Tổng quan đề tài Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo xây dựng đội ngũ công nhân từ năm 1996 đến năm 2011

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------

NGUYỄN THỊ NHUNG

Chuyên đề 1:

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

Chuyên ngành: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam
Mã số : 62 22 56 01

Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS. Đoàn Ngọc Hải

Hà Nội - 2016

1


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..........................................................................................................3
1. Các công trình khoa học đã được công bố liên quan đến đề tài luận án.............................3
1.1. Nhóm những công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề xây dựng dội ngũ công nhân trong nước
và quốc tế...................................................................................................................................................3
1.1.1. Các đề tài nghiên cứu của các tác giả nước ngoài có liên quan đến luận án...............................3
1.1.2. Các đề tài nghiên cứu của các tác giả trong nước có liên quan đến luận án...............................6
1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về xây dựng đội ngũ công nhân ở các địa phương......................14
1.3. Nhóm các công trình nghiên cứu về xây dựng đội ngũ công nhân ở Quảng Ninh...........................19

2. Đánh giá kết qua các công trình khoa học đã công bố liên quan đến đề tài luận án và
những nội dung luận án tập trung nghiên cứu........................................................................24
2.1. Đánh giá khái quát kết quả của các công trình khoa học đã được công bố liên quan đến đề tài luận
án..............................................................................................................................................................24
2.2. Những nội dung luận án tập trung nghiên cứu..................................................................................25

KẾT LUẬN....................................................................................................26
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................27

2


MỞ ĐẦU
Giai cấp công nhân đang hoạt động trong tất cả các ngành nghề, các
thành phần kinh tế, là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước, là hạt nhân của liên minh công nông và khối đại đoàn kết
dân tộc, là cơ sở xã hội chủ yếu của Đảng. Xây dựng giai cấp công nhân vững
mạnh là vấn đề quan trọng có ý nghĩa chiến lược của Đảng.
Cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và chuyển đổi
cơ cấu lao động sang hướng công nghiệp và dịch vụ, giai cấp công nhân nước ta
sẽ phát triển rất nhanh, không chỉ là lực lượng chính trị, xã hội quan trọng mà
còn là người nắm giữ cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại nhất của nền kinh tế, có vai
trò quyết định vào sự thắng lợi của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước. Nghị quyết Đại hội lần thứ X Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định:
“Tăng cường xây dựng giai cấp công nhân có giác ngộ và bản lĩnh chính trị, có
trình độ học vấn và nghề nghiệp ngày càng cao trong quá trình đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa” [11, tr. 305]. Thực hiện chủ trương đó, Đảng bộ tỉnh
Quảng Ninh cũng đang từng bước cụ thể hóa đường lối, chủ trương của Đảng
vào chỉ đạo quá trình phát triển nhanh, mạnh đội ngũ công nhân của tỉnh.
Trong những năm gần đây, vấn đề xây dựng đội ngũ công nhân, nguồn

lực quan trọng của sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ đổi mới
được nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm, nghiên cứu, tổng kết.
Rất nhiều công trình khoa học nghiên cứu dưới các góc độ, phạm vi khác
nhau, tiêu biểu là các nhóm nghiên cứu sau:
1. Các công trình khoa học đã được công bố liên quan đến đề tài
luận án
1.1. Nhóm những công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề xây
dựng dội ngũ công nhân trong nước và quốc tế
1.1.1. Các đề tài nghiên cứu của các tác giả nước ngoài có liên quan
đến luận án
Trên thế giới, đề tài về giai cấp công nhân được nhiều nhà khoa học
quan tâm nghiên cứu. Ở hầu hết các nước xã hội chủ nghĩa, thậm chí ở các
3


nước tư bản chủ nghĩa, đều có những công trình nghiên cứu về giai cấp công
nhân như:
Năm 1959 NXB Lao động xuất bản cuốn “Giai cấp công nhân Triều
Tiên trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất đất
nước” của Ban Chấp hành tổng đồng minh chức nghiệp Triều Tiên do Hữu
Thùy dịch. Cuốn sách viết về tình hình và cuộc đấu tranh của giai cấp công
nhân Triều Tiên trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh
thống nhất đất nước, nêu bật vai trò lãnh đạo của Đảng lao động Triều Tiên và
đưa ra những bài học kinh nghiệm lịch sử cho giai đoạn tới. Cùng với công
nhân Liên Xô, Ả-Rập, An-giê-ri và công nhân các nước Trung Đông và châu
Phi…, giai cấp công nhân Triều Tiên “tự hào là người chiến sĩ bền bỉ trong
cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc chống đế quốc, giai cấp công nhân Triều
Tiên đang đứng vững trong đội tiền phong của hàng ngũ chiến đấu của nhân
dân trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội” [22, tr. 94].
“Chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân Liên Xô” của Ni-na PêTơ-Rô-Va do NXB Thông tấn xã Nô-vô-xti, Mát-xcơ-va xuất bản năm 1981,

biên tập bản tiếng Việt là Đ. A. Perevalov và X. G. Cozlov. Cuốn sách nhỏ
này gồm 3 chương với 3 vấn đề: một là, chủ nghĩa quốc tế là nét tiêu biểu
của giai cấp công nhân; hai là, khối cộng đồng của những con người sáng
tạo; ba là, chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân Liên Xô và phong trào
giải phóng dân tộc. Về vai trò của giai cấp công nhân, tác giả cho rằng “giai
cấp công nhân trước nay vẫn là người sấng tạo chủ yếu những phúc lợi vật
chất” “là lực lượng cách mạng cải tạo chính của xã hội” [23, tr. 8]. Giai cấp
công nhân Liên Xô góp phần vào cuộc đấu tranh cho hòa bình bằng lao động
của mình, giai cấp công nhân Liên Xô đã giúp đỡ giai cấp công nhân các
nước xây dựng kinh tế, củng cố tình đoàn kết. Cuốn sách nhấn mạnh đến
tình cảm đoàn kết giai cấp. Các quan hệ quốc tế của giai cấp công nhân Liên
Xô nhằm mục đích thành lập một khối liên minh vững chắc công nhân tất cả
các nước trên thế giới, giải quyết nhiệm vụ chính của phong trào công nhân
4


quốc tế là “giải phóng giai cấp công nhân bằng lực lượng chính của giai cấp
công nhân” [23, tr. 80].
Năm 2004, cuốn “Phong trào công nhân quốc tế - Những vấn đề lịch
sử và lý luận” được NXB Chính trị Quốc gia dịch, biên tập và xuất bản căn
cứ theo bản tiếng Nga do NXB Tư tưởng Mát-xcơ-va xuất bản. Nội dung
cuốn sách trình bày những điều kiện lịch sử của quá trình trưởng thành của
giai cấp công nhân và phong trào công nhân trong thời kỳ chủ nghĩa tư bản
chuyển sang chủ nghĩa đế quốc; nêu rõ những quá trình làm cho giai cấp vô
sản trở thành giai cấp chủ đạo của xã hội, làm cho nó có khả năng thực tế bắt
đầu sự nghiệp giải phóng loài người khỏi xiềng xích áp bức giai cấp; qua đó
rút ra những bài học và kinh nghiệm. Cuốn sách được xuất bản trong những
năm 70 - 80 của thế kỷ XX, một số luận điểm, nhận định đến nay không còn
phù hợp vì thực tiễn lịch sử đã phát triển phong phú và phức tạp. Song, đó là
tài liệu quý để tác giả tham khảo trong và làm phong phú nội dung quá trình

hoàn thiện luận án.
“Vị trí và vai trò của giai cấp công nhân đương đại”, Liễu Khả Bạch,
Diêm Xuân Chi, NXB Công nhân Trung Quốc, Người dịch: Nguyễn Ngọc
Lân, Trung tâm phổ biến tri thức và Hỗ trợ cộng đồng (CDCA) dịch, Hà Nội,
2008. Đây là công trình khoa học có nhiều nội dung liên quan trực tiếp đến
giai cấp công nhân. Để củng cố vai trò làm chủ của giai cấp công nhân, các
nhà nghiên cứu đã điều tra thực trạng của giai cấp công nhân, phân tích những
đặc điểm và xu hướng mới trong quá trình phát triển của giai cấp công nhân.
Trên cơ sở phân tích, đánh giá những vấn đề thực tiễn đặt ra, tác giả đã đưa ra
nhiều kiến giải để xây dựng giai cấp công nhân Trung Quốc nói riêng, giai
cấp công nhân thế giới nói chung như: cần chủ trương bảo vệ 5 quyền lợi lớn
của công nhân trong quá trình cải cách; vấn đề xây dựng “quan hệ lao động”;
vấn đề phát triển công nhân nước ngoài… Những vấn đề đặt ra trong công
trình khoa học này đã cung cấp thêm nhiều góc nhìn mới về giai cấp công
nhân thế giới.
5


“Hệ tư tưởng của giai cấp công nhân Nga hiện nay”, V.Kh.Belenskii,
bản dịch đăng trên “Thông tin chủ ngĩa xã hội - Lý luận và thực tiễn”, số 23,
tháng 9 - 2009. Trong bài viết, tác giả đã khẳng định, việc xác định hệ tư
tưởng giai cấp công nhân Nga hiện nay là vô cùng phức tạp bởi họ đang sống
và hoạt động trong trạng thái đa tư tưởng do tính phức tạp của điều kiện kinh
tế, xã hội sau sự kiện lịch sử 1991. Về cơ bản, giai cấp công nhân Nga vẫn
mong muốn xây dựng một mô hình xã hội có sự kết hợp của quan hệ thị
trường và các quan hệ xã hội chủ nghĩa. Phần lớn giai cấp công nhân Nga vẫn
coi chủ nghĩa Mác như là hệ tư tưởng giai cấp mình. Đó là chủ nghĩa Mác có
sự phát triển sáng tạo và có tính đến kinh nghiệm lý luận và thực tiễn của xã
hội đương đại.
1.1.2. Các đề tài nghiên cứu của các tác giả trong nước có liên quan

đến luận án
Trong nước, vấn đề giai cấp công nhân được nhiều nhà khoa học quan
tâm, đặc biệt kể từ khi đất nước đổi mới, có thể kể đến một số công trình sau:
Năm 2001, Viện công nhân và công đoàn xuất bản cuốn “Xu hướng
biến động của giai cấp công nhân Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ
XXI” do NXB Lao Động ấn hành . Trong công trình nghiên cứu này, các tác
giả đã phân tích tương đối khái quát và toàn diện những nhân tố khách quan
và chủ quan ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành, phát triển của giai
cấp công nhân Việt Nam. Trên cơ ở đó các tác giả đã đưa ra những dự báo
khoa học về xu hướng biến động của giai cấp công nhân Việt Nam trong
những năm đâuù thế kỷ XXI. Bằng việc chỉ ra đặc điểm cơ bản của thế kỷ
XXI là toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, các tác giả đã khẳng định về
sự hình thành nền kinh tế tri thức ở các quốc gia phát triển và đang phát triển
trong đó có Việt Nam, từ đó luận chứng về khả năng hình thành một đội ngũ
công nhân trí thức trong nền kinh tế tri thức và nhấn mạnh sự hình thành ngày
càng đông đảo của đội ngũ công nhân này sẽ tạo ra điều kiện thuận lợi cho
tiến trình đấu tranh vì sự tiến bộ của nhân loại mà giai cấp công nhân hiện
6


đang đảm trách. Về cơ bản, đây là công trình khoa học với nhiều bài viết đề
cập đến giai cấp công nhân và vai trò của đội ngũ công nhân tri thức trong sự
nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.
Năm 2003, NXB Chính trị Quốc gia giới thiệu với bạn đọc cuốn sách
“Ý thức chính trị của công nhân trong một số doanh nghiệp ở Hà Nội hiện
nay” do PGS. TS Phan Thanh Khôi chủ biên. Trên cơ sở luận giải ý thức
chính trị của giai cấp công nhân và thực trạng ý thức chính trị của công nhân
doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài ở Hà Nội,
tập thể tác giả đưa ra những dự báo xu hướng biến động về ý thức chính trị
của công nhân trong 2 loại doanh nghiệp trên ở Hà Nội và đưa ra 6 giải pháp

nhằm nâng cao ý thức chính trị của công nhân, trong đó có đề cập đến nội
dung đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho công nhân của các cấp
uỷ đảng, tổ chức công đoàn trên địa bàn và doanh nghiệp, đồng thời nhấn
mạnh cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, giúp công
nhân nhận thức rõ quyền lợi, nghĩa vụ của mình, nâng cao ý thức chấp hành
kỷ luật lao động, ý thức chấp hành pháp luật của nhà nước và những nội quy
làm việc tại doanh nghiệp.
Cuốn “Giai cấp công nhân Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nước” của PGS. TS Dương Xuân Ngọc do NXB Chính trị
quốc gia xuất bản năm 2004 là một công trình nghiên cứu khá toàn diện về
giai cấp công nhân Việt Nam. Từ lý luận đến thực tiễn, tác giả đã đề cập đến
giai cấp công nhân, thực trạng và xu hướng biến đổi của giai cấp công nhân
Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, từ đó đề ra phương
hướng, mục tiêu, giải pháp xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam. Tác giả
làm rõ nhiệm vụ lịch sử của giai cấp công nhân trong thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước. Từ khi đổi mới, giai cấp công nhân nước ta đã có
những chuyển biến quan trọng, đang tiếp tục phát huy vai trò là giai cấp lãnh
đạo cách mạng thông qua đội tiên phong là Đảng Cộng sản Việt Nam, giai
cấp tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, lực lượng đi đầu
7


trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, lực
lượng nòng cốt trong liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và
đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng, đóng góp trực tiếp vào sự phát
triển của đất nước.
Tác giả Cù Thị Hậu có bài “Xây dựng giai cấp công nhân vững mạnh,
xứng đáng là giai cấp tiên phong, lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” tham luận tại Đại hội Đại biểu toàn quốc
lần thứ X, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Tác giả chỉ rõ những thách thức

đối với giai cấp công nhân Việt Nam trong tình hình hiện nay đồng thời chỉ rõ
những hạn chế, yếu kém của giai cấp công nhân hiện nay. Qua đó, tác giả nêu
kiến nghị về cần xây dựng chiến lược tổng thể, toàn diện xây dựng, phát huy
vai trò giai cấp công nhân trong giai đoạn mới. Đảng cần đẩy mạnh công tác
xây dựng tổ chức Đảng và các tổ chức chính trị - xã hội trong giai cấp công
nhân. Đồng thời, tăng cường lãnh đạo các cơ quan nghiên cứu của Đảng, Nhà
nước, của các đoàn thể chính trị - xã hội, tập hợp trí tuệ của các nhà khoa học
để nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tế về giai cấp công nhân.
Cuốn sách “Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo xây dựng giai cấp công
nhân trong thời kỳ đổi mới” do TS. Lê Thanh Hà viết được NXB Lao động
xuất bản năm 2007 tại Hà Nội. Tác giả đã hệ thống hóa các quan điểm của
Đảng ta về giai cấp công nhân và xây dựng giai cấp công nhân thời kỳ đổi
mới. Trong đề tài, tác giả đã đánh giá về thực trạng xây dựng giai cấp công
nhân và quá trình Đảng lãnh đạo giai cấp công nhân trong 20 năm đổi mới
(1986 - 2006). Trên cơ sở đó, tác giả cũng đề xuất một số giải pháp nhằm xây
dựng giai cấp công nhân lớn mạnh trong thời kỳ đổi mới. Đề tài đã cung cấp
những dữ liệu quan trọng để tác giả luận án lựa chọn tham khảo nhằm làm
sáng tỏ hơn nữa quan điểm của Đảng về xây dựng giai cấp công nhân.
Cũng năm 2007, TS. Lê Thanh Hà (Viện Công nhân và Công đoàn) có
bài viết “Tăng cường lãnh đạo giai cấp công nhân và tổ chức công đoàn
trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế” trong cuốn “Tăng cường sự lãnh
8


đạo của Đảng đối với giai cấp công nhân và Công đoàn Việt Nam thời kỳ
công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế” của NXB Lao
động. Bài viết chỉ ra mặt trái của nền kinh tế có ảnh hưởng đến giai cấp công
nhân và nhấn mạnh sự lãnh đạo của Đảng đối với giai cấp công nhân, tổ chức
công đoàn Việt Nam, đồng thời nhận thức đúng mối quan hệ giữa Đảng và
Công đoàn. Theo tác giả, vai trò lãnh đạo xây dựng giai cấp công nhân của

Đảng thể hiện ở chỗ cán bộ của Đảng luôn đi sát các cấp chính quyền và các
tổ chức chính trị - xã hội, kiểm tra việc thực hiện các chính sách, Nghị quyết,
Chỉ thị về xây dựng giai cấp công nhân.
Năm 2009, tại Hà Nội “Báo cáo tổng thuật đề tài: Xây dựng giai cấp
công nhân Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 (Đề tài KX04.15/06-10)”, do TS
Đặng Ngọc Tùng chủ nhiệm đề tài. Đây là một đề tài có quy mô lớn luận giải
những vấn đề cơ bản về giai cấp công nhân Việt Nam. Trong đề tài, tác giả đã
đi sâu vào phân tích khái niệm giai cấp công nhân: đặc điểm, vai trò của giai
cấp công nhân nói chung và công nhân Việt Nam nói riêng; làm rõ sự biến
chuyển của giai cấp công nhân Việt Nam trong những năm vừa qua nhất là về
vấn đề tri thức hóa giai cấp công nhân; dự đoán xu hướng biến đổi trong cơ
cấu giai cấp công nhân Việt Nam trong giai đoạn từ 2010 - 2020. Qua đó tác
giả đề xuất những kiến nghị và giải pháp cơ bản để xây dựng và phát huy vai
trò của giai cấp công nhân Việt Nam trong giai đoạn tới.
Năm 2010, nhóm tác giả GS. TS. Hoàng Chí Bảo, PGS. TS. Nguyễn
Viết Thông, PGS. TS. Bùi Đình Bôn đồng chủ biên cuốn “Một số vấn đề
phát triển lý luận về giai cấp công nhân Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị
trường, đấy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”,
NXB Lao động, Hà Nội. Nội dung cuốn sách bước đầu giải đáp một số vấn
đề về giai cấp công nhân Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội
nhập quốc tế. Qua đó tạo sự thống nhất về nhận thức trong Đảng và trong xã
hội về vị trí, vai trò của giai cấp công nhân. Đồng thời đưa ra các giải pháp
9


nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng nghiên cứu, phát triển lý luận về giai cấp
công nhân Việt Nam.
“Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam với giai cấp công
nhân và tổ chức Công đoàn” (Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Tổng Liên đoàn

Lao động Việt Nam, Hà Nội, 2010). Công trình tổng thuật đường lối lãnh đạo
của Đảng với phong trào công nhân và hoạt động Công đoàn qua các thời kỳ
lịch sử. Từ đó đề xuất nhiều kiến giải xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam
lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng trên tinh thần quán triệt quan điểm của
Đảng về tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước thể hiện trong Nghị quyết hội nghị lần thứ sáu
Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khóa X như: Tăng cường mối quan hệ giữa
Đảng và Công đoàn; Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng với giai cấp công
nhân trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc
tế; Xây dựng đội ngũ cán bộ xuất thân từ công nhân…
“Vận dụng quan điểm lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin để xác định
giai cấp công nhân Việt Nam” của PGS. TS Nguyễn Thanh Tuấn đăng trong
Tạp chí Lý luận chính trị, số 8, năm 2007. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân là phạm trù cơ bản nhất của chủ nghĩa xã hội khoa học. Phát hiện ra sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là một trong những cống hiến vĩ đại nhất
của chủ nghĩa Mác - Lênin. Trong bài viết tác giả đã khái luận lại quan điểm
của các nhà kinh điển về giai cấp công nhân đồng thời luận chứng, so sánh
với một số quan niệm của các nhà khoa học đương đại về giai cấp công nhân
để từ đó đưa ra quan niệm riêng của bản thân về giai cấp công nhân. Chỉ khi
giai cấp công nhân đạt tới trình độ tự giác bằng việc tiếp thu lý luận khoa học
và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin thì phong trào cách mạng của nó
mới thật sự là một phong trào chính trị. Phải có chủ nghĩa Mác soi sáng, giai
cấp công nhân mới đạt tới trình độ nhận thức lý luận về vai trò lịch sử của
mình. Sự thâm nhập của chủ nghĩa Mác vào phong trào công nhân dẫn đến sự
hình thành chính đảng của giai cấp công nhân.
10


Ngoài những công trình đã khái lược ở trên, còn có một số đề tài, công
trình khoa học khác được tôi tiếp cận và tham khảo trong quá trình hoàn thiện

luận án, có thể kể đến một số công trình như: PGS Dương Xuân Ngọc (1998)
với cuốn“Xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam trở thành lực lượng đi đầu
trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” của NXB Lao
động, Hà Nội. Văn Tạo (1996) với cuốn “Một số vấn đề về giai cấp công
nhân và Công đoàn Việt Nam” của NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. PGS.
TS Đỗ Quang Hưng năm 1999 chủ biên cuốn “Bác Hồ với giai cấp công
nhân và Công đoàn Việt Nam”, NXB Lao động, Hà Nội. PGS. TS Cao Văn
Lượng (2001), “Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và sự phát triển của giai cấp
công nhân”, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. TS Đào Duy Quát, TS Cao
Đức Thái (2002), “Biến đổi cơ cấu giai cấp trong chủ nghĩa tư bản hiện đại”,
NXB Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh. Nguyễn An Ninh (2007),
“Về xu hướng công nhân hóa ở nước ta hiện nay”, NXB Chính trị Quốc gia
Hồ Chí Minh, Hà Nội. TS Nguyễn Hữu Dũng (2008), “Chuyên đề: Những
giải pháp đột phá để giải quyết những vấn đề bức xúc của giai cấp công nhân
Việt Nam hiện nay”, Bộ Lao động, Thương binh và xã hội, Hà Nội…
Vấn đề xây dựng giai cấp công nhân cũng là đề tài nghiên cứu của một
số luận văn, luận án đáng chú ý như:
Là một Luận án nói về giai cấp công nhân, tác giả Trần Ngọc Sơn có
đề tài “Sự phát triển của giai cấp công nhân Việt Nam và vai trò của nó
trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, được bảo vệ năm
2001 tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án đã tập trung
phân tích và làm rõ quan niệm của chủ ngĩa Mác - Lênin về giai cấp công
nhân và sứ mệnh lịch sử của nó. Phân tích sự phát triển của giai cấp công
nhân Việt Nam và vai trò của nó trong tiến trình cách mạng dưới góc độ của
chuyên ngành chủ ngĩa xã hội khoa học. Để từ đó làm rõ những nhân tố khách
quan và chủ quan ảnh hưởng đến việc phát huy vai trò của giai cấp công nhân
Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
11

Năm 2001, Phạm Thị Xuân Hương với đề tài “Vấn đề đình công của
công nhân ở nước ta hiện nay” đã bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ Triết
học. Luận án tập trung trình bày cơ sở lý luận, thực tiễn về các khía cạnh kinh
tế - xã hội liên quan đến vấn đề đình công, phân tích thực trạng, nguyên nhân
và dự báo xu hướng đình công của công nhân nước ta trong những năm tiếp
theo. Tác giả làm rõ tính tất yếu của về đề đình công trong nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay ở Việt Nam; chỉ ra sự khác nhau
giữa đình công trong giai đoạn chưa có chính quyền và đình công trong giai
đoạn hiện nay. Đồng thời nêu ra các tiêu chí xem xét các cuộc đình công và
đề xuất một số giải pháp nhằm phòng ngừa và giải quyết đình công của công
nhân nước ta hiện nay.
Viện Công nhân và Công đoàn năm 2003 đã ra mắt bạn đọc cuốn “Nâng
cao hiệu quả hoạt động công đoàn trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài”, NXB Lao động, Hà Nội (do TS Dương Văn Sao chủ biên). Các tác giả
phân tích thực trạng đội ngũ công nhân; thực trạng hoạt động của tổ chức công
đoàn trong các doanh nghiệp này và đưa ra hệ thống các giải pháp nhằm nâng
cao hiệu quả hoạt động công đoàn. Tuy nhiên, do phạm vi, đối tượng nghiên
cứu công trình, các tác giả mới chỉ dừng ở việc nâng cao hiệu quả hoạt động
của tổ chức công đoàn trong các doanh nghiệp này, chưa gắn nội dung nghiên
cứu với việc xây dựng giai cấp công nhân trong loại hình doanh nghiệp đặc biệt
này, chưa làm rõ sự cần thiết hình thành tổ chức đảng trong doanh nghiệp để
lãnh đạo công đoàn, các tổ chức chính trị khác trong doanh nghiệp đối với việc
xây dựng đội ngũ công nhân ở doanh nghiệp giỏi chuyên môn, nghiệp vụ, có
tinh thần yêu quê hương, đất nước, có tư tưởng, lập trường chính trị vững vàng,
tin tưởng vào đường lối đổi mới của Đảng, góp phần thực hiện thắng lợi sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Cùng nói về giai cấp công nhân, năm 2012 tác giả Nguyễn Thị Hường
với đề tài “Giai cấp công nhân - giai cấp tiên phong trong quá trình xây
dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” đã bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ
12

Triết học tại Học viện Chính trị Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án
trình bày các vấn đề về vai trò tiên phong của giai cấp công nhân trong sự
nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội; chỉ ra tính đặc thù và những vấn đề đặt ra
với vai trò tiên phong của giai cấp công nhân trong sự nghiệp xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam. Tác giả đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ
yếu để xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thực sự là giai cấp tiên phong
trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Bùi Thị Kim Hậu (2004), “Trí thức hoá công nhân trong sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước” (qua thực tế của một số doanh
nghiệp nhà nước), luận văn thạc sĩ chuyên ngành Chủ nghĩa xã hội khoa học;
Nguyễn Thị Thanh Hương (2009), “Vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam
trong cuộc đổi mới đất nước”, Luận văn Ths. Triết học; Nguyễn Thị Thu Hà
(2011), Cơ cấu giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay -Thực trạng và giải
pháp, Luận văn Ths. Chuyên ngành Chủ nghĩa xã hội khoa học; Nguyễn Thị
Hạnh (2012), Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng giai cấp công
nhân trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Luận
văn Ths. Khoa học chính trị…
Nhiều bài viết đăng trên các tạp chí nghiên cứu chuyên ngành cũng đã
có những nghiên cứu sâu về xây dựng giai cấp công nhân nói chung như:
Hoàng Trung Hải, “Để giai cấp công nhân tiếp tục đi đầu trong sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”, Tạp chí Cộng sản số 4+5 tháng
12/2003; Khổng Doãn Hợi, “Giai cấp công nhân trong sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”, Tạp chí Cộng sản số 3 tháng 2/1998; Văn
Tạo, “Quan điểm mới về giai cấp công nhân Việt Nam của Văn kiện Đại hội
X của Đảng”, Tạp chí Cộng sản tháng 5/2006; ThS Dương Thị Thanh Xuân,
“Giải pháp nâng cao ý thức chính trị cho công nhân trong các doanh nghiệp
có vốn đầu tư nước ngoài”, tạp chí Xây dựng Đảng, số 10/2005; TS Dương
Văn Sao “Xây dựng, phát huy vai trò giai cấp công nhân, nhân tố quyết định

thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá”, Tạp chí Lao
13


động và Công đoàn số 376, tháng 3 (kỳ 2) - 2007, Nguyễn Hòa Bình (2007),
“Xây dựng và phát triển giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đổi mới”, Tạp
chí Cộng sản, số 778. GS.TS Phạm Ngọc Quang (2007), “Văn minh hậu công
nghiệp - tác động của nó tới việc thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân”, Tạp chí Lý luận Chính trị, tháng 12...
Tất cả những bài viết, những công trình nghiên cứu về giai cấp công
nhân và sứ mệnh lịch sử của nó được bàn luận ở các khía cạnh như: giai cấp
công nhân là gì? Gồm những ai? Vai trò của giai cấp công nhân trong cách
mạng Việt Nam là gì? Quan hệ giữa giai cấp công nhân và Đảng Cộng sản ra
sao?... Các công trình này đã đề cập đến mối quan hệ biện chứng giữa quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước với sự phát triển của giai cấp
công nhân, đặt ra những yêu cầu nhằm phát triển giai cấp công nhân cả về số
lượng, chất lượng, cơ cấu.... để có thể đáp ứng được những đòi hỏi của thực
tiễn đặt ra. Tuy nhiên, các công trình đó nghiên cứu trên một địa bàn lớn, đề
xuất những vấn đề ở tầm vĩ mô, không mang tính đặc thù chuyên ngành Lịch
sử Đảng Cộng sản.
Nhìn chung, các tác giả đã đi sâu nghiên cứu làm rõ các vấn đề về công
nhân, vai trò của công nhân trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Qua phân tích thực trạng, nguyên nhân và dự báo xu hướng phát triển của
công nhân nước ta trong những năm tiếp theo và đề xuất một số giải pháp cơ
bản phát triển giai cấp công nhân trong thời gian tới.
Tuy nhiên, các công trình này chỉ dừng lại ở những vấn đề lớn, phạm vi
rộng của xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam, chưa đi sâu vào từng địa
phương cụ thể. Song, đây là cơ sở và là nguồn tư liệu quý giúp tác giả định
hướng nội dung trong quá trình nghiên cứu đề tài.
1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về xây dựng đội ngũ công

nhân ở các địa phương
Năm 2002, với đề tài “Xu hướng biến đổi của giai cấp công nhân ở
thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay”, nghiên cứu sinh Nguyễn
14


Khánh Vân đã bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ Triết học tại Học viện
Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Cũng như giai cấp công nhân Việt Nam,
giai cấp công nhân thành phố Hồ Chí Minh đang dần biến đổi theo sự phát
triển của nền kinh tế thị trường. Tác giả đã chỉ ra thực trạng biến đổi của giai
cấp công nhân ở thành phố Hồ Chí Minh hiện nay là đã có sự biến đổi về cơ
cấu ngành nghề và thành phần kinh tế, về số lượng công nhân, về cơ cấu bậc
thợ và trình độ học vấn… Nhằm tác động vào sự biến đổi giai cấp công nhân
ở thành phố Hồ Chí Minh theo chiều hướng tích cực, hạn chế chiều hướng
tiêu cực, tác giả đã đề ra các giải pháp thiết thực và sáng tạo để xây dựng
giai cấp công nhân vững mạnh, cân đối và đồng bộ về cơ cấu, số lượng và
chất lượng.
Năm 2003, NXB Chính trị Quốc gia đã ấn hành cuốn “Ý thức chính trị
của công nhân trong một số doanh nghiệp ở Hà Nội hiện nay” do PGS. TS
Phan Thanh Khôi chủ biên. Cuốn sách đã phân tích khá toàn diện diễn tiến
của tình hình trong nước và thế giới đã có ảnh hưởng trực tiếp đến ý thức
chính trị của giai cấp công nhân Việt Nam thông qua việc khảo sát các doanh
nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Theo tác giả, sự biến đổi đa chiều của
tình hình trong nước và quốc tế đã có tác động tiêu cực đến ý thức chính trị
của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay nhất là trên địa bàn thành phố Hà
Nội - thủ đô của cả nước. Thông qua việc phân tích hững ảnh hưởng tiêu cực
tác động đến ý thức chính trị, lập trường giai cấp của giai cấp công nhân Việt
Nam, tác giả chỉ rõ việc nâng cao ý thức chính trị cho giai cấp công nhân nói
chung, đội ngũ công nhân Hà Nội nói riêng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Được sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai, năm
2003, NXB Tổng hợp Đồng Nai xuất bản cuốn “Lịch sử giai cấp công nhân ở
Đồng Nai” nhằm ghi lại quá trình hình thành và phát triển của giai cấp công
nhân ở Đồng Nai qua các chặng đường lịch sử, qua đó khẳng định vai trò, vị
trí của giai cấp trong sự nghiệp xây dựng tỉnh Đồng Nai giàu mạnh, công
15


bằng, dân chủ, văn minh. Giai cấp công nhân Đồng Nai là một bộ phận của
dân tộc và giai cấp công nhân Việt Nam. Theo lời tác giả, ngay từ khi ra đời,
với truyền thống đấu tranh của dân tộc, giai cấp công nhân Đồng Nai đã liên
tục đấu tranh chống áp bức bóc lột tư bản. Từ khi có Đảng lãnh đạo, công
nhân Đồng Nai từ đấu tranh tự phát vươn lên đấu tranh tự giác, trở thành giai
cấp tiên tiến là lực lượng quan trọng trong đấu tranh giải phóng dân tộc; đấu
tranh chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam
thống nhất Tổ quốc. Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, giai cấp công
nhân Đồng Nai cùng nhân dân cả nước nỗ lực khắc phục hậu quả chiến tranh,
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cuốn sách viết riêng về lịch sử giai cấp công
nhân ở Đồng Nai, là tư liệu quý giúp tác giả tham khảo và hoàn thiện luận án.
Liên đoàn Lao động thành phố Hải Phòng (2003), Lịch sử phong trào
công nhân và công đoàn Hải Phòng, NXB Lao động, Hà Nội. Cuốn sách giới
thiệu một vài nét về thành phố Hải Phòng như quá trình hình thành, phát triển,
phong trào đấu tranh của công nhân Hải Phòng trong cuộc kháng chiến chống
Pháp - Mỹ từ năm 1874 - 1975 và thi đua lao động sáng tạo phát triển kinh tế,
thực hiện đường lối đổi mới của Đảng (1975 - 2000). Là hải cảng lớn nhất của
xứ Bắc Kỳ, đầu mối giao thông quan trọng trên đường hàng hải quốc tế và là
một trung tâm công nghiệp, Hải Phòng đã trở thành một trong những cái nôi
đánh dấu sự ra đời của giai cấp công nhân và phong trào công nhân Việt Nam
đấu tranh chống lại sự áp bức bóc lột của thực dân Pháp. Hải Phòng là một
trong những trung tâm của phong trào cách mạng cả nước trong các cao trào

cách mạng 1930 - 1931, 1936 - 1939 và 1939 - 1945. Sau khi thống nhất đất
nước, Hải Phòng là một trong 3 thành phố trực thuộc trung ương của cả
nước cùng với Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Những thành tựu đó cho
thấy giai cấp công nhân Hải Phòng luôn nỗ lực xây dựng, phát triển kinh tế và
bảo vệ Tổ quốc.
Chào mừng Đại hội Công đoàn tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ XI và Đại
hội IX Công đoàn Việt Nam, Liên đoàn Lao động tỉnh Thừa Thiên Huế
16


(2003) ra mắt bạn đọc tập II cuốn “Lịch sử phong trào công nhân, viên chức,
lao động và Công đoàn tỉnh Thừa Thiên Huế (giai đoạn 1975 - 2000)”. Nội
dung cuốn sách viết về quá trình 25 năm hoạt động của công nhân, viên chức,
lao động và Công đoàn tỉnh Thừa Thiên Huế nhằm ghi nhận những thành tựu,
những đóng góp của các thế hệ đi trước và những bài học lịch sử đầy ý nghĩa
và sâu sắc. Nêu bật vai trò của giai cấp công nhân trong sự nghiệp cách mạng
của Đảng bộ tỉnh Thừa Thiên Huế nói riêng, cả nước nói chung, qua đó nâng
cao nhận thức, tình cảm và niềm tin của giai cấp công nhân đối với con đường
cách mạng mà Đảng và Bác Hồ đã chọn.
Năm 2007, PGS. TS Nguyễn Đăng Thành đã chủ biên cuốn “Góp phần
xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam từ thực trạng công nhân thành phố
Hồ Chí Minh”. Các tác giả đã phân tích thực trạng đội ngũ công nhân thành
phố Hồ Chí Minh, qua đó phần nào khái quát thực trạng giai cấp công nhân
Việt Nam để từ đó nghiên cứu, tham khảo và đưa ra những luận cứ khoa học
cho việc định hướng phát triển giai cấp công nhân nước ta hiện nay. Cuốn
sách chỉ ra một số vấn đề lớn đối với công nhân Quảng Ninh: thứ nhất, công
nhân thành phố Hồ Chí Minh là sản phẩm và là chủ thể của thực tế công
nghiệp Việt Nam, làm thế nào để tận dụng những lợi thế của nguồn nhân lực,
vừa nâng cao trình độ văn hóa, tay nghề công nhân theo hướng hiện đại hóa
và qua đây rút ra bài học kinh nghiệm cho cả nước trong đẩy mạnh công

nghiệp hóa, hiện đại hóa; thứ hai, bối cảnh kinh tế nhiều thành phần và tác
động nhiều mặt của kinh tế thị trường sức lao động trong một đô thị lớn cũng
làm này sinh nhiều vấn đề đòi hỏi phải có hướng giải quyết; thứ ba, tại thành
phố, một số nơi đang dần mang sắc thái chính trị - xã hội; thứ tư, yêu cầu xây
dựng và hoàn thiện các tổ chức chính trị trong đội ngũ công nhân đang mâu
thuẫn với năng lực nhận thức, tổ chức và hành động. Cuốn sách đã tập trung
nghiên cứu, đề ra giải pháp phát huy vai trò của đội ngũ công nhân tại thành
phố Hồ Chí Minh nói riêng, cả nước nói chung.

17


Năm 2011, được sự đồng ý của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Liên đoàn Lao
động tỉnh Bắc Kạn đã cho xuất bản cuốn “Lịch sử phong trào công nhân, viên
chức, lao động và Công đoàn tỉnh Bắc Kạn”. Nội dung cuốn sách trình bày
một cách có hệ thống quá trình hình thành, phát triển của đội ngũ công nhân,
viên chức, lao động và tổ chức Công đoàn tỉnh Bắc Kạn qua các thời kỳ lịch
sử đầy khó khăn, gian khổ: thời kỳ cuối thế kỷ XIX đền tháng 8 năm 1945,
thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã
hội (1976 -1985), thời kỳ đầu đổi mới và thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước (1997 - 2010); nhưng cũng vô cùng oanh liệt, góp phần làm nên
những thắng lợi to lớn của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc trong quá trình
đấu tranh, xây dựng và bảo vệ quê hương Bắc Kạn và góp phần to lớn vào sự
nghiệp chung của Đảng, của toàn dân tộc.
Ngoài ra còn một số Luận án tiến sĩ và Luận văn thạc sĩ bàn về Đảng
lãnh đạo giai cấp công nhân Việt Nam gắn với những địa phương cụ thể như:
Nguyễn Văn Năm (1995), “Công nhân Hải Phòng trong công cuộc đổi mới
những vấn đề đặt ra và phương hướng giải quyết”, luận văn thạc sĩ triết học.
Vũ Minh Thủ (1998), “Xu hướng biến đổi phương hướng và giải pháp xây
dựng đội ngũ công nhân Thừa Thiên Huế trong giai đoạn hiện nay”, luận văn

thạc sĩ triết học. Phạm Hồng Hải (2002), “Xây dựng đội ngũ công nhân Đồng
Nai đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá”, luận văn thạc
sĩ triết học; Phùng Thanh Thủy (2005), “Xây dựng đội ngũ công nhân trong
các doanh nghiệp nhà nước của Hà Nội hiện nay”, Luận văn thạc sĩ Chủ
nghĩa xã hội khoa học; Lê Lan Anh (2006), “Xây dựng đội ngũ công nhân
Thái Bình đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, luận văn thạc sĩ
triết học; Nguyễn Anh Tuấn (2011), “Nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ
công nhân tỉnh Yên Bái trong thời kỳ đổi mới hiện nay”, Luận văn thạc sĩ
Triết học; Nguyễn Thị Hảo (2012), “Xu hướng biến đổi cơ cấu đội ngũ công
nhân tỉnh Hải Dương trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”,
Luận văn thạc sĩ Triết học; Lê Phương Hà (2012), “Xây dựng giai cấp công
18


nhân thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước ở tỉnh Ninh
Bình”, khóa luận tốt nghiệp, chuyên ngành chủ nghĩa xã hội khoa học; Phùng
Thanh Hoa (2013), “Phát huy vai trò của giai cấp công nhân ở Thái Nguyên
trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, Luận văn thạc sĩ Triết
học; Phạm Hồng Luyên (2014), “Phát triển đội ngũ công nhân tỉnh Nam
Định trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, Luận văn thạc
sĩ Triết học; Nguyễn Thị Ngọc (2014), “Phát huy vai trò của giai cấp công
nhân Nghệ An trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và
nông thôn hiện nay”, Luận văn thạc sĩ Triết học; Nguyễn Đức Hợp, “Đội ngũ
công nhân Thái Bình thực trạng và giải pháp”, Tạp chí Nghiên cứu lý luận số
tháng 3/1997…
Những công trình nghiên cứu về đội ngũ công nhân, xây dựng đội ngũ
công nhân nêu trên đã đề cập nhiều nội dung với các góc độ khác nhau, có
những đóng góp quan trọng về vấn đề xây dựng đội ngũ công nhân, đồng thời
xuất phát từ thực trạng xây dựng đội ngũ công nhân của các địa phương đã
đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ phát triển đội ngũ công nhân phục vụ cho sự nghiệp

công nghiệp hóa, hiện đại hóa của tỉnh.
1.3. Nhóm các công trình nghiên cứu về xây dựng đội ngũ công
nhân ở Quảng Ninh
Năm 1971, Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng ủy Quảng Ninh xuất bản cuốn
“Bác Hồ với công nhân và nhân dân các dân tộc Quảng Ninh”. Cuốn sách tập
hợp các bài nói, bài báo, thư, huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Ban Chấp
hành Đảng Cộng sản Đông Dương nói chung, gửi nhân dân các dân tộc tỉnh
Quảng Ninh nói riêng, thể hiện sự gắn bó bền chặt giữa Người với công nhân
và nhân dân Quảng Ninh. Về ngành công nghiệp than nơi đây, Bác đã từng nói:
“Người ta thường gọi than là “vàng đen”, nó rất cần thiết cho công nghiệp,
nông nghiệp, thương nghiệp, vận tải, quốc phòng và đời sống nhân dân. Trong
sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước, và xây dựng chủ nghĩa xã hội càng cần rất
nhiều than” [1, tr.18]; “Bác mong tất cả công nhân và cán bộ cố gắng hơn nữa,
19


đẩy mạnh ngành than trở thành một ngành gương mẫu cho các ngành kinh tế
khác và tỉnh Quảng Ninh trở thành một tỉnh giàu đẹp” [1, tr.18].
Năm 1983, Sở văn hóa Quảng Ninh xuất bản cuốn Lịch sử phong trào
công nhân mỏ Quảng Ninh (tập II) của tác giả Thi Sảnh. Cuốn sách nghiên
cứu về phong trào công nhân mỏ Quảng Ninh trong 10 năm (1945 - 1955) và
chia phong trào thành hai giai đoạn: giai đoạn xây dựng và bảo vệ chính
quyền cách mạng và giai đoạn bảo vệ và phát triển chính quyền cách mạng.
Theo tác giả, “cuộc đấu tranh của công nhân mỏ Quảng Ninh chống kẻ thù,
phải tiến hành rất gian khổ, quyết liệt, kiên trì và sáng tạo trên mọi lĩnh vực
quân sự, chính trị và kinh tế”, mục đích cuối cùng của cuộc đấu tranh là “đánh
đuổi thực dân Pháp, giải phóng khu mỏ”.
NXB Quảng Ninh năm 1991 xuất bản cuốn “Quảng Ninh, tiềm năng và
triển vọng”. Cuốn sách giới thiệu vị trí địa lý, tiềm năng về tài nguyên và
kinh tế của Quảng Ninh. Triển vọng và hướng phấn đấu trong thời gian tới.

Quảng Ninh hội tụ đầy đủ các yếu tố đặc thù về điều kiện vị trí, địa hình, tự
nhiên, xã hội, kinh tế, con người Việt Nam: có rừng vàng biển bạc, sông núi,
nước non, có đường biên giới đất liền với Trung Quốc và có đường biển
thông ra thế giới. Hơn nữa, có Vịnh Hạ Long - Di sản thiên nhiên, kỳ quan
thiên nhiên của thế giới, danh thắng Yên Tử… Quảng Ninh còn có nhiều điều
kiện để phát triển các loại du lịch và các ngành công nghiệp giải trí, công
nghiệp văn hóa. Được thiên nhiên ưu ái ban tặng tài nguyên khoáng sản giàu
có, đây là điều kiện để Quảng Ninh phát triển các trung tâm khai khoáng,
trung tâm nhiệt điện, vật liệu xây dựng của cả nước. Quảng Ninh là nơi hội tụ,
giao thoa của nền văn minh sông Hồng, có truyền thống cách mạng vẻ vang
của giai cấp công nhân vùng Mỏ với tinh thần kỷ luật và đồng tâm. Yếu tố
này tạo cho con người Quảng Ninh có khả năng tập hợp, đoàn kết dưới sự
lãnh đạo của Đảng. Những tiềm năng đó là cơ sở để Quảng Ninh thực hiện
đổi mới, xây dựng và phát triển nền kinh tế bền vững.

20


Nhân dịp kỷ niệm 60 năm ngày thành lập đoàn Thanh niên Cộng sản
Hồ Chí Minh, năm 1991, NXB Quảng Ninh xuất bản cuốn “Sáu mươi năm
tuổi trẻ Quảng Ninh cống hiến và trưởng thành” do Chu Mạnh Hiển chủ
biên. Cuốn sách ghi lại những nét nổi bật về truyền thống vẻ vang trong lao
động, học tập và chiến đấu của các thế hệ thanh niên gắn liền với sự ra đời và
trưởng thành của tổ chức Đoàn dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ kính
yêu “60 năm qua tuổi trẻ Quảng Ninh cống hiến và trưởng thành, cũng là 60
mùa xuân vẻ vang của tổ chức Đoàn và phong trào thanh, thiếu niên Quảng
Ninh”, “được Đảng và Bác Hồ kính yêu giáo dục và rèn luyện, Đoàn đã trở
thành lực lượng xung kích cách mạng, là đội hậu bị tin cậy của Đảng” [8,
tr.107]. Nội dung cuốn sách còn chứng minh rõ, trong bất kỳ hoàn cảnh khó
khăn, gian khổ nào, tổ chức Đoàn và thanh niên Quảng Ninh cũng trung thành

với ý tưởng độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội của Đảng và Bác Hồ kính yêu.
Cuốn “Lịch sử phong trào công nhân và công đoàn tỉnh Quảng Ninh tập
III (1976 - 2000)” của tác giả Phạm Ngọc Thảo do NXB Lao động xuất bản
năm 2002 đã phản ánh chặng đường 25 năm của phong trào công nhân và
Công đoàn tỉnh Quảng Ninh. Từ niềm vui vô hạn được tận tâm, tận lực để xây
dựng lại quê hương, đất nước trong khung cảnh hòa bình, thống nhất sau những
ngày chiến tranh ác liệt; xen lẫn sự hy sinh vất vả khi chủ quyền biên giới bị đe
dọa, cùng những nỗi nhọc nhằn trong thời kỳ đất nước lâm vào tình trạng
khủng hoảng kinh tế - xã hội và trăn trở, lo âu trước mất mát của bạn bè, đồng
chí, công nhân và Công đoàn tỉnh Quảng Ninh đã luôn nỗ lực phấn đấu vì sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Sau năm 1975, đặc biệt từ khi đổi mới
đến nay, thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, phong
trào công nhân, viên chức, lao động và công đoàn tỉnh Quảng Ninh đã tiếp tục
khẳng định vị trí vững vàng của giai cấp công nhân Việt Nam, từng bước
trưởng thành, vươn lên xứng đáng là sự nghiệp đi đầu trong công cuộc đổi mới.
Ngày 10 - 12 - 2007, tại Vùng Mỏ Quảng Ninh - một trong những cái
nôi của giai cấp công nhân Việt Nam, Bộ Biên tập Tạp chí Cộng sản, Tỉnh ủy
21


Quảng Ninh và Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam đồng tổ
chức Hội thảo: “Xây dựng và phát triển giai cấp công nhân Việt Nam trong
bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế - Thực tiễn vùng mỏ Quảng Ninh”. Mục
đích của Hội thảo nhằm làm rõ hơn những vấn đề đang đặt ra, các rào cản,
vướng mắc trong việc phát triển giai cấp công nhân Việt Nam nói chung và
công nhân Vùng Mỏ nói riêng, để giai cấp công nhân Việt Nam đóng góp
nhiều hơn nữa vào sự nghiệp phát triển đất nước và luôn xứng đáng là lực
lượng tiên phong của cách mạng. Hội thảo tập trung bàn về 5 vấn đề sau: một
là, tư tưởng Hồ Chí Minh về giai cấp công nhân và vị thế giai cấp công nhân
trong thời kỳ mới; hai là, giai cấp công nhân hiện nay - một số vấn đề đặt ra;

ba là, công nhân vùng mỏ Quảng Ninh - góc nhìn từ thực tiễn; bốn là, Xây
dựng giai cấp công nhân vì sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa; năm là,
kinh nghiệm của nước ngoài về xây dựng và phát triển giai cấp công nhân.
Cuốn “Quảng Ninh trên đường hội nhập” của tác giả Vũ Trọng Hoàng
được NXB Công thương xuất bản năm 2011. Cuốn sách giới thiệu tóm tắt về
Quảng Ninh và những thành tựu đạt được trong sự nghiệp đổi mới, phát triển
trên các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội... Được xác định là một trong những
đầu tàu và là trung tâm kinh tế lớn của vùng đồng bằng sông Hồng, Quảng
Ninh là trung tâm sản xuất công nghiệp; trung tâm du lịch hàng đầu cả nước;
trung tâm thương mại dịch vụ cửa khẩu quốc tế. Với những tiềm năng, thế
mạnh về điều kiện tự nhiên, vị trí địa lý mà không phải nơi nào cũng có được,
và với những đặc thù hết sức thuận lợi về giá trị tinh thần, nhân văn, văn hóa,
lịch sử, con người..., Quảng Ninh đang có đầy đủ những yếu tố để phát triển
nhanh, cân bằng và bền vững, đóng góp tích cực và đáng kể cho việc tái cơ cấu
và chuyển đổi mô hình tăng trưởng của cả nước. Kinh tế - xã hội tăng trưởng,
phát triển bền vững, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ổn định là cơ sở
vững chắc để Quảng Ninh vững bước trên con đường hội nhập và phát triển.
Ngoài ra còn có các bài nghiên cứu liên quan đến giai cấp công nhân
Quảng Ninh đăng trên các bài báo, tạp chí… như: Vũ Hồng Phong (2007),
22


“Định hướng và giải pháp giải quyết việc làm tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 20062010”, Tạp chí lao động và xã hội, Số 306, tr.28-29; Nguyễn Duy Hưng (2009),
“Xây dựng Quảng Ninh giàu mạnh, góp phần vào sự nghiệp phát triển chung
của cả nước”, Tạp chí Kinh tế và Phát triển (Số 143), tr. 49 - 54...
Các công trình là luận án đề cập tới Đảng và đội ngũ công nhân Quảng
Ninh như: Trần Thị Xuân Lan (1997), “Tác động của truyền thông dân số kế
hoạch hóa gia đình đến nhóm công nhân mỏ Quảng Ninh”, Luận văn thạc sĩ
chuyên ngành xã hội học; Nguyễn Thị Huyền Thái (2006), “Xu hướng biến
động của giai cấp công nhân ở tỉnh Quảng Ninh trong thời kỳ đổi mới”, luận

văn thạc sỹ triết học; Lê Thị Hồng Thuận (2008), “Sự ra đời của các chi bộ
Đảng ở Quảng Ninh trong thời kỳ vận động thành lập Đảng” Luận văn thạc
sĩ Lịch sử; Phạm Thị Miến (2009), “Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo
chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở địa phương (1996-2006), Luận văn thạc sĩ lịch
sử; Nguyễn Thị Thanh Hà (2012), “Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo thực
hiện chính sách dân tộc của Đảng đối với dân tộc thiểu số thời kỳ 1996 2007”, Luận văn thạc sĩ lịch sử; Nguyễn Thị Thu Huyền (2012), “Đảng bộ
tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công
nghiệp hóa, hiện đại hóa từ năm 1996 đến năm 2010”, Luận văn thạc sĩ lịch
sử...
Như vậy, có thể nói những công trình trên đề cập đến đội ngũ công
nhân và xây dựng đội ngũ công nhân là rất đa dạng và phong phú, nghiên cứu
ở nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau. Tuy nhiên, cho đến nay nghiên cứu về
sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh trên lĩnh vực xây dựng đội ngũ
công nhân từ năm 1996 đến năm 2011, dưới góc độ Lịch sử Đảng thì chưa có
một công trình nào đề cập một cách đầy đủ, hệ thống. Các công trình nghiên
cứu liên quan là những tư liệu quý để tác giả tiếp thu, kế thừa trong quá trình
thực hiện luận án.

23


2. Đánh giá kết qua các công trình khoa học đã công bố liên quan
đến đề tài luận án và những nội dung luận án tập trung nghiên cứu
2.1. Đánh giá khái quát kết quả của các công trình khoa học đã được
công bố liên quan đến đề tài luận án
Khảo cứu các công trình đã công bố liên quan đến đề tài luận án,
Nghiên cứu sinh (NCS) rút ra những nhận xét cơ bản sau:
Một là, về đề tài giai cấp công nhân, các công trình đề cập đến những
vấn đề cơ bản như: làm rõ khái niệm giai cấp công nhân dưới nhiều góc độ
tiếp cận khác nhau; vai trò, sứ mệnh của giai cấp công nhân, xu hướng biến

đổi của giai cấp công nhân thế giới và trong nước và những nhân tố chủ quan,
khách quan tác động đến xu hướng đó; mối quan hệ giữa Đảng và giai cấp
công nhân. Có một số công trình nghiên cứu dưới sự lãnh đạo của Đảng về
xây dựng giai cấp công nhân nhưng trên phạm vi nhỏ hoặc ở các địa phương
cụ thể. Một số công trình đã chỉ ra thực trạng, đề ra phương hướng, giải pháp
xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam lớn mạnh, đáp ứng được những đòi
hỏi của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; bước đầu đánh giá
kết quả các công trình khoa học đã được công bố là cơ sở để trong quá trình
nghiên cứu và viết luận án, tác giả tham khảo và kế thừa các tư liệu, ý kiến để
hoàn thành luận án.
Hai là, các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án ở Quảng
Ninh cung cấp cho NCS những tài liệu quý và quan trọng, trong quá trình viết
luận án NCS có thể kế thừa phát triển trong luận án của mình.
Ba là, các công trình nêu trên chưa nghiên cứu sâu về quá trình Đảng
bộ tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo xây dựng đội ngũ công nhân từ năm 1996 đến
năm 2011. Dưới tác động của sự nghiệp đổi mới do Đảng lãnh đạo, giai cấp
công nhân đạt được những thành tựu quan trọng, đã và đang từng bước khẳng
định vị trí “lực lượng nòng cốt”, “sứ mệnh lịch sử” và là nguồn chủ lực quan
trọng của nền kinh tế. Mặt khác, cần nhận thức rõ ràng và đầy đủ những hạn

24


chế về sự lãnh đạo của Đảng đối với việc xây dựng đội ngũ công nhân để có
phương hướng, biện pháp khắc phục.
2.2. Những nội dung luận án tập trung nghiên cứu
Để hoàn thành luận án, tác giả kế thừa những thành quả nghiên cứu của
nhiều công trình khoa học có liên quan đến đề tài luận án, luận án tập trung
nghiên cứu những nội dung sau:
- Làm rõ yêu cầu khách quan trong xây dựng và phát triển đội ngũ công

nhân ở Quảng Ninh trong những năm 1996 - 2011;
- Phân tích, luận giải, làm rõ sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh
về xây dựng đội ngũ công nhân từ năm 1996 đến năm 2011;
- Nhận xét, đánh giá đúng quá trình Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo
xây dựng giai cấp công nhân giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2011;
- Đúc rút kinh nghiệm trong quá trình Đảng lãnh đạo đội ngũ công
nhân Quảng Ninh vận dụng vào hiện thực.

25