay, phong trào đã đạt được rất nhiều kết quả đáng khích lệ song còn
gặp rất nhiều khó khăn và thách thức. Vậy nên, nảy sinh yêu cầu cấp thiết là
nghiên cứu về Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa và khó
khăn thách thức của Phong trào để đưa ra được những khuyến nghị, giải pháp
nhằm xây dựng Phong trào phát triển hơn trên thế giới nói chung và Việt Nam
nói riêng.
Từ đây thấy được các vấn đề đặt ra và triển vọng của phong trào đấu tranh
chống toàn cầu hóa. Đưa ra một số giải pháp góp phần đưa đến thắng lợi của
phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa hiện nay. Căn cứ vào tình
hình thực tế của phong trào toàn cầu hóa mà cụ thể là mặt trái của nó đối với các

quốc gia trên thế giới và thực trạng phong trào đấu tranh chống mặt trái toàn cầu
hóa hiện nay, chúng ta thấy cấp thiết phải đẩy mạnh hơn nữa phong trào và có
những biện pháp thích hợp để đem lại hiệu quả cao nhất. Sớm ý thức được tính
khách quan của xu thế toàn cầu hóa và mặt trái của nó Việt Nam ta đã là quốc
gia tích cực và chủ động trong phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu
hóa. Để thấy rõ hơn điều này tôi đi vào nghiên cứu vấn đề “ Những thách thức
của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa” làm đề tài tiểu luận
học phần “các phong trào chính trị - xã hội quốc tế”
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4


Đối tượng nghiên cứu là Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu
hóa hiện nay và những thách thức của Phong trào.
Phạm vi nghiên cứu là tất cả các tài liệu, tư liệu liên quan đến khái niệm toàn
cầu hóa, mặt trái của toàn cầu hóa, quá trình hình thành và phát triển Phong trào
đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa, nội dung, hình thức và những thách
thức đối với Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa.
5. Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng phương pháp tìm hiểu các thông tin từ tài liệu tham khảo rồi phân
tích và biện luận với dẫn chứng và số liệu cụ thể: Tìm hiểu qua sách báo,
internet những bài viết về Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa
6. Ý nghĩa thực tiễn
Có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho sinh viên và bất cứ cá nhân nào quan
tâm về vấn đề này.

NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CHỐNG MẶT
TRÁI CỦA TOÀN CẦU HÓA
1.1 Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa

1.1.1 Toàn cầu hóa
1.1.1.1 Khái niệm
Thuật ngữ toàn cầu hóa xuất hiện từ những năm 1950, với sự phổ biến các
phương tiện vận tải có động cơ và sự gia tăng các trao đổi thương mại và được
5


chính thức sử dụng rộng rãi từ những năm 1990. Khái niệm này có nhiều điểm
tương đồng với khái niệm quốc tế hóa và sử dụng thay cho nhau được, song một
số người sử dụng thuật ngữ “toàn cầu hóa” để nhấn mạnh sự mờ nhạt của ý
niệm nhà nước hay biên giới quốc gia. Toàn cầu hóa được biểu hiện qua sự phụ
thuộc qua lại không ngừng giữa các quốc gia và cá nhân. Sự phụ thuộc qua lại
có thể xảy ra trên lĩnh vực kinh tế, công nghệ, môi trường, văn hóa hay xã hội.
Toàn cầu hóa là quá trình tăng lên mạnh mẽ những mối liên hệ, những ảnh
hưởng tác động, phụ thuộc lẫn nhau của tất cả các khu vực, các quốc gia, dân
tộc trên thế giới. Đó là sự thay đổi trong xã hội và trong nền kinh tế thế giới, tạo
ra bởi mối liên kết và trao đổi ngày càng tăng giữa các quốc gia, các tổ chức hay
các cá nhân ở góc độ văn hóa, kinh tế,.. trên quy mô toàn cầu.
Toàn cầu hóa cũng là quá trình phổ biến hóa trên phạm vi toàn cầu những giá
trị, hoạt động, mô hình,..trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa, chính trị,
khoa học – kỹ thuật, công nghệ,.. Đặc biệt toàn cầu hóa bắt đầu từ lĩnh vực kinh
tế nên cho đến nay nội dung chủ yếu của nó vẫn là toàn cầu hóa kinh tế. Vậy
nên, toàn cầu hóa hầu như được dùng để chỉ các tác động của thương mại nói
chung và tự do hóa nói riêng. Cũng ở góc độ kinh tế, người ta chỉ thấy các dòng
chảy tư bản ở quy mô toàn cầu kéo theo các dòng chảy thương mại, kỹ thuật,
công nghệ, thông tin, văn hóa.
Khái niệm toàn cầu hóa kinh tế bao hàm sự gia tăng nhanh chóng các hoạt
động kinh tế vượt qua mọi biên giới quốc gia, khu vực để vươn tới quy mô toàn
cầu. Nói cách khác, toàn cầu hóa kinh tế là sự nhất thể hóa về thị trường, vốn,
sức lao động, dịch vụ, công nghệ và các quy định pháp chế kinh tế giữa các

nước trên thế giới trên cơ sở hợp tác và phân công lao động quốc tế sâu rộng.
Sản phẩm tạo ra từ quá trình toàn cầu hóa là một nền kinh tế toàn cầu hóa với cơ
cấu kinh tế và quan hệ kinh tế phi lãnh thổ hóa, tồn tại ở trên và bao trùm lên

6


các nền kinh tế quốc gia. Sự tham gia vào quá trình toàn cầu hóa được gọi là hội
nhập.
1.1.1.2 Biểu hiện của xu thế toàn cầu hóa
Xu thế toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ trên khắp các quốc gia, và biểu
hiện của nó chính là: Thứ nhất, sự phát triển nhanh chóng của quan hệ thương
mại quốc tế, các nước trên thế giới quan hệ chặt chẽ và phụ thuộc lẫn nhau.
Thứ hai, sự phát triển và những tác động to lớn của các công ti xuyên quốc
gia. Giá trị trao đổi của các công ti này tương đương 3/4 giá trị thương mại toàn
cầu.
Thứ ba, sự sáp nhập và hợp nhất các công ti thành những tập đoàn lớn, nhất
là các công ti đa quốc gia nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường
trong và ngoài nước. Làn sóng sáp nhập này tăng lên nhanh chóng vào những
năm cuối thế kỉ XX.
Thứ tư, sự ra đời của các tổ chức liên kết kinh tế, thương mại, tài chính quốc
tế và khu vực (Quỹ tiền tệ quốc tế – IMF, Ngân hàng thế giới – WB, Tổ chức
thương mại thế giới – WTO, Liên minh châu Âu – EU, Hiệp ước thương mại tự
do Bắc Mĩ – NAFA, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á – ASEAN…).
1.1.2
Phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa
1.1.2.1 Mặt trái của toàn cầu hóa
Toàn cầu hóa mang lại những tác động tích cực vô cùng to lớn, nhưng cũng
mang trong mình hạn chế nhất định. Đó chính là mặt trái của toàn cầu hóa. Mặt
trái của toàn cầu hóa là những hệ quả tiêu cực mà quá trình ra đời và phát triển

của toàn cầu hóa mang lại, gây khó khăn, trở ngại và nguy cơ đối với các quốc
gia trên thế giới.
Biểu hiện mặt trái của toàn cầu hóa được thể hiện trên nhiều lĩnh vực, trên
lĩnh vực kinh tế, chủ nghĩa tư bản độc quyền ngày càng chi phối đời sống kinh
tế thế giới sau khi toàn cầu hóa diễn ra. Các nước lớn với nền kinh tế có tiềm
lực mạnh đã ảnh hưởng rộng lớn và sâu sắc đến toàn thế giới, đặc biệt là các
nước nhỏ điều này còn gây ảnh hưởng cả trên lĩnh vực chính trị. Trong chính trị,
nguy cơ xâm phạm độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ đang trở nên đáng
báo động. Trên lĩnh vực xã hội, khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn đối với
7


các quốc gia đang chịu ảnh hưởng sâu sắc của xu thế toàn cầu hóa, điều này làm
cho thế lực tư bản đã giàu ngày càng giàu thêm và người dân nghèo ngày càng
có cuộc sống đói kém hơn. Điều này xảy ra không chỉ với các quốc gia phát
triển mà còn xuất hiện ở các quốc gia đang phát triển nhưng có tốc độ toàn cầu
hóa nhanh chóng, điển hình là Ấn Độ và Trung Quốc, hai nền kinh tế có chỉ số
tăng trưởng cao. Và trên lĩnh vực văn hóa, sự xâm nhập ồ ạt của văn hóa
phương Tây đã ảnh hưởng không nhỏ tới các giá trị văn hóa truyền thống của
mỗi quốc gia, khiến các giá trị này bị mai một. Văn hóa phương Tây khiến cho
giới trẻ ở nhiều quốc gia có cách sống và suy nghĩ và cách sống rất khác. Từ
đây, nảy sinh ra vấn đề làm sao để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền
thống dân tộc của mỗi quốc gia, làm sao để “hòa nhập mà không hòa tan”.
Bên cạnh đó toàn cầu hóa còn có một số mặt trái khác, ảnh hưởng đến môi
trường, tài nguyên thiên nhiên,.. Toàn cầu hóa khiến các quốc gia khai thác
nguồn tài nguyên thiên nhiên hữu hạn ngày càng nhanh hơn. Trung Quốc gia
nhập tổ chức thương mại thế giới WTO vào tháng 12/2001 thì một năm sau đó,
sản lượng khai thác than của nước này bắt đầu tăng mạnh. Trường hợp tương tự
cũng diễn ra tại Ấn Độ, tuy ở quy mô nhỏ hơn. Điều này ảnh hưởng không chỉ
tới hai quốc gia nói trên mà ảnh hưởng đến nguồn tài nguyên thiên nhiên thế

giới.
Mặt khác, toàn cầu hóa làm tăng lượng khí thải dioxide carbon trên thế giới.
Nếu thế giới đốt than một cách nhanh chóng hơn và không cắt giảm sử dụng
nhiên liệu hóa thạch khác, lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính làm biến đổi khí
hậu này tiếp tục gia tăng sẽ đe dọa đến môi trường sống con người.
Thêm vào đó, toàn cầu hóa khiến lãnh đạo các quốc gia gần như không thể dự
đoán được những tác động trên phạm vi toàn cầu từ các quyết định chính sách
của họ. Chẳng hạn, nếu một quốc gia đưa ra quyết định cắt giảm khí thải nhưng
lại có thể gián tiếp khuyến khích hoạt động sản xuất, khai thác than ở nước
khác.
8


Một vấn đề khác là toàn cầu hóa khiến giá dầu thế giới bị đẩy lên cao. Trong
lịch sử, thế giới đã trải qua hai thời kỳ giá dầu đạt đỉnh. Giá dầu tăng cao kéo
theo hàng loạt vấn đề. Do giá dầu liên quan đến cuộc sống hàng ngày của người
dân, từ lương thực thực phẩm đến giao thông, nên giá dầu tăng dẫn đến tình
trạng thắt chặt chi tiêu, một trong những nguy cơ khiến kinh tế suy thoái.
Không thể phủ nhận những giá trị tích cực mà toàn cầu hóa mang lại nhưng bên
cạnh đố cần phải nhìn nhận đúng và có biện pháp ngăn chặn những tiêu cực
đang tồn tại và ngày càng phát triển, đây cũng là động lực để phong trào đấu
tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa ra đời và phát triển
1.1.2.2 Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa
Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa không có tên gọi thống
nhất. “Chống toàn cầu hóa” là thuật ngữ mà báo chí hay dùng nhất. Một số nhà
hoạt động xã hội cho rằng tên này không có ý nghĩa gì cả vì mục tiêu của phong
trào là toàn cầu hóa sự công bằng. Trên thực tế, có một tên phổ biến là “phong
trào đòi công bằng toàn cầu”. Nhiều nhà hoạt động xã hội cũng tập hợp dưới
khẩu hiệu “có thể có một thế giới khác.
Do không thống nhất trong cách gọi và tính chất của phong trài nên tên gọi

chính xác hơn cho phong trào này là “Phong trào chống mặt trái của toàn cầu
hóa”. Phong trào này xuất hiện khi quá trình toàn cầu hóa xuất hiện và ngày một
lớn mạnh thu hút đông đảo các quốc gia tham gia, ngày nay đã trở thành một
hiện tượng mới được dư luận thế giới ủng hộ và chú ý. Đó là sự tập hợp các lực
lượng để khắc phục những mặt trái của toàn cầu hóa, hạn chế những tiêu cực và
bảo vệ sự tồn tại của quốc gia mình.
1.2 Sự ra đời và phát triển của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của
toàn cầu hóa
1.2.1 Sự ra đời của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa
Từ những năm 80 của thế kỷ XX đến nay, trước những tác động tiêu cực của
toàn cầu hoá đến một bộ phận rất lớn (hàng tỷ) người nghèo trên thế giới, những
người tiến bộ, những nhà hoạt động xã hội tích cực, những phong trào dân chủ
bắt đầu tập hợp lại với nhau mong tìm ra những phương án khả thi của một toàn
9


cầu hoá khác, trong đó những tiến bộ của khoa học và công nghệ phục vụ cho
tất cả mọi người chứ không chỉ cho các nước giàu, các nước phát triển phương
Bắc. Họ tập hợp với nhau để theo đuổi một mục tiêu chung là chống lại quá
trình toàn cầu hoá đang bị giới tư bản độc quyền chi phối, lũng đoạn và lấy khẩu
hiệu: “Một thế giới khác là có thể!”.
Khởi đầu của phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hoá là vào
tháng 8-1999, tại Hội nghị cấp cao bảy nước công nghiệp phát triển (G7) họp tại
Đức, hàng nghìn người đã biểu tình trên đường phố của Đức, Luân Đôn và một
số thành phố khác ở châu Âu và Bắc Mỹ. Tại Luân Đôn, những người biểu tình
đã xung đột với cảnh sát khiến cho 42 người bị thương. Nhưng phải đến Hội
nghị Thượng đỉnh của tổ chức thương mại thế giới (WTO) diễn ra tại thành phố
Seattle (Mỹ) tháng 11 - 1999 nhằm thực hiện chiến lược toàn cầu của chủ nghĩa
tự do cạnh tranh mới, phong trào mới bùng phát dữ dội. Đó là vì trong thời gian
diễn ra cuộc họp lần này của WTO, đã diễn ra ngững cuộc tuần hành và biểu

tình rầm rộ của hơn 500. 000 người phản đối chính sách tự do hoá thương mại.
Chính những cuộc biểu tình, tuần hành rầm rộ với một lực lượng tham gia chưa
từng có như vậy nhằm chống lại một toàn cầu hoá tư bản chủ nghĩa đã làm nên
cái gọi là “Sự kiện Seattle” trong lịch sử thế gới đương đại. Đã mấy thập niên
trôi qua kể từ khi cuộc chiến tranh Việt Nam kết thúc, với “Sự kiện Seattle”, Mỹ
lại phải đối mặt với sự phản kháng xã hội rộng lớn đến như vậy. Có thể nói tại
Seattle, lần đầu tiên cộng đồng quốc tế có sự phản ứng một cách quyết liệt, công
khai, có tổ chức và trên phạm vi rộng lớn đối vúi trật tự kinh tế- thương mại thế
giới do một số ít giới tư bản độc quyền áp đặt lên hàng tỷ người trên trái đất. Tại
Seattle, hơn 500 người biểu tình đã bị bắt giam, nhưng cĩnh từ đây những cuộc
đấu tranh của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hoá bắt đầu
nhanh chóng lan toả ra khắp địa cầu.
Ở các nước tư bản phát triển, nhóm công nhân thành thị hiện đang chiếm số
đông tại nhiều nước phát triển được coi là hạt nhân của Phong trào chồng mặt
trái của toàn cầu hoá. Trong các cuộc xuống đường rầm rộ chống toàn cầu hoá
10


những năm qua, có thể thấy rõ vai trò hạt nhân, vai trò đi đầu của lực lượng này.
Phần lớn trong số họ là những người cảm thấy bị đe dọa hoặc địa vị của họ giảm
sút do cạnh tranh trong toàn cầu hoá ở các nước phát triển phương Tây tạo ra.
Đó là những nhà quản lý hoặc các chủ doanh nghiệp của các ngành nghề truyền
thống ở các thị trường mới; những người cánh tả và các tổ chức công đoàn mất
khả năng đàm phán với chủ tư bản do không đủ kha năng cạnh tranh; những
người thất nghiệp do toàn cầu hoá tạo nên v.v.. Tiếng hô phản đối toàn cầu hoá
vang dậy nhất lại nổi lên từ các nước phương Tây. Mỹ và châu Âu là trung tâm
của toàn cầu hoá đồng thời cũng là tâm điểm của Phong trào chống mặt trái của
toàn cầu hoá.
Ở các nước đang phát triển, lực lượng tham gia Phong trào chống mặt trái
của toàn cầu hoá đa dạng hơn. Họ có thể là tầng lớp những người chịu nhiều

thua thiệt trong cuộc cạnh tranh với các tập đoàn kinh tế lớn, những công ty
xuyên quốc gia khổng lồ với vô vàn lợi thế cạnh tranh.
Những lực lượng tham gia Phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá khá
đa dạng, đến từ nhiều nước, nhiều tầng lớp khác nhau, nhưng về tổng thể đều là
đại diện cho những tầng lớp xã hội chịu nhiều thiệt thòi nhất trong xu thế toàn
cầu hoá, nên mục tiêu chung của các lực lương tham gia phong trào là đấu tranh
chống lại cái xu thế đang bị các thế lực tư bản độc quyền chi phối và lũng đoạn
đó. Có thể nói rằng, sự ra đời của Phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá đã
trở thành tác nhân quan trọng góp phần vào việc điều chỉnh quá trình toàn cầu
hoá vốn đang là dòng chảy chủ lưu của thế giới ngày nay, để cho quá trình ấy
mang tính công bằng cao hơn.
1.2.2 Quá trình phát triển của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu
hóa
Bắt đầu từ sự kiện tháng 8/1999 tại hội nghị cấp cao của G7 và bùng phát dữ
dội vào tháng 11/1999 tại hội nghị thượng đỉnh của WTO tổ chức tại Seattle
phong trào đã lan rộng và phát triển mạnh mẽ. Do những chính sách và những
đòi hỏi bất hợp lý được phát ra từ các nước phát triển, đặc biệt là từ Mỹ như: tự
11


do đầu tư, tự do cạnh tranh, v.v… đang là những vấn đề gay gắt trong đó ẩn
chứa những nội dung chính trị bất lợi cho lợi ích quốc gia, vai trò điều tiết của
Nhà nước, chủ quyền kinh tế của đất nước mà các nước đang phát triển phải đối
mặt, phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa đã nhanh chóng phát
triển và đã thu hút hàng trăm ngàn người có cảm tình và hoạt động trên quy mô
thế giới, từ Singapo đến San Francisco.
Từ mùa thu năm 1999, khi Bộ trưởng các nước từ khắp thế giới họp hội nghị
của WTO ở Seattle, 500.000 người chống toàn cầu hóa đã kéo đến đấy. Tổ chức
đứng ra phối hợp hành động là “Diễn đàn quốc tế về toàn cầu hóa” có trụ sở ở
California. Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa đã có tổ chức

và chiến lược cụ thể: họ không có biểu tình đông người mà phân tán thành từng
toán nhỏ chặn đường ở các ngã tư, trước cửa các khách sạn có đại biểu đang trú
tại đấy, lối vào hội trường nơi diễn ra hội nghị, khiến cho nhiều đại biểu không
đến được hội nghị. Phong trào đã mang lại một số kết quả: theo Business Week,
52% người Mỹ được hỏi đã tuyên bố ủng hộ những hoạt động chống đối ở
Seattle. Một số tập đoàn đã phải cải tiến các điều kiện lao động, kế hoạch của
nguyên Tổng thống Mỹ Bill Clinton mở rộng vùng tự do mậu dịch đến châu Mỹ
Latinh đã vấp phải sự khước từ mãnh liệt, các chính phủ châu Âu đã chống lại
việc xem văn hóa phụ thuộc duy nhất vào quy luật thị trường. Với động cơ có
thể rất khác nhau, các nhóm trong phong trào ít nhất cũng nhất trí một điều: các
công ty đa quốc gia và tài chính đang xây dựng một trật tự mới, trong đó một
thiểu số giàu có lên trong khi đại đa số nghèo đi. Họ tố cáo những mặt tiêu cực
của toàn cầu hóa: những thụt lùi về xã hội, thất nghiệp hàng loạt, dân chủ bị xói
mòn, cảnh khốn quẫn tinh thần, chiến tranh sắc tộc do đói kém và tài nguyên
giảm sút, họ đòi xóa nợ cho các nước nghèo, và họ cũng cho rằng WB và IMF
là “những tay sai của các tập đoàn”.
Phong trào chống toàn cầu hóa cứ tiếp tục được duy trì cho đến lần họp Diễn
đàn kinh tế Đavốt. Diễn đàn được thành lập từ năm 1971, là một thể chế độc lập
với các tổ chức quốc tế khác, trong đó các chính khách, các nhà kinh doanh, các
12


học giả thảo luận và đề xuất chính sách đối với những vấn đề kinh tế thế giới và
những vấn đề có liên quan. Ngay từ khi mới ra đời, Diễn đàn kinh tế Đavốt đã
nhanh chóng đóng vai trò một động lực quan trọng thúc đẩy các chính sách tự
do hóa thương mại, trở thành nơi tụ họp của hơn 1000 công ty và tập đoàn kinh
tế lớn nhất thế giới. Nhưng điều đáng lưu ý là chưa bao giờ tại Hội nghị của
Diễn đàn kinh tế Đavốt, vốn được xem là nơi khởi xướng và thúc đẩy tự do hóa
thương mại và toàn cầu hóa, người ta lại nói nhiều đến mặt trái của quá trình
này nhiều như thế. Cũng chưa bao giờ ở bên ngoài Hội nghị lại diễn ra các cuộc

biểu tình rầm rộ phản đối toàn cầu hóa quyết liệt đến như thế. Tại nơi diễn ra
Hội nghị, có rất nhiều người đã từng xuống đường biểu tình ở Seattle phản đối
toàn cầu hóa, nhân Hội nghị của Tổ chức thương mại thế giới WTO, nay lại có
mặt tại Đavốt. Và đáng lưu ý hơn cả là lần đầu tiên có hẳn cả một “Diễn đàn xã
hội” hay còn gọi là diễn đàn chống Đavốt diễn ra cách đó ¼ vòng trái đất ở
Pooctô Alêgri (Braxin). Tuy không có mục tiêu làm đảo lộn chương trình nghị
sự như các cuộc biểu tình trước đây đã làm bên Hội nghị của WTO tại Seattle,
nhưng “Diễn đàn xã hội” lần đầu tiên này lại tỏ ra có hiệu quả hơn nhiều. Nó
được đánh giá như mốc khai sinh của một phong trào quốc tế mới chống lại
những bất công do quá trình toàn cầu hóa gây ra. Phong trào đã đạt được nhiều
kết quả và góp phần vào kêu gọi xây dựng toàn cầu hóa công bằng hơn cho tất
cả các quốc gia.

13


CHƯƠNG 2: HOẠT ĐỘNG CỦA PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CHỐNG MẶT
TRÁI CỦA TOÀN CẦU HÓA
2.1 Nội dung và hình thức đấu tranh của Phong trào đấu tranh chống mặt
trái của toàn cầu hóa
2.1.1 Nội dung của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa
Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa đã đạt được những kết
quả nhất định. Song nội dung đấu tranh của Phong trào đấu tranh chống mặt trái
của toàn cầu hóa trong những năm gần đây đã có sự thay đổi cho phù hợp với
tình hình và hoàn cảnh. Nội dung của Phong trào đã được đề ra ở các hội nghị
và cuộc họp khác nhau nhưng tập trung ở bốn nội dung chính.
Một là, Đấu tranh đòi quyền đại diện của công dân toàn cầu trong các đối
thoại thương mại đa phương. Với xu thế toàn cầu hóa làm tăng vai trò và sức
ảnh hưởng của các nước lớn như hiện nay, tất yếu sẽ dẫn đến sự mất đi quyền tự
quyết và lợi ích của công dân thế giới và các nước nhỏ. Vì vậy, một trong những

nội dung đấu tranh của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa là
đòi lại vai trò và tiếng nói của công dân toàn cầu trên những diễn đàn thương
mại đa phương, nơi mà các nước lớn đưa ra những chính sách về thương mại mà
những chính sách này có ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của người dân
khắp thế giới.
Hai là, Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa đòi xóa nợ
cho các nước nghèo vì theo họ những nước đế quốc chính là những quốc gia có
nợ chứ không phải chủ nợ. Là do, trong tình hình kinh tế bị ảnh hưởng mạnh mẽ
ở xu thế toàn cầu hóa như hiện nay. Các nước lớn, các nước đế quốc được lợi rất
nhiều từ việc đầu tư sang các nước nghèo. Với nguồn vốn lớn và khoa học kỹ
thuật, họ thuê nhân công giá rẻ, phá hoại tài nguyên thiên nhiên của các nước đó
và lại bán sản phẩm ở chính thị trường những nước đang phát triển. Điều này là
14


một nguồn lợi khổng lồ làm cho các nước này ngày càng giàu lên. Đây là lý do
phong trào đòi các nước lớn xóa nợ cho những nước nghèo, để xây dựng một
thế giới toàn cầu hóa công bằng hơn, nơi mà các quốc gia đều tìm kiếm được lợi
ích của riêng mình.
Ba là, lực lượng trong Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu
hóa yêu cầu các quốc gia phải tôn trọng chủ quyền kinh tế của các quốc gia
khác, tránh sự chi phối và áp đặt của các nước tư bản lớn. Sự xâm nhập ồ ạt
của toàn cầu hóa đã mang đến một thách thức rất lớn cho các quốc gia, làm thế
nào để giữ vững chủ quyền kinh tế của chính quốc gia đó, làm thế nào để đạt
được những lợi ích từ quá trình toàn cầu hóa mà không bị sự chi phối của quốc
gia khác. Nhận thấy vấn đề đó Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu
hóa đã kêu gọi, yêu cầu các quốc gia tư bản lớn phải tôn trọng chủ quyền kinh tế
của các quốc gia khác, tránh áp đặt, chi phối tới các quốc gia nhỏ.
Bốn là, xúc tiến phát triển bền vững, ưu tiên cho nhu cầu mỗi quốc gia, lấy
nội lực làm chính, xây dựng một thế giới công bằng, hài hòa trên mọi lĩnh vực

và khía cạnh. Mục tiêu quan trọng của Phong trào đấu tranh chống mặt trái toàn
cầu hóa là góp phần xây dựng một thế giới công bằng cho tất cả các quốc gia.
Vì vậy nội dung đấu tranh của phong trào là xúc tiến sự phát triển bền vững của
các quốc gia, nhất là các quốc gia nhỏ, để mỗi quốc gia lấy nội lực của mình
vươn lên phát triển bền vững, từ đó xây dựng một thế giới công bằng, hài hòa
trên mọi lĩnh vực.
2.1.2 Hình thức đấu tranh của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu
hóa
Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa chủ yếu đấu tranh qua
những hình thức hòa bình, không sử dụng vũ lực được cụ thể bằng ba hình thức
sau:
Một là, các Đảng phái, lực lượng chính trị bày tỏ quan điểm, phương pháp
đấu tranh chống mặt trái toàn cầu hóa.
Trên các diễn đàn khu vực và quốc tế, các cá nhân, tổ chức thẳng thắn bày tỏ
quan điểm của mình, nhiều đảng đã lên tiếng vạch rõ bản chất, ý đồ của những
15


chính sách, đạo luật mang nội dung phân biệt đối xử được ngụy biện bằng các
luận điều sai trái…kêu gọi thay đổi phương hướng phát triển toàn cầu hóa sao
cho đồng đều và công bằng. Các Đảng Cộng Sản, đảng công nhân, các đảng
cánh tả khác và các lực lượng tiến bộ khác luôn bày tỏ quan điểm chống mặt trái
của toàn cầu hóa. Hình thức này không phải có thái độ thụ động trước tình hình
mà nhằm tránh được sự đàn áp của chính quyền, bảo toàn được lực lượng và
đảm bảo mục tiêu đấu tranh. Hình thức này thu hút được đông đảo đảng tham
gia và đã mang lại nhiều kết quả.
Đảng Cộng Sản Việt Nam cho rằng, toàn cầu hóa kinh tế là một xu thế khách
quan, lôi cuốn ngày càng nhiều nước tham gia, xu thế này đang bị một số nước
phát triển và các tập đoàn kinh tế tư bản xuyên quốc gia chi phối, chứa đựng
nhiều mâu thuẫn, vừa có mặt tích cực vừa có tiêu cực, vừa có hợp tác vừa có

đấu tranh… CNTB hiện đại đang chiếm ưu thế về vồn, khoa học và công nghệ,
thị trường,..
Hai là, Hình thức đấu tranh biểu tình, tuần hành, diễu hành nhân các hội
nghị quốc tế, các thiết chế thương mại, tài chính quân sự,..
Hình thức này tập hợp đông đảo lực lượng tham gia có chung mục đích
xuống đường biểu tình đòi lợi ích và tạo sức ép cho CNTB. Những hình thức
này đã mang lại kết quả to lớn, ảnh hưởng đến những chính sách bất hợp lý của
CNTB, nhưng hình thức này vẫn nằm trong khuôn khổ luật pháp cho phép và
góp phần trong việc định hướng cho phong trào đấu tranh chống mặt trái của
toàn cầu hóa. Có thể kể đến một số ví dụ như sau: Sự kiện Seattle, Mùa thu năm
1999, khi Bộ trưởng các nước từ khắp thế giới họp hội nghị của WTO ở Seattle,
500.000 người chống toàn cầu hóa đã kéo đến đây. Năm 2005, biểu tình tại Hội
nghị WTO diễn ra ở Hồng Kông cũng thu hút hàng nghìn người đến biểu tình,
họ đến bằng nhiều con đường khác nhau, đường bộ, đi tàu, thậm chí là bơi đến
để biểu tình,.. hay tại hội nghị G20 tại Hàn Quốc cũng có hàng ngàn người đã
biểu tình chống lại những chính sách bất công cho những quốc gia đang phát
triển.
16


Ba là, Đấu tranh trên các phương tiện thông tin đại chúng
Ngày nay với sự phát triển của công nghệ thông tin đã trở thành công cụ đắc
lực cho phong trào đấu tranh chống mặt trái toàn cầu hóa. Đây là phương tiện
ngôn luận cho phong trào và là sự liên hệ của những tổ chức cho phong trào.
Đặc biệt hiện nay sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin đã giúp
truyền tải các đợt vận động của phong trào. Có thể nói đây là hình thức đấu
tranh hữu hiệu nhất vừa hợp pháp lại không tốn kém mà vẫn thu hút đông đảo
người tham gia, nhanh chóng trong việc vận động tư tưởng.
2.2 Những hoạt động của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn
cầu hóa

Về mặt chính trị, Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa là lực
lượng tham gia tích cực nhất ảnh hưởng tới đời sống chính trị của nhiều nước và
trên trường quốc tế. Các đảng cộng sản, công nhân và cánh tả trên thế giới cũng
có mối liên kết với nhau khi tham gia vào phong trào, tất cả đều cho rằng,
toàn cầu hoá kinh tế và xu thế khách quan, tất yếu trong sự phát triển của các
lĩnh vực sản xuất vật chất của xã hội loài người. Toàn cầu hoá kinh tế thu hút sự
tham gia của tất cả các quốc gia dân tộc trên hành tinh chúng ta. Điều này có
nghĩa, giờ đây để phát triển, các quốc gia dân tộc trên thế giới đều buộc phải
tham gia toàn cầu hoá, đều phải hành hội nhập vào nền kinh tế khu vực và toàn
cầu. Các đảng này khá thống nhất trong việc đánh giá mặt trái của quá trình toàn
cầu hoá, nhấn mạnh tính chất tư bản chủ nghĩa, tác động bất lợi của tiến trình
toàn cầu hoá kinh tế diễn ra trong thực tế hiện nay.
Trong các cuộc gặp mặt giữa các đảng cộng sản ở Aten (Hy Lạp), ở Berlin
(Đức) thời gian gần đây, các đảng đều có nhận định rằng, với tư cách một xu thế
tất yếu khách quan, giờ đây toàn cầu hoá kinh tế đang bị chính phủ ở các nước
tư bản phát triển - đại diện cho lợi ích của các lực lượng tư bản độc quyền, các
công ty, các tập đoàn kinh tế, tài chính xuyên quốc gia lợi dụng để phục vụ cho
lợi ích, tham vọng của họ. Các đảng cộng sản ở Tây Âu đều nhận thấy một thực
tế là tình trạng bất công bằng giữa giới chủ và người lao động các nước tư bản
17


chủ nghĩa trong việc tận dụng thành quả của toàn cầu hoá kinh tế mang lại.
Trong khi giới chủ được lựa chọn, tự do chuyển vốn đến đầu tư ở những nơi
mang lại hiệu quả lợi nhuận cao, thì công nhân, người lao động lại bị cản trở,
hạn chế rất nhiều trong việc lựa chọn nghề nghiệp và nơi làm việc, họ còn bị
giới chủ tuỳ tiện cắt giảm hay sa thải... Gần đây, các đảng cộng sản, công nhân
ở Tây Âu đều lên tiếng vạch rõ bản chất, ý đồ của các chính sách, đạo luật mang
nội dung phân biệt đối xử với các cộng đồng người lao động nhập cư được nguỵ
biện bằng những luận điệu “về mối đe doạ do người lao động nhập cư gây ra”

đối với an ninh, trật tự xã hội và công ăn việc làm của dân chúng các nước này
v.v...
Với những mục tiêu đấu tranh khá tích cực và chủ động phối hợp với các
đảng tiến bộ khác, các đảng cộng sản, công nhân và cánh tả trên thế giới đều lên
tiếng phản đối toàn cầu hoá tư bản chủ nghĩa, đồng thời nhận định rằng cần thay
đổi phương hướng phát triển của tiến trình toàn cầu hoá sao cho có sự đồng đều
ở mọi nước. Đặc biệt, các đảng đều nhấn mạnh mặt trái của toàn cầu hoá kinh
tế, ghi nhận đây là một trong những nội dung đấu tranh khá gay gắt trong giai
đoạn hiện nay. Điều này thể hiện trong các cuộc mít tinh, biểu tình của các đảng
này trong thời gian qua tập trung vào việc phản đối tác động tiêu cực của toàn
cầu hoá kinh tế đối với cuộc sống của các tầng lớp nhân dân lao động, đối với
sự phát triển kinh tế, ổn định chính trị ở các nước nghèo, kém phát triển và đối
với sự phát triển an toàn, bền vững của cả cộng đồng. Hình thức đấu tranh này ở
các nước tư bản không có nghĩa là các đảng cộng sản và cánh tả thể hiện thái độ
thụ động trước chính quyền tư bản chủ nghĩa mà nú nhằm tránh được sự đàn áp
từ phía chính quyền, bảo toàn được lực lượng và đảm bảo được mục tiêu đấu
tranh của phong trào.
Là lực lượng mới nên phong trào đã góp phần lên án và ngăn chặn sự bành
trướng toàn cầu hóa tư bản chủ nghĩa trên phạm vi toàn cầu vì vậy mà trở thành
bạn đồng minh của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Cùng với sự gia
tăng và phát triển của phong trào sẽ tập hợp được nhiều lực lượng chính trị- xã
18


hội và sẽ trở thành một phong trào có tác động tích cực tới mọi lĩnh vực của đời
sống thế giới, sẽ là lực lượng liên minh chiến lược của các Đảng Cộng Sản.
Về mặt kinh tế, những hoạt động và thành quả mà Phong trào đấu tranh
chống mặt trái của toàn cầu hóa thu được đã có những tác động tích cực đến đời
sống kinh tế của toàn thế giới. Những hoạt động biểu tình, diễu hành đã ảnh
hưởng đến các chính sách về kinh tế của các nước CNTB lớn, các tổ chức kinh

tế thế giới và các công ty xuyên quốc gia, góp phần xây dựng một môi trường
phát triển kinh tế bền vững và công bằng hơn cho tất cả các quốc gia. Phong
trào đã làm thất bại nhiều hội nghị quan trọng của WTO, IMF, WB,… và khiến
các tổ chức này có thái độ tích cực hơn trong những chính sách và hành động,
nhiều nước nghèo đã được xóa nợ một phần nhờ hoạt động của phong trào.
Phong trào còn tổ chức được nhiều hoạt động và hình thức khác nhau, sử
dụng sự phát triển của công nghệ thông tin cho việc đấu tranh của Phong trào.
Để đạt được mục tiêu đấu tranh cũng như tập hợp lực lượng có hiệu quả hơn
nữa, các đảng công nhân và lực lượng cánh tả chống mặt trái của toàn cầu hoá
cũng tính cực chủ động sử dụng thành tựu của công nghệ thông tin, mỗi đảng
đã xây dựng trang Web của mình, đồng thời thiết lập một mạng thông tin chung
để kết nối các Website của tất cả các đảng thành một mạng liên thông. Nhờ đó,
các đảng có thể trao đổi ý kiến, thông tin cho nhau một cách nhanh chóng và
hiệu quả nhất. Những trang Wep riêng của các đảng cộng sản và cánh tả
khác nhau cùng nhau truy cập, để nắm tình hình hoạt động chung của phong
trào cộng sản, cánh tả cũng như các phong trào phản đối mặt trái của toàn cầu
hoá, hoặc cũng có thể đưa tin, trao đổi ý kiến, tài liệu về những vấn đề cùng
quan tâm. Một số trang Web điển hình được nhiều đảng truy cập nhất hiện nay
là: Website Solid.net do Đảng Cộng sản Hy Lạp lập ra, Website Red.net của
Đảng Cộng sản Mỹ. Ngoài việc liên lạc, trao đổi thông tin với nhau, các đảng
cộng sản còn sử dụng hình thức này để liên hệ rộng rói với các phong trào hoà
bình tiến bộ, các Đảng Xanh trên thế giới... về nội dung đấu tranh chống mặt trái
của toàn cầu hoá. Thậm chính hình thức đấu tranh, biểu tình thông qua kênh
19


thông tin đại chúng như Internet vừa qua của các đảng này nhân các dịp tổ chức
Diễn đàn kinh tế thế giới, trước các hội nghị WB, IMF, WTO, G7,..đã làm
nghẽn mạng một số website,..
Về mặt xã hội, bên cạnh lực lượng chính của phong trào còn có sự tham gia

khá tích cực của các Đảng Xanh - đại diện của Thuyết “Chính trị Xanh” (Green
Politics). Hoạt động của các Đảng Xanh đã làm cho cộng đồng quốc tế phải chú
ý đến một trong những vấn đề toàn cầu cấp bách đó là vấn đề môi trường sống
bị phá huỷ nghiêm trọng, cần phải quan tâm, điều chỉnh trước khi quá muộn. Vì
vậy, các Đảng Xanh đã thu hút được một lực lượng khá đông người tham gia.
Các đảng này có hình thức hoạt động chính là: mít tinh, biểu tình, lấy chữ ký,
nếu kiến nghị với chính phủ về những vấn đề môi trường; thành lập các đoàn xe,
các đội tàu đến các khu vực thử hạt nhân, vùng giới tuyến... để ngăn chặn các
cuộc thử hạt nhân, xung đột..., lập những hồ sơ, trang Web về những vụ vi phạm
môi trường, kêu gọi quần chúng đấu tranh, đấu tranh thông qua nghị trường,
tham gia trong liên minh cầm quyền để gây ảnh hưởng đối với những quyết định
của chính quyền về các vấn đề môi trường... Phong trào đã có nhiều hoạt động
trên lĩnh vực xã hội, đã phần nào nâng cao được nhận thức của người dân và
tuyên truyền cho phong trào, góp phần thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, hạn chế
sự du nhập ồ ạt của văn hóa ngoại lai vào các quốc gia khác.

CHƯƠNG 3: NHỮNG THÁCH THỨC ĐỐI VỚI PHONG TRÀO ĐẤU TRANH
CHỐNG MẶT TRÁI CỦA TOÀN CẦU HÓA
3.1. Những thách thức đối với phong trào đấu tranh chống mặt trái của
toàn cầu hoá.
Hiện nay, phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa tuy đã đạt
được một số kết quả nhất định song vẫn còn rất nhiều thách thức. Là do phong
trào vẫn còn là đại diện cho lợi ích của thiểu số thành viên trong xã hội khiến
20


phong trào chưa nhận được sự hưởng ứng từ toàn xã hội, ngoài ra còn có sự
chống phá của các thế lực thù địch khiến cho phong trào gặp nhiều khó khăn.
Nhìn nhận về Phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá, cũng có nhiều
quan điểm khác nhau. Những người ủng hộ tự do hoá toàn cầu thì cho rằng, đó

là một liên minh lỏng lẻo “giữa những kẻ ích kỷ và những kẻ giả dối”. Theo họ,
“những kẻ ích kỷ” là những người không nhằm vào một lý tưởng nhân đạo nào
mà chỉ đòi hỏi giữ nguyên tài trợ nông nghiệp và đóng cửa thị trường quốc gia
để ngăn chặn hàng hoá từ các nước chưa mở cửa; còn “những kẻ giả dối” là các
lực lượng khuynh tả, trước đây là những lực lượng chủ trương quốc tế hoá theo
quan điểm macxit, ngày nay họ chống toàn cầu hoá vì nú là trào lưu toàn cầu
hoá theo trường phái tự do. Vậy nên, phong trào vẫn còn có sự khác biệt rất lớn
về thành phần, lợi ích khi tham gia vào phong trào chống mặt trái của toàn cầu
hóa kiến cho phong trào chưa có tổ chức và sự lãnh đạo nhất quán trên toàn thế
giới. Phong trào còn mang tính tự phát và hoạt động theo mùa. Đây là thách
thức rất lớn vì nó xuất phát từ chính bên trong phong trào đòi hỏi phải có sự
nhất quán về mục tiêu, lợi ích và sự tổ chức cụ thể cho các lực lượng tham gia
phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa.
Sự chống phá của những người theo chủ nghĩa ủng hộ cho toàn cầu hóa đã
mang lại thách thức cho phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa.
Cũng xuất phát từ sự khác biệt về lực lượng tham gia đấu tranh ở các quốc gia,
khu vực khác nhau. Một số quốc gia được hưởng lợi từ toàn cầu hóa nên lực
lượng đấu tranh ở đây ít điển hình như Trung Quốc và Ấn Độ. Ở các khu vực
Tây Âu, Bắc Mỹ nơi xuất phát của toàn cầu hóa và là nơi được hưởng lợi nhiều
nhất từ xu thế toàn cầu hóa dẫn đến có nhiều thành viên trong xã hội ủng hộ
toàn cầu hóa. Và chính sự xã hội hoá thường xuyên tăng lên của phong trào
chống mặt trái của toàn cầu hoá đã dẫn những người theo chủ nghĩa toàn cầu
đến ý định chống lại phong trào. Họ hành động theo một số hướng sau: Làm cho
phong trào đó sụp đổ hoặc làm cho nó có hình dáng một phong trào bị đặt ngoài
lề; thay đổi cơ cấu sắc tộc nội bộ của những nước phát triển nhất; ủng hộ trực
21


tiếp và gián tiếp các lực lượng dân tộc chủ nghĩa cánh hữu; sử dụng những ý
định tốt đẹp của những người chống toàn cầu hoá để phối hợp hành động chặt

chẽ hơn; phát triển những tính toán vụ lợi của những kẻ hám danh lợi v.v...
Lực lượng của yếu của phong trào đấu tranh chống toàn cầu hóa là các tổ
chức phi chính phủ (NGO), tuy các tổ chức này có vai trò ngày càng tăng song
cũng không thể vượt lên được các chính phủ và các công ty xuyên quốc gia nên
khó có thể duy trì phong trào mạnh và lâu dài. Hơn thế, một số nhóm cực đoan
luôn nổi dậy gây rối bằng bạo lực đã gây ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của
phong trào. Nó làm giảm ý nghĩa tích cực, hình ảnh hòa bình và đấu tranh vì xã
hội của phong trào.
Có thể gọi Phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá là một tập hợp lực
lượng chính trị - xã hội rộng rói trên toàn cầu, nó chứa đựng nhiều tiềm năng
cách mạng của cuộc đấu tranh chống toàn cầu hoá tư bản chủ nghĩa, bảo vệ độc
lập dân tộc, chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, không ít vấn đề được đặt ra đối với
phong trào chống toàn cầu hoá: Một là, đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu
hoá sao cho không gây trở ngại cho quá trình vận động và phát triển của xu thế
toàn cầu hoá - một xu thế khách quan và tất yếu trong sự phát triển của xã
hội. Hai là, mục tiêu của phong trào phải phản ứng được nhu cầu, nguyện vọng
của các tầng lớp trong xã hội đang chịu tác động tiêu cực của toàn cầu hoá. Ba
là, các phương pháp đấu tranh bảo đảm vừa thực hiện được mục tiêu của phong
trào đề ra, vừa không vượt quá khuôn khổ thể chế hiện hành của mỗi quốc
gia. Bốn là, các lực lượng tham gia cuộc đấu tranh vừa phải phối hợp chặt chẽ
với nhau vừa phải giữ được những bản sắc riêng của mỗi tổ chức, mỗi lực
lượng.
3.2 Một số đề xuất cho Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu
hóa.
Các quốc gia trên toàn thế giới đang gặp phải những mặt hạn chế mà toàn
cầu hóa mang lại như tình trạng khoảng cách giàu nghèo tăng cao, sự xâm lấn
của văn hóa phương Tây,..Vậy nên, các quốc gia đều xác định phải chủ động
22

hội nhập kinh tế quốc tế, vừa bảo vệ của chính mình vì một trật tự kinh tế quốc
tế công bằng, chống lại những áp đặt phi lý của những thế lực cường quyền, các
tập đoàn lũng đoạn xuyên quốc gia. Nhưng Phong trào đấu tranh chống mặt trái
của toàn cầu hóa đang gặp phải rất nhiều khó khăn và thách thức. Vì vậy, cần đề
xuất một số giải pháp cho Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa.
Thứ nhất, Cần phải tích cực tuyên truyền về mục tiêu, tính chất, đặc điểm
của phong trào đề các tầng lớp trong xã hội hiểu rõ về Phong trào đấu tranh
chống mặt trái của toàn cầu hóa, từ đó có cái nhìn đúng đắn và hành động tích
cực cổ vũ Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa. Mục tiêu chung
của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa là chống CNTB lợi
dụng toàn cầu hóa để áp đặt toàn cấu hóa tiêu cực, phi nhân tính, chống lại sự
lũng đoạn của hệ thống tư bản, hướng tới một thế giới dân chủ, công bằng văn
minh hơn. Mục tiêu này tập trung vào ba điểm: Một là, chống lại sự phân phối
bất bình đẳng, khoảng cách giàu nghèo. Hai là, chống lại cơ cấu trật tự tài chính
– thương mại quốc tế hiện nay. Ba là, chống lại CNTB toàn cầu mà đại diện là
cơ quan xuyên quốc gia. Phải hiểu rõ về phong trào thì mới khiến đông đảo
quần chúng nhân dân ý thức được lợi ích của mình và đứng lên đấu tranh vì mục
tiêu nhân đạo, công bằng trên toàn thế giới.
Thứ hai, Hình thức đấu tranh của Phong trào đấu tranh chống mặt trái của
toàn cầu hóa phải đảm bảo phương châm đấu tranh hòa bình. Cần kiểm soát các
nhóm cực đoan, quá khích không để hành động nông nổi của những nhóm này
ảnh hưởng đến uy tín và ý nghĩa của phong trào. Lực lượng đấu tranh của phong
trào cần sáng tạo, linh hoạt sử dụng các biện pháp hòa bình, nằm trong khuôn
khổ luật pháp cho phép để tuyên truyền, đấu tranh cho nội dung phong trào.
Tuyệt đối không tạo cơ hội cho thế lực thù địch và lực lượng toàn cầu hóa
xuyên tác, bôi nhọ hoạt động và ý nghĩa nhân đạo của Phong trào đấu tranh
chống mặt trái của toàn cầu hóa. Cần kiểm soát thông tin chặt chẽ, tránh gây
hiểu lầm và những hành động mang tính chất “nhạy cảm” để đảm bảo uy tín
cũng như mục tiêu vì một toàn cầu hóa khác công bằng hơn cho toàn thế giới.
23

Thứ ba, các tổ chức phi chính phủ cần thể hiện rõ nét hơn vai trò của mình
trên các diễn đàn thế giới và khu vực. Hiện nay, vai trò của các NGO- tổ chức
phi chính phủ đang ngày một tăng lên. Vậy nên, các tổ chức NGO tham gia
trong lực lượng Phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa cần phát
triển hơn nữa, tích cực tham gia vào các diễn đàn quốc tế để nói lên quan điểm
của mình, cần chuẩn bị cụ thể hơn những hình ảnh, bằng chứng về mặt trái của
toàn cầu hóa đang ảnh hưởng như thế nào đến những nước nghèo như vậy thì
quan điểm của phong trào đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa cũng có
sức ảnh hưởng lớn hơn, được kiểm chứng bởi thực tế mà mang lại kết quả to lớn
hơn. Bên cạnh đó, việc áp dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động của
phong trào là vô cùng cần thiết. Nên tận dụng những thành quả mà khoa học kỹ
thuật mang lại để tuyên truyền, vận động tư tưởng công chúng nhanh chóng và
hiệu quả hơn. Việc liên kết với các tổ chức vì môi trường, vì người nghèo cũng
là rất cần thiết để ngày một hệ thống các tổ chức trong phong trào đấu tranh
chống mặt trái của toàn cầu hóa.
KẾT LUẬN
Do có nhiều tầng lớp, nhiều bộ phận dân chúng và nhiều dân tộc bị tổn
thương trong quá trình toàn cầu hóa, nên trên thế giới đang xuất hiện phong trào
“chống toàn cầu hóa”. “Chống toàn cầu hóa” còn có tên gọi khác là “phong trào
chống chủ nghĩa tư bản mới”, là hình thức mới nhất của sự phản đối quyết liệt
chống lại chính sách toàn cầu hóa, chống lại việc thiết lập trật tự kinh tế có lợi
cho các nước phát triển do các công ty xuyên quốc gia và liên minh các cường
quốc tiến hành.
Những người theo phong trào chống toàn cầu hóa coi kẻ thù chính trị - tư
tưởng chủ yếu của mình là chủ nghĩa tự do mới cùng quan điểm bành trướng nổi
bật của nó. Theo họ, chính sách cưỡng ép thị trường của chủ nghĩa tự do mới mà
những công cụ chủ yếu được sử dụng là các thể chế quốc tế như IMF, WTO,
WB có quyền lực hơn cả chính quyền các nước, dẫn tới sự suy thoái của nhiều

24


ngành sản xuất dân tộc, phá hủy các ngành nghề thủ công truyền thống, các nền
văn hóa dân tộc, phá hủy chủ quyền về lương thực của các nước.
Chủ nghĩa toàn cầu hóa và chủ nghĩa tự do mới được xem như là hai quan
điểm có liên hệ mật thiết với nhau trong hệ tư tưởng hiện đại của chủ nghĩa tư
bản. Vì thế phong trào “chống toàn cầu hóa” có mục tiêu chính là hướng tới một
trật tự kinh tế thế giới công bằng hơn.
Việc nghiên cứu Phong trào đấu tranh chống toàn cầu hóa và những thách
thức của Phong trào này mang lại kiến thức và cái nhìn tổng quát, hiểu rõ hơn
về tính chất, đặc điểm, nội dung, hình thức đấu tranh của Phong trào đấu tranh
chống mặt trái của toàn cầu hóa. Hiểu rõ những thách thức mà Phong trào gặp
phải từ đó đề xuất hướng giải quyết góp phần xây dựng phong trào phát triển
mạnh mẽ và có tiếng nói hơn trên trường quốc tế.
Việt Nam đã và đang tham gia vào xu thế toàn cầu hóa một cách hội nhập
sâu và rộng. Việc hiểu rõ những mặt trái của toàn cầu hóa giúp chúng ta có thể
tận dụng được cơ hội mà giảm thiểu phần nào những hạn chế mà nó mang lại.
Việc nghiên cứu những thách thức của phong trào đấu tranh chống mặt trái của
toàn cầu hóa cũng giúp hoạt động của Phong trào ở Việt Nam mạnh mẽ hơn,
biết những khó khăn để vượt qua cùng hướng tới mục tiêu xây dựng thế giới
công bằng hơn, “một thế giới khác là có thể”

25