Các tội xâm phạm sở hữu trong quốc triều hình luật trong sự so sánh với bộ luật hình sự việt nam năm 1999 đoàn, thị hồng hiên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

ĐOÀN THỊ HỒNG HIÊN

C¸C TéI X¢M PH¹M Së H÷U
TRONG QUèC TRIÒU H×NH LUËT TRONG Sù SO S¸NH
VíI Bé LUËT H×NH Sù VIÖT NAM N¡M 1999
Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 60 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: TS HOÀNG VĂN HÙNG

HÀ NỘI - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các ví dụ, trích dẫn trong Luận văn
đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành
tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính
theo quy định của Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn !
NGƢỜI CAM ĐOAN

ĐOÀN THỊ HỒNG HIÊN

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chƣơng 1: CÁC QUY ĐỊNH VỀ TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU
TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM NĂM 1999 VÀ
CÁC QUY ĐỊNH TƢƠNG ỨNG TRONG QUỐC TRIỀU
HÌNH LUẬT..................................................................................... 8
1.1.

Các quy định về tội xâm phạm sở hữu trong Bộ luật hình sự
Việt Nam năm 1999........................................................................... 8

1.1.1.

Bối cảnh ra đời Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999........................ 8

1.1.2.

Khái niệm về tội xâm phạm sở hữu theo Bộ luật hình sự Việt
Nam năm 1999 ................................. Error! Bookmark not defined.

1.1.3.

Đặc điểm của các tội xâm phạm sở hữu trong Bộ luật hình sự

Việt Nam năm 1999 ......................... Error! Bookmark not defined.

1.2.

Các quy đinh về tội xâm phạm sở hữu trong Quốc triều
hình luật .......................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1.

Bối cảnh ra đời Quốc trình hình luật Error! Bookmark not defined.

1.2.2.

Khái niệm về tội xâm phạm sở hữu theo Quốc triều hình luậtError! Bookmark

1.2.3.

Đặc điểm của các tội xâm phạm sở hữu theo Quốc triều hình luậtError! Bookmar

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2: SO SÁNH CÁC QUY ĐỊNH VỀ TỘI XÂM PHẠM SỞ
HỮU TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM NĂM 1999
VÀ CÁC QUY ĐỊNH TƢƠNG ỨNG TRONG QUỐC
TRIỀU HÌNH LUẬT ..................... Error! Bookmark not defined.


2.1.

Chính sách hình sự ........................ Error! Bookmark not defined.

2.1.1.

Nguyên tắc dân chủ và nguyên tắc quân chủ chuyên chếError! Bookmark not

2.1.2.

Nguyên tắc pháp chế........................ Error! Bookmark not defined.

2.1.3.

Nguyên tắc nhân đạo ....................... Error! Bookmark not defined.

2.2.

So sánh về kỹ thuật lập pháp ........ Error! Bookmark not defined.

2.3.

So sánh về nội dung ....................... Error! Bookmark not defined.

2.3.1.

Tội phạm trong nhóm tội xâm phạm sở hữu của Bộ luật hình
sự năm 1999 và Quốc triều hình luậtError! Bookmark not defined.

3.1.2.

Hình phạt và các biện pháp khác áp dụng đối với tội phạmError! Bookmark n

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ................................ Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 11


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BCA

Bộ công an

BLHS

Bộ luật hình sự

BTP

Bộ tƣ pháp

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

Nxb

Nhà xuất bản

QHXH

Quan hệ xã hội

QPPL

Quy phạm pháp luật

TANDTC

Tòa án nhân dân tối cao

TNHS

Trách nhiệm hình sự

Tr

Trang

VKSNDTC

Viện kiểm sát nhân dân tối cao

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Các văn bản pháp luật cổ Việt Nam thực sự là những kho báu chứa
đựng những giá trị văn minh của đất nƣớc và con ngƣời Việt Nam. Một trong

những bộ luật quan trọng thuộc pháp luật cổ Việt Nam là Quốc triều hình luật
hay còn gọi là Bộ luật Hồng Đức. Những kho báu đã và đang đƣợc khai thác
từ các góc độ khác nhau và phục vụ cho những mục đích nghiên cứu khác
nhau. Quốc triều hình luật đƣợc coi là bộ luật quan trọng nhất, chính thống
nhất của triều Lê và trong lịch sử pháp luật Việt Nam, nó đƣợc đánh giá là
“một thành tựu có giá trị đặc biệt” [33, tr.17], “không chỉ là đỉnh cao so với
những thành tựu pháp luật của các triều đại trước đó, mà còn đối với cả Bộ
luật được biên soạn vào đầu thế kỷ thứ XIX: Hoàng Việt luật lê” [33, tr.17].
Việc nghiên cứu bộ luật có giá trị nhƣ vậy sẽ là đóng góp đáng kể cho việc
khai thác và phát huy các di sản văn hóa dân tộc, các truyền thống pháp luật
của nhà nƣớc Việt Nam cổ xƣa. Cao hơn nữa đây còn là việc làm thiết thực để
hƣởng ứng việc thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng là
“Phát triển giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, xây dựng nên văn
hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”. Tuy nhiên những kết quả nghiên cứu
đó vẫn chƣa nhiều và cũng chƣa đánh giá đƣợc hết các giá trị tiềm ẩn trong
các bộ luật cổ xƣa. Đặc biệt là hiện nay, chƣa hề có các công trình nghiên cứu
chuyên sâu nào theo hƣớng nghiên cứu sự kế thừa và phát huy của pháp luật
hình sự Việt Nam hiện hành từ Quốc triều hình luật theo từng các nhóm tội
phạm cụ thể. Việc nghiên cứu chuyên sâu nhƣ vậy có ý nghĩa quan trọng
nhằm rút ra đƣợc các kết luận mang ý nghĩa bài học lịch sử nhằm tiếp thu
những tinh túy, tƣ tƣởng tiến bộ của luật cũ và loại bỏ những tồn tại mà luật
cũ đã mắc phải; đồng thời thấy đƣợc giá trị văn hóa dân tộc ta, truyền thống
pháp luật của nhà nƣớc Việt Nam cổ xƣa của chúng ta.
1


Trong các nhóm tội phạm cụ thể, nhóm tội phạm xâm phạm sở hữu
đƣợc coi là nhóm tội phổ biến và có số lƣợng cá nhân phạm tội nhiều nhất
không chỉ trong xã hội phong kiến mà còn xã hội nƣớc ta hiện nay. Số vụ án
về các tội xâm phạm sở hữu đƣợc khởi tố, điều tra hàng năm luôn đứng đầu

trong số các nhóm tội phạm đƣợc quy định trong Bộ luật hình sự năm 1999.
Tình hình các tội xâm phạm sở hữu hàng năm có xu hƣớng tăng, nhất là cƣớp,
cƣớp giật, trộm cắp... Đối tƣợng thực hiện loại tội phạm này rất đa dạng.
Ngoài đối tƣợng tại chỗ, không có nghề nghiệp hoặc nghề nghiệp không ổn
định thì thời gian gần đây còn xuất hiện nhiều đối tƣợng từ các địa phƣơng
khác liên kết gây án và đặc biệt tội phạm xảy ra trong học sinh, sinh viên, đối
tƣợng phạm tội là ngƣời dân tộc thiểu số. Trong vài năm gần đây đã xảy ra
hàng loạt các vụ lừa đảo hoặc lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, các vụ vỡ
nợ với số tiền lên tới hàng trăm tỷ đồng, liên quan đến nhiều thành phần, gây
hậu quả đặc biệt nghiêm trọng đến tình hình an ninh, kinh tế và trật tự an toàn
xã hội trên địa bàn nhiều tỉnh, thành trong thời gian dài.
Vì vậy việc tiếp tục nghiên cứu có hệ thống các vấn đề lý luận trong
Quốc triều hình luật về các tội xâm phạm sở hữu là một nhu cầu thực tế để
chúng tôi lực chọn đề tài "Các tội xâm phạm sở hữu trong Quốc triều hình
luật trong sự so sánh với Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999" làm luận văn
thạc sĩ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Cho đến nay, đã có nhiều nhà khoa học quan tâm đến việc nghiên cứu,
so sánh và rút ra đƣợc các bài học lịch sử từ Quốc triều hình luật vào trong bộ
luật hình sự hình sự Việt Nam hiện hành, nhiều bài viết đăng trên các tạp chí
khoa học hoặc tạp chí chuyên ngành bàn về các tội cụ thể liên quan đến tội
phạm xâm phạm sở hữu. Tuy nhiên, chƣa có một công trình khoa học nào

2


nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện về các tội phạm xâm phạm sở hữu của
Quốc triều hình luật trong sự so sánh với Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành.
Trong lĩnh vực nghiên cứu, ở mức độ khái quát, nhóm tội xâm phạm sở
hữu đƣợc đề cập trong các nghiên cứu khoa học nhƣ: Pháp luật hình sự phong

kiến Việt Nam. Những đặc điểm cơ bản và vấn đề lĩnh hội một số giá trị pháp
luật truyền thống. Luận văn thạc sỹ luật học, 2012, tác giả: Vũ Thị Quỳnh;
Những giá trị đương đại của Quốc triều hình luật, Luận văn thạc sỹ luật,
2008, tác giả Lƣơng Văn Tuấn; Bộ luật Hồng Đức. Nội dung cơ bản và giá trị
đương đại, Luận văn thạc sỹ, 2014, tác giả Đặng Thị Hải Hằng.
Bên cạnh đó, về giáo trình, sách chuyên khảo có các công trình sau:
Quốc triều hình luật, lịch sử hình thành, nội dung và giá trị do Tiến sĩ Lê Thị
Sơn làm chủ biên, Nxb Khoa học xã hội, năm 2004; Giá trị lịch sử và tính
đương đại của một bộ luật: Kỷ niệm 425 năm ra đời của Quốc triều hình luật,
tác giả Bùi Xuân Đính, năm 2008.
Ngoài ra, một số tác giả cũng đƣợc công bố những bài báo khoa học có
đề cập đến các khía cạnh khái quát hoặc cụ thể của nhóm tội xâm phạm sở
hữu nhƣ: Khái niệm tội phạm. So sánh giữa Quốc triều hình luật và Bộ luật
hình sự hiện nay, Nguyễn Ngọc Hòa, tạp chí Nhà nƣớc và pháp luật số 1 năm
2005; Tội trộm cắp tài sản trong Quốc triều hình luật, TS.Hoàng Văn Hùng,
tạp chí Luật học, số 05 năm 2006; Luật hình sự Việt Nam thế kỷ XV, TS. Lê
Cảm, tạp chí Dân chủ và pháp luật Bộ tƣ pháp, số 8 năm 1999.
Tuy nhiên những kết quả nghiên cứu đó vẫn chƣa nhiều và cũng chƣa
đánh giá đƣợc hết các giá trị tiềm ẩn trong các bộ luật cổ xƣa. Đặc biệt là
chƣa có những kết quả nghiên cứu cụ thể đối với từng nhóm tội cụ thể nhƣ
nhóm tội xâm phạm sở hữu hoặc các nhóm tội khác. Những nghiên cứu trên
mới là những nghiên cứu chung hoặc nghiên cứu chỉ một tội cụ thể trong một

3


nhóm tội chứ chƣa nghiên cứu một cách độc lập đầy đủ và toàn diện, có hệ
thống cho từng nhóm tội. Tình hình các tội xâm phạm sở hữu hàng năm có xu
hƣớng tăng, nhất là cƣớp, cƣớp giật, trộm cắp... các quy định hiện hành của
Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 còn thể hiện những bất cập gây khó khăn

khi giải quyết vụ án đối với các cơ quan tiến hành tố tụng. Chính vì vậy, việc
tiếp tục nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống về lý luận và thực tiễn đối
với nhóm tội này trong sự so sánh đánh giá giữa pháp luật hình sự phong kiến,
một bộ luật đƣợc coi là đỉnh cao so với những thành tựu pháp luật của các
triều đại và Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành không chỉ đóng góp đáng kể
cho việc khai thác và phát huy các di sản văn hóa dân tộc, truyền thống pháp
luật của nhà nƣớc Việt Nam cổ xƣa mà còn có thể đáp ứng đƣợc những đòi
hỏi của thực tiễn và yêu cầu của cuộc đấu tranh phòng chống nhóm tội phạm
xâm phạm sở hữu hiện nay thông qua việc rút ra các bài học lịch sử.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của luận văn là nghiên cứu, làm rõ các vấn đề lý luận đối với
nhóm tội xâm phạm sở hữu trong hai bộ luật: Quốc triều hình luật thời Lê và
Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành. Trên cơ sở đó có thể thấy đƣợc những
mặt tồn tại hạn chế của pháp luật hình sự thời phong kiến, đồng thời cũng
thấy đƣợc sự kế thừa phát huy những nội dung tiến bộ, phù hợp với xu hƣớng
của thời đại của Bộ luật hình sự năm 1999 từ Quốc triều hình luật. Từ đó, rút
ra đƣợc những kết luận mang ý nghĩa bài học lịch sử cho việc xây dựng pháp
luật hình sự hiện hành đối với nhóm tội này nói riêng và các nhóm tội khác
nói chung; đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định về nhóm
tội xâm phạm sở hữu trong luật hình sự Việt Nam hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận văn có nhiệm vụ nghiên cứu chủ yếu sau:
4


- Luận văn tập trung nghiên cứu sự hình thành và phát triển trong các
quy định liên quan đến nhóm tội xâm phạm sở hữu trong luật hình sự Việt
Nam từ trƣớc đến nay và đƣa ra những nhận xét, đánh giá;
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về nhóm tội xâm phạm sở hữu trong

đó làm rõ khái niệm, đặc điểm của nhóm tội này trong pháp luật hình sự thời
Lê, sự khác biệt cơ bản so với pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành;
- Nghiên cứu, phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật hình sự
thời Lê trong Quốc triều hình luật, rút ra đƣợc những kết luận có ý nghĩa lý
luận và thực tiễn khi xây dựng và hoàn thiện các quy định về nhóm tội xâm
phạm sở hữu trong pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành, tìm ra những mặt
đạt đƣợc và những hạn chế tồn tại;
- Đƣa ra một số kết luận mang ý nghĩa lịch sử góp phần bổ sung, hoàn
thiện quy định về nhóm tội xâm phạm sở hữu trong Bộ luật hình sự Việt Nam
và nâng cao hiệu quả áp dụng chế định này vào công cuộc đấu tranh phòng
chống tội phạm, không làm oan ngƣời vô tội.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu sự hình thành và phát triển của nhóm tội
xâm phạm sở hữu đƣợc quy định từ pháp luật hình sự thời Lê, Quốc triều hình luật
đến Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành, các vấn đề pháp lý liên quan đến nhóm
tội này, kinh nghiệm lịch sử đƣợc rút ra từ Quốc triều hình luật để xây dựng pháp
luật hình sự Việt Nam hiện nay ở các góc độ lý luận cũng nhƣ xây dựng pháp luật
hình sự nƣớc nhà trong giai đoạn 2010-2020 theo đƣờng lối chính sách xây dựng
và phát triển quốc gia của Đảng và Nhà nƣớc.
4. Phƣơng pháp luận và các phƣơng pháp nghiên cứu
Để giải quyết các yêu cầu của đề tài, Luận văn đã sử dụng các phƣơng
pháp nghiên cứu sau:

5


- Phƣơng pháp luận nghiên cứu khoa học của Chủ nghĩa Mác - Lênin
về duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về Nhà nƣớc
và pháp luật, quan điểm của Nhà nƣớc về xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền, về
chính sách Hình sự, về cải cách tƣ pháp trong các Nghị quyết Đại hội Đảng,

các Nghị Quyết về cải cách tƣ pháp của Bộ chính trị…
- Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể
sau đây:
(i) Phƣơng pháp phân tích, phƣơng pháp so sánh luật học, phƣơng pháp
lịch sử đƣợc sử dụng theo chiều dọc của các chƣơng khi nghiên cứu, so sánh
những vấn đề lý luận liên quan đến các tội xâm phạm sở hữu trong hai bộ luật;
(ii) Phƣơng pháp đánh giá, phƣơng pháp bình luận, phƣơng pháp đối
chiếu cũng đƣợc sử dụng tại Chƣơng 1 và chƣơng 2 khi tìm hiểu về quy định
của Quốc triều hình luật và Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 về các tội
xâm phạm sở hữu;
(iii) Phƣơng pháp tổng hợp, phƣơng pháp diễn giải, phƣơng pháp dự
báo đƣợc sử dụng tại Chƣơng 2 khi nghiên cứu định hƣớng và rút ra các bài
học lịch sử về các tội xâm phạm sở hữu đối với Bộ luật hình sự Việt Nam
hiện hành.
5. Những điểm mới đóng góp của luận văn
- Đề tài là công trình chuyên khảo có hệ thống ở mức độ luận văn thạc
sĩ luật học, nghiên cứu làm rõ những bài học kinh nghiệm mang tính lịch sử
về việc xây dựng các quy định liên quan đến nhóm tội xâm phạm sở hữu
trong mối tƣơng quan phát huy những di sản văn hóa dân tộc, các truyền
thống pháp luật của nhà nƣớc Việt Nam cổ xƣa.
- Kết quả của luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo, học tập,

6


đồng thời cung cấp cho các học giả khác những kiến thức chuyên sâu hơn khi
so sánh các bộ luật liên quan đến các tội xâm phạm sở hữu, góp phần nâng
cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự trên thực tế.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, mở đầu và kết luận,

nội dung của luận văn gồm 2 chƣơng:
- Chương 1. Các quy định về tội xâm phạm sở hữu trong Bộ luật hình
sự Việt Nam năm 1999 và các quy định tƣơng ứng trong Quốc triều hình luật;
- Chương 2. So sánh các quy định về tội xâm phạm sở hữu trong Bộ
luật hình sự Việt Nam năm 1999 và các quy định tƣơng ứng trong Quốc triều
hình luật.
Trong quá trình thực hiện bản luận văn này, em đã nhận đƣợc sự giúp
đỡ tận tình của thầy giáo Tiến sĩ Hoàng Văn Hùng và các thầy cô giáo giảng
dạy lớp cao học luật hình sự và tố tụng hình sự K19 Khoa luật, Trƣờng Đại
học Quốc gia Hà Nội.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu, nhƣng do thời
gian và khả năng có hạn; nên bản luận văn này chắc chắn sẽ không tránh khỏi
những thiếu xót. Em rất mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô
và các bạn để luận văn đƣợc hoàn chỉnh hơn.

7


Chương 1
CÁC QUY ĐỊNH VỀ TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU TRONG BỘ
LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM NĂM 1999 VÀ CÁC QUY ĐỊNH TƢƠNG
ỨNG TRONG QUỐC TRIỀU HÌNH LUẬT
1.1. Các quy định về tội xâm phạm sở hữu trong Bộ luật hình sự
Việt Nam năm 1999
1.1.1. Bối cảnh ra đời Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999

Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1985 là bộ luật hình sự đầu tiên của
nƣớc Cộng hòa XHCN Việt Nam. Trong suốt giai đoạn thi hành thực tế 15
năm (1985-1999), bộ luật đã khẳng định đƣợc vai trò đặc biệt tích cực trong
đấu tranh quyết liệt phòng chống tội phạm ở nƣớc ta suốt thời kỳ lịch sử lâu

dài xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo con đƣờng xã hội chủ nghĩa, xây dựng
và bảo vệ chính quyền nhân dân với hai cuộc kháng chiến lâu dài chống đế
quốc xâm lƣợc và đấu tranh chống các lực lƣợng thù địch trong nƣớc, xây
dựng cuộc sống mới.
Sự ra đời của BLHS năm 1985 cũng đánh dấu bƣớc phát triển cao của
pháp luật hình sự nói riêng và hệ thống pháp luật Việt Nam nói chung. Từ
những văn bản có tính tản mạn, riêng lẻ về từng vấn đề, từng lĩnh vực cụ thể
mà tất cả đều là dƣới luật, cao nhất chỉ có 5 pháp lệnh của Ủy ban Thƣờng vụ
Quốc hội ban hành vào những năm 1967-1970 và những năm đầu của thập kỷ
80, BLHS năm 1985 là văn bản pháp luật Việt Nam đầu tiên đƣợc thể hiện dƣới
hình thức Bộ luật là hình thức lập pháp cao của thế giới nói chung.
Tuy nhiên, do đƣợc xây dựng và ban hành trong bối cảnh tình hình kinh
tế, xã hội trong nƣớc cũng nhƣ tình hình quốc tế có nhiều điểm khác cơ bản so
với giai đoạn hiện nay, mặc dù đã qua bốn lần sửa đổi bổ sung, nhiều quy định
8


của Bộ luật hình sự đã trở nên bất cập, không đáp ứng đƣợc đầy đủ yêu cầu
phòng chống tội phạm trong giai đoạn mới. Đồng thời, kết quả tổng kết thi
hành pháp luật hình sự cũng cho thấy, một số quy định của BLHS năm 1985
phản ánh điều kiện, hoàn cảnh lúc bấy giờ đã bộc lộ những bất cập cần phải
đƣợc sửa đổi, bổ sung để đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng và chống tội phạm
trong tình hình mới.
Bộ luật hình sự của Nƣớc cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đƣợc Quốc
hội thông qua ngày 21 tháng 12 năm 1999, có hiệu lực ngày 1 tháng 7 năm 2000
đã ra đời nhằm thay thế, khắc phục những hạn chế của BLHS năm 1985.
Nhìn chung, so với BLHS năm 1985, BLHS năm 1999 đã đƣợc sửa
đổi một cách toàn diện, thể hiện chính sách hình sự mới của Nhà nƣớc ta đối
với tội phạm nói chung và nhóm tội xâm phạm sở hữu nói riêng. So sánh hai
bộ luật, có thể rút ra một số điểm mới giữa BLHS năm 1999 và BLHS năm

1985 nhƣ sau:
Thứ nhất, BLHS năm 1999 đã nhập hai chƣơng IV và VI của Bộ luật
hình sự năm 1985 vào thành một chƣơng (chƣơng XIV) với 13 tội danh.
Việc quy định các tội xâm phạm sở hữu XHCN và sở hữu riêng của công
dân vào một chƣơng tội phạm với những khung hình phạt giống nhau phù
hợp với chính sách bình đẳng giữa các thành phần kinh tế và các hình thức
sở hữu của nhà nƣớc ta trong giai đoạn hiện nay. Nhằm đáp ứng yêu cầu của
cuộc đấu tranh chống tham nhũng một số tội phạm đƣợc chuyển sang
chƣơng khác, đó là Tội tham ô tài sản XHCN (Điều 133 BLHS) và Tội lạm
dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản công dân (Điều 156 BLHS) đƣợc
chuyển sang chƣơng XXI (các tội phạm về chức vụ, các Điều 278 và Điều
280 BLHS). Các tội xâm phạm sở hữu còn lại về cơ bản đƣợc quy định
giống nhƣ các tội phạm qui định tại chƣơng IV và VI Bộ luật hình sự 1985,

9


tuy nhiên Tội lợi dụng chức vụ quyền hạn lừa đảo chiếm đoạt tài sản XHCN
(Điều 137a, BLHS 1985) đƣợc gộp vào với các Tội lừa đảo chiếm đoạt tài
sản (Điều 139, BLHS 1999) và Tội sử dụng trái phép tài sản (Điều 142,
BLHS 1999). Ngƣợc lại, có một số tội phạm đƣợc tách ra quy định thành hai
tội phạm, đó là: Tội cƣớp giật hoặc công nhiên chiếm đoạt tài sản (Điều 131
và 154 BLHS 1985) đƣợc quy định thành hai tội ở hai điều luật khác nhau,
Tội cƣớp giật tài sản (Điều 136, BLHS 1999) và Tội công nhiên chiếm đoạt
tài sản (Điều 137, BLHS 1999).
Thứ hai, về hình phạt, điểm khác biệt so với Bộ luật hình sự năm 1985
là việc định lƣợng tài sản bị xâm hại để phân biệt tội phạm với vi phạm, mức
tối thiểu đƣợc quy định giá trị tài sản bị thiệt hại là 500.000 đồng (sau này
nâng lên 2.000.000 đồng) sẽ bị truy cứu TNHS. Ngoài ra có thể truy cứu
TNHS đối với ngƣời chiếm đoạt tài sản giá trị dƣới 500.000 đồng trong

trƣờng hợp gây hậu quả nghiêm trọng hoặc bị xử lý hành chính về hành vi
chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt chƣa
đƣợc xóa án mà còn vi phạm. Mức tối thiểu tài sản bị thiệt hại này không quy
định đối với các Tội cƣớp tài sản, Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản, Tội
cƣớp giật tài sản, Tội cƣỡng đoạt tài sản vì những tội phạm này ngoài việc
xâm hại đến sở hữu còn xâm hại đến tính mạng, sức khỏe của ngƣời khác.
Riêng đối với các tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản, thì thiệt hại
từ 50.000.000 đồng trở lên mới bị truy cứu TNHS.
Thứ ba, là đa số các tội xâm phạm sở hữu đƣợc quy định thành bốn
khung hình phạt thay vì có ba khung nhƣ trong quy định của BLHS năm 1985
và mức thiệt hại về tài sản là căn cứ để phân chia thành các khung hình phạt.
Thông thƣờng, thiệt hại về tài sản đƣợc chia thành các mức sau đây để quy
định khung hình phạt: từ 500.000 đồng đến dƣới 50.000.000 đồng; từ

10


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Lê Cảm (2003), Giáo trình luật hình sự Việt Nam – phần các tội phạm,
Nxb. ĐHQG Hà Nội, Hà Nội.

2.

Lê Cảm và Cao Thị Oanh (2006), “Phân hóa trách nhiệm hình sự - một
số vấn đề lý luận cơ bản”, Tạp chí Luật học, (2).

3.

Nguyễn Ngọc Chí (2000), Trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm
sở hữu, Luận án tiến sỹ luật học,Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội.

4.

Lê Đăng Danh và Phạm Tài Tuệ (2014), “Cần sửa đổi, bổ sung một số
vấn đề trong nhóm tội xâm phạm sở hữu của BLHS năm 1999”, Tạp chí
Tòa án nhân dân, (14).

5.

Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08/NQTW ngày 02 tháng
01 năm 2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư
pháp trong thời gian tới, Hà Nội.

6.

Đảng cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW, ngày 24
tháng 05 năm 2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn
thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm
2020, Hà Nội.

7.

Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49/NQTW ngày 02 tháng
06 năm 2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm
2020, Hà Nội.

8.

Đỗ Đức Hồng Hà (2010), “Những nội dung cơ bản của luật sửa đổi, bổ
sung Bộ luật hình sự”, Tạp chí Luật học, (5).

9.

Hải. Đỗ Ngọc Hải (2007), “Những tƣ tƣởng trong Bộ Quốc triều hình
luật sống mãi với thời gian”, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, (5).

10. Nguyễn Quốc Hoàn (2008), Quốc triều hình luật những giá trị về lập pháp

– Quốc triều hình luật lịch sử hình thành, NXB ĐHQG Hà Nội, Hà Nội.

11


11. Hội đồng thẩm phán TANDTC (1986), Nghị quyết số 04/HĐTP ngày 29

tháng 11 năm 1986 của Hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp
dụng một số quy định trong phần các tội phạm của BLHS, Hà Nội.
12. Hoàng Văn Hùng (2006), “Tội trộm cắp tài sản trong Bộ Quốc triều hình

luật”, Tạp chí Luật học, (05).
13. Vũ Văn Mẫu (1975), Cổ luật Việt Nam và tư pháp sử, NXB Sài Gòn, Sài Gòn.
14. Nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1945), Công báo số 04 -1945.
15. Nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1955), Công báo số 12 -1955.
16. Nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1959), Công báo số 19.
17. Nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1959), Công báo số 29 -1959.
18. Vũ Thị Phụng (2008), Những bộ luật cổ Việt Nam và một số giá trị đương

đại, tham luận tại hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ III – Đại học

Quốc gia Hà Nội và Viện Khoa học Xã hội Việt Nam tổ chức, Hà Nội.
19. Đinh Văn Quế (2006), Bình luận khoa học bộ luật hình sự 1999 phần các

tội phạm, tập 2, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Hồ Chí Minh.
20. Quốc hội (1985), Bộ luật hình sự của nước Cộng hóa xã hội chủ nghĩa

Việt Nam năm 1985, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
21. Quốc hội (2009), Bộ luật hình sự của nước Cộng hóa xã hội chủ nghĩa

Việt Nam năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009, NXB Chính trị Quốc gia,
Hà Nội.
22. Quốc hội (2013), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

2013, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
23. Nguyễn Quang Quýnh (1973), Hình luật tổng quát, NXB Lửa Thiêng, Sài Gòn.
24. Hồ Sỹ Sơn (2009), Nguyên tắc nhân đạo trong Luật hình sự Việt Nam,

NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
25. Lê Thị Sơn (2010), Quốc triều hình luật lịch sử hình thành, nội dung và

giá trị, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.

12


26. Lê Thị Sơn (2010), “Quốc triều hình luật và các nguyên tắc của luật hình

sự hiện đại”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, (8).
27. Tòa án nhân dân tối cao – Viện kiểm sát nhân dân tối cao – Bộ Công an – Bộ

Tƣ pháp (2001), Thông tư liên tịch số 02/2001/TTLT/TANDC-VKSNDTC BCA-BTP ngày 25 tháng 12 năm 2001 về việc hướng dẫn áp dụng một số
quy định tại chương XIV “Các tội xâm phạm sở hữu” của Bộ luật hình
sự năm 1999, Hà Nội.
28. Tòa án nhân dân tối cao (1974), Hệ thống hóa luật lệ về hình sự, tập 1

(1945-1974), Hà Nội.
29. Tòa án nhân dân tối cao (2010 - 2014), Báo cáo tổng kết, Hà Nội.
30. Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2010), Giáo trình luật hình sự Việt Nam,

tập 1, NXB Công an Nhân dân, Hà Nội.
31. Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2010), Giáo trình luật hình sự Việt Nam,

tập 2, NXB Công an Nhân dân, Hà Nội.
32. Lê Tƣờng Vi (2015), “Tăng cƣờng hình phạt tiền đối với các tội chiếm

đoạt tài sản trong Luật hình sự Việt Nam”, Tạp chí Tòa án nhân dân
nhân tối cao, (7).
33. Viện sử học (2013), Quốc triều hình luật, NXB Tƣ pháp, Hà Nội.

13