Quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường THCS thị xã chí linh hải dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÁI NGUYÊN

NGUYỄN TRỌNG HỮU THẮNG

QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG, CHỐNG
BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG CHO HỌC SINH
Ở CÁC TRƯỜNG THCS THỊ XÃ CHÍ LINH HẢI DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÁI NGUYÊN

NGUYỄN TRỌNG HỮU THẮNG

QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG, CHỐNG
BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG CHO HỌC SINH
Ở CÁC TRƯỜNG THCS THỊ XÃ CHÍ LINH HẢI DƯƠNG
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN

THÁI NGUYÊN - 2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn
toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Thái Nguyên, ngày 28 tháng 6 năm 2016
Tác giả

Nguyễn Trọng Hữu Thắng

i


LỜI CẢM ƠN
Em xin trân trọng cảm ơn sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của cô giáo,
PGS.TS.Nguyễn Thị Thanh Huyền - người đã trực tiếp hướng dẫn em trong
suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Cô đã cho em thêm
nhiều kiến thức về khoa học quản lý giáo dục cũng như những kỹ năng nghiên
cứu khoa học.
Xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo, các em học sinh các trường THCS
thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương đã nhiệt tình cộng tác, cung cấp số liệu, cho ý
kiến, quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ để tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này.
Mặc dù đã cố gắng thật nhiều trong quá trình thực hiện đề tài, song

không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được những
ý kiến đóng góp của quý các thầy cô giáo, các bạn bè đồng nghiệp và những
người cùng quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái nguyên, ngày 28 tháng 6 năm 2016
Tác giả

Nguyễn Trọng Hữu Thắng

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT .................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ....................................................................... vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu................................................................. 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 2
5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3
8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG
CHỐNG BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG CHO HỌC SINH Ở CÁC

TRƯỜNG THCS ..................................................................................... 5

1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................... 5
1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ................................................................. 5
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam ................................................................. 7
1.2. Một số khái niệm cơ bản .............................................................................. 9
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục .......................................................................... 9
1.2.2. Bạo lực, bạo lực học đường, phòng chống bạo lực học đường ............... 15
1.2.3. Trường Trung học cơ sở .......................................................................... 17
1.2.4. Học sinh Trung học cơ sở ........................................................................ 17
1.2.5. Quản lý giáo dục phòng chống bạo lực học đường ở các trường
Trung học cơ sở .................................................................................... 17

iii


1.3. Một số vấn đề cơ bản về giáo dục phòng chống bạo lực học đường
cho học sinh ở các trường Trung học cơ sở.......................................... 18
1.3.1. Trường Trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặc
điểm của học sinh Trung học cơ sở ...................................................... 18
1.3.2. Mục tiêu của giáo dục phòng, chống bạo lực học đường ở các
trường Trung học cơ sở ........................................................................ 22
1.3.3. Nội dung giáo dục phòng, chống bạo lực học đường ở các trường
Trung học cơ sở .................................................................................... 23
1.3.4. Các phương pháp giáo dục phòng, chống bạo lực học đường ở các
trường trung học cơ sở .......................................................................... 23
1.3.5. Các hình thức tổ chức giáo dục phòng chống bạo lực học đường ở
các trường Trung học cơ sở .................................................................. 24
1.4. Một số vấn đề về quản lý giáo dục phòng chống bạo lực học đường ở
các trường Trung học cơ sở .................................................................. 26

1.4.1. Lập kế hoạch giáo dục phòng chống bạo lực học đường ở các
trường Trung học cơ sở ........................................................................ 26
1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục phòng chống bạo lực học
đường ở các trường Trung học cơ sở.................................................... 26
1.4.3. Chỉ đạo triển khai kế hoạch giáo dục phòng chống bạo lực học
đường ở các trường Trung học cơ sở.................................................... 27
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục phòng chống bạo lực
học đường ở các trường Trung học cơ sở ............................................. 29
1.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục phòng chống bạo lực
học đường ở các trường Trung học cơ sở ............................................. 29
Kết luận chương 1.............................................................................................. 34

iv


Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG CHỐNG
BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG
THCS THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG .............................. 35
2.1. Khái quát về các trường THCS thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương............... 35
2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 36
2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 36
2.2.2. Đối tượng khảo sát................................................................................... 36
2.2.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 36
2.2.4. Cách thức tiến hành khảo sát ................................................................... 37
2.3. Thực trạng giáo dục phòng chống bạo lực học đường ở các trường
THCS huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương ............................................... 37
2.3.1. Thực trạng về nội dung giáo dục phòng chống bạo lực học đường ........ 37
2.3.2. Thực trạng về phương pháp giáo dục phòng chống bạo lực học đường .......... 41
2.3.3. Thực trạng về hình thức tổ chức giáo dục phòng chống bạo lực học đường ......... 44
2.3.4. Kết quả công tác giáo dục phòng chống bạo lực học đường................... 48

2.4. Thực trạng về quản lý giáo dục phòng chống bạo lực học đường ở các
trường THCS ........................................................................................ 49
2.4.1. Thực trạng Lập kế hoạch giáo dục phòng chống bạo lực học đường
ở các trường THCS ............................................................................... 49
2.4.2. Thực trạng về tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục phòng chống
bạo lực học đường ở các trường Trung học cơ sở ................................ 53
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai kế hoạch giáo dục phòng chống bạo
lực học đường ....................................................................................... 56
2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục phòng
chống bạo lực học đường ở các trường THCS ..................................... 58
2.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục phòng chống bạo lực
học đường ở các trường THCS ............................................................. 59
Kết luận chương 2.............................................................................................. 67

v


Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG CHỐNG
BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN
CHÍ LINH TỈNH HẢI DƯƠNG ....................................................... 68
3.1. Các nguyên tắc để xây dựng biện pháp ...................................................... 68
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng, chấp hành pháp luật của
Nhà nước ............................................................................................... 68
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ......................................................... 68
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 69
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 69
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 69
3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo sự đa dạng hoá phương pháp và hình thức quản
lý giáo dục phòng chống bạo lực học đường ......................................... 70
3.2. Các biện pháp quản lý giáo dục phòng chống bạo lực học đường ở

các trường THCS huyện Chí Linh, Hải Dương .................................... 71
3.2.1. Biện pháp 1: Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý,
giáo viên, phụ huynh về công tác giáo dục phòng chống bạo lực
học đường ............................................................................................. 71
3.2.2. Biện pháp 2: Bồi dưỡng nghiệp vụ công tác quản lý học sinh cho
lực lượng giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và cho đội ngũ
những người làm công tác Đội trong nhà trường THCS ...................... 72
3.2.3. Biện pháp 3: Tăng cường tổ chức sinh hoạt tập thể có nội dung
phòng, chống bạo lực học đườngcho học sinh ..................................... 74
3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường giáo dục kỹ năng sống cho học sinh .............. 75
3.2.5. Biện pháp 5: Thực hiện trách phạt phù hợp đối với các hành vi bạo
lực học đường ...................................................................................... 76
3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia
đình, các tổ chức chính trị - đoàn thể trong quản lý giáo dục
phòng, chống bạo lực học đường.......................................................... 78

vi


3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 81
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp ......................... 82
Kết luận chương 3.............................................................................................. 87
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 88
1. Kết luận .......................................................................................................... 88
2. Kiến nghị ....................................................................................................... 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 93
PHỤ LỤC

vi
i

DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
BGH

Ban giám hiệu

BLHĐ

Bạo lực học đường

CBQL

Cán bộ quản lý

GDCD

Giáo dục công dân

GV

Giáo viên

GV

Giáo viên

GVBM

Giáo viên bộ môn

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

HS

Học sinh

HV

Hành vi

PHHS

Phụ huynh học sinh

TDTT

Thể dục thể thao

THCS

Trung học cơ sở

TPT

Tổng phụ trách

VHVN

Văn hóa văn nghệ

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Đánh giá của cán bộ quản lý, tổng phụ trách đội, giáo viên
các trường THCS thị xã Chí Linh, Hải Dương về mức độ thực
hiện nội dung giáo dục phòng, chống bạo lực học đường ................ 38

Bảng 2.2.

Đánh giá của học sinh các trường THCS thị xã Chí Linh,
Hải Dương về mức độ thực hiện nội dung giáo dục phòng,
chống bạo lực học đường ............................................................ 39

Bảng 2.3.

Đánh giá của GV về thực trạng mức độ sử dụng phương
pháp giáo dục phòng chống bạo lực học đường cho học sinh .... 41

Bảng 2.4.

Đánh giá của HS về thực trạng mức độ sử dụng phương
pháp giáo dục phòng chống bạo lực học đường của GV ............ 43

Bảng 2.5.

Tự đánh giá của GV về các hình thức giáo dục phòng chống
bạo lực học đường cho học sinh.................................................. 44

Bảng 2.7.

Chất lượng giáo dục đạo đức ...................................................... 48

Bảng 2.8.

Thực trạng lập kế hoạch giáo dục phòng chống bạo lực học
đường ở các trường THCS thị xã Chí Linh, Hải Dương............. 51

Bảng 2.9.

Thực trạng lập kế hoạch giáo dục phòng chống bạo lực học
đường của GVCN lớp ................................................................. 52

Bảng 2.10.

Thực trạng về tổ chức thực hiện kế hoạch phòng chống
BLHĐ ở các trường THCS.......................................................... 54

Bảng 2.11.

Thực trạng chỉ đạo triển khai kế hoạch giáo dục phòng
chống BLHĐ ............................................................................... 57

Bảng 2.12.

Tính cách của những người có HV BLHĐ theo nhận thức
của học sinh ................................................................................. 59

Bảng 2.13.

Cách thức ứng xử của bố, mẹ khi học sinh có HV BLHĐ ......... 61

Bảng 3.1.

Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết của một số biện pháp
quản lý giáo dục phòng, chống BLHĐ ở các trường THCS
thị xã Chí Linh............................................................................. 83

v


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ:
Biểu đồ 2.1. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục phòng chống bạo lực học
đường ở các trường THCS thị xã Chí Linh, Hải Dương............. 51
Biểu đồ 2.2. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục phòng chống bạo lực học
đường của GVCN lớp ................................................................. 52
Biểu đồ 2.3. Thực trạng về tổ chức thực hiện kế hoạch phòng chống
BLHĐ ở các trường THCS.......................................................... 54
Sơ đồ:
Sơ đồ 1.1.

Chu trình quản lý ......................................................................... 13

Sơ đồ 1.2.

Sự tác động qua lại giữa các yếu tố trong quản lý ...................... 13

vi


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước chúng ta sau 30 năm đổi mới đã có những bước chuyển mình
rõ nét, đất nước đã thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu, kém phát triển.
Việt Nam đã trở thành một trong sáu nước hoàn thành các mục tiêu đã xác định
trong Mục tiêu Thiên niên kỷ (2000 - 2015); hoàn thành trước thời hạn 3 mục
tiêu chiến lược: xóa bỏ nghèo đói, phổ cập giáo dục tiểu học, tăng cường bình
đẳng giới và vị thế cho phụ nữ. Những thành tựu này đã góp phần quan trọng
trong việc thực hiện mục tiêu chiến lược giáo dục của Đảng ta: "nâng cao dân
trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài", thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế
ngày càng sâu rộng.
Cùng với thành tựu trên thì giáo dục Việt Nam vẫn tồn tại một số những
bất cập và yếu kém, trong đó việc: "chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát
triển số lượng với yêu cầu nâng cao chất lượng năng lực nghề nghiệp của học
sinh, sinh viên tốt nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu công việc; có biểu hiện
lệch lạc về hành vi, lối sống của một bộ phận HS, SV" (Chiến lược phát triển
Giáo dục 2011 - 2015). Một trong những biểu hiện cụ thể của hạn chế này là
hiện tượng BLHĐ là mối lo ngại của không những các nhà giáo dục, các nhà
quản lý xã hội mà còn của mỗi gia đình khi mà nó trực tiếp tác động đến sự
phát triển toàn diện của con em chúng ta, đến sự bình an tinh thần của mỗi cá
nhân trong môi trường học đường. Nó tác động trực tiếp đến tinh thần, thái độ
học tâp của HS và việc giảng dạy của các thầy giáo, cô giáo. BLHĐ ở Việt
Nam không chỉ diễn ra ở các thành phố lớn mà còn có ở các vùng nông thôn,
không chỉ ở HS nam mà còn cả HS nữ và ở các cấp học.

Đứng trước thực tế trên, Chính phủ, Bộ Giáo dục & Đào tạo, các nhà
trường, các đoàn thể xã hội cũng đã có nhiều giải pháp chỉ đạo nhằm nâng cao
ý thức pháp luật cho HS, từng bước ngăn chặn hành vi BLHĐ, nhưng hiệu quả
chưa đạt được như mong muốn.
Trong các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, công tác phối
hợp giữa cấp uỷ, chính quyền, hoạt động của các đoàn thể, giữa nhà trường, gia
1


đình và xã hội còn có những hạn chế nhất định nên tình trạng học sinh có HV
BLHĐ vẫn còn. Công tác quản lí và thực hiện giáo du ̣c pháp luâ ̣t trong các nhà
trường mới chỉ dựa trên các văn bản hướng dẫn và kinh nghiệm riêng, quá trình
quản lí và triển khai thực hiện giáo dục pháp luật và giáo dục phòng chống
BLHĐ cho HS còn chưa thật hiệu quả.
Từ những lí do trên, chúng tôi chọn vấn đề: “Quản lý giáo dục phòng,
chống bạo lực học đường cho học sinh ở các trường THCS thị xã Chí Linh Hải Dương” làm đề tài luâ ̣n văn cao ho ̣c của mình với mong muốn đóng góp một
phần nhỏ vào việc làm giảm thiểu, ngăn chặn có hiệu quả hiện tượng BLHĐ, nâng
cao chất lượng giáo dục đạo đức học sinh trong các nhà trường THCS.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý giáo dục phòng
chống bạo lực học đường ở các trường THCS thị xã Chí Linh, đề tài đề xuất
các biện pháp quản lý giáo dục phòng chống bạo lực học đường trong các
trường phổ thông cơ sở thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, nhằm hạn chế tình
trạng bạo lực học đường, đồng thời giáo dục học sinh có những hành vi phù
hợp với yêu cầu xã hội, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học
sinh ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
3.2. Khách thể nghiên cứu

Quá trình giáo dục phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh ở các
trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Xây dựng cơ sở lý luận về phòng, chống bạo lực học đường cho học sinh
ở các trường THCS
4.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý phòng chống bạo lực học đường
ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương
2


4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục phòng chống BLHĐ cho học
sinh ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương
5. Giả thuyết khoa học
Công tác phòng chống bạo lực học đường ở các trường THCS thị xã Chí
Linh tỉnh Hải dương trong thời gian qua đã được quan tâm chú ý, nhưng vẫn
còn những hiện tượng học sinh vô lễ với thầy cô, học sinh đánh nhau trong
trường học… điều này do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân thuộc
về yếu tố quản lý. Nếu nghiên cứu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt
động giáo dục phòng chống bạo lực học đường cho học sinh một cách khoa
học, phù hợp với điều kiện thực tiễn ở các trường THCS huyện Chí Linh Hải
Dương thì sẽ hạn chế được vấn đề bạo lực học đường ở học sinh, góp phần
nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng bạo lực học đường và đề ra các
biện pháp quản lý phòng chống bạo lực học đường cho học sinh ở 5 THCS trên
địa bàn thị xã Chí Linh. Số liệu khảo sát được lấy từ năm 2010 trở lại đây.
7. Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận:
+ Nghiên cứu các văn kiện của Đại hội Đảng các cấp, Luật Giáo dục,
Điều lệ trường học.

+ Nghiên cứu tài liệu kinh điển.
+ Nghiên cứu các giáo trình, sách báo, các công trình sản phẩm liên quan.
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
+ Phương pháp điều tra: khảo sát nhóm cán bộ quản lý, giáo viên và học
sinh của 5 trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
+ Phương pháp đàm thoại: đươ ̣c thực hiêṇ với ho ̣c sinh đã từng có HV
BLHĐ để tìm hiể u nhâ ̣n thức, thái đô ̣ và HV BLHĐ của em. Ngoài ra, phỏng
vấ n này đươ ̣c thực hiê ̣n với những thầ y cô giáo (cán bộ quản lí và giáo viên chủ
nhiê ̣m lớp) nhằm tìm hiể u nhâ ̣n thức, thái đô ̣ của ho ̣ về tình tra ̣ng BLHĐ của
ho ̣c sinh trong pha ̣m vi quản lý của nhà trường; phỏng vấ n cũng đươ ̣c tiế n hành

3


với phu ̣ huynh ho ̣c sinh là cha hoă ̣c me ̣ của na ̣n nhân hay cha me ̣ của những
ho ̣c sinh có HV BLHĐ để tìm hiể u về hoàn cảnh gia điǹ h, thái đô ̣ của gia điǹ h
đố i với HV BLHĐ của con ho ̣.
+ Phương pháp quan sát: quan sát những hành vi, cử chỉ, những biểu
hiện cảm xúc, những thay đổi về trạng thái tình cảm của học sinh từng là chủ
thể, là nạn nhân của nạn BLHĐ, học sinh từng chứng kiến nạn BLHĐ. Từ
những quan sát này, chúng tôi phân tích và đưa ra những đánh giá về nạn
BLHĐ ở các trường THCS thị xã Chí Linh và từ đó đưa ra các biện pháp cụ thể
để quản lý giáo dục phòng chống BLHĐ cho HS ở các trường THCS thị xã Chí
Linh - Hải Dương.
+ Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia về tính cần thiết và
khả thi của các biện pháp tác giả đề xuất.
- Nhóm phương pháp sử dụng toán học thống kê: Sử dụng công thức
toán học để thống kê, xử lý số liệu đã thu thập được từ các phương pháp khác
8. Cấu trúc luận văn
Luận văn ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Danh mục tài

liệu tham khảo, cấu trúc gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí giáo dục phòng chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường THCS.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt giáo dục phòng chống bạo lực học
đường cho học sinh ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
Chương 3: Biện pháp quản lý giáo dục phòng chống bạo lực học đường
cho học sinh ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.

4


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÒNG CHỐNG
BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THCS
1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới
Tình trạng bạo lực trong trường học được các nhà nghiên cứu phương
Tây và Mỹ đặc biệt quan tâm. Theo một công bố mới đây của Hiệp hội Giáo
dục quốc gia Mỹ, tình trạng bạo lực học đường với các con số đáng quan ngại:
BLHĐ ảnh hưởng đến 1/3 HS từ lớp 6 đến lớp 10; 28% HS Mỹ từ lớp 6 - 9
từng chịu BLHĐ, trong khi đó HS từ lớp 10 - 12 là 20%; 30% thanh thiếu niên
thừa nhận từng bắt nạt người khác; gần 70% trong số HS bị bạo hành đều nói
rằng nhà trường đã không có biện pháp thiết thực đối với tình trạng này và chỉ
có 20 - 30% HS bị bắt nạt thường thông báo cho người lớn về sự việc. Điều
đáng buồn 9/10 thanh thiếu niên thuộc LGBT (đồng tính) bị bạo hành bằng lời
nói tại trường trong năm 2012 nhằm vào giới tính của họ.
Những nghiên cứu gần đây ở Mỹ đã chỉ ra rằng cứ 7 phút lại có một trẻ
em bị bắt nạt. Cứ 4 trẻ lại có một trẻ thừa nhận từng bắt nạt trẻ khác. Một cuộc
thăm dò thực hiện ở trẻ có độ tuổi 12 - 17 cho kết quả các em đều thừa nhận bạo
lực đang gia tăng ở trường học của mình. Mỗi tháng có 282.000 học sinh ở các

trường trung học cơ sở Mỹ bị tấn công. Cũng tại Mỹ, nghiên cứu của Hội đồng
phòng chống tội phạm quốc gia (NCPC) cũng khẳng định 43% học sinh cả nam
lẫn nữ thuộc độ tuổi từ 13 - 17 tuổi từng bị dọa nạt hoặc chế giễu trên internet.
Theo các nghiên cứu thực hiện ở Châu Âu, bạo lực học đường xảy ra
thường xuyên ở trường tiểu học, liên quan tới khoảng 15% số học sinh. Ở trung
học cơ sở, tỉ lệ học sinh bị bắt nạt là từ 3% - 10%, với mức độ cao đột biến ở độ
tuổi 13 - 14, khi các em học sinh bắt đầu tuổi dậy thì. Đến cấp trung học phổ
thông, nạn bạo lực học đường bắt đầu có xu hướng giảm đi.

5


Còn tại Châu Á, theo một nghiên cứu của Chính phủ Nhật Bản nạn bắt
nạt bạn trong trường học Nhật Bản tăng hơn 5% trong năm 2003 so với năm
trước đó. Sách trắng về thanh thiếu niên năm 2013 thống kê 23.351 vụ bắt nạt
trong các trường tiểu học và trung học công lập cùng với các trường khiếm
thính, khiếm thị và khuyết tật khác. Con số này vượt hơn năm trước 1.046 vụ,
tăng 5,16%. Đây là lần tăng đầu tiên trong 8 năm qua. Những vụ xâm phạm
thân thể liên quan tới bắt nạt học đường cũng tăng liên tục qua hai năm liền.
Các vụ bắt nạt trong trường học lên tới đỉnh điểm vào năm 1995 với 60.096 vụ.
Hàn Quốc cũng được coi là một trong những quốc gia có nạn bạo lực học
đường nhức nhối trên thế giới. Theo kết quả khảo sát của Quỹ phòng chống bạo
lực thanh thiếu niên Hàn Quốc tháng 11 và 12 năm 2009, trong số 4.073 học
sinh tại 64 trường tiểu học và trung học, 20% thừa nhận từng bị bắt nạt ở
trường. 63% nạn nhân phải “nếm” đòn bạo lực ngay khi mới học tiểu học. Con
số này cao hơn 6 - 7% so với số liệu thống kê năm 2007 (56,1%) và năm
2008(56,8%). tệ nạn này xảy ra nghiêm trọng đối với học sinh nữ hơn học sinh
nam. Đáng lưu ý, nhiều học sinh đã không ý thức được hành vi bạo lực của
mình. Khoảng 36% học sinh Hàn Quốc coi việc bắt nạt như một trò đùa, 20%
thừa nhận hành vi bắt nạt bạn là không có lý do đặc biệt. Theo điều tra, số học

sinh thường xuyên bắt nạt các bạn học khác thường hay xem phim bạo lực,
hoặc do hoàn cảnh gia đình. 51,5% người được hỏi thừa nhận, thường xuyên
chơi và xem phim, game bạo lực... Để ngăn ngừa tình trạng này, cùng với việc
thi hành luật, người dân nước này cũng đã tham gia nhiều cuộc vận động nâng cao
nhận thức về bạo lực học đường, tư vấn cũng như các biện pháp khác nhằm hỗ trợ
các nạn nhân là học sinh.
Tại Nam Phi, Cao ủy Nhân quyền Nam Phi cho thấy 40% trẻ em được
phỏng vấn nói rằng chúng từng là các nạn nhân của tội phạm tại trường học.
Chỉ 23% học sinh cảm thấy an toàn khi đặt chân tới lớp. Hơn một phần năm số
vụ tấn công tình dục vào trẻ em Nam Phi được phát hiện diễn ra tại trường học.
Việc phải đương đầu với bạo lực gia đình, băng đảng và ma túy để lại dấu ấn
lâu dài trong tính cách của học sinh.
6


Tóm lại, các nghiên cứu lí thuyết và thực tiễn về bạo lục nói chung, bạo lực
học đường nói riêng ở nước ngoài cho thấy: bạo lực học đường mang những nội
dung về bản chất, nguồn gốc của nó dựa trên cơ sở sinh học, xã hội học và tâm
lí học và mỗi lí thuyết khác nhau có những cách lí giải khác nhau về nguồn gốc
phát sinh cũng như những phương pháp trị liệu khác nhau đối với bạo lực học
đường nhưng chưa đưa ra được một phương pháp trị liệu tổng quát cho việc
giảm thiểu, ngăn ngừa hành vi này một cách hiệu quả.
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
Bạo lực và bạo lực học đường ở Việt Nam đã xuất hiện từ rất lâu. Nó trở
thành một trong những nguyên nhân chính gây đau khổ cho các nạn nhân. Bạo
lực học đường có thể xảy ra ở tất cả các bậc học, từ học sinh mầm non, học
sinh tiểu học, học sinh trung học cơ sở, học sinh trung học phổ thông và đối với
cả sinh viên cao đẳng và đại học. Tuy nhiên, trong một thời gian dài chúng ta
đã xem nhẹ những hành vi bạo lực, bạo lực học đường và coi chúng là những
điều tất yếu. Thậm chí, một số cá nhân còn xem đó là một phần tự nhiên của

quá trình phát triển tâm sinh lý của lứa tuổi học trò nên những nghiên cứu về
vấn đề này chỉ tập trung vào việc tìm hiểu những hành vi bạo lực đối với trẻ em
ở trong gia đình, ở ngoài xã hội. Mặt khác, bạo lực học đường chỉ được nghiên
cứu lồng ghép trong các công trình nghiên cứu về bạo lực đối với trẻ em nói
chung. Đây cũng chính là nguyên nhân làm cho nghiên cứu về bạo lực học
đường còn mang tính ban đầu và thiếu sự hệ thống, chuyên sâu trên bình diện
khái niệm và cả thực tiễn…
Những năm gần đây, bạo lực học đường mới được tập trung nghiên cứu
một như là đối tượng của một bộ môn khoa học. Có thể kể đến một số tác phẩm,
một số cuộc hội thảo về bạo lực học đường: Cụ thể có một số nghiên cứu sau:
Năm 2012, tác giả Trần Thị Tú Anh với bài viết “Hành vi bạo lực học
đường của học sinh THCS Thành phố Huế, Kỷ yếu Hội thảo tâm lý học đường
lần 3 “Phát triển mô hình và kỹ năng hoạt động tâm lý học đường”, TP HCM.

7


Tác giả Trần Thị Minh Đức với bài viết “Gây hấn học đường ở học sinh
trung học phổ thông” đăng trên Tạp chí nghiên cứu con người, số 3/2010 và
cuốn sách chuyên khảo “Hành vi gây hấn phân tích từ góc độ tâm lí học xã hội”
đã đề cập đến những vấn đề tâm lý của những trẻ có hành vi gây hấn.
- Bạo hành đối với trẻ em gái trong môi trường học đường (Nguyễn Phương
Thảo và cộng sự, 2005).
- Tìm hiểu những hành vi sai lệch chuẩn mực xã hội của học sinh trường
Phổ thông trung học dân lập Đinh Tiên Hoàng (Nguyễn Thị Phương, 2006).
- Hung tính ở trẻ em (Phạm Hoàng Hà, Hoàng Gia Trang, 2002).
- Hành vi sai lệch chuẩn mực của học sinh tại một số trường phổ thông ở
Hà Nội (Tạp chí phát triển giáo dục- Hoàng Gia Trang, 2005).
- Ảnh hưởng của nhóm bạn không chính thức đến hành vi phạm pháp của
trẻ vị thành niên (Mã Ngọc Thể).

- Một vài hiện tượng tiêu cực trong thanh niên hiện nay và công tác giáo
dục vận động thanh niên (Lê Ngọc Dung, Hồ Bá Thông, 2004).
- Cách thức cha mẹ quan hệ với con cái và hành vi lệch chuẩn của trẻ (Lưu
Song Hà, 2008) và một số nghiên cứu khác.
- Bạo lực học đường ở Việt Nam hiện nay nhìn từ góc độ tâm lý học
(Nguyễn Thị Thanh Bình, Nguyễn Thị Mai Lan - 2013).
- Bạo lực học đường ở Hà Nội: Thực trạng và giải pháp (Đăng Doanh,
Tạp chí Lao động và xã hội. Số. 412. -tr. 35-37, 2011).
Hội thảo khoa học: “Thực trạng và giải pháp ngăn chặn bạo lực học
đường trong trường phổ thông” tại trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh,
năm 2015 và hội thảo “Trường học an toàn, thân thiện và bình đẳng - Thực
trạng và giải pháp” diễn ra tại Hà Nội ngày 26/11, Viện nghiên cứu Y - Xã hội
phối hợp với tổ chức từ thiện Plan Việt Nam đã công bố kết quả nghiên cứu về
bạo lực giới trong trường học. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 3 đến tháng
9/2014 với 3.000 học sinh của 30 trường THCS, THPT trên địa bàn Hà Nội, sử
dụng phương pháp bảng hỏi và phỏng vấn sâu. Kết quả cho thấy, khoảng 80%
8


học sinh cho biết từ trước đến nay đã bị bạo lực giới trong trường học ít nhất
một lần, 71% bị bạo lực trong vòng 6 tháng qua. Trong đó, bạo lực tinh thần
(mắng chửi, đe dọa, bắt phạt, đặt điều, sỉ nhục...) chiếm tỷ lệ cao nhất 73%, bạo
lực thể chất (tát, đá, xô đẩy, kéo tóc, bạt tai, đánh đập...) là 41% và bạo lực tình
dục chiếm 19%. Mức độ an toàn ở nhà trường được HS đánh giá rất thấp, chỉ
16% HS nữ và 19% HS nam cho rằng luôn an toàn trong khuôn viên trường
học, nhà vệ sinh được coi là nơi kém an toàn nhất.
Qua phân tích trên có thể thấy đã có nhiều bài viết, công trình nghiên
cứu cung cấp cho chúng ta có cách nhìn thấu đáo hơn về hậu quả của bạo lực
học đường đối với gia đình, nhà trường và chính các em học sinh: Thực trạng,
nguyên nhân và giải pháp, tuy nhiên còn thiếu vắng những công trình đi sâu

nghiên cứu về công tác quản lý giáo dịch phòng chống bạo lực ở các trường
học vì vậy để góp thêm một tiếng nói vào vấn nạn đang nhức nhối xã hội này,
chúng tôi lựa chọn đề tài: "Quản lý giáo dục phòng, chống bạo lực học đường
cho học sinh ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương" cho công
trình nghiên cứu của mình.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục
1.2.1.1. Khái niệm quản lý
Quản lý là một trong những loại hình hoạt động quan trọng nhất của con
người. Khoa học quản lý xuất hiện cùng với sự phát triển của xã hội loài người.
Là một phạm trù tồn tại khách quan, ra đời tất yếu do nhu cầu của một chế độ
xã hội, mọi tổ chức, một quốc gia, mọi thời đại, khoa học quản lý là một lĩnh
vực lao động trí tệ và thực tiễn phức tạp của con người nhằm điều khiển lao
động, thúc đẩy sự phát triển của xã hội trên tất cả các phương diện, mang tính
lịch sử, tính giai cấp và tính dân tộc.
Theo quan điểm điều khiển học: Quản lý là chức năng của những hệ có
tổ chức, với bản chất khác nhau: sinh học, xã hội, kỹ thuật,… nó bảo toàn cấu

9


trúc các hệ, duy trì chế độ hoạt động. Quản lý là một động tác hợp quy luật
khách quan.
Theo quan điểm lý thuyết hệ thống: Quản lý là "Phương thức tác động có
chủ định của chủ thể quản lý lên hệ thống, bao gồm các quy tắc, các ràng buộc
về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống nhằm duy trì tính
trội hợp lí của cơ cấu và đưa hệ thống đạt tới mục tiêu".
Khái niệm quản lý được nhiều tác giả trong và ngoài nước quan niệm
theo cách tiếp cận khác nhau.
Ở nước ngoài, một số tác giả khái niệm như sau:

Các Mác đã viết: "Tất cả mọi loại lao động xã hội trực tiếp hay lao
động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần
đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện
những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản
xuất khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người
độc tấu vĩ cầm thì tự điều khiển lấy hoạt động của mình, còn một dàn nhạc
thì cần phải có nhạc trưởng” [13].
Còn Fredrich Winslow Taylor (1856 - 1915) khẳng định: "Quản lý là
biết được chính xác điều người khác muốn làm và sau đó hiểu được rằng họ đã
hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất" [dẫn theo 31].
Theo Harold Kooutz, Cyri O''donnell và Heiuz Weihrich thì "Quản lí là
một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các
mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi nhà quản lí là nhằm hình thành một môi
trường trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời
gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất" [19].
Trong cuốn “Quản lý nguồn nhân lực”, Paul Herscy và Ken Blane Heard
lại coi “Quản lý là một quá trình cùng làm việc giữa nhà quản lý và người bị
quản lý, nhằm thông qua hoạt động cá nhân, của nhóm, huy động các nguồn
lực khác để đạt được mục tiêu của tổ chức” [dẫn theo 34].

10


Các ông Thomas.J.Robins và Wayned Morrison lại cho rằng: "Quản lý là
một nghề nhưng cũng là một nghệ thuật, một khoa học" [dẫn theo 20].
Ở Việt Nam có một số khái niệm quản lý như sau:
Theo từ điển Tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ học định nghĩa: "Quản lý là
trông coi, giữ gìn theo những yêu cầu nhất định. Là tổ chức và điều hành các
hoạt động theo những yêu cầu nhất định" [33].
Trong giáo trình Quản lý hành chính Nhà nước của Học viện hành chính

quốc gia chỉ rõ: "Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã
hội và hành vi hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy
luật, đạt tới mục đích đã đề ra và đúng ý chí của người quản lý" [dẫn theo 18].
Theo giáo sư Hà Hồ Sĩ: "Quản lý là một hoạt động có định hướng, có tổ
chức, lựa chọn trong các đối tượng có thể dựa trên các thông tin về tình trạng
của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã định.
Quản lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý tới đối
tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra" [38].
Tác giả Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ cũng cho rằng: “Quản lý là một quá
trình định hướng, quá trình có mục đích, quản lý có hệ thống là quá trình tác động
đến hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặc
trưng cho trạng thái mới của hệ thống mà người quản lý mong muốn” [29].
Tác giả Mai Hữu Khuê lại cho rằng “Hoạt động quản lý là một dạng
hoạt động đặc biệt của người lãnh đạo mang tính tổng hợp các lao động trí
óc, liên kết bộ máy quản lý, hình thành một chỉnh thể thống nhất điều hòa
phối hợp các khâu và các cấp quản lý, làm sao cho hoạt động nhịp nhàng,
đưa đến hiệu quả” [dẫn theo 23].
Từ những khái niệm trên, có thể rút ra kết luận, quản lý bao giờ cũng là
một tác động hướng tới đích, có mục tiêu xác định. Quản lý thể hiện mối quan
hệ giữa hai bộ phận là chủ thể quản lý và đối tượng quản lý. Đây là quan hệ ra
lệnh - phục tùng, không đồng cấp và có tính bắt buộc. Quản lý là sự tác động

11


mang tính chủ quan nhưng phải phù hợp với quy luật khách quan, có khả năng
thích nghi giữa chủ thể quản lý với đối tượng quản lý và ngược lại.
Để quản lý có hiệu quả nó phụ thuộc vào các yếu tố sau:
- Chủ thể quản lý: Là một cá nhân, một nhóm, hay một tổ chức.
- Đối tượng quản lý: Là những con người cụ thể, họ rất có nhiều quan hệ

đan xen và đa dạng mà chủ thể quản lý phải sử lí khi thực hiện chức năng quản
lý của mình. Vì vậy, nhiệm vụ quản lý là biến các mối quan hệ trên thành các
yếu tố tích cực tạo nên môi trường thuận lợi để hướng tới mục tiêu chung. Đó
là tính nghệ thuật của quản lý.
- Công cụ quản lý là phương tiện tác động của chủ thể quản lý tới khách
thể quản lý. Công cụ quản lý có thể là mệnh lệnh, quyết định, văn bản, chính
sách, chương trình, mục tiêu.
- Phương pháp quản lý được xác định bằng nhiều cách khác nhau, phụ
thuộc vào nhiều hình thức lĩnh vực hoạt động và phong cách quản lý. Muốn đạt
được mục tiêu trong quản lý, chủ thể quản lý phải biết được mục tiêu của tổ chức
mình trên cơ sở của sự hội nhập giữa các nhu cầu và mục đích của mỗi cá nhân
trong tổ chức, do vậy sự chia sẻ các mục tiêu tổ chức của khách thể quản lý là
một yếu tố quan trọng quyết định hiệu quả quản lý của một tổ chức.
Mục tiêu quản lý là đích của chủ thể quản lý đặt ra cho tổ chức thực hiện.
Chức năng Quản lý:
+ Chức năng kế hoạch hoá
+ Chức năng tổ chức
+ Chức năng chỉ đạo
+ Chức năng kiểm tra, đánh giá.
Tất cả các chức năng quản lí tạo nên nội dung của quá trình quản lý.
Trong một chu trình quản lý, các chức năng kế tiếp nhau và độc lập với nhau
chỉ mang tính tương đối bởi vì một số chức năng có thể diễn ra đồng thời hoặc
kết hợp với việc thực hiện các chức năng khác. Chu trình đó được thể hiện qua
sơ đồ sau:

12


Tiền kế hoạch

Kế hoạch hoá
công cụ quản lý

Thông tin

Tổ chức

Kiểm tra

Chỉ đạo thực hiện

Sơ đồ 1.1. Chu trình quản lý
Ngày nay, trước sự phát triển của khoa học kỹ thuật và sự biến động
không ngừng của nền kinh tế - xã hội, quản lý được xem là một trong năm nhân
tố phát triển kinh tế - xã hội (vốn - nguồn lực lao động - khoa học kỹ thuật - tài
nguyên và quản lý) trong đó quản lý đóng vai trò quyết định của sự thành bại
của công việc. Hoạt động quản lý tồn tại với 3 yếu tố cơ bản đó là “Chủ thể
quản lý, khách thể quản lý, mục tiêu quản lý". Các yếu tố này có mối quan hệ
qua lại chặt chẽ với nhau và cùng nằm trong môi trường quản lý được thể hiện
sơ đồ sau:
Kế hoạch hóa
công cụ quản lý

Chủ thể
quản lý

Khách thể
quản lý

Mục tiêu

quản lý

Phương pháp
quản lý

Sơ đồ 1.2. Sự tác động qua lại giữa các yếu tố trong quản lý
13