Vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học lịch sử thế giới cổ trung đại lớp 10 THPT (chương trình chuẩn)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC sư PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA LỊCH sử
===#T)£ŨỊ|Ga===

NGUYỄN THỊ HƯƠNG

VÂN DUNG PHƯƠNG PHÁP LIÊN MÔN
••

TRONG DAY HOC LICH sử THẾ GIỚI
•••

CỔ TRUNG ĐAI LỚP 10 THPT
(CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)

Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học Lịch

HÀ NỘI,


Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy, cô khoa Lích sử, trường Đại học
Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo điều kiện trong suốt thời gian em học tập và nghiên cứu tại
trường.
Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo - TS Nguyễn Văn
Ninh, người đã hướng dẫn, động viên và tận tình giúp đỡ em hoàn thảnh khóa luận
này.
Đồng thời em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thày cô giáo, các em
học sinh trường Trung học phổ thông Lê Qúy Đôn (Nam Định), THPT Tiền Phong
(Hà Nội), THPT Hải Hậu A (Nam Định), THPT Trung Gĩa (Hà Nội), THPT Trần
Quốc Tuấn (Nam Định) đã giúp em trong quá trình điều tra.
Lần đầu tiên bước vào nghiên cứu khoa học, hơn nữa do thời gian nghiên cứu

còn nhiều hạn chế nên em khó tránh khỏi thiếu sót. Em rất mong nhận được sự góp ý,
chỉ bảo của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để khóa luận này hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm cảm ơn!
Hà Nội, ngày 03 tháng 05 năm 2016
Sinh viên

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của mình. Những số liệu


và kết quả trong khóa luận là hoàn toàn trung thực. Đề tài chua đuợc công bố trong
bất cứ một công trình khoa học nào khác.
Hà Nội, ngày 03 tháng 05 năm 2016
Sinh viên

Nguyễn Thị Hương Ly


BẢNG KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DHLS:

Dạy học lịch sử

LS:

Lịch sử

HS:
GV:

Học sinh
Giáo viên

SGK:

Sách giáo khoa

Tr:

Trang

TL:

Tranh luận
Phương pháp tranh
luận
Nghiên cứu giáo dục

PPTL:
NCGD:

MỤC LỤC

2.3.1.1...................................................................................................................
2.3.1.2. Đóng vai trong hoạt động ngoại khóa: Thiết ké một chủ đề ngoại khóa theo
phương pháp dự án
5


2.3.1. Vận dụng phương pháp liên môn để cụ thể hóa sự kiện, hiện tượng và nhân

PHỤC LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay đất nước đang trong thời kì hội nhập và ngày càng phát triển. Trên con
đường hội nhập quốc tế đó để đạt những thành tựu về kinh tế, văn hóa, khoa học...đòi
hỏi phải có nhiều công cụ hỗ trợ đắc lực. Một trong số công cụ hỗ trợ cho sự phát triển
đất nước là giáo dục. Bởi giáo dục là nguyên khí của mồi quốc gia, chất lượng nguồn
nhân lực được cải thiện thì kinh tế đất nước mới càng được nâng cao. Trong đó đặc
biệt là giáo dục phổ thông bậc học quan trọng trong hệ thống giáo dục. Sự nghiệp giáo
dục ở nước ta đã phát triển nhanh và đạt được những thành tựu to lớn, song với yêu
cầu của xã hội trước mắt và lâu dài còn bộc lộ nhiều nhược điểm và thiếu sót. Chính vì
vậy đòi hỏi cấp thiết hiện nay phải tiến hành đổi mới phương pháp dạy học, nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục. Bộ môn lịch sử cũng không nằm ngoài mục tiêu đó.
Trong xu thế toàn cầu hóa, khu vực hóa ngày nay, để mở cửa hội nhập mà không
hòa tan, chúng ta phải tăng cường giáo dục lí tưởng tình cảm, đúng đắn, đặc biệt là
truyền thống dân tộc cho thế hệ trẻ. Với chức năng nhiệm vụ, nội dung và chương
trình đã được xây dựng, áp dụng ở trường phổ thông trong những năm qua, bộ môn
Lịch sử (LS) có ưu thế lớn về vấn đề này.
Lịch sử là môn học có ưu thế và sở trường trong giáo dục thế hệ trẻ bởi lịch sử
không chỉ là quá khứ mà còn là két tinh giá trị các thế hệ trước để lại và thế hệ sau cần
tiếp nối và phát huy. Lịch sử cung cấp cho chúng ta những kiến thức tổng hợp về kinh
tế, chính trị, xã hội và quân sự để giáo dục tư tưởng tình cảm đạo đức góp phàn hoàn
thiện nhân cách cho học sinh. Điều đó đặt ra yêu càu bức thiết, trách nhiệm nặng nề
trên vai nền giáo dục nước nhà là làm sao để học sinh, những thế hệ trẻ biết, hiểu và
yêu Lịch sử.
Tuy nhiên, thực tiễn dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay vẫn còn mang
nhiều bất cập, chất lượng dạy học lịch sử đang có chiều hướng đi xuống, học sinh

không thích học môn Lịch sử, kết quả thi cử giảm sút điều này đang được dư luận
quan tâm trong những năm gần đây. Sở dĩ tồn tại tình trạng này là do trong một thời
gian khá dài, trong xã hội vẫn tồn tại quan niệm không đúng, coi Lịch sử là môn phụ,
nên không có đầu tư đúng mức, gây nên tình trạng “học lệch” đối với môn học. Bên


cạnh đó cơ chế thị trường hiện nay đã làm cho nhiều người coi trọng làm kinh tế, học
các môn học để làm giàu. Cơ sở vật chất trang bị cho giáo dục phổ thông hiện nay còn
nhiều yếu kém. Đào tạo giáo viên lịch sử hiện nay lại không đồng nhất, có nhiều
trường sư phạm nhưng lại chưa có một chương trình thống nhất để đào tạo giáo viên,
nên việc giảng dạy còn nhiều bất cập. Có thể nói, có rất nhiều nguyên nhân làm cho
chất lượng dạy học lịch sử đi xuống. Trong đó phải kể đến tri thức tổng hợp của học
sinh (HS), kiến thức chung của học sinh còn kém. Học sinh chưa nhận thức được rằng
học tập Lịch sử cần có kiến thức rộng, có nhiều liên quan đến các môn học khác như
văn học, địa lí, chính trị, toán, lý, hóa, sinh ...Vì không biết không gian Lịch sử, không
có tài liệu văn học, nên chất lượng học tập của học sinh nói chung giảm sút, giờ học
không hiệu quả.
Nhằm nâng cao chất lượng dạy học, làm cho Lịch sử trở về vị trí xứng đáng của
nó, Đảng và Nhà nước ta đã tiến hành đổi mới, cải cách giáo dục nhằm giúp học sinh
lĩnh hội kiến thức, phát huy được tính tích cực trong học tập, tạo hứng thú cho học
sinh, trong đó vận dụng phương phápliên môn trong dạy học lịch sử là một trong
những nội dung quan trọng của quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Đây là
nội dung không mới nhưng vẫn nhận được rất nhiều sự quan tâm.
Phương pháp liên môn đề cập tới mối liên hệ giữa các môn học trong nhà truờng
nhằm làm cho kiến thức các môn đang học bổ sung cho nhau, giúp hiểu sâu sắc hơn
các sự kiên đang học. Phương pháp liên môn hướng tới nâng cao chất lượng và hiệu
quả dạy học.
Xuất phát từ những lí do trên, tôi quyết định chọn: Vận dụng phương pháp liên
môn trong dạy học lịch sử thế giới cỗ trung đại (Lớp 10 THPT chương trình
chuẩn) làm khóa luận tốt nghiệp của bản thân, từng bước góp phần nâng cao hiệu quả

dạy - học Lịch sử.
2. Lịch sử nghiền cứu vấn đề
Hiện nay việc nghiên cứu lí luận về phương pháp liên môn trong dạy học nói
chung và trong dạy học lịch sử nói riêng đã được nhiều nhà khoa học, nhà giáo dục
học, các học giả ở các lĩnh vực khác nhau quan tâm nghiên cứu ở các mức độ, khía
cạnh khác nhau.


2.1.

Tài liệu nước ngoài
2.1.1.

Tài liệu giáo dục học- tâm ỉỷ học, ỉỉ luận dạy học

T.A.I Lina cho rằng, để hiểu rõ bộ môn của mình thì càn phải học tập nhiều và
học tập một cách thường xuyên, không ngừng bồi bổ thêm vốn hiểu biết của mình.
Ông nhấn mạnh: “Ngày nay không có một khoa học nào được giảng dạy mà lại không
sử dụng những sổ liệu của các khoa học tiếp cận khác, những tài liệu, những sự kiện
và những thi dụ lấy từ trong cuộc sống hàng ngày và từ các lĩnh vực tri thức khác
nhau [31; 245]. Trong phần nhiệm vụ việc giảng dạy kĩ thuật tổng hợp, tác giả yêu
cầu phải: “ xác lập moi liên hệ giũa các bộ môn nhằm vạch ra cho học sinh thấy mối
liên hệ qua lại của các khoa học” [31; 153].
M. T. Ogơrôtnhicôp trong cuốn “Giáo dục học” (NXB Giáo dục Matxcơva, Tổ
tư liệu trường ĐHSP Hà Nội I, 1986), nhấn mạnh quan điểm đòi hỏi việc tổ chức bài
học phù hợp với hứng thú của trẻ em nhưng cần: “giải thích những tài liệu nghiên cứu
bằng những môn học khác nhau xung quanh môn học đó ” [23; 43].
Nhà giáo dục học I.A. Cai - Rốp, N.K. Gôn - Sa - Rốp - B.P.Ét - Si- Pốp, L.v.
Dan - Cốp nêu ra những yêu cầu đối với ữình độ của giáo sư, trong đó các ông nhấn
mạnh: “Giảo sư không chỉ có tri thức phong phủ về chuyên môn nghiệp vụ của mình

mà phải chú ỷ đến sự phát triển của những môn khoa học gần gũi với môn chuyên
nghiệp chủ yếu của mình” [14; 87].
Trong các công trình nghiên cứu của mình, Linđa đã khẳng định vai trò của
thầy giáo là phải “có kiến thức toàn diện và có trình độ văn hóa cao. Ngoài kiến thức
chuyên môn của mình, các thầy giảo cần phải hướng vào một vài lĩnh vực khác của
khoa học và kĩ thuật mà hiện nay thanh niên ta bất cứ ngành nào cũng yêu thích” [30;
229] .
N. u. Savin trong cuốn “Giáo dục học” (NXB Giáo dục Hà Nội, 1983) nêu rõ:
Nen học vấn phổ thông phản ánh đày đủ và chính xác nhất tri thức khoa học và thực
tiễn của nhân loại và nó thực sự là toàn diện. “Ở đó đã kết hợp một cách hữu cơ các
tri thức về tự nhiên, xã hội và tư duy con người đã đạt được sự hài hòa giữa học vấn
về nhân văn và về tự nhiên...” [29; 99].
Trong cuốn “Tám đổi mới để trở thành người giáo viên giỏi” của Giselle o.


Martin - Kniep đề cập đến quy trình xây dựng các đơn vị bài học tích hợp là gì, có nêu
rõ Tích hợp chương trình có nhiều hình thức khác nhau, trong đó có hình thức kết nối
nội dung trong nội bộ môn học và giữa các môn học với nhau. Việc giáo viên môn
Khoa học xã hội sử dụng nghệ thuật và văn học để giúp học sinh hiểu rộng hơn một
vùng văn hóa là một ví dụ về tích hợp nội dung trong phạm vi lớp học. Khi một giáo
viên môn Khoa học xã hội và một giáo viên tiếng Anh dạy một đơn vị bài học về văn
hóa do hai người cùng xây dựng làm lu mờ ranh giới giữa hai môn học thì đấy là ví dụ
về việc tích hợp nội dung giữa các môn học. “Cả hai hình thức tích hợp nội dung trên
đều được gọi là chương trình liên môn [11 ; 27]
2.1.2.

Tài liệu giáo dục lịch sử

Tiến sĩ giáo dục học N.G.Đai - ri trong cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế
nào ” đã nêu ý nghĩa của việc sử dụng các nguồn tư liệu: phải sử dụng không ngừng

và có hệ thống tất cả mọi nguồn tư liệu muôn hình muôn vẻ...Ông viết: “Toàn bộ công
tác dạy học sẽ vổ cùng có lợi, neu thầy giáo hiểu môn học trên cơ sở tất cả các nguồn
tư liệu hiện nay ” [25;13]. Đai- ri còn nhấn mạnh: “Thầy giáo bắt buộc phải biết rõ
những thành tựu của khoa học lịch sử và của các khoa học giảo dục...phải biết tất cả
những hiện tượng quan trọng nhất của đời sống chỉnh trị xã hội và văn hóa” [25; 13].
Khi trình bày về sự phát triển của khoa học LS, N.A. E- Rô- Phê- Ép đã đề cập
đến nhiều vấn đề về LS xã hội, về văn hóa, tư tưởng, triết học, về nhiều lĩnh vực
chuyên môn của khoa học lân cận, “họ hàng” với khoa học lịch sử. Trong cuốn “Lịch
sử là gì” ông khẳng định: “Không có một bộ môn khoa học nào có thể phát triển một
cách đơn độc” [24;147]. Tác giả nêu rõ mối quan hệ giữa LS với các khoa học nghiên
cứu xã hội khác nhau, như xã hội học, dân tộc học, tâm lí xã hội...rất chặt chẽ. “Sở dĩ
các ngành khoa học này xích gần nhau vì chúng cùng nghiên cứu một đối tượng như
nhau” [24; 147].
I.Ia. Lécne trong cuốn “Phát triển tư duy của học sinh trong dạy học lịch sử”
cũng đề cập đến mối liên hệ giữa các tri thức. Ông lưu ý cho giáo viên: “Bất kì tri
thức lịch sử nào là thông tin lĩnh hội đầu tiên được thực hiện nếu như nó được sử
dụng tổng hợp với các tri thức khác nhau của chủng, cần phải dần dần dạy cho học
sinh hiểu được tính đa diện, đa dạng của các quan hệ đó ”[16; 177].


I.F. Kharlamôp trong cuốn “Phát huy tinh tích cực học tập của học sinh như thế
nào?” đã nêu rõ tác dụng, ý nghĩa của việc vận dụng kiến thức các môn học: “Việc
giáo viên có khả năng tìm được moi liên hệ giữa các vẩn đề mà các nhà bác học đã
nghiên cứu với điều mà các em đã học ở nhà trường thuộc một môn học nào đó cũng
gây cho học sinh niềm hứng thủ đặc biệt đổi với việc học tập tài liệu mới” [18; 102],
Vấn đề phương pháp dạy học liên môn cũng được đề cập trong cuốn “Phát triển
tư duy học sinh” và “Phương pháp và kĩ thuật lên lớp trong trường phổ thông”. Các
tác giả M.Alêcxêep, Ônhisúc... cho rằng: “Việc sử dụng rộng rãi các môn học như vậy
để bồi dưỡng cho học sinh các thủ thuật và phương pháp tư duy lôgic sẽ góp phần
thực hiện một trong những yêu cầu quan trọng nhất của li luận dạy học là xác lập các

moi liên hệ chặt chẽ giữa các bộ môn trong dạy học ”[22; 100],
I.Đ. Giôvêrốp, N.A. Mac-xi-mô-va trong cuốn “Mối liên hệ các môn học ở nhà
trường phổ thông hiện nay” khẳng định: “Cũng như các nguyên tắc khác của lí luận
dạy học, lí luận về mối liên hệ liên môn có tính chất phổ biến ở tất cả các môn học
cũng như khỉ nghiên cứu một khóa trình, một chương trình thậm chí một bài cũng cỏ
thể hiện nguyên tắc liên môn”[ 15; 52].
2.2.

Tài liệu trong nước
2.2.1.

Tài liệu giáo dục học- tâm lý học

Sử dụng kiến thức liên môn trong DHLS cũng được nhiều nhà giáo dục Việt
Nam quan tâm, chỉ rõ vai trò tàm quan trọng của vấn đề.
Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt trong cuốn “Giáo dục học” nêu một cách khái quát
nhất về vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng kiến thức liên môn: “Tiềm năng giáo dục thể
giới quan cho học sinh đặc biệt được khai thác trong mối liên hệ giữa các môn học.
Các mối liên hệ giữa các môn học, phản ánh bản chất biện chứng của nhận thức khoa
học, giúp xem xét một sự vật hay một hiện tượng từ nhiều quan điểm khác nhau” [26;
123].
Đặng Thành Hưng cho rằng: “Trong khoa học giáo dục còn có những bộ môn,
chuyên ngành, liên môn ỉẩy những liên hệ qua lại làm đổi tượng [13; 15]. Trong nội
dung vấn đề tích cực hóa và biện pháp tích cực hóa học tập, tác giả đã đề cập đến tích
hợp dạy học: Trong học trình tổng thể, trừ những phần buộc phải tổ chức theo cấu trúc


bộ môn bài bản và ổn định cao, những phần học vấn còn lại được tổ chức thành những
học trình tích hợp liên môn và xuyên môn. Vai trò của tích cực hóa của học trình tích
hợp chủ yếu không phải ở chồ nó giúp giảm tải học tập, rút gọn tài liệu, tiết kiệm thời

gian học tập, hạn ché sự trùng lặp nội dung...mà ở chỗ làm cho người học hoạt động
dễ hơn, nhiều hơn và hiệu quả hơn:
Trần Bá Hoành trong “Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách
giáo khoa” nhấn mạnh phương pháp tích cực trong đó đề cập vấn đề giáo dục theo
mục tiêu với nội dung “liên môn ” và “xuyên môn
Trong cuốn “Giáo dục học” (tập 1, Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt) đã đưa ra các
phương hướng nội dung hoàn thiện nội dung dạy học có nhấn mạnh việc “tăng cường
mối liên hệ gì. Ngoài ra, còn có một số luận án, luận văn tốt nghiệp, các bài đăng trên
các tạp chí Giáo dục viết về vấn đề này như:
Phạm Văn Thiêm trong luận án thạc sĩ cũng kết luận: “Dạy học theo nguyên tắc
liên môn là một trong những biện pháp nâng cao hiệu quả giờ học trên lớp, từng bước
nâng cao chất lượng học tập của học sinh, đáp ứng được những yêu cầu cách mạng
nước ta trong giai đoạn mới.”[32; 63]
Tác giả Nguyễn Quang Vinh, trong bài “Dạy học các môn học theo nguyên tắc
liên môn” đăng trên tạp chí Nghiên cứu giáo dục số 10, 1986 có viết: “Thể giới là
một thể thong nhất chi có sự tập hợp các môn học mới nhận thức được một cách toàn
vẹn hiện thực khách quan, do đó phải bảo đảm moi liên hệ giữa các môn học, chính là
bảo đảm tính khoa học, tính hệ thống của nội dung kiến thức ở trường phổ thông”.
[ 36; 15]
2.2.2.

Tài liệu giảo dục ỉịch sử

Như vậy, các nhà giáo dục luôn khẳng định rõ vai trò quan trọng của kiến thức
liên môn trong dạy DHLS đối với việc nâng cao chất lượng bộ môn.
Trong các tài liệu liên quan đến phương pháp dạy DHLS, vấn đề dạy học liên
môn cũng được nhiều tác giả đề cập tới ở những góc độ khác nhau. Cuốn “Hệ thong
các phương pháp dạy học lịch sử ở trường trung học cơ sở” của Trịnh Đình Tùng
(chủ biên), Đặng Văn Hồ, Trần Văn Cường, đặc biệt giáo trình “Phương pháp dạy
học lịch sử” (tập 1) của các tác giả Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị

Côi có đề cập đến nguyên tắc dạy học liên môn. Sách nhấn mạnh: "Dạy học liên môn
là một trong những nguyên tắc quan trọng của dạy học ở trường phổ thông nói chung,
môn lịch sử nói riêng. Đổi với bộ môn Lịch sử, mà chức năng cung cấp những kiến
thức cơ bản về quá trình phát triển của xã hội loài người (và dân tộc), việc nẳm vững
các sự kiện lịch sử liên quan chặt chẽ với việc hiểu biết tri thức về môn khoa học xã
hội và nhân văn (Vãn học, Giáo dục công dân, Triết học, Địa lí) và cả về khoa học tự
nhiên (những kiến thức về sự phát triển khoa học - kĩ thuật. [21; 259],
về mặt phương pháp luận sử học, cũng có nhiều ý kiến liên quan đến đề tài
nghiên cứu này. Với nhan đề “Mẩy vẩn đề phương pháp luận sử học” (phần “Đối
tượng của khoa học lịch sử”), Đặng Thanh Bình nêu: “Lịch sử vãn học, lịch sử nhà
nước và pháp quyền là đổi tượng nghiên cứu của vãn hóa, luật học đồng thời cũng là
đổi tượng nghiên cứu của sử học. Nghiên cứu lịch sử không chỉ là nhiệm vụ của các
ngành thuộc khoa học lịch sử, các ngành khoa học xã hội khác đểu sử dụng tới thành
tựu của sử học và góp phần vận dụng khoa học lịch sử.” [23; tr.l 19-120]
Ngoài ra, vấn đề trên còn được đề cập đến trong các bài báo, tạp chí giáo dục
như bài viết của Nguyễn Quang Vinh “Dạy học các môn học theo quan điểm liên môn
” (trên tạp chí NCGD số 10/1986), Trần Văn Cường “Vận dụng nguyên tắc liên môn
trong dạy học lịch sử ở trường THPT”{trên tạp chí NCGD số 7/1997), Trần Đức
Minh “Vận dụng quan điểm liên môn - một yếu tố nâng cao tinh tích cực học tập của
học sinh” (trên tạp chí NCGD số 4/1999), Trần Viết Thụ “Vận dụng nguyên tẳc liên
môn khi dạy học các vẩn đề văn hóa trong SGK lịch sử PTTH” (trên tạp chí NCGD số
12/1997). Mồi bài viết tuy chỉ nghiên cứu sâu một khía cạnh của vấn đề, nhưng đều
khẳng định sự cần thiết của việc sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học nhằm nâng
cao chất lượng bộ môn.
Ngoài ra, vấn đề trên cũng được một số luận án tiến sĩ, luận văn cao học đề cập
tới như: Phạm Văn Thiêm “Sử dụng kiến thức Văn học, Địa lí,Chính trị trong giờ học
lịch sử ở trường PTTH theo nguyên tắc liên môn’'’, luận văn Thạc sĩ khoa lịch sử
(1989); Trần Viết Thụ “Giảng dạy những nội dung văn hóa trong khóa trình lịch sử

dân tộc ở trường PTTH”, Luận án Tiến sĩ (1997).
Trong quyển “Phương pháp dạy học lịch sử”, các tác giả viết: “Mỗi hình thái ý


thức xã hội phản ánh hiện thực một cách khác nhau, nếu trong khoa học, phạm trù là
kết quả của việc phân tích khái quát, thì trong nghệ thuật, kết quả của việc khái quát
được thể hiện bằng hình tượng vãn học. Bằng những hành động cụ thể, có tác động
mạnh mẽ đến tư tưởng tình cảm của người đọc, tài liệu văn học trình bày những nét
đặc trưng, điển hình của các hiện tượng kinh tế, chính trị, những quy luật của đời
song xã hội. Giữa văn học và khoa học nói chung, sử học nói riêng có moi liên hệ
khăng khít. Trong khi sảng tác một tiểu thuyết (lịch sử hay tâm lí xã hội) nhà văn nào
cũng phải nghiên cứu các tài liệu lịch sử, vì thiếu các tài liệu này sức mạnh nghệ
thuật của tác phẩm giảm đi. Nhà sử học, trong tài liệu nghiên cứu của mình cũng sử
dụng các tài liệu văn học phản ánh trung thức lịch íử”.[10; tr.173-174]
Trong bài viết “Vận dụng nguyên tắc liên môn khi dạy học các vẩn đề văn hóa
trong dạy học lịch sử PTTH” Trần Viết Thụ có viết: “Dạy học liên môn là một trong
nhũng nguyên tắc quan trọng của quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
Nguyên tắc liên môn cần được quán triệt trong khi giảng dạy các loại bài lịch sử, đặc
biệt các vấn đề vãn hóa, khoa học kĩ thuật, kinh tế, v.v... Phương pháp liên môn trong
dạy lịch sử cần phải được coi trọng, nhất là đối với các môn học gần gũi như văn học.
địa lí, chính trị”.[33; 13]
Tác giả Trần Văn Cường, trong bài viết “Vận dụng nguyên tắc liên môn trong
dạy học lịch sử ở trường PTTH” đăng trên tạp chí Nghiên cứu lịch sử số 7 năm 1997,
cũng khẳng định: “Môn lịch sử ở trường PTTH cung cấp cho HS những kiến thức
thuộc các mặt của đời sắng xã hội và liên quan đến kiến thức nhiều môn học khác. Vì
vậy, việc vận dụng kiến thức các môn học có liên quan đến lịch sử để hiểu sâu sắc,
toàn diện kiến thức lịch sử là một nội dung cơ bản của nguyên tắc liên môn trong dạy
học lịch íử”.[8; 20] Trong bài viết này, tác giả cũng đưa ra một số phương pháp vận
dụng kiến thức liên môn trong các vấn đề kinh tế, khoa học và kĩ thuật trong chương
trình lịch sử ở trường PTTH theo nguyên tắc liên môn.

Những công trình nghiên cứu trên đều thấy được tàm quan trọng của dạy học
liên môn trong quá trình dạy học nói chung và trong dạy học lịch sử nói riêng. Có một
số công trình đã đưa ra được một số biện pháp khi vận dụng phương pháp liên môn
trong dạy học lịch sử. Tuy nhiên, chưa có công trình nào đề cập tới những biện pháp


cụ thể vận dụng tất cả các kiến thức theo phương pháp liên môn, cũng như vận dụng
nó vào dạy học “ Lịch sử thế giới cổ, trung đại ” {lớp 10 THPT chương trình chuẩn).
Chính vì vậy đề tài này tôi muốn nghiên cứu về phương pháp liên môn để vận dụng nó
trong quá trình dạy học lịch sử.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
3.1.

Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn đề tài khẳng định vai trò, ý nghĩa của
việc vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học lịch sử, đề xuất các biện pháp
nâng cao chất lượng DHLS ở trường THPT, theo hướng phát huy tính tích cực của học
sinh. Đề tài chỉ rõ những yêu cầu và phương pháp luận khi vận dụng phương pháp liên
môn trong DHLS theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh.
3.2.

Nhiệm vụ

Đe thực hiện các mục đích trên, nhiệm vụ của đề tài là giải quyết các vấn đề
sau:
- Tìm hiểu lí luận của giáo dục học, tâm lí học và phương pháp dạy học môn
lịch sử.
- Khảo sát thực trạng vận dụng phương pháp liên môn toong DHLS ở trường
phổ thông hiện nay.

- Tìm hiểu nội dung, trong học phần “Lịch sử thế giới cổ, trung đại ” để xây
dựng kiến thức liên môn phù hợp với việc vận dụng phương pháp liên môn trong
DHLS ở trường THPT.
- Đề xuất các biện pháp vận dụng phương pháp liên môn theo hướng phát huy
tính tích cực của học sinh góp phần nâng cao hiệu quả DHLS ở trường THPT.
3.3.

Phạm vi nghiên cứu cửa để tài

Đồ tài tìm hiểu và đưa ra một số biện pháp vận dụng phương pháp liên môn
trong DHLS về “Lịch sử thé giới cổ, trung đại”
4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu
4.1.

Nguồn tư liệu

- Nghiên cứu các nguồn tư liệu của các tác giả nghiên cứu về giáo dục học, lí
luận dạy học, giáo dục lịch sử


- Tư liệu từ các sách chuyên khảo: Những mẩu chuyện lịch sử thế giới, Lịch sử
văn hóa thé giới cổ trung đại...
- Tư liệu văn bia
- Tư liệu báo, tạp chí giáo dục
- Tư liệu hình ảnh
- Luận văn cao học...
4.2.

Phương pháp nghiên cứu

Trong khi giải quyết vấn đề, tôi có sử dụng các phương pháp lịch sử, phương
pháp giáo dục học, các phương pháp lí thuyết. Tôi sử dụng chủ yếu những phương
pháp nghiên cứu khoa học giáo dục sau:
- Nghiên cứu các nguồn tài liệu về tâm lí học, giáo dục học ... đặc biệt là lí luận
dạy học bộ môn liên quan đến vận dụng phương pháp liên môn nói chung và vận dụng
phương pháp liên môn trong dạy học lịch sử nói riêng và các tài liệu có liên quan
khác.
- Điều tra cơ bản, với những phương pháp định lượng định tính thích hợp, so
sánh đối chiếu lịch sử với các môn khác.
- Sử dụng toán học thống kê, tập hợp xử lí số liệu đã thu được để phân tích,
nhận xét, rút ra két luận.
5. Đóng góp của khóa luận
- Lí luận: Làm phong phú thêm lí luận dạy học bộ môn về sử dụng các loại kiến
thức ở các bộ môn trong nhà trường vào DHLS ở trường phổ thông; giúp chúng tôi
nâng cao ữình độ lí luận dạy học, nhất là các biện pháp vận dụng phương pháp liên
môn trong dạy học môn Lịch sử.
- Thực tiễn: Giúp cho giáo viên (GV) cũng như học sinh hiểu rõ tàm quan trọng
của vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học nói chung và trong DHLS nói
riêng. Đặc biệt, đây là nguồn kiến thức đặc biệt cũng như kinh nghiệm quý báu để tôi
vận dụng trong quá trình dạy học của bản thân trong quá trình học tập và sau khi tốt
nghiệp.
6. Bố cục
Ngoài phần Mở đầu, Ket luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, khóa luận gồm hai


chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc vận dụng phương pháp liên môn
trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông
Chương 2. Một số biện pháp vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học
Lịch sử thế giới cổ, trung đại lớp 10 THPT - chương trình chuẩn

NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
Cơ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP
LIÊN MÔN TRONG DẠY HỌC LỊCH sử
1.1.

Cơ SỞ LÍ LUẬN

1.1.1.

Một số khái niệm có liên quan đến đề tài
• Khái niệm kiến thức liên môn

Bộ môn lịch sử ở trường phổ thông cung cấp cho học sinh những tri thức về
nhiều lĩnh vực của đời sống, xã hội trong quá trình phát triển của lịch sử dân tộc và thế
giới. Vì vậy, kiến thức lịch sử không chỉ liên quan đến tri thức về khoa học xã hội mà
cả về khoa học tự nhiên.
Mối liên hệ giữa các môn, các khóa trình được thể hiện trong các bài, đặc biệt
các bài về cách mạng, về văn hóa, khoa học...Vấn đề quan trọng nhất của dạy học liên
môn là tìm những khái niệm, những tư tưởng chung có trong môn học. Những kiến
thức được đề cập đến các môn học đó bổ sung cho nhau, làm sáng rõ hơn kiến thức mà
học sinh học được trong mồi môn học. Có như vậy học sinh nắm kiến thức mới vững
chắc và việc giáo dục tư tưởng thông qua môn học mới có két quả.
Đối với học sinh, kiến thức liên môn giúp các em nhận thức sự phát triển của xã
hội một cách liên tục, thống nhất, hiểu được tính toàn diện của lịch sử. Điều này khắc
phục được tình trạng rời rạc, tản mạn trong kiến thức của học sinh. Nắm được mối liên
hệ kiến thức giữa các môn học, tính hệ thống giữa các tri thức lịch sử sẽ giúp học sinh
có khả năng phân tích các sự kiện, tìm ra bản chất, quy luật chi phối sự phát triển của

lịch sử.
Như vậy, kiến thức liên môn là mối liên hệ kiến thức giữa các môn học. Sử dụng
kiến thức liên môn bằng con đường tích hợp những nội dung kiến thức từ một số môn
học để làm rõ kiến thức của một số môn học nào đó.
Kiến thức liên môn trong dạy học lịch sử là kiến thức giữa các môn học có cùng
tư tưởng, quan điểm. Nắm được mối liên hệ giữa kiến thức của các môn có liên quan,
tính hệ thống của tri thức lịch sử sẽ giúp cho học sinh có khả năng phân tích các sự
kiện, tìm ra bản chất, quy luật chi phối sự phát triển của lịch sử.


•

Khái niệm liên môn

Quan điểm của Xavier Roegỉer - Phó giám đốc Văn phòng Công nghệ Giáo dục
và Đào tạo (BIEF), tác giả cuốn sách “Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế nào để
phát triển các năng lực ở nhà trường”. Ông cho rằng: “Quan điểm liên môn hay tích
hợp giữa các môn học mà nội dung là vận dụng các thông tin lấy từ nhiều môn học
khác nhau để giải quyết một vấn đề”.[\6\ 232] Ông nhấn mạnh “quan điểm liên môn
được thể hiện bằng những ứng dụng chung cho nhiều môn hoặc bằng sự phổi hợp các
quá trình học tập của nhiều bộ môn, sự phối hợp này thực hiện bằng cách theo đuổi
một mục tiêu tích hợp duy nhất’’. Quan điểm “liên môn”: đề xuất những tình huống chỉ
có thể được tiếp cận một cách hợp lí qua sự soi sáng của nhiều môn học. Đồng thời
nhấn mạnh sự liên kết giữa các môn học làm cho chúng tích hợp với nhau để giải quyết
một tình huống cho trước, các quá trình học tập có sự két hợp với nhau xung quanh
những vấn đề phải giải quyết chứ không được rời rạc.
•

Khái niệm dạy học liên môn

Dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học nói
chung và dạy học Lịch sử nói riêng, đây được coi là quan niệm dạy học hiện đại, nhằm
phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục.
Dạy học liên môn là hình thức tìm tòi những nội dung giao thoa giữa các môn
học với môn Lịch sử, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học, tức là con
đường tích hợp những nội dung từ một số môn học có liên hệ với nhau.
•

Khái niệm nguyên tắc liên môn

Nguyên tắc liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong quá trình
dạy học nói chung và quá trình dạy học lịch sử nói riêng. Nguyên tắc này đề cập tới
mối liên hệ giữa các môn học trong nhà trường nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả
dạy học.
1.1.2.

Ctf sở xuất phát của đề tài

1.1.2.1.

Chương trình đỗi mới toàn diện Giáo dục sau 2015.

Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW
ngày 4/11/2013 của Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện


kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế (Chương trình hành
động); việc thành lập ủy ban quốc gia Đổi mới giáo dục và đào tạo; Đề án đổi mới
chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau năm 2015.

Dự thảo Chương trình hành động có các nội dung lớn, gồm mục đích, những
nhiệm vụ chủ yếu và tổ chức thực hiện. Mục đích của dự thảo Chương trình hành động
nêu rõ: xác định những nhiệm vụ chủ yếu để các bộ, ngành, địa phương, tổ chức thực
hiện thành công mục tiêu của Nghị quyết 29 nhằm đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
và đào tạo đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội
nhập quốc té. Chương trình hành động còn là căn cứ để các bộ, ngành, địa phương xây
dựng kế hoạch hành động theo chức năng, nhiệm vụ của mình để chỉ đạo, tổ chức triển
khai thực hiện, kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện Nghị quyết 29.
Dự thảo Chương trình hành động đề ra các nhiệm vụ chủ yếu: Tổ chức truyên
truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền, ban, ngành,
đoàn thể và cộng đồng xã hội về vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước
đối với quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; nâng cao nhận thức
về vai trò quyết định chất lượng giáo dục và đào tạo của đội ngũ nhà giáo, cũng như
cán bộ quản lý giáo dục.
Đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ chương trình giáo dục tất cả các bậc học, ngành
học theo yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực người học; đổi mới căn bản hình
thức và phương pháp kiểm tra, thi và đánh giá chất lượng giáo dục, bảo đảm trung
thực, khách quan theo yêu cầu phát triển năng lực, phẩm chất người học; hoàn thiện hệ
thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây
dựng xã hội học tập; phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đáp ứng
yêu càu đổi mới giáo dục và đào tạo; đổi mới chính sách, cơ ché tài chính; tăng cường
cơ sở vật chất, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội, nâng cao hiệu quả đầu
tư để phát triển giáo dục; chủ động hội nhập và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế
trong giáo dục, đào tạo...
Dự thảo Đề án đổi mới chương ừình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau năm
2015 có ba phần gồm: mục tiêu đề án; phạm vi và nhiệm vụ của đề án; nội dung đề án.


Trong phàn ba của đề án đã xác định rõ các nội dung về định hướng đổi mới

chương trình, sách giáo khoa như quán triệt quan điểm, chủ trương, chính sách của
Đảng, Nhà nước về đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới chương trình, sách giáo
khoa nói riêng; cấu trúc, nội dung chương trình, sách giáo khoa phải đảm bảo chuẩn
hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc té và đảm bảo tính chỉnh thể, linh hoạt, thống nhất
trong và giữa các cấp học; đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục nhằm
phát triển phẩm chất và năng lực học sinh; đổi mới hình thức và phương pháp đánh giá
chất lượng giáo dục theo yêu càu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh...
Các giải pháp thực hiện đề án gồm chuẩn bị điều kiện để xây dựng chương trình,
biên soạn sách giáo khoa; xây dựng chương trình, biên soạn sách giáo khoa thử
nghiệm; biên soạn tài liệu hướng dẫn, hồ trợ dạy và học; thực hiện chương trình và
sách giáo khoa mới; tuyên truyền về đổi mới chương trình và sách giáo khoa...
1.1.2.2.
•

Mục tiêu của bộ môn Lịch sử ở trưởng phổ thông hiện nay
về mặt kiến thức:

Học tập lịch sử ở trường phổ thông giúp học sinh có biểu tượng chân thực về quá
khứ. Nhận thức được những kiến thức cơ bản: sự kiện lịch sử, không gian, thời gian,
nhân vật tiêu biểu...biết được quá trình phát triển của xã hội loài người, qua đó hình
thành khái niệm, rút ra quy luật phát triển của xã hội loài người. Trên cơ sở nắm được
những sự kiện cơ bản, với những biểu tượng chân thực học sinh sẽ hiểu được bản chất
của sự kiện lịch sử, những mối liên hệ bên trong hay bên ngoài sự kiện, thông qua các
hoạt động tư duy, học sinh sẽ không chỉ dừng lại ở việc biết mà còn hiểu lịch sử một
cách chân thực như nó từng xảy ra.
•

về kĩ năng:

Dạy học lịch sử nhằm phát triển năng lực tư duy biện chứng trong nhận thức và

hành động, hình thành khả năng nhận thức tích cực sáng tạo, biết phân tích, đánh giá,
liên hệ...Kĩ năng học tập và thực hành bộ môn. Biết vận dụng những kiến thức đã học
vào cuộc sống.
• về thải độ
Giáo dục cho học sinh quan điểm, tư tưởng, lập trường, giáo dục phẩm chất đạo
đức, nhân cách, tình cảm thông qua học tập lịch sử. Xuất phát từ quan điểm “dạy chữ


để dạy người”, tti thức lịch sử không chỉ có tác dụng giáo dục trí tuệ mà còn giáo dục
cả tư tưởng tình cảm, góp phần đào tạo con người Việt Nam toàn diện.
Giáo dục lòng yêu tổ quốc xã hội chủ nghĩa, lòng yêu quê hương đất nước, trong
lao động cũng như trong đấu tranh bảo vệ tổ quốc.
Tinh thần đoàn kết quốc tế, tình hữu nghị với các dân tộc, đấu tranh cho độc lập,
tự do, văn minh, tiến bộ xã hội. Niềm tin vào sự phát triển hợp quy luật của xã hội loài
người và dân tộc, dù cho trong tiến trình lịch sử có những bước quanh co, khúc khuỷu.
Có ý thức công dân, sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ của mình đối với đất nước. Có ý
thức bảo vệ và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc.
Như vậy, mục tiêu bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông là cung cấp kiến thức cơ
bản, có hệ thống về sự phát triển hợp quy luật của dân tộc và xã hội loài người. Trên cơ
sở đó giáo dục tư tưởng tình cảm, lòng yêu nước, tự hào dân tộc, lý tưởng dân tộc và
chủ nghĩa xã hội, rèn luyện năng lực tư duy và thực hành. Thực hiện hoàn chỉnh các
nhiệm vụ giáo dục, giáo dưỡng và phát ưiển.
Việc nhận thức mục tiêu của bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông không chỉ dừng
lại ở mặt lí luận mà còn được quán triệt trong nội dung và phương pháp dạy học. Trong
đó, vận dụng phương pháp liên môn trong giảng dạy là một trong những biện pháp rất
hữu hiệu trong hệ thống các phương pháp dạy học lịch sử để thực hiện mục tiêu trên.
1.1.2.3.

Yêu cầu đổi mới dạy học lịch sử

Hiện nay cùng với việc đổi mới nội dung việc đổi mới phương pháp dạy học lịch
sử ưở thành một yêu cầu cấp thiết để nâng cao chất lượng giáo dục. Việc đổi mới
phương pháp dạy học lịch sử phải quán triệt mục tiêu môn học: tích cực hóa việc dạy
và học, thực hiện các phương pháp để liên môn. Việc đổi mới phương pháp dạy học
lịch sử lấy “học sinh làm trung tâm ” theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh
đòi hỏi phải gây hứng thú học tập ở các em, là cơ sở để các em tích cực, chủ động độc
lập sáng tạo trong quá trình lĩnh hội kiến thức. Đe gây hứng thú học tập lịch sử cho học
sinh thì phương pháp có hiệu quả rất cao: vận dụng phương pháp liên môn trong dạy
học lịch sử.
Đổi mới phương pháp dạy học nên hiểu ở đây là sự biến đổi của những thao tác
biện pháp sư phạm, những nguyên tắc dạy học một cách linh hoạt cho phù hợp với điều


kiện của hiện tại. Nó là sự ké thừa có chọn lọc chứ không phải là sự phủ nhận sạch trơn
những gì đã có trước đó. Như vậy chúng ta có thể thấy sự cần thiết của việc đổi mới
phương pháp dạy - học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng. Vậy làm thế nào để đổi
mới phương pháp dạy học lịch sử hiệu quả? Đây là công việc đòi hỏi phải có kế hoạch
cụ thể và thời gian lâu dài chứ không thể thực hiện trong ngày một ngày hai.
1.1.3.

Sự cần thiết phải vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học

nối chung và trong DHLS ở trường phổ thông nói riêng
Phương pháp liên môn trong dạy học lịch sử xuất phát từ những đặc trưng của
khoa học lịch sử như tính cụ thể, tính hệ thống, tính toàn diện. Bộ môn lịch sử ở trường
phổ thông cung cấp cho học sinh một khối lượng tri thức lớn thuộc nhiều lĩnh vực của
đời sống xã hội. Lịch sử sẽ cụ thể hơn, sinh động hơn nếu được các khoa học khác hỗ
trợ nhất là các môn gần gũi với lịch sử như văn học địa lý, chính trị...Đối với việc học
lịch sử ở trường phổ thông liên môn có vai trò to lớn làm cho bài giảng lịch sử trở nên
sinh động phong phú, hấp dẫn thuyết phục và gây hứng thú học tập cho học sinh. Sự

cần thiết phải vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học lịch sử được một số nhà
qiáo dục lịch sử khẳng định như sau:
Trong bài viết “Vận dụng nguyên tắc liên môn khi dạy học các vẩn đề văn hỏa
trong dạy học lịch sử PTTH” Trần Văn Thụ có viết: “Dạy học liên môn là một trong
những nguyên tắc quan trọng của quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
Nguyên tắc liên môn cần được quán triệt trong khi giảng dạy các loại bài lịch sử, đặc
biệt các vẩn đề văn hóa, khoa học kĩ thuật, kinh tể... nguyên tẳc liên môn trong dạy lịch
sử cần phải được coi trọng, nhất là đổi với các môn học gần gũi như văn học. địa lí,
chính trị".[33', 13]
Bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông cung cấp cho học sinh những tri thức về
nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội trong quá trình phát triển của lịch sử dân tộc và thế
giới. Lịch sử xã hội loài người là tổng thể thống nhất bao gồm tất cả các lĩnh vực kinh
té, chính trị, văn hóa, xã hội. Việc nắm vững những sự kiện, quá trình lịch sử đòi hỏi
phải nắm kiến thức liên quan đến khoa học tư nhiên và khoa học xã hội. Vì vậy, Lịch
sử liên quan đến cả khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Cho nên càn phải dạy học
liên môn trong học tập Lịch sử để có thể hoàn thành đúng được mục tiêu của môn học.


1.1.4.

Vai trò, ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp liên môn trong

DHLS
1.1.4.1.

Vai trò

Dạy học lịch sử cung cấp cho học sinh những kiến thức, hiện tượng nhân vật lịch
sử. Vận dụng phương pháp liên môn trong giờ học lịch sử THPT trong giờ học lịch sử
có vai trò đổi mới phương pháp dạy học lịch sử góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả

dạy học. Cụ thể của vai trò đó được thể hiện như sau:
• Đổi với giáo viên
Việc vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học lịch sử, giúp nâng cao trình
độ hiểu biết về các môn học khác trong nhà trường phổ thông cho giáo viên lịch sử.
Mặt khác nâng cao trình độ vận dụng các phương pháp dạy học vào dạy học lịch sử.
Hơn thé nữa đối với giáo viên, đây cũng là một biện pháp hiệu quả để nâng cao
chất lượng cũng như hiệu quả dạy học lịch sử. Điều này được thể hiện ở chỗ: Tiết kiệm
được thời gian trong quá trình lên lớp; Giúp cho học sinh hiểu sâu hơn bài học, trên cơ
sở kiến thức đã học, có tác dụng gây hứng thú học tập và giờ học được thể hiện qua
hành động suy nghĩ của học sinh cao hơn về nhận thức các sự kiện, hiện tượng lịch sử,
từ đó hiểu được những khái niệm lịch sử cụ thể và sẽ thể hiện hành động của mình
trong cuộc sống hiện tại. Nâng cao chất lượng truyền thụ kiến thức, mỗi môn học
(trong đó có môn Lịch sử) có cấu tạo đặc biệt của hệ thống kiến thức: Những sự kiện
hiện tượng, nhân vật, khái niệm, quy luật, bài học... tất cả được trình bày trong mối liên
hệ logic đặc biệt. Hệ thống kiến thức này được hình thành mối liên hệ bên trong môn
học.
Đồng thời nó cũng giúp giáo viên hiểu rõ mối quan hệ giữa môn Lịch sử và các
bộ môn khác trong nhà trường phổ thông. Nó bồi dưỡng quan điểm biện chứng, cách
nhìn sự vật hiện tượng trong mối liên hệ toàn vẹn.
• Đổi với học sinh
Vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học lịch sử đã hệ thống hóa kiến thức
và giúp học sinh liên tưởng các kiến thức tiếp thu. Việc vận dụng các kiến thức đã học
vào nhận thức các kiến thức mới làm cho học sinh hình thảnh quan điểm toàn diện đối
với xã hội, khắc sâu kiến thức và rèn luyện kĩ năng vận dụng những kiến thức này.


Người học tự biến đổi kiến thức bằng cách tích hợp các kiến thức từ các nguồn khác
nhau biến nó thành cái của mình. Việc vận dụng các kiến thức đã học vào nhận thức
các kiến thức mới làm cho học sinh hình thành quan điểm toàn diện đối với xã hội,
khắc sâu kiến thức và rèn luyện kĩ năng vận dụng những kiến thức nàyvào học các bộ

môn khác cũng như trong cuộc sống.
Hơn thế nữa, vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học lịch sử giúp tiết
kiệm thời gian, gây hứng thú học tập và tư duy hệ thống cho học sinh, giúp các em phát
huy tư duy độc lập, phát triển ngôn ngữ. Bồi dưỡng và rèn luyện phương pháp tư duy
khoa học cho học sinh, mỗi môn học có phương pháp nghiên cứu riêng, nắm được
phương pháp nghiên cứu của môn học này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập
nghiên cứu các môn học kế cận.
Thực té dạy học Lịch sử chúng minh sử dụng kiến thức cũ có liên quan đến hiểu
kiến thức mới đang học tạo cho học sinh những hứng thú suy nghĩ, động não trong quá
trình lên lớp.
1.1.4.2.

Ỷ nghĩa

Vận dụng phương pháp liên môn trong dạy - học lịch sử là một trong những biện
pháp để nâng cao chất lượng dạy học. Nó cũng có ý nghĩa quan trọng đối với việc giáo
dục tư tưởng đạo đức lí tưởng cho học sinh, góp phần hoàn thiện nhân cách cho các
em. Ý nghĩa đó được thể hiện trên ba mặt sau:
Thứ nhất là về mặt kiến thức: Vận dụng phương pháp liên môn giúp học sinh
khôi phục lại bức tranh quá khứ một cách sinh động, tạo biểu tượng chân thực về các
sự kiện, hiện tượng lịch sử. Lịch sử bắt đàu từ khi xã hội và con người xuất hiện.
Những biểu hiện về điều kiện tự nhiên, bối cảnh lịch sử, sự phát triển kinh té các thời
kì rất càn cho việc học tập Lịch sử. Ví dụ: Học sinh phải sử dụng các kiến thức về địa lí
để hiểu rõ các quốc gia cổ đại ra đời như thé nào? Đe hiểu sâu cắc câu nói: “Ai Cập là
tặng phẩm của sông Nin” khi học bài Ai Cập cổ đại”, học sinh phải sử dụng kiến thức
về địa lí tự nhiên của Ai Cập - dòng sông Nin làm cho lưu vực ven sông trở thành đồng
bằng phì nhiêu, đất xốp. Nhờ đất xốp mà với công cụ kim loại chưa cứng, chưa sắc vẫn
có thể canh tác để có của thừa, dẫn tới sự phân hóa giàu nghèo, phân chia giai cấp rồi
xuất hiện Nhà nước. Hay khi học về “Hy Lạp cổ đại” học sinh dựa vào kiến thức địa lí

nói về điều kiện tự nhiên của Hy Lạp - đồi núi không thuận lợi cho Nông nghiệp; sông
biển, ười êm ả, trong xanh thuận lợi cho việc đi thuyền; do đó thương nghiệp, thủ công
nghiệp phát triển sớm. Xã hội chiếm hữu nô lệ ra đời trong điều kiện như vậy.
Thứ hai là về mặt thái độ: Việc vận dụng kiến thức liên môn ưong dạy - học Lịch
sử góp phần khơi dậy ưong trái tim học sinh những cảm xúc như lòng yêu ghét, khâm
phục tự hào hay có thái độ phê phán những quan điểm sai ưái. Cũng với tác phẩm Tắt
Đèn của Ngô Tất Tố, từ việc hiểu những thuế, những sưu mà nhân dân phải gánh chịu
sẽ hình thành cho học sinh sự đồng cảm sâu sắc cho tình cảnh người nông dân Việt
Nam, làm việc cực nhọc “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” nhưng vẫn không đủ
sống, mà chúng tôi nghĩ là bằng ngôn từ của mình giáo viên khó có thể khắc họa hết
những tủi nhục, những cay đắng mà người dân phải gánh chịu.
Thứ ba về mặt kĩ năng: Hình thảnh kĩ năng kĩ xảo. Việc vận dụng nguyên tắc lên
môn giúp học sinh phát ưiển một số kĩ năng học tập cơ bản của bộ môn như: kĩ năng
phân tích, đánh giá, nhận xét. Hơn thế nữa là khả năng biết di chuyển kiến thức đã học
vào nhận thức kiến thức mới. Dạy học theo phương pháp liên môn tạo điều kiện để các
em nắm vững mối quan hệ liên hệ giữa các môn học, tính hệ thống các ưi thức lịch sử,
nhờ đó các em có khả năng phân tích các sự kiện tìm ra bản chất, quy luật chi phối sự
phát ưiển của lịch sử. Ví dụ các Giáo viên có thể sủ dụng hình ảnh trong vật lí để nói
về diễn biến của cách mạng tư sản Anh: Cách mạng tư sản Anh được ví như con lắc
đơn. Như vậy các em có thể liên tưởng đến kiến thức Vật lí về con lắc đơn để có thể
hiểu về cách mạng tư sản Anh. Như vậy là cách mạng Anh khi đã lên đến đỉnh cao của
việc vua Sác - lơ I bị sử chém thì sau đó cách mạng lại bị đi xuống gàn như trở về điểm
xuất phát của nó với việc thiết lập ché độ quân chủ lập hiến.
Như vậy chúng ta có thể thấy vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học nói
chung và trong dạy học Lịch sử nói riêng có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng trong việc
nâng cao hiệu quả và chất lượng dạy học.
1.1.5.

Một số yêu cầu khi vận dụng phương pháp liên môn trong dạy học

lịch sử ở trường phổ thông
• Phát huy tính tích cực của học sinh
HS không chỉ chăm chú tập trung học bài mà còn hăng hái trả lời câu hỏi của