Sáng kiến kinh nghiệm đề tài phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa lịch sử

SKKN: Phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................

Đề Tài
PHƯƠNG PHÁP KHAI THÁC
KÊNH HÌNH TRONG SÁCH GIÁO
KHOA LỊCH SỬ
Họ tên người viết: Phạm Thị Thuý
Đơn vị công tác: Trường THCS

Hồ Tùng Mậu - Huyện Buôn Đôn
Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm
Chuyên ngành: Lịch sử
NHẬN XÉT CỦA HĐKH TRƯỜNG
.........…………………………………
.............................................................
.............................................................
.............................................................
.............................................................
.............................................................
.............................................................
.............................................................
.............................................................
.............................................................
.............................................................
.............................................................

.............................................................. Điểm số:……………………………..
..............................................................

Xếp loại:……………………….…….
Chủ tịch hội đồng
(ký tên đóng dấu )
..............................................................
..............................................................
..………………………………………
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..………………………………………

Trang 2


SKKN: Phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử
A. PHẦN MỞ ĐẦU:
I. Lý do chọn đề tài.
Trong thời gian qua, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học đã được đề cập và thu
hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, quản lý giáo dục, giáo viên trực tiếp giảng
dạy. Nhìn chung đều khẳng định, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy
tính tích cực của học sinh là rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục.
Với quan điểm đó, trong những năm qua đã dấy lên một cuộc vận động đổi
mới phương pháp dạy học trong hệ thống giáo dục nói chung và các trường phổ
thông nói riêng. Đồng thời nhiều đợt tập huấn, hội thảo đổi mới phương pháp dạy học
đã được tổ chức ở những cấp độ khác nhau, nhằm nâng cao năng lực sư phạm cho
giáo viên. Từ đó đã có nhiều phương pháp mới đã được giáo viên ứng dụng trong
việc dạy học và đã dấy lên một phong trào thi đua dạy học, trao đổi kinh nghiệm
chuyên môn trong đội ngũ giáo viên ở các trường học. Những hoạt động trên đã góp
phần tích cực nâng cao chất lượng giáo dục trong thời gian qua.
Với tình hình chung, đổi mới phương pháp giảng dạy của bộ môn Lịch sử cũng
đã được sự quan tâm đúng mức. Nhiều phương pháp mới theo hướng phát huy tính
tích cực của học sinh đã được sử dụng, đặc biệt là ứng dụng CNTT trong dạy học.
Cũng phải thấy rằng, việc nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử là sự
kết hợp hài hoà, nhuần nhuyễn của cả hệ thống phương pháp, mỗi phương pháp đều
có vai trò nhất định riêng. Trong đó phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo
khoa Lịch sử phục vụ cho giảng dạy, góp phần tích cực đổi mới phương pháp dạy học
hiện nay, bởi lẽ:
Kênh hình trong sách giáo khoa không những minh hoạ, làm cơ sở cho việc tạo
biểu tượng lịch sử mà còn là một nguồn cung cấp kiến thức cho học sinh, vì một số
bài viết trong sách giáo khoa còn có nhiều nội dung để bỏ ngỏ, yêu cầu học sinh
thông qua làm việc với tranh ảnh, lược đồ, sơ đồ... để tìm tòi, khám phá những kiến

thức mới, cần thiết liên quan đến nội dung bài học. Ngoài ra việc khai thác tốt kênh
hình sẽ tạo nên một không gian sinh động trong giờ học, giúp học sinh chủ động tiếp
thu kiến thức và học sinh sẽ nhớ kĩ, hiểu sâu hơn những kiến thức đã học. Bên cạnh
đó, còn góp phần phát triển kĩ năng quan sát, phân tích, nhận xét, đánh giá và tư duy
ngôn ngữ cho học sinh...
Tuy nhiên, làm thế nào để khai thác tốt, nhằm phát huy đúng vị trí, vai trò của
kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử thì kĩ năng khai thác kênh hình của giáo viên
đóng vai trò quyết định. Vì vậy nắm được những kĩ năng cơ bản để khai thác kênh
hình sách giáo khoa phục vụ cho việc giảng dạy là sự cần thiết về chuyên môn của
giáo viên nói chung và giáo viên Lịch sử nói riêng hiện nay.
Để góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học Lịch
sử nói riêng, bản thân tôi xin mạnh dạn trình bày một số vấn đề về việc: khai thác
kênh hình trong dạy học Lịch sử để phát huy tính tích cực của học sinh.
Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần giúp giáo viên tiến
hành một giờ dạy học hiệu quả tốt hơn, học sinh tích cực chủ động trong việc tiếp
thu lĩnh hội kiến thức của bài học. Đây cũng là lí do tôi chọn đề tài này.
II. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.
Trang 3


SKKN: Phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử
Mục tiêu, nhiệm vụ mà đề tài này hướng đến chính là khơi dậy khả năng tư
duy, sáng tạo của học sinh, thông qua các kênh hình về các bản đồ, sơ đồ, về các
nhân vật lịch sử cũng như về các sự kiện lịch sử của Việt Nam và thế giới, học sinh
được khắc sâu và ghi nhớ những nội dung của bài học. Từ đó các em có những hiểu
biết nhất định về lịch sử của nhân loại, lịch sử của thế giới, thêm yêu quý và tự hào về
những trang sử hào hùng của dân tộc, tôn thờ và ngưỡng mộ những danh nhân thế
giới nói chung và danh nhân Việt Nam nói riêng.
III. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là tất cả học sinh các khối lớp 6, 7, 8, 9

của trường THCS Hồ Tùng Mậu trong những năm học vừa qua.
Đề tài này tôi đã, đang và sẽ được áp dụng vào quá trình giảng dạy môn Lịch
sử ở trường THCS Hồ Tùng Mậu với tất cả các khối lớp. Bên cạnh có thể áp dụng
phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học cho một số môn học khác như Văn
học, Địa lý, Sinh học, GDCD…
IV. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.
Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu giảng dạy và học tập với việc: khai thác,
phân tích nội dung và ý nghĩa của kênh hình trong sách giáo khoa và cả những kênh
hình sưu tầm bên ngoài có liên quan vào bài học Lịch sử một cách phù hợp để tăng
tính hấp dẫn trong giờ học Lịch sử, góp phần phát huy tính tích cực của học sinh
trong dạy học lịch sử bậc trung học cơ sở.
Kết hợp việc sử dụng bản đồ, lược đồ và các hình ảnh minh họa để phân tích
về một nhân vật lịch sử, một trận đánh hay một sự kiện lịch sử mà giáo viên đang
trình bày giúp giáo viên gây được hứng thú, suy ngẫm trong học sinh, hướng các em
đến với nội dung của bài học. Học sinh yêu thích bộ môn, hứng thú và tích cực học
tập hơn, như vậy sẽ cho kết quả cao hơn.
Biện pháp tuy có thể nói không mới lắm, nhưng với sự chủ động hướng dẫn
của giáo viên và sự tích cực của học sinh đã đem đến một kết quả khả quan hơn trong
quá trình học.
Dạy học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng yêu cầu người giáo viên phải
biết sử dụng linh hoạt các phương pháp trong tiết dạy thì mới giúp cho học sinh khắc
sâu kiến thức một cách chủ động. Tuy nhiên không phải lúc nào cũng yêu cầu học
sinh phải phân tích kỹ tất cả các kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử. Nếu học
sinh chưa hiểu bài, chưa trình bày được lược đồ, chưa phân tích được sự kiện sẽ làm
mất thời gian. Do đó yêu cầu người giáo viên phải có nghệ thuật sư phạm khi dạy học
lịch sử. Biết đọc bản đồ, biết tường thuật trận đánh, biết phân tích nội dung của kênh
hình và phải biết hướng dẫn học sinh nắm được những nội dung của bài học thông
qua kênh hình đó. Từ đó biết phân tích, nhận xét, đánh giá sự các kiện lịch sử.
V. Phương pháp nghiên cứu.
Để tiến hành thực hiện đề tài này tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

+ Phương pháp nghiên cứu tài liệu bổ trợ về “ Phương pháp dạy học Lịch sử”
+ Nghiên cứu các loại sách tham khảo, sách giáo khoa Lịch sử lớp 6, 7, 8, 9; sách
chuẩn kiến thức kỹ năng và các nguồn thông tin khác.
+ Sưu tầm thêm các bản đồ, lược đồ, các tranh ảnh liên quan đến nội dung của đề
tài.
+ Phương pháp so sánh, đối chiếu.
Trang 4


SKKN: Phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử
+ Thao giảng, dự giờ, trao đổi ý kiến với các đồng nghiệp trong quá trình giảng
dạy.
+ Áp dụng kinh nghiệm, phương pháp mới trên lớp học.
+ Đánh giá kết quả ban đầu và điều chỉnh bổ sung.
+ Kiểm tra, đánh giá kết quả học sinh.
B. PHẦN NỘI DUNG:
I. Cơ sở lý luận.
Bộ môn Lịch sử với những đặc trưng riêng của nó có vai trò và tác động to lớn
trong việc giáo dục thế hệ trẻ hiện nay. Tuy nhiên ngày nay việc học sinh không thích
học cũng như tìm hiểu về lịch sử dân tộc ngày càng nhiều. Nhiều em cho rằng đây là
một môn học thuộc lòng mất nhiều thời gian lại khô khan, nhàm chán. Thiếu hiểu biết
lịch sử là điều vô cùng nguy hiểm khi văn hóa Việt Nam, con người Việt Nam hội
nhập với văn hóa và con người của nhiều dân tộc trên thế giới.
Vậy tại sao học sinh lại thiếu hiểu biết và không thích học Lịch sử? Cũng có
nhiều nguyên nhân. Song không thể phủ nhận nguyên nhân xuất phát từ việc dạy và
học Lịch sử của chúng ta từ trước đến nay còn nặng về cung cấp kiến thức gây ra tình
trạng quá tải cho học sinh.
Do đặc điểm của việc nhận thức Lịch sử là không trực tiếp quan sát sự kiện,
nhân vật quá khứ nên việc tạo biểu tượng là một yêu cầu quan trọng trong dạy học bộ
môn. Biểu tượng lịch sử là hình ảnh chân thực của quá khứ về hiện thực quá khứ

được phản ánh trong óc học sinh với những nét chung nhất, điển hình nhất.
Việc khai thác kênh hình trong sách giáo khoa là một biện pháp quan trọng để
nâng cao chất lượng dạy học, tuy nhiên nó chưa được quan tâm một cách đầy đủ.
Chúng ta mới chỉ quan tâm đến kênh chữ nhiều hơn mà không nhận thấy kênh
hình không những là nguồn kiến thức quan trọng mà nó còn là phương tiện trực quan
có giá trị giúp bài học lịch sử trở nên sinh động và hấp dẫn hơn. Trong các buổi bồi
dưỡng thay sách giáo viên mới chỉ được giải thích về kênh chữ, nội dung, phương
pháp mà chưa được bồi dưỡng cụ thể về kênh hình. Có nhiều kênh hình mới mà giáo
viên chưa thật nắm rõ về xuất xứ cũng như nội dung của nó.
Nhiều giáo viên còn ngại sử dụng kênh hình do sợ mất thời gian hoặc nếu có
sử dụng thì chỉ mạng tính chất minh họa cho bài giảng nên chưa phát huy được hết
hiệu quả của nó.
Vậy với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử,
bằng thực tiễn giảng dạy và học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp cũng như tự nghiên
cứu tài liệu, tôi xin mạnh dạn đưa ra một số ý kiến chủ quan về việc sử dụng kênh
hình trong dạy học Lịch sử ở bậc THCS.
II. Thực trạng:
1. Thuận lợi, khó khăn.
* Thuận lợi:
Từ năm học 2012-2013 phòng Giáo dục huyện Buôn Đôn đã thành lập các cụm
chuyên môn để tạo điều kiện cho giáo viên có cơ hội trao đổi phương pháp giảng dạy,
học tập, rút kinh nghiệm lẫn nhau trong công tác chuyên môn giữa các giáo viên cùng
bộ môn trong toàn huyện.
Đại đa số giáo viên đều tích cực tìm kiếm những thông tin bổ ích có liên quan
đến nội dung bài dạy như tranh ảnh, tư liệu, phim tài liệu, truyện kể về lịch sử...Đều
Trang 5


SKKN: Phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử
cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính tích cực

của học sinh thông qua các phương pháp dạy học như phương pháp trực quan,
phương pháp nêu tình huống và giải quyết vấn đề, phương pháp vấn đáp thông qua sự
trình bày sinh động giàu hình ảnh của giáo viên trong tường thuật, miêu tả, kể
chuyện, hoặc nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử....
Đa số học sinh đều tích cực hào hứng muốn được tự mình khám phá nội dung
của bản đồ, lược đồ, muốn được nêu ý nghĩa hoặc phân tích nội dung các bức tranh
nên đã đưa lại hiệu quả cao trong quá trình lĩnh hội kiến thức thông qua các kênh
hình trong sách giáo khoa và những kênh hình mà giáo viên sưu tầm được.
* Khó khăn:
Ở trường THCS một số học sinh còn lười học và chưa có sự say mê môn học
Lịch sử, cho nên việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử...còn yếu.
Nhiều em chưa độc lập suy nghĩ để trả lời một câu hỏi mà chỉ đọc nguyên xi trong
sách giáo khoa hay chỉ nêu được diễn biến sự việc mà không lí giải được vì sao nó lại
diễn ra như thế hay sự kiện đó nói lên điều gì. Bởi vậy, bản thân các em nên có một
phương pháp học tích cực để chiếm lĩnh kiến thức từ bài giảng của giáo viên.
Mặt khác giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử ở trường một phần nào đó chưa
gây được sự hứng thú, tìm tòi và khám phá cho học sinh trong việc học bộ môn, cho
nên nhiều học sinh chán ghét bộ môn và học chỉ để đối phó dẫn đến chất lượng kiểm
tra một số em ở một số lớp còn thấp. Nhằm giảm bớt số lượng học sinh yếu kém và
nâng cao chất lượng dạy và học của của bộ môn, bản thân tôi đã thấy được điều đó và
cố gắng đưa ra các phương pháp học tập tích cực mà cụ thể là: tích cực sưu tầm tranh
ảnh tư liệu, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong soạn giảng và luôn tìm
tòi những phương pháp để khai thác kênh hình một cách hiệu quả nhất.
2. Thành công, hạn chế.
* Thành công:
Về phía giáo viên:
Giáo viên đã tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm, hỗ trợ kiến thức cho
nhau và thông qua hoạt động đọc bản đồ, phân tích nội dung tranh ảnh, cho các em
sưu tầm các hình ảnh có liên quan.. trong giờ học những bạn yếu kém được hoạt động
một cách tích cực dưới sự hướng dẫn của giáo viên và các bạn học sinh khá giỏi, học

sinh trung bình sẽ nắm chắc kiến thức và hiểu sâu hơn về bản chất của sự kiện, hiện
tượng lịch sử...
Trong quá trình giảng dạy giáo viên đã kết hợp nhuần nhuyễn các đồ dùng dạy
học, khai thác một cách triệt để các đồ dùng và phương tiện dạy học như tranh ảnh,
bản đồ, sa bàn, mô hình, phim đèn chiếu, phim vi deo...và ứng dụng thành thạo công
nghệ thông tin phù hợp trong dạy học Lịch sử.
Về phía học sinh:
Học sinh đa số chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi mà giáo
viên đặt ra, các em đã chuẩn bị bài mới ở nhà, khi học các em luôn chú ý để nắm chắc
bài hơn. Và đặc biệt nhiều em thích được lên bảng trình bày trên lược đồ, bản đồ,
thích được khám phá nội dung tranh ảnh để hiểu được nội dung bài học.
Học sinh yếu kém đã và đang cố gắng nắm bắt các kiến thức trọng tâm cơ bản
thông qua các hoạt động học như thảo luận nhóm, vấn đáp, đọc sách giáo khoa. Các
Trang 6


SKKN: Phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử
em đã mạnh dạn hăng hái xung phong lên bảng và sẵn sàng ghi nhớ các sự kiện, nhân
vật, đây là một quá trình cách mạng trong việc chiếm lĩnh kiến thức của mình.
* Hạn chế:
Về phía giáo viên:
Vẫn còn một số ít giáo viên chưa thực sự thay đổi hoàn toàn phương pháp dạy
học cho phù hợp với từng tiết dạy, chưa tích cực hoá hoạt động của học sinh tạo điều
kiện cho các em suy nghĩ, chiếm lĩnh và nắm vững kiến thức như vẫn còn sử dụng
phương pháp dạy học “thầy nói, trò nghe ”, thuyết trình một chiều... Do đó nhiều học
sinh chưa nắm vững được kiến thức mà chỉ học thuộc một cách máy móc, trả lời câu
hỏi thì nhìn vào sách giáo khoa hoàn toàn ...
Một số tiết học giáo viên chỉ huy động một số học sinh khá, giỏi trình bày lược
đồ, bản đồ và khám phá tranh ảnh mà chưa giành cho đối tượng học sinh yếu kém.
Cho nên đối tượng học sinh yếu kém ít được chú ý và không được tham gia hoạt

động, điều này làm cho các em thêm tự ti về năng lực của mình và các em cảm thấy
chán nản môn học.
Nhìn chung thời giai qua, ít nhiều giáo viên đã khai thác kênh hình sách giáo
khoa để đổi mới phương pháp dạy học bằng nhiều phương tiện khác nhau và phương
pháp khác nhau... Do đó, kết quả đạt được ở những mức độ không đồng đều. Thực tế
như sau:
- Một bộ phận giáo viên nhận thấy vai trò, ý nghĩa của kênh hình và đã vận
dụng vào bài giảng đạt hiệu quả, nâng cao chất lượng giáo dục.
- Không ít giáo viên hiểu chưa hết nội dung, ý nghĩa của các kênh hình, nên
chưa vận dụng đúng đắn vào trong bài giảng, vì vậy hiệu quả bài giảng không cao.
- Nhiều giáo viên nhận thức đầy đủ giá trị ý nghĩa của kênh hình nhưng lại ngại
sử dụng, sợ mất thời gian hoặc sử dụng mang tính chất hình thức, minh hoạ cho bài
giảng.
- Có giáo viên lại sưu tầm nhiều hình ảnh sinh động, có nội dung liên quan đến
kênh hình trong sách giáo khoa, nhưng chỉ mang tính giới thiệu, chứ chưa mang tính
chất khai thác để nâng cao chất lượng dạy học.
Sở dĩ có tình hình trên, phần lớn là do sự hạn chế của giáo viên về kĩ năng khai
thác kênh hình.
Về phía học sinh:
Một số học sinh còn lười học và chưa có sự say mê môn học, một số bộ phận
học sinh không chuẩn bị bài mới ở nhà, không làm bài tập đầy đủ, không sưu tầm tài
liệu và các tranh ảnh có liên quan, trên lớp các em thiếu tập trung suy nghĩ. Cho nên
việc phân tích và ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử....còn rất hạn chế.
3. Mặt mạnh, mặt yếu
Sách giáo khoa Lịch sử mới được trình bày đẹp hơn, dễ nhìn, đồng thời có lưu
ý đến việc đảm bảo kiến thức cơ bản, hiện đại, sát thực tiễn. Hơn nữa, sách giáo khoa
còn đảm bảo tính liên môn sao cho các môn học hỗ trợ lẫn nhau, đặc biệt sách giáo
khoa Lịch sử có nội dung song hành giữa Lịch sử Việt Nam và Lịch sử thế giới, là
một sự tiến bộ so với sách giáo khoa cũ. Đồng thời, trong khi sách giáo khoa cũ chỉ
chú trọng đến kênh chữ, kênh hình rất ít và chỉ mang tính chất minh họa, thì sách giáo

khoa mới đã khắc phục được hạn chế này.
Trang 7


SKKN: Phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử
Để đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử thì sách
giáo khoa Lịch sử cũng có nhiều đổi mới. Đặc biệt là bên cạnh kênh chữ thì số lượng
kênh hình cũng được tăng lên đáng kể.
Trước đây nếu như kênh hình chỉ được dùng để minh họa cho bài học thì nay
nó là nguồn kiến thức cho học sinh tự nghiên cứu và khám phá kiến thức mới, nó
cũng là cơ sở để tạo biểu tượng lịch sử.
Với sự đổi mới này thì học sinh thông qua việc làm việc với tranh ảnh, sơ đồ,
lược đồ, bản đồ…để phát hiện kiến thức liên quan đến nội dung bài học mà học sinh
cần nắm được.
Tuy nhiên kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử hiện nay vẫn còn quá ít so
với mức độ kiến thức cần đạt của bài và màu sắc chỉ là trắng đen, khá mờ nhạt, không
có nhiều hình ảnh nổi bật và ảnh màu như các sách giáo khoa Địa lý, Sinh học hay
Vật lý…
4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động.
Chúng ta đều nhận thấy rằng điểm thi môn Lịch sử của học sinh phổ thông
trung học và thi tuyển vào các trường cao đẳng đại học trong thời gian vừa qua quá
thấp, đã là hồi chuông cảnh tỉnh cho cả xã hội và những người làm giáo dục. Có
nhiều ý kiến đổ lỗi do chương trình, sách giáo khoa Lịch sử chưa được hoàn chỉnh.
Sách còn đề cập tới quá nhiều vấn đề nhưng thời gian trong một tiết học 45 phút
không đủ để truyền tải...Và những kiến thức trong sách giáo khoa, sách chuẩn kiến
thức kỹ năng được xem là phần cứng của giáo trình, giáo viên không được tùy tiện
sửa đổi, điều này cũng khiến giáo viên thụ động hoàn toàn khi lên lớp.
Bên cạnh đó, đội ngũ giáo viên đứng lớp ở bậc THCS vẫn còn nhiều hạn chế.
Thực tế hiện nay cho thấy, giáo viên hầu hết đã được đào tạo chuẩn và trên chuẩn,
nhưng tâm huyết với quá trình giảng dạy và sự đầu tư cho bộ môn như thế nào là điều

cần phải xét lại. Những lý do trên phần nào lý giải vì sao giờ lên lớp môn Lịch sử của
một số giáo viên đơn điệu, thiếu hấp dẫn. Nhiều người cho rằng, do thời gian, điều
kiện và cũng là yêu cầu của nội dung bài giảng nên họ chỉ có thể truyền đạt lại cho
học sinh những nội dung cơ bản của chuẩn kiến thức kỹ năng và sách giáo khoa là đủ.
Một trong những nguyên nhân của việc dạy và học Lịch sử kém hiệu quả nữa
là học sinh không ham mê môn học này là do việc học của học sinh lâu nay là học
chay và dạy chay. Chỉ đơn cử như việc cho học sinh xem phim tài liệu về lịch sử
cũng là rất hạn chế chứ chưa nói đến việc đi thực tế tại các địa danh lịch sử. Lên lớp
giáo viên cũng khuyến khích học sinh đối thoại, nhưng tư liệu tham khảo thì lại quá
thiếu, thế nên dù muốn, học sinh cũng khó có thể tìm đọc và thảo luận theo yêu cầu
của giáo viên. Bên cạnh đó, nhiều học sinh và phụ huynh vẫn coi Lịch sử là môn phụ
nên rất xem thường.
Để có nhiều kênh hình phù hợp với nội dung bài học thì đòi hỏi người giáo
viên và cả các em học sinh phải dày công tìm kiếm, sưu tầm, chắt lọc và xử lý các
hình ảnh có được, đó là điều không hề đơn giản và không phải ai cũng có thể làm
được vì cuộc sống còn bộn bề lo toan. Có nhiều yếu tố tác động từ bên ngoài, có
nhiều điều chi phối khiến cho người giáo viên không có nhiều thời gian để đầu tư cho
bài giảng.
III. Giải pháp, biện pháp.
1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp.
Trang 8


SKKN: Phương pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử
Nhiều năm qua bức xúc trước vấn đề học sinh không hiểu gì về lịch sử nhân
loại cũng như lịch sử dân tộc mình và đặc biệt những năm gần đây tình trạng học sinh
thi vào các trường đại học tỉ lệ điểm thấp ở bộ môn Lịch sử là rất nhiều. Điều này
không chỉ riêng tôi mà rất rất nhiều giáo viên nói chung và giáo viên bộ môn Lịch sử
nói riêng, các cấp quản lí phải lưu tâm và suy nghĩ. Do đó tôi mạnh dạn đưa ra một
vài kinh nghiệm của bản thân để góp phần nhỏ bé của mình vào sự nghiệp chung.

Việc vận dụng các phương pháp, kỹ năng khai thác kênh hình vào giảng dạy
Lịch sử, theo kinh nghiệm của bản thân tôi cùng nhiều đồng nghiệp khác đã được
tham khảo ý kiến là một việc làm rất có hiệu quả nhằm gây hứng thú cho học sinh,
nhất là trong giai đoạn hiện nay, khi việc học Lịch sử, tìm hiểu Lịch sử, nhận thức
Lịch sử đang có chiều hướng giảm sút, xuống cấp. Ảnh hưởng của nền kinh tế thị
trường, lối suy nghĩ, cách sống thực dụng đang tác động mạnh mẽ đến từng học sinh
cùng với sự thiếu thốn phương tiện, đồ dùng dạy học cũng như thái độ dạy học đối
phó, qua loa, đại khái của không ít giáo viên đã và đang là những trở ngại không nhỏ
đối với việc giảng dạy nói chung và dạy bộ môn Lịch sử nói riêng.
Các kênh hình về bản đồ lịch sử, về nhân vật lịch sử với ưu thế của nó: rõ ràng,
sinh động, dễ nhớ, dễ ấn tượng, dễ đi vào lòng người… sẽ là một thế mạnh trong việc
hỗ trợ đắc lực cho việc truyền thụ kiến thức lịch sử thông qua đó góp phần giáo dục
đạo đức, lòng biết ơn đối với truyền thống tổ tiên, với các lãnh tụ, các danh nhân
cũng như những anh hùng liệt sĩ đã hi sinh, đã đóng góp xương máu của mình để làm
rạng rỡ thêm lịch sử nước nhà cũng như lịch sử văn minh nhân loại.
2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp ( đây là nội dung
chính của đề tài ).
2.1 Kỹ năng khai thác kênh hình:
Để đạt hiệu quả cao khi khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử
nhằm phục vụ cho việc giảng dạy, giáo viên nên yêu cầu học sinh quan sát và tìm hểu
thông tin liên quan đến kênh hình của bài học mới ở nhà. Đồng thời phải có kế hoạch
cụ thể công việc của thầy và trò trong quá trình làm việc trên lớp.
Trước hết để khai thác tốt kênh hình trong SGK phục vụ cho việc giảng dạy bộ
môn lịch sử, bằng những kinh nghiệm thực tế, xin trình bày một số kĩ năng cơ bản
sau:
Thứ 1: Nắm được phương pháp cơ bản khai thác các loại kênh hình
Về cơ bản, hệ thống kênh hình trong sách giáo khoa lịch sử hiện nay, gồm có
hai loại chính sau:
Loại 1: Lược đồ, biểu đồ.
Loại 2: Hình ảnh lịch sử.

Trong loại hình ảnh lịch sử lại có hai nhóm chính:
Nhóm1: Hình ảnh minh họa tình hình quân sự, kinh tế, văn hoá, chính trị, khoa
học kĩ thuật...
Nhóm 2: Hình ảnh về nhân vật lịch sử.
Do mỗi loại kênh hình thể hiện một nội dung khác nhau, nên phương pháp
khai thác cũng khác nhau và phải phù hợp, cụ thể là:
- Loại lược đồ, biểu đồ: Phương pháp là khai thác từng bước những vấn đề lịch
sử đặt ra để đi đến hoàn thiện.
Trang 9