Thực trạng thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại tỉnh hưng yên ( khảo sát tại xã hồng nam và xã lý thường kiệt)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

THÂN THỊ HƢƠNG

THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ
CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TẠI TỈNH HƢNG YÊN
(Khảo sát tại xã Hồng Nam và xã Lý Thường Kiệt)

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Xã hội học

Hà Nội, 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

THÂN THỊ HƢƠNG

THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ
CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TẠI TỈNH HƢNG YÊN
(Khảo sát tại xã Hồng Nam và xã Lý Thường Kiệt)

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Xã hội học
Mã số: 60.31.30.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà

Hà Nội - 2014


LỜI CẢM ƠN

Có được bản luận văn tốt nghiệp này, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn
chân thành và sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà đã trực tiếp hướng dẫn,
dìu dắt, giúp đỡ tác giả với những chỉ dẫn khoa học quý giá trong suốt quá
trình triển khai, nghiên cứu và hoàn thành đề tài "Thực trạng thực hiện chính
sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại tỉnh Hưng Yên".
Xin chân thành cảm ơn các Thầy Cô giáo - Các nhà khoa học đã trực
tiếp giảng dạy truyền đạt những kiến thức khoa học chuyên ngành xã hội học
cho bản thân tác giả trong những năm tháng qua.
Cuối cùng, tôi xin cảm ơn mọi sự giúp đỡ từ người thân, đồng nghiệp
những người đã luôn ủng hộ, hỗ trợ tôi trong quá trình thực hiện luận văn của mình.
Mặc dù đã có nhiều có gắng, tuy nhiên luận văn của tôi không thể tránh
khỏi những thiếu sót, do đó tôi rất mong nhận được những ý kiến đánh giá, bổ
sung để tôi có thể hoàn thiện luận văn của mình.
Xin trân trọng cảm ơn!

Hà Nội,ngày

tháng 12 năm 2014
Học viên

Thân Thị Hƣơng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 6

1. Lý do chọn đề tài .........................................................................................6
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu..................... Error! Bookmark not defined.
3. Ý nghĩa nghiên cứu ...................................... Error! Bookmark not defined.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............. Error! Bookmark not defined.
5. Đối tƣợng, khách thể, phạm vi nghiên cứuError! Bookmark not defined.
6. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ........ Error! Bookmark not
defined.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................ Error! Bookmark not defined.
8. Khung phân tích ........................................... Error! Bookmark not defined.
NỘI DUNG CHÍNH ...................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ...Error!
Bookmark not defined.
1.1. Một số khái niệm công cụ. ................. Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Khái niệm chính sách và khái niệm thực hiện chính sách . Error!
Bookmark not defined.
1.1.2. Khái niệm lao động, người lao động........ Error! Bookmark not
defined.
1.1.3. Khái niệm nông thôn, lao động nông thôn..... Error! Bookmark
not defined.
1.1.4. Khái niệm đào tạo nghề ............ Error! Bookmark not defined.
1.2. Các lý thuyết vận dụng trong nghiên cứu ...... Error! Bookmark not
defined.
1.2.1. Lý thuyết cấu trúc xã hội........... Error! Bookmark not defined.

1


1.2.2. Lý thuyết hành động xã hội của nhà xã hội học M. Weber
............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Lý thuyết nhu cầu ...................... Error! Bookmark not defined.

1.3. Một số quan điểm của Đảng và nhà nƣớc về đào tạo nghề cho
lao động nông thôn. ................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Một số quan điểm chung của Đảng và nhà nước về đào tạo nghề
cho lao động nông thôn ....................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020
............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.4. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............. Error! Bookmark not defined.
1.5. Khái quát tình hình lao động và việc làm của lao động tỉnh Hưng
Yên .............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.5.1. Thực trạng lao động, việc làm của lao động tỉnh Hưng Yên
............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.5.2. Trình độ lao động đã qua đào tạo của tỉnh Hưng Yên. ...... Error!
Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: HOẠT ĐỘNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO
NGHỀ CHO LAO ĐỘNG TẠI TỈNH HƢNG YÊN HIỆN NAY .....Error!
Bookmark not defined.
2.1. Các chính sách đào tạo nghề thực hiện tại tỉnh Hƣng Yên ..Error!
Bookmark not defined.
2.2. Đối tƣợng tham gia đào tạo nghề...... Error! Bookmark not defined.
2.3. Loại hình đào tạo nghề ...................... Error! Bookmark not defined.
2.4. Địa điểm học nghề .............................. Error! Bookmark not defined.
2.5. Chi phí đào tạo nghề .......................... Error! Bookmark not defined.
2.6. Hiệu quả của chính sách đào tạo nghề ........... Error! Bookmark not
defined.

2


2.7. Vai trò của các tổ chức xã hội tại địa phƣơngError! Bookmark not
defined.

2.8. Mong muốn học nghề của ngƣời lao động trong những năm tới
..................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.9. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực hiện chính
sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại tỉnh Hƣng Yên ... Error!
Bookmark not defined.
2.9.1. Thuận lợi ................................... Error! Bookmark not defined.
2.9.2. Khó khăn ................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1. Kết luận.......................................................... Error! Bookmark not defined.
2. Khuyến nghị .................................................. Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 8
PHỤ LỤC.................................................................................................................. 104

3


DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Dân số trung bình và tỉ lệ tăng dân số tỉnh Hưng Yên ............ Error!
Bookmark not defined.
Bảng 1.2: Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên phân theo giới tính ...... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 1.3: Tỉ lệ lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên so với dân số trung bình Error!
Bookmark not defined.

Bảng 1.4: Tình hình dân số và lao động của xã Hồng Nam và ............... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 1.5: Số lượng và cơ cấu lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc tại
thời điểm 1/7 hàng năm phân theo loại hình kinh tếError!

Bookmark

not

defined.
Bảng 1.6: Diện tích đất phân theo loại đất tại tỉnh Hưng Yên ................. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 1.7: Tỉ lệ thất nghiệp phân theo giới tínhError!

Bookmark

not

defined.
Bảng 1.8: Tỷ lệ lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc tại thời điểm 1/7
hàng năm trong nền kinh tế đã qua đào tạo phân theo giới tính .............. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.1: Các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề và số lượng người tham gia các
chính sách này tại tỉnh Hưng yên .................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.2: Các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề và số lượng người tham gia các
chính sách này tại xã Lý Thường Kiệt và xã Hồng NamError!

Bookmark

not defined.
Bảng 2.3: Mức độ hài lòng của người dân nhận được hỗ trợ về các chính sách
đào tạo nghề .................................................... Error! Bookmark not defined.

4

Bảng 2.4: Nguyên nhân người được hỗ trợ không hài lòngError! Bookmark
not defined.
Bảng 2.5: Nguyên nhân đáng lẽ được hưởng chính sách nhưng lại không được
hưởng............................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.6: Đối tượng được hỗ trợ các chính sách về đào tạo nghề .......... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.7: Các đơn vị và nghề đào tạo trên địa bàn tỉnh Hưng Yên năm 2013 . Error!
Bookmark not defined.

Bảng 2.8: Loại hình đào tạo và số lượng người tham giaError!

Bookmark

not defined.
Bảng 2.9: Nơi học nghề................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.10: Kế hoạch phân bố vốn thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia
việc làm và dạy nghề tỉnh Hưng Yên năm 2013Error!

Bookmark

not

defined.
Bảng 2.11: Chi phí học nghề ........................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.12: Vai trò của các tổ chức xã hội tại địa phươngError!

Bookmark

not defined.

Bảng 2.13: Nguồn hỗ trợ khi gặp khó khăn .... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.14: Nguồn thông tin về lớp đào tạo nghềError!

Bookmark

not

defined.
Bảng 2.15: Nguồn giúp đỡ để được học nghề. Error! Bookmark not defined.

5


DANH MỤC BIỂU
Biểu 2.1: Hiệu quả của chính sách hỗ trợ học nghề đối với việc học nghề
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu 2.2: Hiệu quả của khóa học nghề đối với quá trình làm việc .......... Error!
Bookmark not defined.
Biểu 2.3: Dự định học nghề trong 1 năm tới... Error! Bookmark not defined.
Biểu 2.4: Ngành nghề dự định học trong 1 năm tớiError!
defined.

6

Bookmark

not


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trải qua gần 30 năm thực hiện đường lối đổi mới và xây dựng chủ
nghĩa xã hội, kể từ Ðại hội VI (năm 1986), và hơn 20 năm thực hiện Cương
lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (năm 1991)

7


đến nay, Việt Nam đã thu được những thành tựu to lớn, hết sức quan trọng
trong việc xây dựng và phát triển đất nước. Thực hiện đường lối đổi mới, với
mô hình kinh tế tổng quát là xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, đất nước ta đã thoát khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, tạo
được những tiền đề cần thiết để chuyển sang thời kỳ phát triển mới - thời kỳ
đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Việt Nam đang từng bước hội nhập
vào nền kinh tế thế giới với việc gia nhập các tổ chức Thương mại WTO,
ASEM. Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã thúc đẩy sự phát triển
kinh tế- xã hội và quá trình đô thị hóa ở nước ta diễn ra nhanh, cơ cấu kinh tế
có sự chuyển dịch mạnh mẽ.
Hiện nay, Việt Nam vẫn là một nước nông nghiệp với 36,1465 triệu lao
động nông thôn, chiếm 70,3% trong tổng số lao động của cả nước, trong đó
lao động nông thôn từ 15 tuổi trở lên chiếm 48,0% lực lượng lao động toàn xã
hội [20]. Ngoài ra, hằng năm lại có thêm gần 1 triệu người đến tuổi lao động
bổ sung vào đội ngũ lực lượng lao động. Đây là lực lượng lao động có vai trò
quan trọng trong quá trình thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa
đất nước và sự ổn định chính trị của đất nước. Song thực tế hiện nay, lực
lượng lao động nông thôn được đào tạo và bồi dưỡng kiến thức về nghề
nghiệp chiếm tỷ lệ rất thấp, hầu hết các kiến thức, kinh nghiệm người lao
động sử dụng đều thông qua sự đúc rút kinh nghiệm trong quá trình làm việc
và sự truyền dạy lại của các thế hệ trước. Với những kinh nghiệm này, họ
không thể đáp ứng được với những yêu cầu của công việc phi nông nghiệp,

nên cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Chất lượng của nguồn nhân lực vốn được
xem là khâu then chốt để nâng cao tính bền vững của nền kinh tế, của phát
triển xã hội thì vẫn còn nhiều hạn chế hay nói đúng hơn là vẫn chưa đáp ứng
được nhu cầu phát triển của nền kinh tế trong thời kỳ hội nhập.

8


Mặt khác vấn đề đào tạo nghề và sử dụng lao động đã được đào tạo
đang còn nhiều bất cập như: Các trường đại học, cao đẳng ồ ạt mở rộng đào
tạo đến cả bậc trung cấp nghề, nhưng hầu hết trang thiết bị của các trường
nghề đều rơi vào tình trạng lạc hậu. Có những trường nghề hiện nay còn dùng
các loại máy móc những năm 60 - 70 của thế kỷ 20 được nhập từ các nước
Ðông Âu; đội ngũ giáo viên cũng chưa thật sự đủ mạnh để có thể truyền nghề
cho học sinh của mình. Từ thực tiễn công tác đào tạo nói chung và đào tạo
nghề nói riêng, chúng ta có thể nhận thấy một nghịch lý tồn tại hiển nhiên
"thừa thầy thiếu thợ", chưa kể tâm lý học trung cấp rất khó tìm được việc làm,
nếu có thì thu nhập cũng ở mức rất thấp. Đào tạo nghề cho lao động nông
thôn là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành và xã hội
nhằm nâng cao chất lượng lao động nói chung và lao động nông thôn nói
riêng để đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn. Chính vì vậy,
ngày 27/11/2009, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định 1956/QĐ-TTg phê
duyệt đề án 1956 về “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”
nhằm góp phần giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho
nông thôn và hoàn thành mục tiêu chương trình quốc gia xây dựng nông thôn mới.
Đào tạo nghề cho lao động nông thôn được xem là "chìa khóa" thành
công cho nhiều chương trình, mục tiêu quốc gia. Phát triển nông nghiệp, nông
thôn gắn liền với việc làm, thu nhập và đời sống của người nông dân. Chuyển
dịch cơ cấu lao động, cơ cấu kinh tế phải đồng nghĩa với trang bị nghề mới và
tạo việc làm mới cho người lao động. Sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, mục

tiêu xây dựng nông thôn mới..., chỉ có thể thành công khi lực lượng LĐNT
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ LĐTB&XH. Chương trình mục tiêu Quốc gia về giảm nghèo
giai đoạn 2006-2010. Hà Nội, 2005

9


2. Đinh Thị Vân Chi (2001), Nhu cầu giải trí của thanh niên: nghiên
cứu khuôn mẫu giải trí của thanh niên và sự đáp ứng nhu cầu giải trí tại Hà
Nội, luận án tiến sĩ, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn.
3. Trần Đình Chín (2012), Việc làm cho người lao động ở các tỉnh
vùng duyên hải Nam Trung Bộ Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Học viện
Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh.
4. Nguyễn Sinh Cúc. Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam thời kỳ Đổi
mới (1986-2002). NXB Thống kê, Hà nội, 2003
5. Nguyễn Văn Đại (2012), Đào tạo nghề cho lao động nông thôn vùng
đồng bằng Sông Hồng trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa
6. Đảng cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ XI, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
7. Đảng cộng sản Việt Nam (2010), Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc
thời kỳ đổi mới, Phần 2, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
8. Triệu Đức Hạnh (2013), Nghiên cứu các giải pháp tạo việc làm bền
vững cho lao động nông thôn tỉnh Thái Nguyên, luận án Tiến sĩ kinh tế,
Trường Đại học Kinh tế quốc dân.
9. Lê Ngọc Hùng (2009), Lịch sử và lý thuyết xã hội học, Nxb Đại học
Quốc gia, Hà Nội.
10. Phạm Thành Nghị và Vũ Hoàng Ngân. Quản lý nguồn nhân lực ở
Việt Nam: một số vấn đề lý luận và thực tiễn. NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2004.
11. Nguyễn Trần Nghĩa (2003), Cải tiến dạy học nghề tiện trong các

trường chuyên nghiệp và dạy học tại TPHCM, Luận án tiến sĩ Giáo dục, Đại
học Sư phạm Hà Nội.
12. Trần Hồng Nhung (2005), Nhu cầu và việc sử dụng dịch vụ trong
sản xuất kinh doanh của các gia đình ở tỉnh Lạng Sơn hiện nay, luận văn thạc sỹ
xã hội học.

10


13. Nguyễn Văn Quốc (2012), Xây dựng mô hình giáo dục nghề nghiệp
cho học sinh sau THCS vùng nông thôn các tỉnh đồng bằng Sông Hồng, Luận
án tiến sĩ Giáo dục học, Đại học sư phạm Hà Nội.
14. Phạm Văn Quyết, Nguyễn Quý Thanh (2001), Phương pháp nghiên
cứu xã hội học, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.
15. Nguyễn Ngọc Sơn (2000), Nguồn nhân lực nông thôn trong quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta – đặc điểm và xu hướng phát
triển, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn.
16. Phạm Văn Sơn (2003), Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy
học nghề cho học sinh bậc phổ thông bậc trung học ở trung tâm kỹ thuật tổng
hợp – hướng nghiệp, Luận án tiến sĩ Giáo dục học, Viện Khoa học giáo dục.
17. Trần Việt Tiến (2012) “Chính sách việc làm ở Việt Nam: Thực
trạng và định hướng hoàn thiện”, Tạp chí Kinh tế phát triển số 181, trang 40-47.
18. Thủ tướng Chính phủ: Quyết định số 1956/QĐ-TTG của Thủ tướng
Chính phủ về việc phê duyệt đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến
năm 2020. (2009)
19. Phan Chính Thức (2003), Những giải pháp phát triển đào tạo nghề
góp phần đáp ứng nhu cầu nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa, Luận án tiến sĩ Giáo dục học, Đại học Sư phạm Hà Nội.
20. Tổng cục thống kê, Báo cáo tình hình phát triển kinh tế xã hội Việt
Nam năm 2011.

21. Tổng cục Thống kê, Điều tra lao động và việc làm Việt Nam, 2011.
22. Tổng cục Thống kê, Niên giám thống kê tỉnh Hưng Yên năm 2012.
23. Ủy Ban nhân dân xã Lý Thường Kiệt, Báo cáo tình hình phát triển
kinh tế xã Hồng Nam năm 2013.

11


24. Ủy ban nhân dân xã Lý Thường Kiệt, Báo cáo tình hình phát triển
kinh tế xã hội 06 tháng đầu năm 2014.
25. Ủy ban nhân dân xã Hồng Nam, Báo cáo tình hình lao động - việc
làm năm 2013
26. Nguyễn Xuân Vinh (2011), Luận cứ khoa học của chiến lược phát
triển đào tạo nghề tỉnh Nghệ An trong giai đoạn công nghiệp hóa – hiện đại
hóa, Luận án tiến sĩ Quản lý giáo dục, Đại học Giáo dục.
27. Lưu Quang Tuấn, Lao động - việc làm năm 2011 và triển vọng năm
2012, Viện Khoa học lao động và xã hội, , 2012
THÔNG TIN TỪ INTERNET
28. Đảng Cộng sản Việt Nam, Những vấn đề đặt ra trong công tác đào
tạo
nghề
hiện
nay , />Detail.aspx?co_id=28340744&cn_id=627533
29. Nguyễn Tiến Dũng, Đào tạo nghề cho nông dân trong thời kì hội
nhập quốc tế, />/seo/DAO-TAO-NGHE-CHO-NONG-DAN-TRONG-THOI-KY-HOINHAP-QUOC-TE/language/vi-VN/Default.aspx, cập nhật ngày16/02/2014.
30. Thúy Hiền, Cần bước đi chiến lược cho đào tạo nghề ở nông thôn,
cập nhật ngày 16/02/2014.
31. Doãn Huy, Những vấn đề đặt ra trong công tác đào tạo nghề hiện
nay, />0744&cn_id=627533, cập nhật ngày 16/02/2014.
32. Phương Mai, Nâng cao vai trò của cơ sở đào trong dạy nghề cho

người lao động, />co_id=28340744&cn_id=626362, cập nhật ngày 16/02/2014.

12


33. Mai Phương, Đào tạo nghề cho lao động nông thôn, 3 năm nhìn lại,
/>&cn_id=625954, cập nhật ngày 16/02/2014.
34. Nguyễn Việt Quân, Đào tạo nghề cho lao động ở nông thôn nước ta
hiện

nay,

/>
distribution=24587&print=true, cập nhật ngày 16/02/2014.
35. Quốc hội, Luật dạy nghề số 76/2006/QH11,
/>=1&mode=detail&document_id=29575, cập nhật ngày 16/02/2014.
36. Thắng Trung, Nan giải công tác đào tạo nghề cho lao động nông
thôn, />5&cn_id=625597, cập nhật ngày 16/02/2014.
37.

Tổng

cục

thống

kê,

/>
?tabid=387&idmid=3&ItemID=15524

38. Thủ tướng chính phủ, Thông báo Kết luận của Phó Thủ tướng
Nguyễn Thiện Nhân tại Hội nghị toàn quốc sơ kết 02 năm thực hiện Quyết
định số 1956/QĐ-TTg ngày 27 tháng 11 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ
về Đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020 và triển khai kế
hoạch

năm

2012,

/>
chinhphu/hethongvanban?mode=detail&document_id=154632.

13