Sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khóa lịch sử ở trường THPT (phần lịch sử thế giới cận đại, lớp 10, chương trình chuẩn)

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA LỊCH SỬ
**************

HOÀNG THỊ YẾN

SỬ DỤNG TRÒ CHƠI TRONG HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHÓA LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT
( PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI, LỚP 10,
CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học

HÀ NỘI - 2016


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành khoá luận này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận
đƣợc sự động viên, giúp đỡ tận tình của cô giáo hƣớng dẫn, các thầy cô giáo
trong khoa Lịch sử, gia đình và bạn bè tôi.
Lời đầu tiên, cho phép tôi gửi lời cảm ơn chân thành tới TS. Hoàng
Thanh Tú - ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực
hiện khoá luận này.
Và tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa, tập thể
lớp 38C SP lịch sử, gia đình, bạn bè tôi đã luôn ở bên cạnh, động viên và ủng
hộ tôi trong thời gian qua.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trƣờng
THPT Lý Nhân Tông đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi thực nghiệm khoá luận
này.
Là một sinh viên, lần đầu tiên làm quen với một đề tài nghiên cứu khoa
học ứng dụng nên bản thân không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Rất

mong đƣợc sự đúng góp ý kiến chân thành của quý thầy cô và bạn bè để đề tài
này đƣợc hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5/2016
Sinh viên thực hiện
Hoàng Thị Yến


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 2
3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................... 6
4. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu ................................................... 7
5. Đóng góp của khoá luận................................................................................ 7
6. Cấu trúc của khóa luận ................................................................................. 8
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG TRÒ
CHƠI TRONG HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG
THPT ................................................................................................................. 9
1.1.CƠ SỞ LÍ LUẬN ........................................................................................ 9
1.1.1Quan niệm về sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khoá Lịch sử ở
trƣờng THPT ..................................................................................................... 9
1.1.1.1. Khái niệm trò chơi................................................................................ 9
1.1.1.2. Khái niệm hoạt động ngoại khóa ....................................................... 10
1.1.1.3. Ngoại khóa Lịch sử ............................................................................ 11
1.1.1.4. Sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khóa Lịch sử....................... 19
1.1.2. Vai trò của trò chơi nhƣ một hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong hoạt
động ngoại khoá môn Lịch sử ......................................................................... 20
1.1.3. Vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khoá
Lịch sử ở trƣờng THPT ................................................................................... 21

1.1.4. Yêu cầu khi thiết kế và sử dụng trò chơi .............................................. 22
1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN ................................................................................ 24
1.2.1. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở
trƣờng THPT ................................................................................................... 24


1.2.2. Thực trạng việc sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khóa Lịch sử ở
trƣờng THPT ................................................................................................... 28
TIỂU KẾT CHƢƠNG I .................................................................................. 34
Chƣơng 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG TRÒ CHƠI TRONG HOẠT
ĐỘNG NGOẠI KHÓA PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI (LỚP 10,
CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN) Ở TRƢỜNG THPT ......................................... 35
2.1. VỊ TRÍ, MỤC TIÊU, NỘI DUNG PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN
ĐẠI TRONG CHƢƠNG TRÌNH LỊCH SỬ 10, CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN
......................................................................................................................... 35
2.2. XÂY DỰNG CHỦ ĐỀ NGOẠI KHOÁ PHÙ HỢP ................................ 41
2.3. THIẾT KẾ MỘT SỐ TRÒ CHƠI PHÙ HỢP HOẠT ĐỘNG NGOẠI
KHOÁ PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI ............................................. 43
2.4. MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG TRÒ CHƠI TRONG HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHOÁ PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI ............................... 49
2.4.1. Sử dụng trò chơi trong trao đổi, thảo luận. ........................................... 49
2.4.2. Sử dụng trò chơi trong kể chuyện lịch sử. ............................................ 52
2.4.3 Sử dụng trò chơi trong dạ hội lịch sử ..................................................... 53
2.5. THỬ NGHIỆM SƢ PHẠM ..................................................................... 54
2.5.1. Mục đích của thử nghiệm sƣ phạm. ...................................................... 54
2.5.2. Nội dung thử nghiệm sƣ phạm .............................................................. 54
2.5.3. Phƣơng pháp tiến hành thử nghiệm sƣ phạm........................................ 55
2.5.4. Tiến hành thử nghiệm sƣ phạm............................................................. 55
2.5.5. Kết quả thử nghiệm sƣ phạm ................................................................ 56
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 59

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 60
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 62
PHỤ LỤC .......................................................................................................... 1


NHỮNG TỪ VIẾT TẮT TRONG KHOÁ LUẬN
GV:

Giáo viên

HS:

Học sinh

THPT:

Trung học phổ thông

CNTB:

Chủ nghĩa tƣ bản

TBCN:

Tƣ bản chủ nghĩa

HDNGLL:

Hoạt động ngoài giờ lên lớp

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam
Lịch sử không chỉ đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội mà
trong chừng mực không nhỏ còn là công cụ giáo dục tình cảm, đạo đức, phẩm
chất. Đó là giáo dục lòng yêu nƣớc, trung thành với dân tộc, với cách mạng,
với Đảng... là việc noi gƣơng ngƣời xƣa để hành động trong ngày hôm nay.
Nhƣng hiện nay trong xã hội và nhà trƣờng môn lịch sử và bị xem là là
môn phụ. Kết quả học tập của học sinh rất yếu kém và đáng báo động. Vậy
nguyên nhân do đâu? phải chăng dạy học Lịch sử chƣa tìm ra một “ kim chỉ
nam” đúng đắn chuẩn xác để định hƣớng đi chung. Hiện nay việc dạy và học
sử đang thu hút sự chú ý của toàn xã hội.
Xuất phát từ thực tế đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các ban ngành liên
quan đã có những biện pháp để nâng cao hiệu quả dạy sử và học sử trong
trƣờng phổ thông. Có rất nhiều cá nhân và tổ chức quan tâm đến vấn đề này,
đặc biệt là những giáo viên trực tiếp dạy sử hiện nay cũng có những nỗ lực để
tìm ra con đƣờng , biện pháp nâng cao hiệu quả việc dạy và học lịch sử hiện
nay.
Tâm lí học lứa tuổi nghiên cứu về đối tƣợng học sinh trung học phổ
thông cho rằng : đây là độ tuổi rất ƣa thích các hoạt động tập thể. Ở lứa tuổi
này tri thức và nhân cách đƣợc hình thành một cách nhanh chóng qua các sinh
hoạt tập thể. Vì vậy, tổ chức các hoạt động ngoại khoá lịch sử bên cạnh các
hoạt động nội khoá đã trở thành một yêu cầu không thể thiếu trong chƣơng
trình dạy học phổ thông. Vấn đề đặt ra cho các nhà sƣ phạm đó là phải làm
sao để có những hoạt động thiết thực, đáp ứng mục tiêu giáo dục và lại phải
phù hợp với đối tƣợng học sinh.

1

Việc tổ chức có hiệu quả những hoạt động ngoại khoá là một trong
những phƣơng cách để đáp ứng nguyên lí giáo dục “ học đi đôi với hành ”, “
lí luận gắn liền với thực tiễn ”. Đó là con đƣờng phù hợp để cho học sinh có
điều kiện để phát huy khả năng sáng tạo, chủ động của mình. Khi đó, vai trò
tích cực của học sinh đƣợc phát huy, đồng thời cũng đáp ứng đƣợc đòi hỏi
cấp thiết của quá trình đổi mới phƣơng pháp dạy học “ lấy học sinh làm trung
tâm ” Tuy nhiên ở một số trƣờng trung học phổ thông vấn đề dạy học ngoại
khoá chƣa thực sự hiệu quả.
Một trong những biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng các giờ học ngoại
khoá là sử dụng trò chơi. Việc sử dụng trò chơi giúp cho học sinh nhớ lâu hơn
tạo hứng thú cho học sinh, góp phần làm cho giờ học sôi nổi hơn…. Vì vậy
tôi muốn đi sâu tìm hiểu và nghiên cứu về việc sử dụng trò chơi trong dạy học
ngoại khoá lịch sử
Chính vì vậy tôi đã chọn đề tài “ Sử dụng trò chơi trong hoạt động
ngoại khoá lịch sử ở trƣờng THPT ( phần lịch sử thế giới cận đại, lớp 10,
chƣơng trình chuẩn)” là vấn đề nghiên cứu trong khoá luận của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Hoạt động ngoại khóa của bộ môn lịch sử là một hình thức tổ chức dạy
học không thể thiếu ở trƣờng phổ thông. Hình thức dạy học này có ƣu điểm
và vai trò hết sức quan trọng trong khi việc dạy và học lịch sử đang “báo
động” nhƣ hiện nay thì hoạt động ngoại khóa đƣợc đề cập tới nhƣ là một
trong những phƣơng pháp để đƣa kết quả của việc dạy và học môn lịch sử ở
nhà trƣờng phổ thông khả quan hơn, để học sinh có niềm yêu thích, hiểu biết
hơn về lịch sử và bộ môn. Cho đến nay qua nghiên cứu, tìm hiểu, tôi nhận
thấy đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học, nhiều bài viết của các nhà
nghiên cứu trong và ngoài nƣớc ít nhiều đề cập tới việc tổ chức giáo dục hoạt

2

động ngoại khóa môn lịch sử, hoạt động ngoại khoá tại các di tích lịch sử ở
trƣờng phổ thông và vai trò của hoạt động ngoại khoá môn lịch sử.
Trên thế giới, hoạt động ngoại khoá rất đƣợc coi trọng ở nhà trƣờng
phổ thông. Tác giả N.G Đairi trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở
trường trung học”, NXB Giáo dục, Matxcơva, 1978 (tài liệu dịch) tác giả đã
nhấn mạnh nhiều đến “hoạt động ngoài lớp” trong môn lịch sử ở trƣờng phổ
thông và cho đó nhƣ là một phần không thể thiếu trong dạy học lịch sử. Đồng
thời, tác giả đề xuất một số nội dung cơ bản cũng nhƣ hình thức tổ chức của
hoạt động này.
Trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông”, NXB
Giáo dục, Matxcơva, 1972 (tài liệu dịch) đã đề cao vai trò của hoạt động
ngoại khoá và chỉ rõ các hình thức tiến hành ngoại khoá nhƣ: đọc sách, tham
gia công tác lịch sử địa phƣơng, tham quan di tích… Tác giả đã phân loại các
hoạt động này theo nhận thức(từ lời nói của giáo viên; sử dụng các tài liệu
thành văn; đồ dùng trực quan…).
Ở nƣớc ta, các nhà giáo dục học hầu hết khẳng định rằng bên cạnh hoạt
động nội khoá đƣợc quy định bắt buộc trong chƣơng trình thì cần phải chú
trọng hoạt động ngoại khoá. Vì hoạt động ngoại khoá có ƣu thế là gắn lý
thuyết với thực hành, đƣa học sinh vào thực tiễn cuộc sống, học sinh tự hoạt
động và tham gia vào công tác xã hội, đồng thời rèn luyện kỹ năng thực hành
bộ môn. Bên cạnh đó, các nhà giáo dục lịch sử đặc biệt quan tâm tới hoạt
động ngoại khoá cho học sinh.
Trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử” của tác giả Phan Ngọc
Liên và Trần Văn Trị, NXBGD, 2004 và “Phương pháp dạy học môn Lịch sử
ở trường THPT” của tác giả Vũ Quang Hiển và Hoàng Thanh Tú đã nói rất rõ
về vị trí, tác dụng cũng nhƣ các hình thức và cách thức tổ chức các hoạt động
ngoại khóa và ngoại khoá môn lịch sử. Nội dung cuốn sách nói rõ hình thức tổ

3


chức tham quan học tập tại các di tích lịch sử là nhằm minh họa, bổ sung và
khắc sâu các chi tiết lịch sử mà học sinh đã học. Các tác giả cũng nhấn mạnh
đến vai trò của giáo viên trong việc tổ chức, lãnh đạo để học sinh tự lĩnh hội
tri thức thông qua các hình thức hoạt động ngoại khóa.
Trong cuốn “Các con đường,biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch
sử trường phổ thông” của tác giả Nguyễn Thị Côi, đã đề cập tới việc tổ chức
tham quan học tập ở nhà bảo tàng lịch sử, cách mạng, nhà truyền thống, di
tích lịch sử. Tác giả cũng đề cập đến công tác chuẩn bị, công tác tổ chức của
giáo viên phụ trách nhƣ: chuẩn bị địa điểm tham quan, xác định mục đích
tham quan học tập. Bên cạnh đó, tác giả còn đề cập đến vấn đề tham quan lịch
sử địa phƣơng và một số ví dụ minh chứng liên quan nhƣ tiến trình tổ chức
một buổi dạ hội lịch sử để làm minh họa.
Trong cuốn “Công tác ngoại khóa ở trường cấp II, cấp III” của Phan
Ngọc Liên, Trần Văn Trị, Nguyễn Phan Quang, NXBGD,1968 đã đi sâu tìm
hiểu các hình thức hoạt động ngoại khoá phổ biến thích hợp với điều kiện
THPT.
Trong cuốn “Rèn luyện kỷ năng nghiệp vụ sư phạm môn Lịch sử” của
các tác giả Nguyễn Thị Côi, Trịnh Đình Tùng, Trần Viết Thụ, Nguyễn Mạnh
Hƣởng, Đoàn Văn Hƣng, Nguyễn Thị Thế Bình, NXBĐHSP, 2009, đã nhấn
mạnh “việc rèn luyện năng lực tổ chức hoạt động ngoại khoá và công tác công
ích xã hội sẽ góp phần đắc lực vào thực hiện nguyên lý học đi đôi với hành,
gắn liền nhà trƣờng với đời sống xã hội. Tiến hành những hoạt động này giúp
chúng ta thực hiện đƣợc mục đích của việc dạy học lịch sử ở trƣờng phổ
thông là giúp học sinh hiểu rõ quá khứ, hiểu sâu sắc hiện tại và tiên đoán
tƣơng lai, hành động thực tiễn. Chính vì vậy, đây là công việc cần thiết mà
học sinh phải tham gia tích cực, giáo viên phải tổ chức thực hiện tốt…”

4


Vấn đề tổ chức hoạt động ngoại khoá còn đề cập một phần trong nhiều
đề tài khoa học và các tạp chí nhƣ: “Tổ chức một số trò chơi trong dạy học
lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954 - 1975 ở lớp 9 THCS” của Thạc sĩ Nguyễn
Thị Duyên - Đại Học Vinh và các bài viết bàn về Hoạt động ngoại khoá trên
Tạp chí Giáo dục nhƣ: “Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp cho học sinh THPT” của Thạc sĩ Nguyễn Thị Thành - THPT dân lập Bình
Minh - Hà Tây; “Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng tổ chức hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THPT” của tác giả Bùi Ngọc Diệp - Viện
chiến lƣợc và chƣơng trình Giáo dục; “Tổ chức dạ hội lịch sử về Hồ Chí Minh
cho học sinh với sự hỗ trợ của phần mềm Powerpoint” của PGS.TS Nguyễn
Thị Côi - Đại học Sƣ phạm Hà Nội và Đoàn Văn Hƣng - Đại học Quy Nhơn.
Tạp chí Nghiên cứu giáo dục, số 6, 1994; Số 1, 1996; Tạp chí xƣa và nay, số
26, 1996; Tạp chí nghiên cứu lịch sử, số 3; số 4, 1998 các đề tài khoa học và
các tạp chí nghiên cứu trên một lần nữa làm phong phú thêm những vấn đề về
lý luận và thực tiễn của hoạt động ngoại khoá.
Vấn đề này cũng đƣợc nghiên cứu một số khía cạnh trong các khoá
luận: “Tổ chức hoạt động ngoại khóa Lịch sử tại bảo tàng dân tộc học Việt
Nam cho học sinh lớp 10 trung học phổ thông” của tác giả Chu Ngọc Quỳnh,
“Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trung tâm giáo dục
thường xuyên Hoàng Mai” của tác giả Trần Thị Oanh.
Nhƣ vậy, tổ chức hoạt động ngoại khoá có vai trò rất quan trọng trong
dạy học lịch sử ở nhà trƣờng phổ thông, các công trình nghiên cứu trên mới
tập trung vào hoạt động ngoại khoá một cách khái quát mà chƣa có công trình
nào đi sâu vào nghiên cứu việc sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khoá
lịch sử ở trƣơng THPT.
Những công trình nghiên cứu kể trên là nguồn tài liệu quý giá giúp
chúng tôi thực hiện đề tài này

5


3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Khoá luận tập trung nghiên cứu vai trò, nhiệm vụ, thực trạng việc sử
dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khoá Lịch sử ở trƣờng THPT từ đó đề ra
một số biện pháp để việc sử dụng trò chơi đƣợc hiệu quả hơn
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để gải quyết đƣợc những mục đích đã đề ra, chúng tôi sẽ:
- Nghiên cứu các vấn đề lí luận về hoạt động ngoại khóa trong dạy học
Lịch sử ở trƣờng THPT
- Nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng việc sử dụng trò chơi trong
hoạt động ngoại khoá lịch sử ở trƣờng THPT
- Đề xuất một số biện pháp sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khóa
phần lịch sử thế giới cận đại, lịch sử 10 chƣơng trình chuẩn.
3.3. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu: sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khóa Lịch
sử ở trƣờng THPT (phần lịch sử thế giới cận đại, lớp 10, chƣơng trình chuẩn
3.4. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung nghiên cứu: sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khoá lịch
sử ở trƣờng THPT tập trung chủ yếu vào phần lịch sử thế giới cận đại, lịch sử
10, chƣơng trình chuẩn.
- Hình thức: Ngoại khoá
- Tiến hành điều tra khảo sát thực trạng việc sử dụng trò chơi trong hoạt
động ngoại khóa Lịch sử tại 3 trƣờng THPT trên địa bàn các tỉnh và thành phố
khác nhau: trƣờng THPT Lí Nhân Tông- Bắc Ninh, trƣờng THPT Hƣng HoáPhú Thọ, trƣờng THPT Sơn Dƣơng- Tuyên Quang.
- Thử nghiệm sƣ phạm: tiến hành tại lớp 10A3 trƣờng THPT Lí Nhân
Tông- Bắc Ninh.

6


4. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Nguồn tƣ liệu
Để thực hiện đề tài này chúng tôi đã tiến hành thu thập tài liệu từ 2
hƣớng sau: nguồn tài liệu thành văn gồm các công trình nghiên cứu của các
nhà khoa học thuộc ngành phƣơng pháp dạy học lịch sử của Nhà xuất bản
Giáo dục, trƣờng Sƣ phạm Hà Nội và các tài liệu của Nhà xuất bản Chính trị
Quốc gia Hà Nội…; nguồn tài liệu thực tế từ quá trình điều tra thực trạng dạy
học lịch sử ở trƣờng phổ thông.
4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết: nghiên cứu tài liệu đọc và sƣu tầm
các sách báo tập chí về tổ chức hoạt động ngoại khoá Lịch sử đặc biệt là vấn
đề sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khoá.
- Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn: quan sát, điều tra phỏng vấn để tìm
hiểu về thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khoá và sử dụng trò chơi trong
hoạt động ngoại khoá Lịch sử ở trƣờng THPT
- Thử nghiệm sƣ phạm: thử nghiệm các biện pháp sử dụng trò chơi trong
hoạt động ngoại khoá Lịch sử ở trƣờng THPT, phần lịch sử thế giới cận đại,
lớp 10, chƣơng trình chuẩn. Phƣơng pháp thống kê toán học, xử lí số liệu.
5. Đóng góp của khoá luận
- Khẳng định đƣợc vai trò của trò chơi nhƣ một hoạt động trải nghiệm
sáng tạo trong ngoại khoá môn Lịch sử.
- Đánh giá đƣợc thực trạng của việc sử dụng trò chơi trong hoạt động
ngoại khoá môn Lịch sử ở trƣờng THPT.
- Xây dựng chủ đề ngoại khoá và thiết kế đƣợc một số trò chơi phù hợp
với phần lịch sử thế giới cận đại.

7


6. Cấu trúc của khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, đề tài gồm có
2 chƣơng:
- Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc sử dụng trò chơi trong
hoạt động ngoại khoá Lịch sử ở trƣờng THPT.
- Chƣơng 2: Một số biện pháp sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại
khoá phần lịch sử thế giới cận đại ở trƣờng THPT, thử nghiệm sƣ phạm.

8


Chƣơng 1:
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG TRÒ CHƠI
TRONG HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT
1.1.CƠ SỞ LÍ LUẬN
1.1.1Quan niệm về sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khoá Lịch sử
ở trƣờng THPT
1.1.1.1. Khái niệm trò chơi
Trò chơi là một phƣơng tiện giáo dục và giải trí giúp cho cá nhân đƣợc
rèn luyện, giúp cho tập thể có đƣợc bầu không khí vui vẻ, thân ái, thân thiện.
Trong quá trình dạy học trò chơi đƣợc sử dụng ở ba mức độ khác nhau.
Mức độ 1 đó là trò chơi đƣợc sử dụng trƣớc khi học. Giáo viên tổ chức cho
ngƣời học chơi để kích hoạt không khí lớp học tạo sự hƣng phấn cho học sinh
trƣớc khi vào tiết học. Mức độ 2 là sử dụng trò chơi nhƣ một hình thức học
tập. Giáo viên tổ chức trò chơi để học sinh tiếp nhận kiến thức một cách sinh
động, hào hứng. Mức độ 3 giáo viên sử dụng trò chơi nhƣ một nội dung học
tập. Giáo viên tổ chức chơi để học sinh trải nghiệm tình huống trong lúc chơi,

từ đó ngƣời học tự khám phá nội dung học tập.
Tƣơng ứng với ba mức độ trên có thể đặt tên cho ba loại trò chơi đó là
trò chơi khởi động, trò chơi kích thích học tập và trò chơi khám phá tri thức
với những đặc điểm riêng.
Trò chơi khởi động nhằm tạo hƣng phấn trƣớc khi học. Có tác dụng thƣ
giãn, kích hoạt tâm thế học tập. Yêu cầu của loại trò chơi này đó chính là cần
phải đa dạng các hình thức trò chơi khác nhau.
Trò chơi kích thích học tập với mục tiêu kích thích tính tích cực học tập
làm cho học sinh học sôi nổi, hào hứng. Đây chính là một hình thức học tập
và nó yêu cầu cần phải sử dụng kĩ thuật, công nghệ.

9


Trò chơi khám phá tri thức với mục tiêu chính là khám phá tri thức nhằm
giúp cho học sinh đƣợc trải nghiệm, tạo tình huống có vấn đề. Chính vì vậy
mà loại trò chơi này yêu cầu đòi hỏi tính sáng tạo phải cao.
1.1.1.2. Khái niệm hoạt động ngoại khóa
Theo từ điển Tiếng Việt (1999. Nguyễn Nhƣ Ý- chủ biên) “ Ngoại khoá”
là môn học ngoài giờ ( Ngoài chƣơng trình chính thức trên lớp).
Theo đó, ngoại khoá là hình thức hoạt động ngoài giờ lên lớp, có tổ
chức, kế hoạch, phƣơng hƣớng xác định, đƣợc hoc sinh tiến hành theo nguyên
tắc tự nguyện ở ngoài giờ học chính khoá dƣới sự điều khiển, hƣớng dẫn của
giáo viên, nhằm bổ sung, củng cố, mở rộng và nâng cao những kiến thức, kĩ
năng bộ môn đã đƣợc học trong chƣơng trình chính khoá, góp phần giáo dục
học sinh một cách toàn diện.
Cụm từ “ngoại khoá” đƣợc dung với mục đích phân biệt với hình thức
học tập chính khoá, hay nội khoá, có ý nghĩa bổ trợ cho các hình thức kia chứ
không nên xem xét nhƣ một hoat động ngoài lề, ít tác dụng và không cần đầu
tƣ chú ý.

Nhƣ vậy, ngoại khoá đƣợc xem là một trong các hình thức dạy học quan
trọng, là một trong những con đƣờng để thực hiện đổi mới phƣơng pháp dạy
học theo định hƣớng: “phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sang tạo của
học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dƣỡng
phƣơng pháp tự học,rèn luyện vận dụng kiến thức đó vào thực tiễn, tác động
đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú cho học sinh” (Điều 24.2, Luật giáo
dục).
Các hình thức tổ chức hoạt động học tập bao gồm có hoạt động nội khoá
và hoạt động ngoại khoá, trong đó có hoạt động ngoại khoá là một nội dung
của hình thức học tập thứ hai: giáo dục ngoài giờ lên lớp.

10


Hoạt động ngoại khoá là hình thức bắt buộc của việc học tập, tuân thủ
nghiêm ngặt chƣơng trình đã quy định về thời gian, nội dung….
Hoạt động ngoại khoá đƣợc tiến hành ngoài nội dung chƣơng trình,
mang tính chất tự nguyện có thể tiến hành dƣới nhiều hình thức khác nhau,
tuỳ từng điều kiện cơ sở vật chất của từng trƣờng, tình hình học sinh cụ thể để
từ đó có những hoạt động ngoại khoá phù hợp nhằm bổ trợ, làm sâu thêm
kiến thức cho học sinh trong hoạt động nội khoá.
Cả hai hình thức học tập trên lớp và học tập ngoài giờ lên lớp đều là cơ
sở để tổ chức thực hiện các biện pháp sƣ phạm thích hợp với yêu cầu, mục
đích của giáo dục nhà trƣờng phổ thông. Vì vậy, việc chú ý đến các hình thức
học tập ngoài giờ lên lớp là một yêu cầu không nhỏ để tiến tới mục tiêu giáo
dục toàn diện.
Trong chƣơng trình thí điểm ở bậc trung học phổ thông đều đã có sự sắp
xếp cho hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp với các chủ đề sinh hoạt theo
tháng. Theo đó, sinh hoạt ngoài giờ lên lớp đã trở thành nội dung bắt buộc
trong chƣơng trình học tập. Điều đó cho thấy đã có sự chú ý đến hình thức

giáo dục này trong chƣơng trình bắt buộc ở bậc phổ thông.
Tuy nhiên, hầu hết trong thực tế các trƣờng chƣa có sự đầu tƣ đúng mức
cho vấn đề “ngoại khoá”- một nội dung quan trọng của hoạt động ngoài giờ
lên lớp. Rõ ràng là ngoại khoá là vấn đề chƣa đƣợc nhìn nhận đầy đủ, quan
tâm đúng mức cũng nhƣ chƣa có một hƣớng dẫn cụ thể. Hơn nữa bản thân
khái niệm ngoại khoá cũng chƣa đƣợc lí giải một cách cặn kẽ, tƣờng minh.
1.1.1.3. Ngoại khóa Lịch sử
Kết quả của hoạt động dạy học nói chung, dạy học Lịch sử nói riêng có
đƣợc là nhờ vào việc xác định đúng n1ội dung dạy học và hoạt động ngoại
khoá trong dạy học Lịch sử không ngoại lệ.

11


Nội dung của hoạt động ngoại khoá đƣơc quy định do nhiệm vụ chung
của nhà trƣờng THPT nhƣ: đào tạo thế hệ trẻ thành những ngƣời lao động có
ý thức làm chủ, có tri thức, thành thạo nghề nghiệp, có thái độ lao động sáng
tạo, tích cực. Vì vậy, khi lựa chọn đề tài ngoại khoá phải thể hiện đƣợc tính
cấp thiết phản ánh những sự kiện quan trọng trong quá khứ và hiện tại trên thế
giới và trong nƣớc, giúp học sih tiếp tục hoàn thiện kiến thức, củng cố niềm
tin và khả năng thực tế. Trên thực tế, có nhiều quan điểm khác nhau về nội
dung hoạt động ngoại khoá trong dạy học Lịch sử. Có ý kiến cho rằng: Bài
học lịch sử nội khoá là hình thức học tập duy nhất, tổ chức hoạt động ngoại
khoá chỉ là vui chơi, giải trí nên nội dung chủ yếu của nhiều trƣờng THPT là
cắm trại, tham quan di tích…không gắn với nội dung chƣơng trình sách giáo
khoa. Một ý kiến khác cho rằng phải xác định nội dung hoạt động ngoại khoá
dựa trên cơ sở khoa học, phong phú đa dạng với nhiều công việc cụ thể nhƣ tổ
chức đọc sách, sƣu tầm tài liệu, đồ dung trực quan, công ích xã hội, dạ hội
lịch sử… Đây là quan điểm đúng và phù hợp với mục tiêu, phƣơng châm giáo
dục của nhà nƣớc ta.

Đổi mới nhận thức về hoạt động ngoại khoá Lịch sử là một yêu cầu cấp
thiết. Trong sự nghiệp phát triển phong phú, sâu đậm của các phƣơng tiện
truyền thông đại chúng thì hoạt động ngoại khoá Lịch sử giữ một vị trí đáng
kể trong giáo dục truyền thống dân tộc cho học sinh. Vì vậy, nội dung hoạt
động ngoại khoá Lịch sử cố nhiên phải gắn liền với trọng tâm, trọng điểm của
chƣơng trình dạy học lịch sử. Vấn đề là làm thế nào để khi thực hiện kiến
thức lịch sử của học sinh đƣợc mở rộng hoặc đào sâu hơn so với những gì đã
đƣợc thể hiện trong sách giáo khoa và bài giảng của giáo viên.
Do hoạt động ngoại khoá mang tính chất tự nguyện nên nội dung cần
phải linh hoạt theo các hƣớng sau:

12


* Làm phong phú, sâu sắc những kiến thức lịch sử mà học sinh đã nhận
thức trong nội khoá, nhất là những vấn đề cơ bản của khoá trình lịch sử nhƣ:
- Những sự kiện lớn tiêu biểu, trở thành những kiến thức cơ bản của
khoá trình. Đây là những sự kiện lớn cơ bản, nó tiêu biểu cho sự phát triển
của dân tộc, của một thời kì… Nó ảnh hƣởng to lớn đối với sự phát triển của
lịch sử dân tộc, thế giới. Ví du: Cách mạng tháng 8- 1945, Cách mạng tháng
Mƣời Nga ( 1917), Chiến tranh thế giới thứ hai ( 1939- 1945)…
- Những thành tựu về văn hoá, khoa học, văn học, nghệ thuật, về lao
động sản xuất… Đó là những công trình văn hoá có giá trị thẩm mĩ, kiến
trúc… rất lớn đối với dân tộc, nhân loại. Ví dụ: công trình kim tự tháp Ai
Cập, Vƣờn treo Babilon…
- Cuộc đời và sự nghiệp của các nhân vật lịch sử phản ánh sự phát triển
của xã hội. Những công lao to lớn của các cá nhân trong lịch sử mà những
công lao này có đóng góp cho dân tộc họ, thế giới tƣ tƣởng, đƣờng lối chính
trị, lối sống, quan điểm chính trị…Những công lao ấy thực sự thúc đẩy sự tiến
bộ, phát triển của dân tộc và sự phát triển của xã hội.

Ví dụ: Chủ tịch Hồ Chí Minh có vai trò quan trọng trong sƣ nghiệp cách
mạng của nhân dân Việt Nam và là danh nhân văn hoá thế giới.
* Những vấn đề về lịch sử địa phƣơng. Trong trƣờng hợp tiến hành bài
học tại thực địa thì việc giảng dạy nội khoá kết hợp với những hoạt động
ngoại khoá, song cũng có thể tổ chức các hoạt động ngoại khoá dựa vào tài
liệu lịch sử địa phƣơng để làm phong phú bài lịch sử dân tộc, khơi dậy lòng tự
hào, yêu quý quê hƣơng.
Ví dụ: Nhân dịp kỉ niệm ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam có
thể tổ chức cuộc gặp gỡ với các cựu chiến binh ở địa phƣơng đã từng tham
gia các cuộc kháng chiến chống Pháp- Mĩ

13


* Những công tác công ích xã hội. Công tác xã hội là một trong những
biện pháp thực hiện phƣơng châm “ học đi đôi với hành”, “lí luận gắn với
thực tiễn” trong dạy học Lịch sử.
Những công tác này nhằm vận dụng những kiến thức đã học vào thực
tiễn cuộc sống và ngƣợc lại, thực tiễn cuộc sống làm phong phú, củng cố kiến
thức đã học.
Công tác công ích xã hội rất phong phú, bao gồm việc phổ biến đƣờng
lỗi chính sách của Đảng và Nhà nƣớc – sử dụng các kiến thức lịch sử, tiến
hành sƣu tầm các loại tài liệu lịch sử ở địa phƣơng, tham gia công tác thu thâp
tài liệu về các liệt sĩ mất tích, công tác chăm sóc bà mẹ Việt Nam anh hùng,
tham gia giúp đỡ gia đình có công với cách mạng…
Nội dung hoạt động ngoại khoá theo các hƣớng trên không chỉ có tác
dụng thiết thực trong việc củng cố, bổ sung kiến thức, giáo dục tƣ tƣởng chính
trị, phẩm chất đạo đức mà còn hình thành ở học sinh ý thức công dân, góp
phần giáo dục thẩm mĩ, thế giới khoa học.
- Ngoại khoá Lịch sử, dù ở một số giáo trình phƣơng pháp có đề cập đến

và thực tế đã đƣợc ghi nhận về vai trò của nó trong dạy học ở bậc phổ thông,
song vẫn nằm trong hoạt động ngoài giờ lên lớp và không đƣợc coi là bắt
buộc trong chƣơng trình chính khoá.
Chính vì đặc điểm này mà lâu nay hoạt động ngoại khoá Lịch sử chƣa
đƣợc nhìn nhận cũng nhƣ đầu tƣ đúng mức. Với tâm lí “nội dung không bắt
buộc nên” ở một số trƣờng phổ thông hiện nay, ngoại khoá lịch sử vẫn là một
hình thức ít đƣợc thực hiện, trong khi lẽ ra nó phải đƣợc lồng ghép, tích hợp
vào hoạt động học tập chính khoá một cách hợp lí nhƣ một sự bổ trợ cần thiết
và hữu dụng. Rõ ràng cần phải có sự thay đổi quan niệm về hoạt động ngoại
khoá.

14


- Ngoại khoá Lịch sử là hoạt động tự rèn luyện của cá nhân hay một
nhóm học sinh có hứng thú, sở thích, mối quan tâm đến lịch sử, hay có khi chỉ
là một vấn đề, lĩnh vực của lịch sử trong chƣơng trình.
Vì vậy, đây là hoạt động đƣợc tổ chức dựa trên cơ sở là lòng yêu thích
môn học và sự tự nguyện của học sinh. Khi ấy, hoạt động ngoại khoá mới có
tác dụng phát huy chủ thể sang tạo ở học sinh, cũng nhƣ tạo điều kiện cho tài
năng học sinh nảy nở… có thể giúp phát hiện ra những em học sinh có năng
khiếu. Sẽ không có sự gò ép ở hoạt động ngoại khoá Lịch sử vì ở đây yếu tố
tự nguyện đƣợc đặt lên hang đầu, số lƣợng học sinh tham gia không hạn chế
cũng nhƣ không phân biệt trình độ. Ví dụ, trong phạm vi ngoại khoá của lớp,
không có sự phân biệt giữa học sinh khá giỏi hay trung bình, nếu là ngoại
khoá toàn trƣờng cũng không có sự phân biệt giữa lớp chọn hay lớp thƣờng,
hoc sinh nam hay nữ.
Hoạt động ngoại khoá chỉ có thể thành công và hiệu quả khi đƣợc dựa
trên cơ sở tự nguyện của những ngƣời tham gia. Do đó rất cần những tác động
để lôi kéo nhiều đối tƣợng học sinh tham gia một cách tích cực.

- Ngoại khoá Lịch sử dù tổ chức dƣới hình thức nào đều cũng phải đảm
bảo nội dung phù hợp với chƣơng trình nội khoá và đối tƣợng học sinh.
Để đảm bảo đƣợc điều đó, nhất thiết ngoại khoá Lịch sử phải đƣợc đƣa
vào kế hoạch của cả năm học, tránh sự ngẫu nhiên,tuỳ tiện và xa rời với mục
tiêu môn học, bởi hình thức của các hoạt động ngoại khoá lịch sử là đa dạng,
phong phú. Chúng ta cố gắng đầu tƣ cho ngoại khoá lịch sử một cách đúng
mức, làm phong phú thêm các hình thức tổ chức học tập song cũng cần lƣu ý
tránh việc lạm dụng quá mức.
Từ khả năng phong phú của các hình thức ngoại khoá Lịch sử, việc tạo
thế cân bằng giữa ngoại khoá và chính khoá trong dạy học lịch sử ở phổ thông
cũng là một điều đáng lƣu tâm trong quá trình đổi mới phƣơng pháp dạy học.

15


- Vai trò của giáo viên và học sinh trong hoạt động ngoại khoá Lịch sử.
Đặc trƣng cơ bản của ngoại khoá là phát huy tính tích cực của học sinh.
Vì vậy, học sinh là ngƣời thi công tích cực, chủ động, sang tạo sau khi đã
thống nhất với kế hoạch của giáo viên. Trong hoạt động ngoại khoá, công tác
chuẩn bị đóng vai trò quan trọng, ảnh hƣởng quyết định tới sự thành bại của
hoạt động, những ngƣời tham gia mới lĩnh hội đƣợc nội dung chƣơng trình.
Lúc này, học sinh là chủ thể tập dƣợt theo việc đã phân công của giáo viên:
dẫn chƣơng trình, đọc tham luận… Khi tiến hành sinh hoạt chính thức, vai trò
chủ động của học sinh có thể sánh ngang với giáo viên. Nếu đã đƣợc chuẩn bị
kĩ lƣỡng thì hoạt động sẽ diễn ra một cách sôi nổi không chỉ ở những “hạt
nhân” trọng tâm, mà còn lan sang những đối tƣợng khác cùng tham gia
chƣơng trình.
Sau buổi ngoại khoá, học sinh sẽ ngồi lại với giáo viên để rút kinh
nghiệm, đánh giá chung về những gì đã và chƣa làm đƣợc. Vai trò chủ thể của
học sinh ở điểm này đã tạo nên sự khác biệt về chất không dễ gì có đƣợc

trong học tập chính khoá.
Trong ngoại khoá Lịch sử, nếu học sinh là chủ thể thi công tổ chức sáng
tạo thì giáo viên là ngƣời đề xuất các hình thức tổ chức, thiết kế chƣơng trình,
nội dung hoạt động. Điều này đòi hỏi ngƣời giáo viên phải tìm tòi sáng tạo
trong hình thức tổ chức để thu hút đƣợc đông đảo đối tƣợng học sinh tham
gia. Ngƣời giáo viên- trong vai trò của một đạo diễn chƣơng trình- sẽ là ngƣời
thiết kế, quyết định cuối cùng đối với nội dung, hình thức của hoạt động ngoại
khoá. Trong vai trò chủ đạo đó, ngƣời giáo viên dạy lịch sử sẽ không “áp
đặt”, làm thay việc cho học sinh khi tổ chức hoạt động. Còn trong quá trình
chuẩn bị thực hiện, họ chỉ là ngƣời đƣa ra khung chƣơng trình hoạt động,
hƣớng dẫn học sinh thực hiện các nhiệm vụ cụ thể khác. Đối với một buổi tổ
chức câu lạc bộ lịch sử, trƣớc đó giáo viên sẽ hƣớng dẫn học sinh tìm hiểu tài

16


liệu tham khảo, gợi ý cho bài tham luận, động viên khích lệ học sinh tích cực
tham gia…
Giáo viên Lịch sử trong hoạt động ngoại khoá là ngƣời gợi ý, đề xuất
chƣơng trình song cũng là ngƣời đồng sang tạo với học sinh trong quá trình tổ
chức. Bởi khi tiến hành ngoại khoá, có thể có những tình huống xảy ra ngoài
kịch bản ngƣời giáo viên lúc này sẽ đi bên cạnh học sinh điều khiển chƣơng
trình một cách linh hoạt. Tuy thế, vai trò của ngƣời thầy đối với hoạt động
ngoại khoá cũng không hề bị suy giảm, mà thể hiện trong việc thấy đƣợc nỗ
lực của học sinh, ghi nhận và đánh giá tuy không bị theo khuân mẫu của việc
đánh giá trên giờ học chính khoá.
Nhƣ vậy vai trò của giáo viên và học sinh trong hoạt động ngoại khoá
lịch sử cần phải đƣợc song hành để bổ trợ cho nhau. Nếu nhƣ có thể gọi giáo
viên là “linh hồn” của hoạt động ngoại khoá thì học sinh sẽ là “tất cả” cũng
trong hoạt động ấy.

Môn Lịch sử là môn học có nhiều ƣu thế trong việc cung cấp những tri
thức về sự phát triển của lịch sử nhân loại, lịch sử dân tộc và có nhiều hình
thức hoạt động ngoại khoá để qua đó bồi dƣỡng lòng tự hào, tự tôn cho học
sinh
Nhƣ đã trình bày nội dung của hoạt động ngoại khoá phải xuất phát từ
mục tiêu đào tạo thông qua nội dung và phƣơng pháp dạy học Lịch sử. Vì
vậy, hình thức và cách thức tiến hành không tách khỏi nội dung và phƣơng
pháp dạy học lịch sử cũng nhƣ gắn liền với nội khoá. Tuỳ tình hình cụ thể
từng trƣờng, giáo viên chọn những hình thức hoạt động và cách thức tổ chức
hoạt động ngoại khoá thích hợp nhất với địa phƣơng mình, trƣờng mình giảng
dạy
Trên thực tế hiện nay các trƣờng trung học phổ thông có thể tổ chức các
hình thức hoạt động ngoại khoá lịch sử nhƣ sau:

17


Thành lập các tổ, nhóm yêu thích lịch sử. Đây là hình thức hoạt động
ngoại khoá đơn giản nhất. Giáo viên và tổ bộ môn lịch sử cần có kế hoạch từ
đầu năm về hoạt động này. Tổ, nhóm yêu thích lịch sử đƣợc thiết lập trên cơ
sở lòng yêu thích môn học của các thành viên trong lớp, trƣờng.
Đọc sách- đây là hình thức phổ biến có hiệu quả nhằm cung cấp thêm
kiến thức cho học sinh trong giờ học nội khoá, song chủ yếu trong hoạt động
ngoại khoá. Nó góp phần rèn luyện cho học sinh kĩ năng, thói quen hứng thú
và phƣơng pháp làm việc với sách. Đó là hình thức đơn giản, dễ làm song lại
có hiệu quả cao về mặt giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển.
Trao đổi, thảo luận: Đây là hình thức ngoại khóa nhằm giúp học sinh bày
tỏ ý kiến của mình để củng cố kiến thức, tăng thêm niềm tin sau khi đọc một
quyển sách, nghe kể chuyện, nói chuyện lịch sử, hoặc suy nghĩ về một vấn đề
nào đấy. Có nhiều cách tiến hành trao đổi thảo luận, có thể tổ chức trao đổi

thảo luận trong phạm vi lớp hoặc ngoài lớp.
Kể chuyện lịch sử: Đây là hình thức ngoại khóa hấp dẫn, dễ làm và có
tác dụng giáo dục cao. Nội dung kể chuyện lịch sử là việc phổ biến kiến thức
lịch sử một cách khoa học, chứ không phải những chuyện hƣ cấu. Do đó, nội
dung câu chuyện kể phải có chủ đề về một sự kiện, một nhân vật lịch sử dựa
vào một tài liệu chính xác. Có nhiều cách kể chuyện: kể lại nội dung một
cuốn sách hay đã đọc, một câu chuyện đƣợc ghi chép tài liệu, hay của chính
ngƣời tham gia, chứng kiến sự kiện thuật lại.
Nói chuyện lịch sử tức là trình bày những vấn đề lịch sử một cách có hệ
thống trƣớc đông ngƣời để cho ngƣờ nghe hiểu rõ hơn về một sự kiện nào
đấy. Nói chuyện lịch sử có nội dung cao hơn kể chuyện lịch sử. Chủ đề nói
chuyện phải rõ ràng phù hợp với nội dung chƣơng trình nội khoá, với nhiệm
vụ chính trị trƣớc mắt

18


Tổ chức tham quan di tích lịch sử là hoạt động đi đến những nơi còn lƣu
giữ những dấu vết của quá khứ (khu bảo tồn di tích lịch sử) để xem thấy tận
mắt, để mở rộng hiểu biết hoặc học tập kinh nghiệm
Dạ hội lịch sử đây là một hoạt động ngoại khoá có tính chất tổng hợp,
thu hút tất cả học sinh trong lớp, trƣờng tham dự.
Sƣu tầm, nghiên cứu lịch sử địa phƣơng là quá trình tìm kiếm, thu thập
một cách có hệ thống các vấn đề cần tìm hiểu rõ về một địa phƣơng nhất định
( một đơn vị hành chính của đất nƣớc).
Trong các hình thức ngoại khoá Lịch sử kể trên thì có 4 hình thức phù
hợp nhất để có thể sử dụng trò chơi đó là: tổ chức tham quan di tích lịch sử,
kể chuyện lịch sử, trao đổi thảo luận, dạ hội lịch sử.
Tuỳ theo điều kiện từng trƣờng từng địa phƣơng để giáo viên lựa chọn
hình thức tổ chức ngoại khoá sao cho phù hợp nhất.

1.1.1.4. Sử dụng trò chơi trong hoạt động ngoại khóa Lịch sử
Trò chơi lịch sử là việc tổ chức các hoạt động giải trí trong đó yêu cầu
ngƣời tham dự phải phát huy năng lực tƣ duy, trí thông minh để giải quyết các
vấn đề đặt ra để thể hiện sự hiểu biết của mình trong lĩnh vực lịch sử
Trò chơi lịch sử là một hình thức ngoại khoá gọn nhẹ, dễ tổ chức mà hấp
dẫn học sinh. Đây không chỉ là viêc giải trí, mà đòi hỏi ngƣời tham gia phải
phát huy năng lực tƣ duy, trí thông minh để giải quyết vấn đề đặt ra trong quá
trình tổ chức. Nếu trò chơi không đòi hỏi sự nỗ lực, không đòi hỏi sự hoạt
động tích cực của tƣ duy thì trò chơi đó chƣa đạt yêu cầu.
Trò chơi lịch sử khác với hình thức thi tìm hiểu lịch sử. Trò chơi lịch sử
không đòi hỏi học sinh phải hiểu biết sâu rộng, chuẩn bị lâu và kĩ, mà phải
dựa vào vốn hiểu biết sẵn có của ngƣời tham dự, sự thông minh nhanh trí và
tiến hành dƣới các hình thức vui chơi. Hình thức này phù hợp với sự sôi nổi
của tuổi trẻ và có ý nghĩa giáo dục. Tuy vậy, cần phải đạt yêu cầu sau:

19


- Trò chơi phải mang mục đích giáo dục rõ rêt, có nội dung phong phú,
với nhiều hình thức thích hợp phát huy đƣợc sự ham hiểu biết, giàu trí tƣởng
tƣợng, biết suy luận, nhanh trí, khéo tay, sôi nổi nhƣng không ồn ào tƣ duy
sâu sắc nhƣng không quá trầm lặng…
- Trò chơi phải thu hút đông đảo học sinh tham gia.
- Trong trò chơi, ngƣời làm chủ là học sinh song giáo viên có vai trò rất
quan trọng, vừa là ngƣời hƣớng dẫn, tổ chức trò chơi, vừa là ngƣời tham gia
khéo léo dẫn dắt các em đạt kết quả tốt
Có nhiều loại trò chơi lịch sử : thi đố kiến thức lịch sử, ô chữ, bình
tranh…
Tham gia các trò chơi lịch sử góp phần rèn luyện cho các em sự năng
động tự tin trong học tập và trong cuộc sống

1.1.2. Vai trò của trò chơi nhƣ một hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong
hoạt động ngoại khoá môn Lịch sử
Trò chơi là tổ chức cho HS tìm hiểu một vấn đề hay thực hiện những
hành động, việc làm hoặc hình thành thái độ thông qua một trò chơi nào đó.
Trò chơi không phải là thật mà là giả vờ nhƣ làm một cái gì đó nhƣng
mang tính chân thật (nhập các vai chơi một cách chân thật, thể hiện động tác,
hành vi phù hợp…). Hơn nữa, đây là một hoạt động tự do, tự nguyện không
thể gò ép hoặc bắt buộc chơi khi các em không thích, không đáp ứng nhu cầu,
nguyện vọng của chúng.
Trò chơi đƣợc giới hạn bởi không gian và thời gian, có qui tắc tổ chức (luật
chơi do nội dung chơi quy định). Đặc thù này sẽ quy định quy mô, số lƣợng ngƣời
chơi, điều kiện, vật chất, cũng nhƣ xác định tính chất, phƣơng pháp hành động, tổ
chức và điều khiển hành vi cũng nhƣ những mối quan hệ lẫn nhau của ngƣời chơi.
Trò chơi là một hoạt động mang tính sáng tạo cao, thể hiện ở việc lựa
chọn chủ đề chơi, phân vai tạo ra tình huống, hoàn cảnh chơi, sử dụng

20