Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc đổi mới phương pháp dạy học phần quan sát nhận xét và thực hành của phân môn vẽ tranh bậc tiểu học

Sáng kiến kinh nghiệm

Ứng dụng Công nghệ thông tin trong
việc đổi mới phương pháp dạy học
phần quan sát nhận xét và thực hành
của phân môn vẽ tranh bậc Tiểu học


PHẦN I - ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Hoà chung trong xu thế đổi mới giáo dục phổ thông mà Đảng và Nhà
nước ta đang nỗ lực phấn đấu. Cho tới thời điểm này, giáo dục Việt Nam đang
và đã thu hoạch được những tiến bộ nhất định, đã có những bước bứt phá mà từ
trước tới nay vẫn chưa tạo ra được. Điều này không chỉ có sự cố gắng hết sức
của những nhà khoa học, những nhà quản lý giáo dục đầy tâm huyết mà còn
phải kể đến một nền tảng khoa học công nghệ đã được thế giới khẳng định. Như
chúng ta được biết, xu hướng phát triển của xã hội luôn luôn gắn liền với sự phát
triển của khoa học công nghệ. Đặc biệt đối với ngành Giáo dục - Đào tạo, công
nghệ chắc chắn sẽ không thể thiếu trong thời kỳ hiện nay và trong tương lai. Giờ
đây, với những bài giảng điện tử, lớp học ảo, lớp học sử dụng trên nền công
nghệ thông tin không còn là điều xa lạ đối với giáo viên chúng ta nữa.
Có thể nói, công nghệ thông tin đã thổi một luồng gió mới vào xu thế đổi
mới quá trình Dạy - Học. Từ bấy lâu nay, công nghệ thông tin đã giúp cho giáo
viên vận dụng được những phương pháp dạy học một cách linh hoạt và đơn
giản, công nghệ thông tin đã giúp giáo viên thực hiện được những bài giảng
phức tạp mà giáo dục truyền thống khó có thể làm được, nếu có được thì phải rất
vất vả và tốn kém, và còn nhiều điều mà công nghệ thông tin đã giúp cho giáo
viên từ việc chuẩn bị đồ dùng dạy học, đồ dùng thí nghiệm, minh hoạ trực quan
đến việc truyền đạt kiến thức tới học sinh thực sự dễ dàng và hiệu quả.
Xét trên một phương diện nào đó thì nhờ vào công nghệ thông tin, đã góp
phần vào việc tạo hứng thú học tập cho học sinh, giúp học sinh hình thành khái

niệm và kiến thức một cách dễ dàng, nhanh chóng và hiệu quả. Đã có nhiều bài
giảng điện tử được thực hiện và học sinh tiếp thu nó một cách hoàn toàn tự
nhiên và hứng thú. Điều này đã được khẳng định trong thời gian qua thông qua
các đợt Hội giảng mà huyện và tỉnh đã tổ chức.
Theo quan niệm của cá nhân tôi, việc đổi mới phương pháp dạy học trong
giai đoạn hiện nay và cả trong tương lai cần phải kết hợp rất nhiều yếu tố. Trong


đó không thể không có những yếu tố như: Thầy - Trò - Phương pháp - Công
nghệ hỗ trợ…
Để đảm bảo được sự đổi mới theo xu hướng hiện đại, việc ứng dụng tốt
được công nghệ thông tin thì ngành giáo dục và đặc biệt là giáo viên cần phải có
cái nhìn với sự nhận định thật nghiêm túc và đúng mực với công nghệ tin học.
Chúng ta cần phải làm sao không quá lạm dụng, phô trương nhưng cũng đừng
mắc phải sự tụt hậu một cách bảo thủ.
Trong thời gian gần đây, từ năm học 2005 - 2006 đến nay (2010), bản
thân tôi đã sử dụng nhiều ứng dụng của công nghệ thông tin để áp dụng trong
việc đổi mới phương pháp dạy học. Qua đó, cũng đã thu được những kết quả
đáng ghi nhận (học sinh hứng thú hơn, giáo viên chủ động trong hoạt động gợi
mở hơn, bài giảng sinh động hơn, trực quan thì giảm được chi phí rất nhiều).
Từ những thực tế trên và qua nhận định chủ quan của cá nhân, qua trải
nghiệm trên thực tế, tôi mạnh dạn viết một đề tài nhằm đổi mới phương pháp
dạy học phân môn vẽ tranh thông qua việc áp dụng công nghệ tin học, cụ thể là:
“Ứng dụng Công nghệ thông tin trong việc đổi mới phương pháp dạy học phần
Quan sát nhận xét và thực hành của phân môn vẽ tranh bậc Tiểu học”.
Đề tài này tuy mới được áp dụng thực nghiệm, khi viết thành sáng kiến
kinh nghiệm tôi rất hy vọng nếu thực sự giúp ích thì mong đồng nghiệp cùng
tham khảo, nếu vẫn còn những hạn chế nhất định nào đó thì tác giả cũng mong
muốn được các cấp lãnh đạo, đồng nghiệp bộ môn cùng tháo gỡ để đề tài kinh
nghiệm này sẽ trở thành một cẩm nang cho mỗi giáo viên dạy bộ môn Mỹ thuật

ở bậc tiểu học.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
Qua thời gian công tác và giảng dạy trực tiếp tại trưòng Tiểu học Hoàn
Long và kiêm nhiệm công tác nghiệp vụ bộ môn của Phòng Giáo dục huyện Yên
Mỹ, với nhiệt huyết của một giáo viên trẻ, luôn mong muốn lên lớp, đứng trước
các em học sinh, truyền đạt tất cả những kiến thức mà mình có cho các em.
Trước những ánh mắt thơ ngây, hồn nhiên, chăm chú nhìn tôi, tôi tự thấy được


vai trò của mình, vai trò của một người thầy đứng trên bục giảng. Trong mỗi tiết
dạy, tôi 1uôn cố gắng làm sao có thể truyền đạt kiến thức của mình tới các em
một cách nhanh nhất, đầy đủ nhất và dễ hiểu nhất.
Vì là một giáo viên trẻ, tôi có nhiều điều kiện để tiếp xúc, nắm bắt, tiếp
thu các phương tiện hiện đại. Với những hiểu biết của mình về máy vi tính, các
phần mềm tin học và các loại máy chiếu hiện đại, tôi thiết nghĩ nếu có thể sử
dụng những phương tiện này vào bài giảng thì sẽ có thể đạt nhiều kết quả tốt.
Bởi vì hiện nay trên thị trường, trên mạng Intemet, trên tivi...có rất nhiểu các
loại băng hình, tranh ảnh rất phong phú, nhiều thể loại, hình thức thể hiện khác
nhau, những trào lưu nghệ thuật mới... Nếu như các em học Sinh được xem,
được biết đến thì các em sẽ mở rộng được hiểu biết của mình về nghệ thuật hội
hoạ và làm phong phú thêm trí tưởng tượng, phát huy trí sáng tạo của mình
trong suy nghĩ và vẽ tranh.
Với mục tiêu làm thế nào để đổi mới thực sự về phương pháp dạy học Mỹ
thuật trong trường phổ thông nói chung và trong trường tiểu học nói riêng. Đặc
biệt là làm thế nào để giáo viên Mỹ thuật không phải quá vất vả trong việc
chuẩn bị đồ dùng dạy học, phương tiện dạy học.
Với mục đích giúp học sinh hình thành khái niệm mỹ thuật, khái niệm về
bố cục, mầu sắc, hình mảng, tình cảm thẩm mỹ cho học sinh, đặc biệt giúp học
sinh hình thành kiến thức về ngôn ngữ tạo hình, cụ thể là ngôn ngữ hội hoạ một
cách đơn giản và hiệu quả.

Tạo nên một quan niệm Dạy - Học mới dựa trên mô hình công nghệ thông
tin hoá, hiện đại hoá bài giảng. Tạo ra bước đột phá về áp dụng kỹ thuật hiện đại
trong dạy học.
Tạo một thói quen tự tìm tòi sáng tạo và tự học tập, tự nghiên cứu về công
nghệ thông tin để phục vụ cho việc Dạy - Học theo phương pháp mới.
Giáo viên biết tận dụng nền kỹ thuật tiên tiến và phương tiện hiện đại để
đổi mới cách dạy của mình và của ngành.


3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Trong đề tài này tôi xác định một số đối tượng cụ thể để nghiên cứu và
thực hiện sáng kiến này. Cụ thể là các đối tượng chính sau:
- Đối tượng học: toàn bộ học sinh các khối lớp từ khối 1 đến khối 5.
- Phân môn để nghiên cứu cụ thể là Vẽ tranh theo đề tài.
- Nội dung cần áp dụng: gồm hai phần chính trong hoạt động dạy của giáo
viên đó là phần Quan sát nhận xét và phần Hướng dẫn thực hành.
- Thực trạng học sinh trong quá trình tiếp nhận kiến thức thông qua vận
dụng công nghệ hiện đại trong học tập.
- Các phần mềm tin học ứng dụng trong soạn, giảng đối với phân môn và
bộ môn.
- Phương tiện, thiết bị hiện đại tham gia vào quá trình Dạy - Học phần
quan sát và thực hành của phân môn Vẽ tranh.
* Trong quá trình nghiên cứu sáng kiến này tôi tập trung vào những đối
tượng tiên quyết của đề tài đó là: Học sinh tiểu học; Thiết bị công nghệ thông tin
như: máy chiếu đa năng Projecter, đầu đĩa VCD, tivi màn ảnh lớn, máy chiếu vật
thể…; Phần mềm tin học hỗ trợ như: phần mềm PowerPoint, phần mềm
ProShowGold, Ulead VideoStudio 10
4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
Để nghiên cứu và thực hiện thành công đề tài này chúng ta cần nghiên
cứu một số nhiệm vụ cụ thể dưới đây trong khi vận dụng công nghệ thông tin

vào bài giảng:
+ Phương pháp chuẩn bị cần thiết cho mỗi bài giảng.
+ Phương pháp hướng dẫn học sinh quan sát và nhận xét tranh.
+ Phương pháp hướng dẫn học sinh thực hành.


Với 3 vụ này, chúng ta đã tiến hành những phần quan trọng nhất trong bài
dạy vẽ tranh đối với bậc tiểu học. Ở đây tôi chỉ tập trung vào việc áp dụng công
nghệ thông tin trong khi thực hiện các nhiệm vụ trên.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
- Nghiên cứu các ứng dụng phần mềm tin học hiện có trên thị trường để
có thể sử dụng tốt trong quá trình thiết kế bài giảng, thiết kế trực quan quan sát
và thiết kế hiệu ứng Video.
- Khảo sát đối tượng học sinh trong bậc Tiểu học khi đón nhận bài giảng
có sử dụng một số phương tiện, kỹ thuật trong bài giảng để từ đó có thể có
những chuẩn bị phù hợp khi xử lý tình huống sư phạm.
- Xây dựng hai nội dung chính (Quan sát nhận xét và Thực hành) của
phần giảng lý thuyết đối với phân môn vẽ tranh để tiến hành trình diễn khi
truyền thụ nội dung kiến thức của hai phần đó.
- Thực hiện bài dạy có sử dụng công nghệ thông tin vào hai nội dung
chính theo dự kiến và tiến hành một cách chủ động, có kế hoạch. Mặc dù đã
thiết kế sẵn nhưng khi triển khai các nội dung có ứng dụng công nghệ thông tin
thì giáo viên cần phải lưu ý tới khâu chuẩn bị, khâu trình diễn, hết sức lưu ý để
hạn chế tối đa những sự cố không đáng có khi tiến hành nội dung bài giảng.
6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Đây là một mảng đề tài rất mới, tôi có tham vọng nghiên cứu trên phạm vi
rộng ở nhiều đối tượng khác nhau, nhưng do đây là những lần đầu viết và vận
dụng đề tài nên tôi chỉ tập trung nghiên cứu trên đối tượng học sinh tại trường
tôi giảng dạy. Ngoài ra tôi thử nghiệm trên một số đối tượng ở một vài trường
khác trong huyện Yên Mỹ và Thành phố Hưng Yên. Trong thời gian tới tôi tiếp

tục hoàn thiện đề tài và tiếp tục sẽ mở rộng phạm vi nghiên cứu (mở rộng cả đối
tượng học sinh và phân môn khác của bộ môn như phân môn vẽ theo mẫu, vẽ
trang trí, thường thức mỹ thuật).


Với phạm vi nghiên cứu như hiện nay tôi cũng đã sử dụng hầu hết các
phương pháp truyền thống kết hợp trong các bước dạy học bằng giáo án điện tử
và đồ dùng điện tử.
Riêng phân môn Vẽ tranh tại trường tôi, tôi đã sử dụng nhiều bài giảng
trên nhiều khối lớp khác nhau để thực nghiệm và rút kinh nghiệm trong việc
thiết kế bài giảng và đồ dùng điện tử.
7. DỰ KIẾN KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU:
Đề tài này đã được hình thành trên cơ sở ý tưởng từ năm học 2005 - 2006,
từ đó tôi đã tìm hiểu nhiều phần mềm tin học có thể hỗ trợ tốt cho việc soạn
giảng các bài dạy của bộ môn Mỹ thuật. Và cũng từ thời gian này kế hoạch cụ
thể đã được hình thành và những phiên bản giáo án đầu tiên được thực hiện trên
máy tính cá nhân và cũng mới chỉ mang hình thức thử nghiệm của bản thân để
tham khảo và khắc phục những hạn chế. Và cũng năm học 2005- 2006 giáo án
điện tử đầu tiên được sử dụng trong hai đợt hội giảng cấp trường do tôi trực tiếp
dạy (nhưng mới chỉ chuyển định dạng sang VCD và sử dụng trên hệ thống đầu
đĩa và ti vi, do lúc này chưa có đủ thiết bị và máy móc). Cuối năm học này tại
Hội giảng giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh bậc tiểu học của môn Mỹ thuật, giáo án
này lần đầu tiên được sử dụng trực tiếp trên máy chiếu đa năng (Projecter) và
máy vi tính.
Ngay từ đầu năm học này (2006 - 2007) tôi tiếp tục dành thời gian và tâm
huyết vào việc nghiên cứu để tạo được những bài giảng điện tử thật trực quan và
dễ sử dụng đối với giáo viên chưa biết nhiều về tin học cũng như những thiết bị
máy móc hiện đại.
Bên cạnh đó, tôi vẫn tiếp tục hoàn thiện những bộ đĩa VCD có thể cho
trình chiếu trực tiếp trên các thiết bị dân dụng (đầu đĩa video và ti vi) để những

địa phương và giáo viên chưa có điều kiện sử dụng máy vi tính và máy chiếu đa
năng vẫn có thể áp dụng được.
Hết năm học này, tôi dự kiến sáng kiến kinh nghiệm này tiếp tục được vận
dụng trong các tiết dạy tại trường tôi và khắc phục những vướng mắc nhỏ trong


việc thao tác máy, thể hiện đồ dùng động thông qua mô hình thư viện đồ dùng
điện tử, và đặc biệt mở rộng và cập nhật thêm nhiều bộ đồ dùng điện tử để giáo
viên có thể sử dụng dạy trong nhiều bài khác nhau.

PHẦN II - GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG GIẢNG DẠY
PHẦN QUAN SÁT NHẬN XÉT VÀ THỰC HÀNH
CỦA PHÂN MÔN VẼ TRANH

I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN.
Môn Mỹ thuật trong trường Tiểu học là môn học nghệ thuật nhằm định
hướng cho các em vể cái đẹp trong hội hoạ, giúp các em phát triển toàn diện:
Đức - Trí - Thể - Mỹ. Giúp các em biết phân biệt cái đẹp và cảm nhận được cái
đẹp của hội hoạ. Các bước lên lớp trong một tiết dạy của bộ môn Mỹ thuật hiện
nay chủ yếu gồm hai phần:
+ Phần bài giảng của giáo viên.
+ Phần thực hành của học Sinh.
Đối Với các bài: Vẽ theo mẫu, trang trí, vẽ tranh đề tài, để học sinh hiểu
bài và vẽ tốt, làm được bài, phần bài giảng của giáo viên rẩt quan trọng. Một tiết
dạy có 35-40 phút, 20 - 25 phút là thời gian dành cho các em học sinh thực hành,
như vậy thời gian giảng bài của giáo viên chỉ còn khoảng 15 phút.
Hệ thống của một bài giảng chủ yếu gồm 3 phần chính:
+ Phần Quan Sát nhận xét (tìm hiểu bài).
+ Phần hướng dẫn cách vẽ.

+ Phần thực hành của học sinh.
Phân quan sát nhận xét mục đích nhằm cho các em quan sát tranh ảnh, tìm
hiểu nội dung bài, tạo ra xúc cảm nghệ thuật cho các em, từ đó các em hiểu bài,


biết được với nội dung này phải vẽ thế nào mới là đúng, là đẹp, thế nào là chưa
đẹp. Sau khi các em hiểu bài, yêu thích nội dung và lựa chọn được nội dung như
ý thì mới sang phẩn tìm hiểu cách thể hiện (cách vẽ).
Như vậy phần Quan sát nhận xét giữ một vai trò quan trọng trong phần
bài giảng. Các em có làm được bài hay không, có hứng thú với tiết học hay
không là phụ thuộc phẩn lớn vào phần Quan sát nhận xét. Trong phần này giáo
viên sẽ cho các em xem tranh và đặt ra các câu hỏi để các em nhận xét như: Bức
tranh này đẹp hay xấu? Đẹp ở chỗ nào? Hoạ tiết ra sao ? Bố cục thế nào ? Màu
sắc có hài hoà không ?... nhằm giúp các em tự phân biệt được cái đẹp và có cảm
xúc nghệ thuật, thích thú bài học. Từ trước đến nay giáo viên Mỹ thuật phải dán
từng bức tranh lên bảng cho các em học sinh quan sát và nhận xét. Làm như vậy:
- Giáo viên sẽ mất nhiều thời gian để đính tranh lên bảng (bằng nam châm
hay băng dính) mà thời gian của phần này chỉ từ 5 đến 7 phút trong 15 phút
giảng bài.
- Giáo viên chỉ đính được một số lượng bài nhất định vì giới hạn bảng
không cho phép đính quá nhiều (chỉ từ 10 đến 15 bài) và nếu đính nhiều sẽ mất
nhiều thời gian, không đủ thời gian để các em phân tích, làm các em đợi lâu mất
dần hứmg thú đầu giờ học.
- Với tranh của hoạ sĩ - thường được in trong các tập tranh, tranh nhỏ, khó
nhìn, sách dày và nặng vừa gây khó khăn cho giáo viên, vừa không đảm bảo tính
trực quan.
- Dữ liệu của giáo viên bị hạn chế, bó gọn trong các cuốn sách và bài vẽ
của học sinh. Trong thời đại ngày nay, qua thông tin đại chúng, truyền hình,
mạng Intemet, có rất nhiều tư liệu quý giá, có thể là tranh, ảnh, thậm chí băng
hình Video. Nếu như được sử dụng trong tiết dạy sẽ làm cho bài giảng phong

phú, thu hút các em, giúp các em phát triển, hiểu biết, liên hệ giữa thực tế với
bài học.


- Tranh đồ dùng dạy học tuy có to, rõ, in đẹp nhưng số lượng lại quá ít,
mỗi bài là một tờ, trong đó chỉ có vài ba hình. Chưa đáp ứng được đầy đủ nhu
cầu giảng dạy của giáo viên và quan sát của các em.
- Nếu như in ra giấy thì phải mang ra hàng Scan hoặc phải tìm kiếm trên
mạng intemet hay phải mua các đĩa thư viện điện tử ở các cửa hàng phần mềm,
chọn lựa những bức cần thiết rồi đi in mầu, giá in mầu khổ lớn từ 50.000 đến
140.000 một bản, như vậy rất tốn kém. Với 35 bài trong phân phối chương trình
thì không thể thực hiện được việc in màu.
- Nếu như sử dụng máy chiếu hắt để chiếu phim trong thì in màu ra phim
cũng rất tốn kém, hiệu quả khi chiếu lên không được hoàn thiện như thật, ngoài
ra, máy chiếu hắt lại to, kính chiếu nhô lên làm cản trở tầm nhìn của người xem.
* Vậy vấn đề đặt ra là cần có một phương tiện có thể đưa ra nhiều tranh
cho học sinh quan sát và nhận xét trong thời gian nhanh nhất, (thậm chí có thể
chiếu được các hình ảnh có liên quan đến bài giảng) to , rõ ràng, đảm bảo tính
trực quan, gợi xúc cảm nghệ thuật cho các em, giúp các liên hệ giữa thực tiễn
cuộc sống với bài giảng để các em làm bài đạt kết quả tốt nhất.
II. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.
Từ khi tôi nhận công tác về trường Tiểu học Hoàn Long (năm 2000). Sau
khi ra trường tôi đã tự trang bị cho mình một vốn kiến thức về công nghệ thông
tin (2 năm tự nghiên cứu và tự học tập: năm 1998 - 2000). Khi nhận nhiệm vụ
nhà trường phân công giảng dạy bộ môn Mỹ thuật tôi đã hình dung trong đầu để
đưa những kiến thức tôi tự học về công nghệ thông tin vào giảng dạy bộ môn.
Nhưng trong lúc đó, việc trang bị máy vi tính và máy chiếu quả thực là điều
chưa thể thực hiện được.
Đến năm học 2004 - 2005, tôi đã mạnh dạn tự nghiên cứu một phần mềm
để chuyển thư viện ảnh mà tôi sưu tầm được qua các kênh thông tin khác nhau

thành các đĩa VCD để có thể chạy trên đầu đĩa và ti vi dân dụng được. Ngay từ
những sản phẩm đầu tay đã được tôi áp dụng khi lãnh đạo Phòng Giáo dục giao
nhiệm vụ thiết kế bài dạy của một giáo viên của huyện tham dự Hội giảng giáo