Giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh lớp 4, 5 qua trò chơi khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
_________________

LƯƠNG PHÚC ĐỨC

GIÁO DỤC KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC
CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC

Chuyên ngành: Giáo dục tiểu học
Mã số: 62.14.01.01

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC

HÀ NỘI, 2016


Công trình được hoàn thành tại
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2

Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS Đặng Thành Hưng
2. TS. Trịnh Thị Hồng Hà

Phản biện 1:

Phản biện 2:

Phản biện 3:

Luận án sẽ được b ảo vệ trước Hội đồng cấp Trường chấm luận án

tiến sĩ họp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2
vào hồi

giờ

ngày

tháng

năm 2016

Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam
- Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2


1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Yêu cầu hình thành và phát triển những kĩ năng cơ bản cho học sinh tiểu học
đã được Luật Giáo dục xác định tại Điều 27. Trong các kĩ năng cơ bản, kĩ năng học
hợp tác có vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển các phẩm chất, năng
lực giúp học sinh đạt kết quả tốt trong học tập. Tinh thần Nghị quyết số 29 -NQ/TW
ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo đang được triển khai thực hiện mạnh mẽ nhằm nâng cao chất lượng
nền giáo dục Việt Nam. Việc giáo dục kĩ năng học hợp tác là vô cùng quan trọng và
cấp bách để giúp cho người học đạt kết quả tốt trong học tập góp phần thực hiện
thắng lợi đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục.
1.2. Dạy học hiện nay vẫn tập trung nhiều vào kiến thức mà chưa chú ý đến việc
giáo dục kĩ năng học hợp tác.

1.3. Các nghiên cứu sâu về giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh tiểu học,
đặc biệt là giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi chưa được nhiều.
1.4. Nội dung môn Khoa học lớp 4, 5 có sức hấp dẫn trí tò mò khám phá của học
sinh rất lớn. Trò chơi rất phù hợp với lứa tuổi tiểu học và luôn được các em mong
đợi. Nếu một số nội dung môn Khoa học được thiết kế lại thành các trò chơi gắn với
việc giáo dục các kĩ năng học hợp tác thì đâ y là hai lợi thế để giáo dục kĩ năng học
hợp tác cho học sinh nhưng chưa được quan tâm nghiên cứu chuyên biệt.
Vì vậy đề tài “Giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh lớp 4, 5 qua trò chơi
khoa học” được lựa chọn để nghiên cứu luận án tiến sĩ Giáo dục họ c (tiểu học).
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh lớp 4, 5 qua
trò chơi khoa học, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Khoa học ở tiểu học.
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học môn Khoa học ở tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Mối quan hệ giữa sự phát triển kĩ năng học hợp tác của HS lớp 4, 5 và dạy học


2
Khoa học ở tiểu học thông qua các trò chơi khoa học.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
- Đề tài khảo sát và tổ chức thực nghiệm tại một số trường tiểu học trên địa bàn
tỉnh Long An và tỉnh Hậu Giang.
- Đề tài tập trung nghiên cứu đề xuất các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác
cho học sinh lớp 4, 5 qua trò chơi khoa học trong môn Khoa học lớp 4, 5.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác dựa vào trò chơi khoa học
được đảm bảo bằng qui trình thiết kế và lựa chọn trò chơi khoa học; kĩ thuật thiết kế
dạy học với trò chơi khoa học; tiến trình hướng dẫn trò chơi khoa học tuân thủ đúng

luật chơi; môi trường khuyến khích học sinh rèn luyện kĩ năng học hợp tác và kĩ thuật
đánh giá kĩ năng học hợp tác thích hợp thì chúng sẽ tác động tích cực đến kĩ năng học
hợp tác của học sinh, góp phần cải thiện kết quả học tập.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở lí luận và thực tiễn của việc giáo dục kĩ năng học hợp tác qua
trò chơi khoa học ở tiểu học.
5.2. Đề xuất các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh lớp 4, 5 qua
trò chơi khoa học
5.3. Đánh giá kết quả nghiên cứu bằng thực nghiệm khoa học.
6. Phương pháp nghiên cứu
Thực hiện đề tài chúng tôi sử dụng các nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết,
phương pháp nghiên cứu thực tiễn, phương pháp chuyên gia, phương pháp xử lí số
liệu thống kê.
7. Đóng góp mới của đề tài
- Góp phần làm rõ quan niệm khoa học về kĩ năng học hợp tác ở tiểu học và giáo
dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học.
- Xác định hệ thống kĩ năng học hợp tác cơ bản đối với học sinh tiểu học.
- Xây dựng kĩ thuật thiết kế trò chơi khoa học và hệ thống trò chơi khoa học nhằm
giáo dục kĩ năng học hợp tác cho HS lớp 4, 5.
- Đề xuất được các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh qua trò


3
chơi khoa học, qua đó góp phần nâng cao kết quả học tập Khoa học cho học sinh lớp
4, 5.
8. Các luận điểm cần bảo vệ
- Kĩ năng học hợp tác là kĩ năng học tập và kĩ năng xã hội quan trọng cần giáo
dục cho học sinh tiểu học, có thể giáo dục kĩ năng đó cho học sinh lớp 4, 5 qua trò
chơi khoa học phù hợp, giúp nâng cao kết quả học tập của học sinh.
- Giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh tiểu học qua trò chơi khoa học là lợi

thế lớn vì trò chơi vốn có bản chất xã hội sâu sắc. Mỗi trò chơi khoa học có thể giáo
dục một số kĩ năng học hợp tác phù hợp với chính trò chơi đó.
- Hiệu quả của giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học phụ thuộc vào
thiết kế trò chơi, tiến trình chơi, hướng dẫn của giáo viên, môi trường và phương thức
đánh giá thích hợp với trò chơi.
9. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, luận án có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc giáo dục kĩ năng học hợp tác cho
học sinh lớp 4, 5 qua trò chơi khoa học
Chương 2: Các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh lớp 4, 5 qua
trò chơi khoa học
Chương 3: Thực nghiệm khoa học
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TI ỄN CỦA GIÁO DỤC
KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC CHO HỌC SINH LỚP 4, 5
QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Về kĩ năng học hợp tác
1.1.1.1. Các nghiên cứu về kĩ năng
Những vấn đề lí luận chung về kĩ năng từ lâu đã được xem xét trong các côn g
trình của của V.A. Krutrexki, A.G. Côvaliôp, K.K. Platonop, G.G. Golubev, N.D.
Lêvitôp, A.V. Pêtrôxki, và nhiều người khác. Trong nước có các công trình nghiên
cứu của Đặng Thành Hưng và nhiều công trình nghiên cứu những vấn đề cụ thể về kĩ
năng cũng đã xem xét kĩ năng ở nhiều góc độ khác nhau tuỳ theo hướng nghiên cứu.


4
1.1.1.2. Các nghiên cứu về kĩ năng học hợp tác
Có thể kể đến các nghiên cứu của các tác giả Johnson D. W, Johnson R. T (1999),
Schmuck và Runkel (1985), Thousand J.S Villa R.A (1994), Romiszowski (1981),
George Jacobs (1999), Đặng Thành Hưng (2002),

Nguyễn Hữu Châu (2005),

Nguyễn Bá Kim (2006), Thái Duy Tuyên (2008) và một số đề tài, luận án tiến sĩ đã
nghiên cứu về dạy học hợp tác và phát triển kĩ năng học hợp tác cũng đã nghiên cứu
đề xuất các nhóm kĩ năng học hợp tác cần rèn luyện hoặc phát triển các kĩ năng học
hợp tác thông qua nhiều biện pháp phù hợp với từng ngành học, cấp học và lứa tuổi
người học cụ thể. Tuy nhiên, ở tiểu học thì ít bàn đến.
1.1.2. Về dạy học Khoa học ở tiểu học
1.1.2.1. Các nghiên cứu ở ngoài nước
Ở ngoài nước có nhiều nghiên cứu về dạy học khoa học nói chung, song chủ yếu
là những nghiên cứu tìm tòi các phương pháp, mô hình, chiến lược dạy học khoa học
sao cho HS có thể lĩnh hội tốt nhất tri thức khoa học và rèn luyện kĩ năng khoa học.
Một số phương pháp dạy học phổ biến như “Bàn tay nặn bột”, dạy học dựa vào dự
án, dạy học dựa vào nghiên cứu trường hợp, dạy khoa học dựa vào thực nghiệm,…
1.1.2.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Ở Việt Nam, môn Khoa học lớp 4, 5 được dạy theo các phương pháp có cả truyền
thống và hiện đại như: Lí thuyết kiến tạo, quan điểm sư phạm tương tác, phương
pháp đóng vai, phương pháp giải quyết vấn đề, dạy học dự án, thảo luận nhóm kết
hợp với một số phương pháp khác, phương pháp Bàn tay nặn bột, v.v... song hầu như
chỉ tập trung để giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách tốt nhất, chưa đề cập đến
việc rèn các kĩ năng học tập cần thiết. Cho đến nay chưa có nghiên cứu nào giải quyết
vấn đề giáo dục kĩ năng học hợp tác qua dạy học Khoa học ở tiểu học.
1.1.3. Về giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học
1.1.3.1. Các nghiên cứu ở ngoài nước
Sử dụng trò chơi để chuyển tải nội dung học tập và giúp phát triển một số năng
lực của người học đã được các nhà khoa học trên thế giới quan tâm nghiên cứu nhằm
tích cực hoá các hoạt động học tập và làm cho việc học có hiệu quả.
1.1.3.2. Các nghiên cứu trong nước

5
Nghiên cứu về trò chơi và sử dụng trò chơi trong quá trình giáo dục cũng được
nhiều ngư ời trong nước quan tâm nghiên cứu. Nhiều luận án bàn về trò chơi ở mẫu
giáo, nghiên cứu theo hướng sử dụng trò chơi học tập để phát triển trí tuệ và nhận
thức, rèn luyện vận động thể chất, giáo dục hành vi giao tiếp, giáo dục khoa học, giáo
dục toán học, g iáo dục ngôn ngữ, phát triển trí tuệ .v.v tuy nhiên, chưa có nhiều
nghiên cứu ở các cấp phổ thông, lại càng ít bàn đến trò chơi khoa học ở tiểu học.
1.2. Trò chơi khoa học ở tiểu học
1.2.1. Một số khái niệm
1.2.1.1. Chơi và Trò chơi
- Chơi (Play)
Luận án tiếp cận theo quan điểm của Đặng Thành Hưng “Chơi là kiểu hành vi
hoặc hoạt động tự nhiên, tự nguyện, có động cơ thúc đẩy là những yếu tố bên trong
quá trình chơi và chủ thể không nhất thiết theo đuổi những mục tiêu là lợi ích thực
dụng một cách tự giác trong quá trình đó”.
- Trò chơi (Games, Plays)
Tiếp cận các quan điểm nghiên cứu trước đó, luận án này cho rằng trò chơi là tập
hợp những hoạt động khác nhau (giao tiếp, nhận thức, học tập, chơi, văn nghệ, thể
thao…) và các luật lệ phù hợp với chúng có chức năng kết hợp chúng lại nhằm thực
hiện chơi có luật để đạt được mục đích và lợi ích nhất định.
1.2.1.2. Trò chơi khoa học
Tuỳ theo mục đích sử dụng và các quan điểm tiếp cận, trò chơi được phân loại và
xác định tên gọi cụ thể. Trong phạm vi luận án, khái niệm Trò chơi khoa học được
hiểu là dạng trò chơi giáo dục có nội dung và mục đích giáo dục khoa học tương ứng
với chương trình môn Khoa học lớp 4, 5. Nó có thể là một trong hoặc bao hàm tất cả
những trò chơi trí tuệ, trò chơi logic, trò chơi mang tính chất đố vui về khoa học.
1.2.2. Đặc điểm của trò chơi khoa học ở tiểu học
Trò chơi khoa học có chức năng đặc biệt trong việc rèn luyện thể chất, phát
triển trí tuệ và rèn luyện các kĩ năng xã hội. N ội dung các thành phần cơ bản đảm bảo

được mục tiêu kép đó là g iáo dục kĩ năng học hợp tác và góp phần nâng cao kết quả
học tập môn Khoa học. C ác hành động chơi nhằm giáo dục kĩ năng học hợp tác được


6
đưa vào luật chơi; Hoạt động chơi mang tính trải nghiệm và học sinh tham gia trực
tiếp vào các hoạt động mang tính trải nghiệm đó; Có sự hài hoà giữa phát triển về trí
tuệ và các kĩ năng học hợp tác; Thân thiện, phù hợp với học sinh.
1.2.3. Nguyên tắc thiết kế và tiêu chí lựa chọn trò chơi khoa học
Chúng tôi đề xuất 6 nguyên tắc thiết kế: Nguyên tắc chọn lọc kết hợp với sá ng
tạo; Nguyên tắc đảm bảo sự phát triển; Nguyên tắc hợp tác; Nguyên tắc hướng vào
trải nghiệm và rèn luyện kĩ năng; Nguyên tắc thân thiện; Nguyên tắc hệ thống. 5 tiêu
chí để lựa chọn trò chơi khoa học đáp ứng yêu cầu giáo dục kĩ năng học hợp tác qua
trò chơi khoa học, đó là các tiêu chí về: Nội dung, mục tiêu, hành động chơi, sự thân
thiện và kết quả của trò chơi .
1.2.4. Trò chơi khoa học và môn Khoa học ở tiểu học
Chúng tôi đã phân tích rõ khả năng ứng dụng trò chơi trong dạy học Khoa học
và đề xuất 6 tiêu chí lựa chọn nội dung để thiết kế trò chơi khoa học: Nội dung là vấn
đề cần thiết, thích hợp với phương thức chơi; Phù hợp với nhận thức và vốn hiểu biết
của học sinh; Đòi hỏi sự hợp tác trong nhóm; Phải thực hiện những thao tác hoặc
hành động cụ thể; P hù hợp với những đồ chơi của lứa tuổi HS; Đòi hỏi phải sử dụng
những kĩ năng cộng tác và kĩ năng làm việc hợp tác trong quá trình học tập.
1.3. Kĩ năng học hợp tác
1.3.1. Một số khái niệm
Dựa trên quan điểm của những nghiên cứu đi trước, trong luận án chún g tôi quan
niệm như sau:
1.3.1.1. Học hợp tác
Học hợp tác được hiểu là cách thức hay chiến lược học tập trong môi trường và
quan hệ hợp tác, cùng nhau chia sẻ lợi ích, mục tiêu, kết quả, nguồn lực và nhiệm vụ
học tập, trong đó mọi người học vừa nỗ lực cá n hân vừa đảm bảo đóng góp phần

mình vào nỗ lực chung của nhóm trong học tập với vị thế bình đẳng và phụ thuộc lẫn
nhau một cách tích cực.
1.3.1.2. Kĩ năng
Kĩ năng là dạng hành động được thực hiện có tính kĩ thuật, một cách linh hoạt
trong các điều kiện, môi trường khác nhau dựa trên kinh nghiệm sống và vốn hiểu


7
biết về công việc, khả năng vận động và những điều kiện sinh học, tâm lí và xã hội
khác của cá nhân để giải quyết vấn đề nhằm đạt được kết quả theo mục đích hay tiêu
chí đã định, hoặc mức độ thành côn g theo chuẩn hay qui định.
1.3.1.3. Kĩ năng học tập
Kĩ năng học tập là những hành động thực hiện nhiệm vụ học tập của người học
được tiến hành một cách tự giác, linh hoạt trong các điều kiện, môi trường học tập
khác nhau dựa trên kinh nghiệm sống và vốn hi ểu biết về việc học, khả năng vận
động và những điều kiện sinh học, tâm lí và xã hội khác của cá nhân để giải quyết
nhiệm vụ học tập đạt được kết quả theo mục đích hay tiêu chí đã định. Hay nói cách
khác kĩ năng học tập là dạng kĩ năng được cá nhân sử dụng trong học tập.
1.3.1.4. Kĩ năng học hợp tác
Kĩ năng học hợp tác là những hành động thực hiện nhiệm vụ học tập được tiến
hành một cách linh hoạt trong các điều kiện, môi trường học tập hợp tác khác nhau
dựa trên kinh nghiệm sống và vốn hiểu biết về việc học, khả năng vận động và những
điều kiện sinh học, tâm lí và xã hội khác của cá nhân và của nhóm để giải quyết
nhiệm vụ học tập theo cách thức học tập cùng nhau đạt được kết quả theo mục đích
hay tiêu chí đã định. Hay nói cách khác kĩ năng học hợp tác là kĩ năng học tập được
cá nhân và nhóm sử dụng trong môi trường và điều kiện học hợp tác.
1.3.2. Nguyên tắc và đặc điểm của học hợp tác
Trong luận án, chúng tôi xác định 5 nguyên tắc và một số đặc điểm cơ bản của
học hợp tác ở tiểu học: Giáo viên là người th iết kế, tổ chức các hoạt động học hợp
tác, cố vấn, hỗ trợ trong quá trình học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập, tổ chức nhận

xét đánh giá quá trình thực hiện nhiệm vụ của cá nhân, của nhóm và kết quả thực
hiện, quan tâm động viên, khích lệ để học sinh nỗ lự c hơn trong học tập. Học sinh
chủ động trong học tập, tích cực thực hiện nhiệm vụ trong mối quan hệ hợp tác, có sự
tương tác liên cá nhân. Biết sử dụng các kĩ năng cộng tác để chia sẻ tài liệu, vật liệu
và trợ giúp lẫn nhau để hoàn thành nhiệm vụ cá nhân v ới kết quả cao nhất, góp phần
vào thành công chung của nhóm.
1.3.3. Hệ thống kĩ năng học hợp tác ở tiểu học
Từ những đặc điểm của phương thức học tập hợp tác, đặc điểm tâm sinh lí, xã hội


8
của học sinh tiểu học và cơ cấu nhiệm vụ học tập, kế thừa các công t rình nghiên cứu
của các tác giả trong và ngoài nước, chúng tôi đề xuất 4 nhóm kĩ năng học hợp tác cơ
bản ở tiểu học với 18 kĩ năng gồm: 1/ Nhóm kĩ năng hình thành và tổ chức nhóm, 2/
Nhóm kĩ năng tương tác liên cá nhân, 3/ Nhóm kĩ năng thực hiện nhiệm vụ h ọc tập,
4/ Nhóm kĩ năng đánh giá, phản hồi.

Do đặc trưng nội dung môn học và đặc điểm của trò chơi, những kĩ năng học hợp
tác có thể giáo dục qua trò chơi khoa học bao gồm: Kĩ năng di chuyển phối hợp công
việc; kĩ năng phân công nhiệm vụ cá nhân; kĩ nă ng lắng nghe trong nhóm; kĩ năng
trình bày ý kiến trong nhóm; kĩ năng thể hiện thái độ hợp tác; kĩ năng trợ giúp bạn; kĩ
năng thao tác với dụng cụ học tập; kĩ năng đánh giá và tự đánh giá. Tuỳ theo trò chơi
cụ thể sẽ giáo dục được các kĩ năng học hợp tác k hác nhau.
1.4. Giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ở tiểu học
1.4.1. Một số khái niệm
1.4.1.1. Giáo dục
Theo Đặng Thành Hưng, với nghĩa chung nhất, giáo dục là quá trình và kết quả
của sự tiếp nhận kinh nghiệm xã hội từ bên ngoài vào cá nhâ n để xử lí và phát triển

9
kinh nghiệm đó thành giá trị cá nhân và khi giá trị đó được cá nhân thực hiện thì đó
là đóng góp mới vào kinh nghiệm xã hội.
1.4.1.2. Giáo dục kĩ năng học hợp tác
Kế thừa các quan niệm đước đó, trong luận án sử dụng khái niệm giáo dục kĩ
năng học hợp tác như sau:
Giáo dục kĩ năng học hợp tác là quá trình giúp học sinh lĩnh hội kinh nghiệm
xã hội về học hợp tác, xử lí và phát triển nó bằng kinh nghiệm nền tảng của mình và
thực hành, áp dụng nó thông qua quá trình tham gia các hoạt đ ộng giáo dục mà nhà
trường tổ chức một cách chuyên biệt. Giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa
học là quá trình giúp học sinh lĩnh hội kinh nghiệm xã hội về học hợp tác dựa vào
chức năng giáo dục và phát triển của trò chơi khoa học đối với người t ham gia trò
chơi.
1.4.2. Đặc điểm học sinh lớp 4, 5
Qua việc nghiên cứu đặc điểm sinh học, tâm lí, xã hội của học sinh lớp 4,5 chúng
tôi đã rút ra một số kết luận sư phạm liên quan, làm nền tảng đề xuất các biện pháp
giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò ch ơi khoa học.
1.4.3. Nguyên tắc giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học
Chúng tôi đã xác định 6 nguyên tắc cần đảm bảo để giáo dục kĩ năng học hợp
tác qua trò chơi khoa học đạt hiệu quả, gồm: Thích hợp với nội dung giáo dục của
môn Khoa học; Thích hợp với đặc điểm lứa tuổi HS; Tính tham gia và tính hợp tác
của mọi HS; Tính nhân văn của trò chơi và phương pháp giáo dục; Tính khoa học của
trò chơi và phương pháp giáo dục; Tính phát triển của trò chơi và phương pháp giáo
dục.
1.4.4. Phương pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học
Để giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh qua trò chơi khoa học cần thực hiện
các phương pháp: Thuyết phục, làm mẫu, hướng dẫn, khuyến khích tìm tòi và sử
dụng tình huống sư phạm.
1.4.5. Hình thức giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học
Hình thức chủ yếu để giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh qua trò chơi khoa

học là: Giáo dục qua trò chơi trên lớp và giáo dục qua trò chơi ở môi trường ngoài


10
lớp. Trò chơi khoa học được tổ chức trong tiến trìn h dạy học của giáo viên, phần lớn
nội dung chương trình Khoa học được giáo viên tổ chức dạy học trên lớp. Do đó việc
giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học cũng được tiến hành chủ yếu trên
lớp học và đảm bảo tiến trình dạy học dựa vào trò chơi. Một số nội dung có thể dạy
ngoài lớp học, những nội dung này thiết kế thành các trò chơi khoa học để tiến hành
chơi ngoài lớp. Trò chơi được tiến hành ngoài lớp sẽ thú vị hơn đối với HS, vì hầu
như học sinh chỉ học trong lớp là chủ yếu. Giáo dục kĩ năng h ọc hợp tác cho học sinh
qua trò chơi khoa học ở môi trường ngoài lớp học có ưu thế để giáo dục kĩ năng di
chuyển, kĩ năng quản lí nhóm, kĩ năng quan sát, kĩ năng hỗ trợ,…
1.5. Thực trạng giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ở một số
trường tiểu học
1.5.1. Khái quát về khảo sát thực trạng
1.5.1.1. Mục đích khảo sát
Đánh giá thực trạng giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ở một số
trường tiểu học tại tỉnh Long An và Hậu Giang.
1.5.1.2. Đối tượng khảo sát
Giáo viên, học sinh lớp 4, 5 ở một số trường tiểu học của tỉnh Long An và Hậu
Giang. Số lượng 205 giáo viên và 250 học sinh.
1.5.1.3. Nội dung khảo sát
- Khả năng giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học.
- Thực trạng giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học tại các trường
được khảo sát.
- Thực trạng kĩ năng học hợp tác của học sinh lớp 4, 5 tại những trường được
khảo sát.
1.5.1.4. Phương pháp khảo sát
Khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn, quan sát, nghiên cứu các hồ sơ dạy học của

giáo viên và kết quả học tập môn Khoa học của học sinh, xử lí số liệu khảo sát.
1.5.2. Kết quả khảo sát thực trạng
Về cấu trúc nội dung chương trình: Môn Khoa học tích hợp kiến thức nhiều lĩnh
vực, chia theo chủ đề phù hợp. Mỗi bài học đều có nhiều khả năng giáo dục kĩ năng


11
học tập cơ bản. Đồng thời, nội dung môn Khoa học có khả năng ứng dụng trò chơi rất
tốt, qua trò chơi có thể giáo dục được một số kĩ năng học hợp tác cho học sinh.
1.5.3. Thực trạng dạy học môn Khoa học ở một số trường tiểu học
Kết quả khảo sát thực trạng cho thấy giáo vi ên đã sử dụng nhiều phương pháp
dạy học phù hợp với đặc trưng của môn Khoa học, trong đó có chú ý đến những
phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh như thảo luận nhóm, trò chơi,…
giáo viên đánh giá cao những ích lợi đối với học sinh khi sử dụng trò chơi trong dạy
học Khoa học, đặc biệt là giúp học sinh rèn luyện một số kĩ năng, trong đó có các kĩ
năng học hợp tác nên giáo viên đã sử dụng trò chơi trong dạy học Khoa học khá
thường xuyên.
1.5.4. Thực trạng giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học
Qua phân tích thực trạng, chúng tôi đánh giá như sau:
- Đặc điểm, cấu trúc nội dung Khoa học lớp 4, 5 có nội dung rất gần gũi, khơi gợi
sự tò mò khám phá khoa học giúp các em đam mê và yêu thích học tập môn Khoa
học.
- Trong dạy học Khoa học, giáo v iên đã kết hợp sử dụng nhiều phương pháp phù
hợp với đặc trưng của môn học, những phương pháp dạy học tích cực như phương
pháp thảo luận nhóm, dạy học dựa vào trò chơi,…
- Giáo viên chưa thiết kế trò chơi khoa học nhằm mục đích giáo dục kĩ năng học
hợp tác cho học sinh nên việc giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh qua trò chơi
khoa học chưa được quan tâm thực hiện.
- Học sinh còn thiếu kĩ năng học hợp tác cơ bản hoặc chưa tự giác thực hiện các
kĩ năng học hợp tác một cách thường xuyên .

1.5.5. Những phát hiện về thực tiễn dạy học và thực tiễn giáo dục kĩ năng học
hợp tác cho học sinh tiểu học qua trò chơi khoa học
Qua khảo sát và phân tích thực trạng, chúng tôi cũng đã phát hiện được một số
vấn đề thực tiễn làm cơ sở đề xuất các biện pháp, cụ thể: về dạ y học hợp tác, kĩ năng
học hợp tác, việc thiết kế và sử dụng trò chơi khoa học, giáo dục kĩ năng học hợp tác
qua trò chơi.


12
Kết luận chương 1
1. Các kĩ năng học hợp tác là những kĩ năng học tập cơ bản rất cần rèn luyện ở
học sinh tiểu học. Môn khoa học và t rò chơi khoa học rất thích hợp với nhiệm vụ phát
triển kĩ năng học hợp tác. Những nghiên cứu trong khoa học và những sự kiện thực tế
qua khảo sát thực trạng ở một số trường tiểu học đã chứng minh điều đó.
2. Trong các nghiên cứu phản ánh nhiều quan điểm khác nhau về kĩ năng, kĩ
năng học tập, kĩ năng học hợp tác, chơi , trò chơi và hoạt động chơi, tức là còn có một
số vấn đề lí luận cần được tiếp tục làm sáng tỏ. Tuy vậy những kết quả nghiên cứu đó
đã giúp luận án xác định được nền tảng lí thuyết của nghiên cứu này có tính đến thực
tiễn trường tiểu học Việt Nam.
3. Chúng tôi đã đề xuất 4 nhóm kĩ năng học hợp tác cơ bản bao gồm 18 kĩ năng
cụ thể đối với học sinh tiểu học: Nhóm kĩ năng hình thành và tổ chức nhóm; Nhóm kĩ
năng tương tác liên cá nhân; Nhóm kĩ năng thực hiện nhiệm vụ; Nhóm kĩ năng đánh
giá và phản hồi. Chúng cơ bản phù hợp với trò chơi khoa học.
4. Kết quả nghiên cứu thực trạng cho thấy môn Khoa học có nhiều khả năng
ứng dụng trò chơi khoa học, giáo viên đã sử dụng phương thức dạy học dựa vào trò
chơi khá thường xuyên, đây là tiền đề thuận lợi cho việc giáo d ục kĩ năng học hợp tác
cho học sinh qua trò chơi khoa học. Bên cạnh đó cũng phản ánh thực trạng việc giáo
dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học chưa được giáo viên quan tâm, việc
thiết kế trò chơi theo kinh nghiệm cá nhân của giáo viên là chủ yếu. Học sinh còn
thiếu những kĩ năng học hợp tác cần thiết.

Chương 2. CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC CHO
HỌC SINH LỚP 4, 5 QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC
Chúng tôi đã xác định một số nguyên tắc cơ bản, qui trình thiết kế và lựa chọn trò
chơi khoa học và các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học,
cụ thể:
2.1. Những nguyên tắc cơ bản của trò chơi khoa học


13
2.1.1. Tính mục đích
2.1.2. Tính vừa sức
2.1.3. Tính trải nghiệm và hợp tác
2.1.4. Tính hiệu quả
2.2. Các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học
Chúng tôi đề xuất các biện pháp để giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi
khoa học như sau:
2.2.1. Qui trình thiết kế và lựa chọn một số trò chơi khoa học
2.2.1.1. Qui trình chung thiết kế trò chơi khoa học
Qui trình gồm 5 bước: Xác định mục tiêu bài học; Lựa chọn nội dung thiết kế;
Nghiên cứu lựa chọn đồ chơi, vật liệu; Dự kiến qui mô nhóm và địa điểm chơi; Tiến
hành thiết kế trò chơi.
Khi tiến hành thiết kế trò chơi phải đảm bảo các tiêu chí kĩ thuật cụ thể.
2.2.1.2. Qui trình chung lựa chọn trò chơi khoa học
Bao gồm 2 bước: Xem xét, đánh giá các thành phần cơ bản của trò chơi; Bổ
sung, điều chỉnh trò chơi. Các thành cơ bản của trò chơi khi xem xét, đánh giá bao
gồm: Nội dung, mục tiêu, thiết kế kĩ thuật, nhiệm vụ chơ i và cách chơi, luật/qui tắc
chơi, dụng cụ/đồ dùng và kết quả chơi.
2.2.2. Xây dựng kĩ thuật thiết kế dạy học với trò chơi khoa học
2.2.2.1. Kĩ thuật thiết kế dạy học với trò chơi khoa học có nội dung là một phần
của bài học

2.2.2.2. Thiết kế dạy học với trò chơi khoa học có nội dung của một hoặc nhiều
bài học
Kĩ thuật thiết kế dạy học với trò chơi khoa học bao gồm 4 bước: Thiết kế mục
tiêu bài học; Thiết kế phần chuẩn bị của giáo viên và học sinh; Thiết kế các hoạt động
học tập; Thiết kế tổng kết tiết học. Trong mỗi bước phải đảm bảo các yêu cầu cụ thể.
2.2.3. Tổ chức và hướng dẫn trò chơi khoa học trên lớp
Giai đoạn 1: Thiết kế các điều kiện chuẩn bị dạy học dựa vào trò chơi khoa học
trên lớp. Gồm 3 bước: Xác định mục tiêu bài học; Thiết kế hoặc lựa chọn t rò chơi;
Lập kế hoạch dạy học/Thiết kế dạy học dựa vào trò chơi


14
Giai đoạn 2: Dạy học dựa vào trò chơi khoa học trên lớp. Gồm 5 bước: ổn định
lớp học, giới thiệu bài học/trò chơi; Tổ chức nhóm; Hướng dẫn nhiệm vụ và cách
chơi, luật chơi; Tiến hành trò chơi; Tổng kết trò chơi. Trong mỗi bước có yêu cầu cụ
thể đối với giáo viên và học sinh, đảm bảo tiến trình giáo dục kĩ năng học hợp tác qua
trò chơi khoa học và có sự phối hợp nhịp nhàng giữa giáo viên với học sinh và học
sinh với học sinh.
2.2.4. Tổ chức và h ướng dẫn trò chơi khoa học ngoài lớp
Giai đoạn 1: Thiết kế các điều kiện chuẩn bị dạy học dựa vào trò chơi khoa học
ngoài lớp.
Giai đoạn 2: Dạy học dựa vào trò chơi khoa học ngoài lớp.
Các bước trong hai giai đoạn tương tự như Tổ chức và hướng dẫn trò chơ i khoa
học trên lớp. Tuy nhiên, yêu cầu trong từng bước đảm bảo phù hợp với điều kiện
ngoài lớp học.
2.2.5. Thiết kế và tổ chức môi trường khuyến khích rèn luyện kĩ năng học hợp
tác
- Xây dựng môi trường tâm lí tốt giữa giáo viên -học sinh, học sinh -học sinh và
môi trường vật chất phù hợp, an toàn.
- Kết hợp sử dụng các kĩ thuật dạy học tích cực để khuyến khích HS cùng tham

gia và tích cực hợp tác khi tham gia trò chơi khoa học.
2.2.6. Thiết kế và áp dụng kĩ thuật đánh giá kĩ năng học hợp tác qua trò chơi
khoa học
Thiết kế các bước tiến hành đánh giá kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học.
Bao gồm 3 bước: Xác định những kĩ năng học hợp tác cần giáo dục qua trò chơi; Xác
định tiêu chí và thang đánh giá kĩ năng học hợp tác; Tiến hành đánh giá. Dựa vào 5
tiêu chí để đánh giá kĩ năng học hợp tác: Tính đầy đủ của nội dung và cấu trúc của kĩ
năng; Tính hợp lí về logic của kĩ năng; Mức độ thành thạo của kĩ năng; Mức độ linh
hoạt của kĩ năng; Tính hiệu quả của kĩ năng. Khi tiến hành đánh giá, chúng tôi sử
dụng phiếu quan sát để đánh giá kĩ năng học hợp tác và mức độ tích cực hợp tác của
học sinh.


15
2.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp
Mỗi biện pháp có vai trò và hiệu quả khác nhau nhưng chúng có mối liên quan và
ảnh hưởng đến nhau trong quá trình giáo dục kĩ năng học h ợp tác cho học sinh qua
trò chơi khoa học. Vì vậy, cần phối hợp thực hiện các biện pháp với nhau để đạt kết
quả tốt nhất.
2.4. Điều kiện thực hiện các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò
chơi khoa học
Những điều kiện để thực hiện các biện pháp gồm: Điều kiện quản lí chuyên môn;
Điều kiện nhân sự và sinh hoạt chuyên môn; Điều kiện vật chất -kĩ thuật; Điều kiện
học tập.
Kết luận chương 2
1. Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn về trò chơi khoa học và giáo dục
kĩ năng học hợp tác cho học sinh qua trò chơi khoa học, chúng tôi đã xác định một số
nguyên tắc cơ bản của trò chơi khoa học và xây dựng những qui trình chung để thiết
kế và lựa chọn trò chơi khoa học. Dựa vào những qui trình đó chúng tôi đã thiết kế
một số trò chơi khoa học, đại diện mỗi chủ đề 1 -2 trò chơi, theo đó GV có thể tự phát

triển thêm. Trò chơi khoa học phải đảm bảo hai mục tiêu về giáo dục kĩ năng học hợp
tác và kiến thức bài học. Điểm khác biệt với các trò chơi khác là các yêu cầu thực
hiện các hành động hợp tác trong trò chơi được đưa vào luật chơi.
2. Chúng tôi đã đề xuất một số biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác và xây
dựng được tiến trình giáo dục kĩ năng học hợp tác dựa vào trò chơi khoa học, cụ thể :
Xây dựng qui trình thiết kế và lựa chọn trò chơi khoa học; Xây dựng kĩ thuật thiết kế
dạy học với trò chơi khoa học ; Tổ chức và hướng dẫn trò chơi khoa học trên lớp; Tổ
chức và hướng dẫn trò chơi khoa học ngoài lớp; Thiết kế và tổ chức môi trường
khuyến khích rèn luyện kĩ năng học hợp tác ; Thiết kế và áp dụng kĩ thuật đánh giá kĩ
năng học hợp tác qua trò chơi khoa học . Các biện pháp đều có vị trí, vai trò nhất định
và có mối quan hệ gắn bó với nhau, cùng hỗ trợ, bổ sung cho nhau trong giáo dục kĩ
năng học hợp tác cho học sinh. Trong các biện pháp đã có chú ý khắc phục những
hạn chế khi tổ chức trò chơi, cũng như xây dựng được qui trình thiết kế trò chơi khoa
học với những tiêu chí cụ thể giúp cho việc thiết kế và tổ chức cho học sinh thực hiện


16
trò chơi khoa học thành công theo mục tiêu đề ra. Các biện pháp và tiến trình đã đ ề
xuất đều dựa trên các nguyên tắc cơ bản của kĩ năng học hợp tác và qui trình dạy kĩ
năng học hợp tác cho học sinh, có hướng dẫn rõ ràng dễ thực hiện.
3. Tùy theo nội dung bài học Khoa học mà mỗi trò chơi khoa học được thiết kế
hay lựa chọn thích hợp với nhiệm vụ giáo dục một số kĩ năng học hợp tác cụ thể.
Không có trò chơi khoa học nào là vạn năng để giáo dục được tất cả các kĩ năng học
hợp tác trong một trò chơi khoa học mà mỗi trò chơi khoa học sẽ có mục tiêu giáo
dục những kĩ năng cụ thể, được xác định rõ ràng và đặt ra như mục tiêu bài học.

Chương 3. THỰC NGHIỆM KHOA HỌC

3.1. Thiết kế thực nghiệm
3.1.1. Mục đích, qui mô, địa bàn thực nghiệm

Nhằm kiểm chứng tính khoa học của giả thuyết và tính khả thi của các biện pháp
giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh lớp 4, 5 qua trò chơi khoa học.
Thực nghiệm được tiến hành trong phạm vi môn Khoa học lớp 4 và lớp 5. Mỗi
khối lớp chọn một lớp thực nghiệm (30 HS) và một lớp đối chứng (30 HS). Quá trình
thực nghiệm được tiến hành tại trường tiểu học Mai Thị N on, huyện Bến Lức, tỉnh
Long An.
3.1.2. Nội dung thực nghiệm
Lựa chọn nội dung bài học trong chương trình Khoa học lớp 4, 5 phù hợp với
hoạt động trò chơi để thiết kế trò chơi khoa học. Tổ chức thực hiện theo các biện
pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh qua trò chơi khoa học đã đề xuất.
3.1.2.1. Đối tượng thực nghiệm
Học sinh lớp 4 và học sinh lớp 5 của Trường tiểu học Mai Thị Non, huyện Bến
Lức, tỉnh Long An.
3.1.2.2. Phương pháp đo đạc, đánh giá
- Chúng tôi sử dụng phương pháp quan sát để quan sát và đánh giá mức độ tích
cực hợp tác, kĩ năng học hợp tác theo 4 nhóm. Kết quả lĩnh hội tri thức thông qua bài
kiểm tra sau thực nghiệm.


17
- Tiêu chí đánh giá kĩ năng học hợp tác: Trong nghiên cứu này chúng tôi đánh
giá kĩ năng theo thang đo 3 mức độ: C ó kĩ năng tốt, có kĩ năng, chưa có kĩ năng. Bài
kiểm tra theo thang điểm 10.
- Xử lí kết quả thực nghiệm: sử dụng phần mềm Excel để xử lí.
3.1.3. Tiến trình, phương pháp thực nghiệm
3.1.3.1. Tiến trình thực nghiệm
Thực hiện theo các bước: 1/ Lựa chọn lớp thực nghiệm, lớp đối chứng, 2/Bồi
dưỡng cộng tác viên, 3/Lập kế hoạch bài học, 4/Tiến hành thực nghiệm
3.1.3.2. Khảo sát trước thực nghiệm về kết quả học tập, kĩ năng học hợp tác của
học sinh

3.1.3.3. Phương pháp thực nghiệm
Sử dụng thực nghiệm có đối chứng, điều kiện chương trình, nội dung, điều kiện
dạy học, sĩ số lớp học và trình độ đầu vào tương đương nhau. Lớp thực nghiệm dạy
học theo các trò chơi khoa học và tiến trình dạy học đã thiết kế. Lớp đối chứng tiến
hành dạy học bình thường.
3.1.3.4. Kết thú c thực nghiệm
Khi kết thúc thực nghiệm, tiến hành phân tích tổng hợp kết quả của 2 lớp thực
nghiệm và đối chứng để đánh giá về mức độ tích cực hợp tác, sự tiến bộ của học sinh
về kĩ năng học hợp tác và kết quả tiếp thu nội dung kiến thức bài học qua trò ch ơi.
3.2. Phân tích kết quả thực nghiệm
3.2.1. Phân tích so sánh mức độ tích cực hợp tác trước thực nghiệm ở nhóm
thực nghiệm và nhóm đối chứng
Kết quả phân tích mức độ tích cực hợp tác trước thực nghiệm ở 2 nhóm là tương
đương nhau, phần đông học sinh ch ưa có tâm thế tốt để sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ
học tập và hợp tác trong học tập.
3.2.2. Phân tích so sánh mức độ tích cực hợp tác sau thực nghiệm ở nhóm thực
nghiệm và nhóm đối chứng
Qua quá trình động sư phạm, học sinh lớp thực nghiệm đã có tâm thế sẵn sàng
cho hoạt động học cũng như hợp tác trong học tập tốt hơn so với trước thực nghiệm.
Học sinh các lớp đối chứng có thay đổi rất ít, không đáng kể.


18
3.2.3. Phân tích kết quả sự tiến bộ về kĩ năng học hợp tác của học sinh qua trò
chơi khoa học

Hình 3.5. Sự tiến bộ các nhóm kĩ năng học hợp tác của học sinh lớp 4

Hình 3.6. Sự tiến bộ các nhóm kĩ năng học hợp tác của học sinh lớp 5
6

5

2.27

2.78

1.97

4

2

Lớp 5

2.51

3

2.78

1.88

1
0
Lần 1

Lần 2

Lần 3

Hình 3.9. Sự tiến bộ kĩ năng học hợp tác qua các lần đo

Lớp 4


19
2.78

3
2.5

2.02 1.97

2.03

1.94 1.88

2

2.78
2.09

Lớp ĐC

1.5

Lớp TN

1
0.5

0
Trước TN

Sau TN

Trước TN

Lớp 4

ĐTB

Sau TN
Lớp 5

Hình 3.10. So sánh điểm trung bình kĩ năng học hợp tác của lớp thực nghiệm và
đối chứng trước và sau thực nghiệm
Kĩ năng học hợp tác của học sinh các lớp thực nghiệm có sự tiến bộ so với
trước thực nghiệm và tiến bộ hơn so với lớp đối chứng. Sự thay đổi của giá trị trung
bình, độ lệch chuẩn qua các lần quan sát, cũng nh ư giá trị p của phép kiểm chứng ttest giữa các lần qu an sát đã khẳng định kết quả .
3.2.4. Phân tích trường hợp cải thiện kĩ năng học hợp tác
Trong quá trình thực nghiệm chúng tôi chọn một số học sinh để nghiên cứu
trường hợp. Phân tích kết quả quan sát trong quá trình tác động, kết quả cho thấy kĩ
năng học hợp tác của các em đã được cải thiện đáng kể, mức độ tích cực và sự tự tin
của các em cũng được nâng lên rõ rệt.
3.2.5. Phân tích kết quả học tập của học sinh
60.0

56.7

50.0

43.3

TL%

40.0

36.7

TN

30.0

30.0

ĐC

20.0
13.3

10.0

10.0
6.7

3.3

0.0

5

6

7

8

9

10

Hình 3.11 Biểu diễn tần suất về kết quả học tập của học sinh qua trò chơi khoa
học lớp 4


20
70.0

66.7

60.0

TL%

50.0
40.0

33.3

TN

30.0

ĐC

30.0

26.7

26.7
20.0
10.0

10.0

6.7

0.0

5

6

7

8

9

10

Hình 3.12. Biểu diễn tần suất về kết quả học tập qua trò chơi khoa học của học
sinh lớp 5
Qua thực nghiệm, kết quả học tập của học sinh lớp thực nghiệm tốt hơn lớp đối
chứng. Điều này khẳng định rằng, qua trò chơi khoa học, không chỉ giáo dục được kĩ
năng học hợp tác mà còn đảm bảo được chất lượng học tập môn Khoa học.
3.3. Đánh giá chung kết quả thực nghiệm
3.3.1. Về tác dụng của trò chơi
Kết quả thực nghiệm cho thấy, trò chơi khoa học rất phù hợp với đặc điểm tâm
sinh lí học sinh lớp 4, 5 và đã giáo dục được một số kĩ năng học hợp tác cho học sinh
phù hợp với những trò chơi đó.
3.3.2. Về sự cải thiện kĩ năng học hợp tác
Qua trò chơi khoa học, kĩ năng học hợp tác của học sinh được cải thiện đáng kể,
mức độ “chưa có kĩ năng” hầu như không còn, các mức độ “có kĩ năng” và “có kĩ
năng tốt” đã tăng lên rất nhiều so với trước khi thực nghiệm.
3.3.3. Về kết quả học tập Khoa học
Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm cho thấy, kết quả học tập của các lớp thực
nghiệm tốt hơn các lớp đối chứng, học sinh lớp thực nghiệm tiếp thu tốt kiến thức bài
học. Điều này khẳng định, nếu học sinh có kĩ năng học hợp tác tốt thì kết quả học tập
sẽ tốt.
Kết luận chương 3
1. Kết quả thực nghiệm bước đầu cho thấy, các biện pháp giáo dục kĩ n ăng học
hợp tác cho học sinh lớp 4, 5 qua trò chơi khoa học đã có tác động tích cực đến việc
cải thiện kĩ năng học hợp tác và cả kết quả học tập của học sinh lớp 4, 5. Sau thực
nghiệm, kĩ năng học hợp tác của học sinh đã được cải thiện đáng kể ở cả 4 nhóm kĩ


21
năng. Mức độ tích cực hợp tác của học sinh cũng đã được nâng lên rõ rệt. Những
phân tích định lượng và định tính với những phép đo và kiểm định khoa học đã khẳng
định tính hiệu quả của các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa

học.
2. Kết quả thực nghiệm khoa học cũng cho thấy, các biện pháp giáo dục kĩ
năng học hợp tác qua trò chơi khoa học còn tác động tích cực đến kết quả học tập
Khoa học của học sinh. Chính trong quá trình trải nghiệm để rèn luyện kĩ năng học
hợp tác đã giúp cho họ c sinh tích cực hơn trong học tập, có kĩ năng học hợp tác tốt là
điều kiện thuận lợi để các em học tập đạt kết quả tốt hơn.
3. Kết quả thực nghiệm đã khẳng định giả thuyết khoa học của đề tài là đúng
đắn và đã được chứng minh, các biện pháp giáo dục kĩ nă ng học hợp tác cho học sinh
lớp 4, 5 qua trò chơi khoa học là có tác động đến sự phát triển kĩ năng học hợp tác
của các em trong học tập.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
1.1. Các kĩ năng học hợp tác là những kĩ năng học tập cơ bản rất cần rèn luyện
ở học sinh tiểu học. Môn Khoa học và trò chơi khoa học rất thích hợp với nhiệm vụ
phát triển kĩ năng học hợp tác. Những nghiên cứu trong khoa học và những sự kiện
thực tế qua khảo sát thực trạng ở một số trường tiểu học đã chứng minh điều đó.
Trong các nghiên cứu phản ánh nhiều quan điểm khác nhau về kĩ năng, kĩ năng học
tập, kĩ năng học hợp tác, chơi, trò chơi và hoạt động chơi, tức là còn có một số vấn đề
lí luận cần được tiếp tục làm sáng tỏ.
1.2. Những nghiên cứu và thực tiễn về kĩ năng tuy phong phú, nhưn g về kĩ
năng học tập và kĩ năng học hợp tác thì chưa nhiều. Tuy nhiên, đó cũng là nền tảng
để nghiên cứu sâu hơn về giáo dục kĩ năng học hợp tác ở tiểu học. Luận án đã đề xuất
4 nhóm kĩ năng học hợp tác cơ bản ở tiểu học với 18 kĩ năng cụ thể phù hợp với t rò
chơi khoa học. Việc phân chia các nhóm kĩ năng học hợp tác chỉ mang tính tương đối
vì có một số kĩ năng mang tính chất nền tảng, là điểm tựa khi thực hiện các kĩ năng
khác nên nó có thể phù hợp với các nhóm kĩ năng học hợp tác khác tuỳ theo thời
điểm và nội dung thực hiện công việc. Các kĩ năng nền tảng này có vai trò kết nối các
thành viên, duy trì hoạt động nhóm và thúc đẩy sự hợp tác để tạo nên hiệu quả công

22
việc, chẳng hạn như kĩ năng thể hiện thái độ hợp tác, kĩ năng đối thoại, kĩ năng phản
hồi ý ki ến,… Dựa vào chức năng giáo dục của trò chơi và hướng nghiên cứu của đề
tài, chúng tôi đã xác định một số nguyên tắc cơ bản của trò chơi khoa học và xây
dựng những qui trình chung để thiết kế và lựa chọn trò chơi khoa học . Trong nghiên
cứu, trò chơi khoa học được thiết không chỉ đảm bảo được những đặc điểm cơ bản
của trò chơi giáo dục mà còn đảm bảo hai mục tiêu cốt lõi đó là giáo dục kĩ năng học
hợp tác và mục tiêu về kiến thức (giúp học sinh tiếp thu kiến thức, kĩ năng cơ bản của
bài học một cách tốt nhất). Trong trò chơi khoa học tính trải nghiệm và hợp tác được
thể hiện rõ nét, những yêu cầu giáo dục kĩ năng học hợp tác được cụ thể hoá bằng các
hành động phù hợp với nội dung và đối tượng tham gia chơi, đặc biệt là yêu cầu thực
hiện các thao tác của hành động hợp tác được đưa vào luật chơi. Khi học sinh thực
hiện đúng luật chơi, cũng chính là thực hiện được các hành động hợp tác khi chơi,
học sinh rèn luyện được kĩ năng học hợp tác qua trò chơi. Mỗi trò chơi khoa học sẽ
giúp giáo dục cho học sinh một số kĩ năng học hợp tác cụ thể phù hợp với chính trò
chơi đó, chứ không thể giáo dục được tất cả các kĩ năng học hợp tác qua một trò chơi
khoa học.
1.3. Từ kết quả nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn, chúng tôi đã đề xuất một
số biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác và xây dựng được tiến trình giáo dục kĩ
năng học hợp tác dựa vào trò chơi khoa học : Xây dựng qui trình thiết kế và lựa chọn
trò chơi khoa học ; xây dựng kĩ thuật thiết kế dạy học với trò chơi khoa học; tổ chức
và hướng dẫn trò chơi khoa học trên l ớp; tổ chức và hướng dẫn trò chơi khoa học
ngoài lớp; thiết kế và tổ chức môi trường khuyến khích rèn luyện kĩ năng học hợp
tác; thiết kế và áp dụng kĩ thuật đánh giá kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học.
Các biện pháp có sự liên kết chặt chẽ với nhau tạo thành một chỉnh thể, là ti ền đề của
nhau để giáo dục kĩ năng học hợp tác cho HS qua trò chơi khoa học đạt kết quả tốt
nhất. Việc tạo môi trường khuyến khích học sinh rèn luyện kĩ năng học hợp tác là
biện pháp được thực hiện xuyên suốt trong tiến trình giáo dục kĩ năng học hợp tác
thông qua tổ chức và hướng dẫn trò chơi trên lớp và ngoài lớp học cũng như các biện
pháp khác, giúp cho học sinh tích cực tham gia hoạt động trong trò chơi để rèn luyện

kĩ năng học hợp tác. Thực nghiệm cho thấy, các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp
tác cho học sinh lớp 4, 5 qua trò chơi khoa học đã có tác động tích cực đến việc cải
thiện kĩ năng học hợp tác và cả kết quả học tập của học sinh lớp 4, 5. Sau thực


23
nghiệm, kĩ năng học hợp tác của học sinh đã được cải thiện đáng kể ở cả 4 nhóm kĩ
năng. Mức độ tích cực hợp tác của học sinh cũng đã được nâng lên rõ rệt. Chính
trong quá trình trải nghiệm qua trò chơi khoa học để rèn luyện kĩ năng học hợp tác đã
giúp cho học sinh tích cực hơn trong học tập, có kĩ năng học hợp tác tốt là điều kiện
thuận lợi để các em học tập đạt kết quả tốt hơn.
1.4. Kết quả thực nghiệm đã khẳng định giả thuyết khoa học của đề tài là đúng
đắn và đã được chứng minh, các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác cho học sinh
lớp 4, 5 qua trò chơi khoa học là có tác động đến sự phát triển kĩ năng học hợp tác và
cải thiện kết quả học tập môn Khoa học của các em trong học tập.
2. Kiến nghị
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo
Cần nghiên cứu và có giải pháp đổi mới đồng bộ chương trình, nội dung,
phương pháp dạy họ c, hình thức kiểm tra, đánh giá môn Khoa học. Nội dung môn
Khoa học cần tăng cường thực hành, trải nghiệm. Đảm bảo cân đối giữa cung cấp
kiến thức và thực hành mang tính khoa học. Biên soạn nhiều tài liệu hướng dẫn về
giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi, trò chơi khoa học giúp giáo viên có nguồn
tham khảo để nghiên cứu thực hiện. Phát triển nhiều mẫu trò chơi khoa học nhằm
giáo dục kĩ năng học tập nói chung và kĩ năng học hợp tác nói riêng.
2.2. Đối với các Phòng Giáo dục và Đào tạo
Cần tham mưu lãnh đạo địa phương qui hoạch phát triển mạng lưới trường lớp
phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của địa phương, đảm bảo đủ phòng học, phòng
chức năng, bàn ghế đúng qui cách, sân chơi bãi tập theo đúng qui định ở tiểu học
nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên vận dụng các phương pháp dạy học tích
cực, trong đó có dạy học dựa vào trò chơi. Có biện pháp khuyến khích giáo viên tìm

tòi, thiết kế các trò chơi phù hợp ở tiểu học để sử dụng trò chơi trong dạy học và giáo
dục học sinh.
2.3. Đối với nhà trường tiể u học
Phải có kế hoạch phát triển nhà trường phù hợp không để số học sinh/lớp vượt
quá qui định. Tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên trong học tập nâng cao trình độ,
tiếp cận và mạnh dạn áp dụng nhiều phương thức dạy học hiệu quả như dạy học dựa
vào trò chơi khoa học. Cần có chính sách nội bộ để khuyến khích giáo viên tích cực