Việc làm sau khi tốt nghiệp của sinh viên ngành xã hội học, thực trạng và giải pháp

Hà Nội – 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------------------------

VŨ THỊ HUỆ

VIỆC LÀM SAU KHI TỐT NGHIỆP CỦA SINH VIÊN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC, THỰC TRẠNG VÀ GIẢI
PHÁP
(Nghiên cứu trường hợp Khoa Xã hội học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
văn,
Đại học Quốc gia Hà Nội)

Chuyên ngành: Xã hội học

0


LỜI CẢM ƠN
Để có thể hoàn thành luận văn thạc sĩ của mình, bên cạnh sự nỗ lực của bản
thân là sự quan tâm của các thầy cô giáo; sự động viên và ủng hộ của gia đình, bạn
bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Xin bày tỏ lòng biết ơn đến PGS. TS Nguyễn Thị Kim Hoa, người đã hết
lòng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn này. Xin gửi
lời tri ân của tôi đối với những điều mà cô đã dành cho tôi.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến toàn thể quý thầy, cô trong khoa Xã
hội học – trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà
Nội đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu, cũng như tạo mọi điều kiện
thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận
văn.

Xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, những người đã không ngừng động
viên, hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt thời gian học tập và thực
hiện luận văn.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn các anh chị và các bạn đồng nghiệp đã
hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài
luận văn thạc sĩ.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 09 tháng 10 năm 2014
Học viên

Vũ Thị Huệ

1


LỜI CAM ĐOAN
Tên tôi là Vũ Thị Huệ, học viên lớp Cao học Xã hội học, chuyên ngành Xã
hội học, khoá 2009-2012. Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng
tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực và chưa từng công
bố trong bất kỳ công trình khoa học nào.
Học viên

Vũ Thị Huệ

2


MỞ ĐẦU ............................................................................................................……5
1. Lý do chọn đề tài................................................................................................7
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .......... Error! Bookmark not defined.

2.1. Ý nghĩa khoa học .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Ý nghĩa thực tiễn ........................................... Error! Bookmark not defined.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ......................... Error! Bookmark not defined.
3.1. Mục đích nghiên cứu..................................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................... Error! Bookmark not defined.
4. Đối tƣợng, khách thể, phạm vi nghiên cứu ....... Error! Bookmark not defined.
4.1. Đối tượng nghiên cứu ................................... Error! Bookmark not defined.
4.2. Khách thể nghiên cứu ................................... Error! Bookmark not defined.
4.3. Phạm vi nghiên cứu ...................................... Error! Bookmark not defined.
5. Câu hỏi nghiên cứu .............................................. Error! Bookmark not defined.
6. Phƣơng pháp thu thập thông tin ........................ Error! Bookmark not defined.
6.1. Phương pháp phân tích tài liệu .................... Error! Bookmark not defined.
6.2. Phương pháp trưng cầu ý kiến .................... Error! Bookmark not defined.
6.3. Phương pháp phỏng vấn sâu ....................... Error! Bookmark not defined.
7. Giả thuyết nghiên cứu ......................................... Error! Bookmark not defined.
8. Khung lý thuyết ................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ............... Error!
Bookmark not defined.
1.1. Các lý thuyết vận dụng trong nghiên cứu ...... Error! Bookmark not defined.
1.2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ......................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Một vài nét về khoa Xã hội học, trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội ...................... Error! Bookmark not defined.
1.4. Những khái niệm công cụ ................................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VIỆC LÀM CỦA SINH VIÊN NGÀNH XÃ HỘI
HỌC SAU KHI TỐT NGHIỆP.................................. Error! Bookmark not defined.
2.1. Tình hình việc làm của sinh viên sau khi tốt nghiệp ... Error! Bookmark not
defined.

3

2.1.1. Tình hình việc làm và thời gian có việc làm của sinh viên sau khi tốt
nghiệp................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Việc làm và sự phù hợp với chuyên ngành được đào tạo ................ Error!
Bookmark not defined.
2.1.3. Thu nhập bình quân của sinh viên sau khi tốt nghiệp .. Error! Bookmark
not defined.
2.2. Việc làm theo khu vực ngành kinh tế ............. Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Loại hình tổ chức mà sinh viên lựa chọn sau khi tốt nghiệp ........... Error!
Bookmark not defined.
2.2.2 Phân bố việc làm theo giới tính .................. Error! Bookmark not defined.
2.3. Mức độ ổn định và hài lòng với công việc ...... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Mức độ ổn định với công việc hiện tại...... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Mức độ hài lòng với công việc hiện tại .... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: ĐÁNH GIÁ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG TRONG QUÁ
TRÌNH XIN VIỆC VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG TÌM
KIẾM VIỆC LÀM CHO SINH VIÊN SAU TỐT NGHIỆP . Error! Bookmark not
defined.
3.1. Những nguồn thông tin mà sinh viên sau tốt nghiệp tiếp cận để có đƣợc
việc làm. .................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Khó khăn trong vấn đề tìm kiếm việc làm ..... Error! Bookmark not defined.
3.3. Vai trò của kiến thức và kỹ năng mềm trong quá trình xin việc của sinh
viên sau khi tốt nghiệp ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.4. Vai trò của các khóa đào tạo bên ngoài nhà trƣờng ... Error! Bookmark not
defined.
3.5. Sự tác động từ hoạt động làm thêm của các sinh viên khi còn đang theo
học tại trƣờng ........................................................... Error! Bookmark not defined.
3.6. Những đóng góp cho công tác đào tạo của nhà trƣờng .... Error! Bookmark
not defined.
3.7. Giải pháp giúp sinh viên tốt nghiệp tìm đƣợc việc làm .... Error! Bookmark

not defined.
3.7.1. Những giải pháp theo đánh giá của sinh viên đã tốt nghiệp ........... Error!
Bookmark not defined.
3.7.2. Giải pháp chung ....................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................. Error! Bookmark not defined.
1. Kết luận ................................................................ Error! Bookmark not defined.

4


2. Khuyến nghị ......................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................. 8
PHỤ LỤC ..................................................................... Error! Bookmark not defined.

5


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1 Lý do công việc không phù hợp với ngành đào tạo vẫn làm . Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.2: Phân bố việc làm theo giới tính và khu vực kinh tế Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.3: Mối quan hệ giữa sự chuyển đổi công việc và mức độ ổn định .. Error! Bookmark
not defined.
Bảng 2.4: Mối quan hệ giữa thu nhập hàng tháng và mức độ ổn định công việc .......... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.5: Mối quan hệ giữa mức độ ổn định công việc và thời điểm tốt nghiệp .......... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.6: Đánh giá mức độ hài lòng với công việc hiện tại .... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.1: Những nguồn thông tin sinh viên sau tốt nghiệp tiếp cận ..... Error! Bookmark not
defined.

Bảng 3.2: Nguồn hỗ trợ việc làm của sinh viên sau tốt nghiệp Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.3: Những khó khăn trong vấn đề tìm kiếm việc làm ... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.4: Những kỹ năng chuyên môn cần để đáp ứng nhu cầu nhà tuyển dụng ......... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.5: Mức độ đáp ứng kỹ năng chuyên môn của sinh viên sau tốt nghiệp ............ Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.6: Những kỹ năng mềm cần có để đáp ứng nhu cầu nhà tuyển dụng ................ Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.7: Mức độ đáp ứng những kỹ năng mềm theo yêu cầu của nhà tuyển dụng ..... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.8: Những khóa đào tạo thêm mà sinh viên sau tốt nghiệp tham gia .................Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.9: Lý do tham gia các khóa đào tạo của sinh viên sau tốt nghiệp ... Error! Bookmark
not defined.

6


Bảng 3.10: Mối quan hệ giữa làm thêm và thời gian chờ việc của sinh viên sau tốt nghiệp
................................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.11: Mối quan hệ giữa làm thêm và mức độ thu nhập bình quân của sinh viên sau tốt
nghiệp ...................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.12: Đánh giá của sinh viên đã tốt nghiệp về chất lượng chương trình đào tạo của
khoa ...................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.13: Đánh giá chất lượng giảng viên của khoa ............. Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.14: Đánh giá về cơ sở vật chất phục vụ các môn học . Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.15: Những giải pháp giúp sinh viên tốt nghiệp tìm được việc làm . Error! Bookmark
not defined.

7

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: Thời gian chờ việc của sinh viên sau khi tốt nghiệp (đơn vị %) ............... Error!
Bookmark not defined.
Biều đồ 2.2: Đánh giá mức độ phù hợp giữa công việc và chuyên môn được đào tạo (đơn
vị %) ......................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.3: Mức thu nhập bình quân hàng tháng của sinh viên sau tốt nghiệp (đơn vị %)
................................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.4: Khu vực kinh tế mà sinh viên lựa chọn sau tốt nghiệp (đơn vị %) ........... Error!
Bookmark not defined.
Biểu đồ 3.1: Đánh giá tình hình đi làm thêm của sinh viên trong thời gian học (đơn vị %)
................................................................................................. Error! Bookmark not defined.

8


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tình hình và điều kiện thực tế của đất nước ta cùng bối cảnh quốc tế hiện
nay đã đòi hỏi chúng ta trong những năm tới đây, trên con đường công nghiệp hoá hiện đại hoá cần phát triển nhanh, bền vững, chủ động hội nhập quốc tế và đổi mới
sâu rộng. Nếu như trước đây trong thời kỳ bao cấp, vấn đề đào tạo và sử dụng
nguồn nhân lực về cơ bản là theo chỉ tiêu giao cho của nhà nước cho nên người
được đào tạo sau khi tốt nghiệp ngay lập tức được phân công công việc, điều này đã
tạo ra sức ì, sự ỉ lại cho sinh viên nói riêng và những người được đào tạo ở những
lĩnh vực khác nói chung. Tuy nhiên trong nền kinh tế mở như hiện nay, xã hội đã có
sự đổi mới sâu sắc, vấn đề việc làm, đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực cũng phải
chịu tác động của những quy luật thị trường như: quy luật cung - cầu, thừa - thiếu…
Con người dần nhận thức rằng phải chủ động, năng động hơn trong sản xuất, kinh

doanh, trong công tác, trong tìm kiếm cơ hội việc làm. Phải biết chấp nhận cạnh
tranh, tự nâng cao trình độ và năng lực để tồn tại mà không bị đào thải.
Có một thực tế đang tồn tại ở nước ta hiện nay đó là tình trạng sinh viên
được đào tạo chính quy nhưng sau khi tốt nghiệp vẫn phải rất vất vả mới có được
công việc ổn định. Việc đa dạng hoá ngành nghề đào tạo vừa mở ra cho sinh viên
Việt Nam cơ hội tiếp cận với khoa học tiến tiến của thế giới, đồng thời đó cũng là
những khó khăn, thách thức đối với mỗi sinh viên.
Việc làm không chỉ là sự sống còn của mỗi cá nhân mà nó còn thể hiện tầm
chiến lược của mỗi quốc gia. Việc làm liên quan đến kinh tế, chính trị, văn hóa, xã
hội và các vấn đề về nghèo đói… Trong chiến lược phát triển của mỗi quốc gia,
việc làm là một trong những yếu tố hàng đầu, tại các hội nghị mang tính chất toàn
cầu, việc làm cũng gây được sự chú ý của nhiều đất nước khác nhau. Việc làm
không chỉ là nhu cầu của con người mà còn là nguồn gốc tạo ra của cải, vật chất
trong xã hội. Trong xu thế toàn cầu hóa, vấn đề việc làm có sự liên quan nhất định
đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội từ đó sẽ tạo điều kiện hòa nhập với thể giới dễ

9


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đỗ Minh Chương (2001), Một số ý kiến đổi mới sự nghiệp đào tạo để đáp
ứng yêu cầu của thị trường lao động, Tạp chí Giáo dục và Thời đại, số
25/2001, tr.35.
2. Phạm Huy Cường (2009), Các yếu tố tác động đến định hướng nghề nghiệp
của sinh viên năm cuối các ngành khoa học xã hội, Luận văn Thạc sĩ Xã hội
học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà
Nội), Hà Nội.
3. Nguyễn Hữu Dũng (16 – 30/9/2004), Giải quyết vấn đề lao động và việc làm
trong quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa nông nghiệp nông thôn, Tạp chí
Lao động – Xã hội, số 247, tr. 7.

4. Nguyễn Hữu Dũng (2005), Thị trường lao động và định hướng nghề nghiệp
cho thanh niên, NXB Lao động xã hội, Hà Nội.
5. Nguyễn Minh Đường, Phan Văn Kha (2004), Đào tạo nhân lực đáp ứng yêu
cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường, toàn
cầu hóa và hội nhập quốc tế, Đề tài KX 05 – 10, Đại học Quốc gia Hà Nội,
Hà Nội.
6. Nguyễn Thị Vân Hạnh (2008), Hoạt động đào tạo nghề cho thanh niên trong
điều kiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Luận án Tiến sĩ Xã hội
học , Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà
Nội), Hà Nội.
7. Nguyễn Thị Vân Hạnh (2006), Đào tạo nghề ở Việt Nam trong bối cảnh lao
động mới, Tạp chí xã hội học, số 2/2006, tr 69.70.
8. Trần Thu Hiền (2008), Định hướng nghề nghiệp của sinh viên sau khi ra
trường hiện nay, Luận văn Thạc sĩ Xã hội học, Trường Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Hà Nội.

10


9. Nhóm tác giả: Lê Thanh Hồng, Ngô Song Thuỳ Liên, Đỗ Minh Thuý,
Nguyễn Thu Thuỷ (2004), Thực trạng việc làm của sinh viên khoa xã hội học
- Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội,
Báo cáo khoa học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học
Quốc gia Hà Nội), Hà Nội.
10. Nguyễn Hùng (2008), Sổ tay tư vấn hướng nghiệp và chọn nghề, NXB Giáo
dục, Hà Nội.
11. Vũ Thị Mai (2007), Tạo việc làm cho người lao động bị ảnh hưởng trong
quá trình đô thị hóa Hà Nội, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
12. Bùi Văn Nhơn (2006), Quản lý và phát triển nguồn nhân lực xã hội, NXB
Tư pháp, Hà Nội.

13. Lê Thị Ái Lâm (2003), Phát triển nguồn nhân lực thông qua giáo dục và đào
tạo – kinh nghiệm Đông Á, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
14. Nguyễn Minh Ngọc (2008), Nhận thức nghề và lựa chọn nghề của học sinh
THPT Dân tộc nội trú tỉnh Bắc Giang, Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học, Trường
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Hà Nội.
15. Nguyễn Thanh Ngọc (2012), Yêu cầu của nhà tuyển dụng về những kỹ năng
cơ bản đối với sinh viên tốt nghiệp Đại học, Luận văn Thạc sĩ xã hội học,
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội,
Hà Nội.
16. Hoàng Thị Phương (2008), Nghề của sinh viên sau khi tốt nghiệp: Định
hướng và những con đường tiếp cận (Qua nghiên cứu tại Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội và Trường Đại
học Phương Đông)”, Luận văn Thạc sĩ Xã hội học, Đại học Khoa học Xã hội
và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Hà Nội.
17. Vũ Hào Quang (2001), Định hướng giá trị của sinh viên – con em cán bộ
khoa học, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

11


18. Trương An Quốc (2005), Hội nhập việc làm nghề nghiệp của người tốt
nghiệp đại học ở một số trường đại học ở Hà Nội, Đề tài QX.2001.04, Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Hà Nội.
19. Phạm Tất Thắng (1007), Định hướng chọn nghề và nơi làm việc sau tốt
nghiệp của sinh viên hiện nay, Luận văn Thạc sĩ Xã hội học, Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Hà Nội.
20. Phạm Tất Thắng (2007), Xu hướng lựa chọn công việc của sinh viên sau khi
tốt nghiệp, Tạp chí xã hội học, số 2 (98), tr 63 – 68).
21. Nguyễn Thị Thơm (2006), Thị trường lao động Việt Nam thực trạng và giải
pháp, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

22. Hoàng Bá Thịnh (2009), Vốn xã hội, mạng lưới xã hội và những phí tổn,
Tạp chí xã hội học, số 1 (105).
23. Nguyễn Thị Thơm (2006), Thị trường lao động Việt Nam thực trạng và giải
pháp, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
24. Nguyễn Thị Như Trang (2006), Định hướng nghề nghiệp của sinh viên Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đề tài T.06.22, Trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Hà Nội.
25. Đinh Thị Mai Trâm (2012), Hội nhập việc làm, nghề nghiệp của thanh niên
khảo sát trên địa bàn thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình (Giai đoạn 2005
– 2011), Luận văn Thạc sĩ Xã hội học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Hà Nội.
26. Tổng cục Dạy nghề (2004), Định hướng nghề nghiệp và việc làm, NXB Lao
động xã hội, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà
Nội), Hà Nội.

12